ΣΧΟΛΗ ΘΕΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ

ΣΧΟΛΗ ΘΕΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΙΑΤΜΗΜΑΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥ ΩΝ ΣΤΙΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ ΤΜΗΜΑ :ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΕΙ ΙΚΕΥΣΗΣ ΤΗΣ: Λαγκαδινού Μαρίας Α.Μ. 108 ΘΕΜΑ :Ειδική Περιβαλλοντική - Οικιστική Μελέτη του Συµπλέγµατος Λιµνοθαλασσών Μεσολογγίου Αιτωλικού µε χρήση Γεωγραφικών Συστηµάτων Πληροφοριών (G.I.S.) ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: Dr Φερεντίνος Γεώργιος, καθηγητής Τµ. Γεωλογίας ΣΥΝΕΠΙΒΛΕΠΟΝΤΕΣ Dr Γεωργιάδης Θεόδωρος, καθηγητής Τµ. Βιολογίας Dr Παπαθεοδώρου Γεώργιος, επίκ.καθηγητής Τµ.Γεωλογίας ΠΑΤΡΑ 2004-2005

Λαγκαδινού Μαρία Α.Μ.108 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Ευχαριστίες......................................... σελ 4 Εισαγωγή...........................................σελ 5 Κεφάλαιο 1 ο : Γεωγραφικά Συστήµατα Πληροφοριών......... σελ 6 Εισαγωγή...........................................σελ 7 1.1 Χρήση Γεωγραφικών Συστηµάτων Πληροφοριών......... σελ 7 1.2 οµή του ArcGis Desktop.......................... σελ 10 1.2.1 Παρουσίαση του Arc Map.........................σελ 10 1.2.2 Παρουσίαση του Arc Catalog...................... σελ 11 1.2.3 Παρουσίαση του Arc Toolbox..................... σελ 12 1.3 Βασικές κατηγορίες εφαρµογών των ΓΣΠ.............. σελ 14 Κεφάλαιο 2 ο : Λιµνοθάλασσες.......................... σελ 17 Εισαγωγή..........................................σελ 18 2.1 Οι λιµνοθάλασσες ως οικοσυστήµατα................. σελ 18 2.2 ηµιουργία και µορφολογία λιµνοθαλασσών........... σελ 19 2.3 Οικολογικά χαρακτηριστικά των λιµνοθαλασσών........σελ 22 2.4 Γενικά γνωρίσµατα και λιµνολογικά στοιχεία του συµπλέγµατος των λιµνοθαλασσών Μεσολογγίου, Αιτωλικού και Κλείσοβας. σελ 25 Κεφάλαιο 3 ο : Περιοχή Μελέτης......................... σελ 30 Εισαγωγή..........................................σελ 31 3.1 Τοπογραφία της περιοχής µελέτης....................σελ 31 3.2 Γεωλογία & Τεκτονική της περιοχής µελέτης............σελ 34 3.2.1 Γεωλογία της ευρύτερης περιοχής µελέτης............σελ 34 3.2.2 Τεκτονική της ευρύτερης περιοχής µελέτης............σελ 40 3.3 Σεισµικότητα της ευρύτερης περιοχής µελέτης...........σελ 44 3.4 Εδαφολογία..................................... σελ 47 3.4.1 Ορισµός.......................................σελ 47 3.4.2 Σχηµατισµός των εδαφών......................... σελ 47 3.4.3 Εδαφολογία της ευρύτερης περιοχής µελέτης.......... σελ 49 3.5 Οικολογία της ευρύτερης περιοχής Natura 2000......... σελ 51 Κεφάλαιο 4 ο : Οικιστική Ανάπτυξη.......................σελ 57 Μεταπτυχιακή Εργασία Ειδίκευσης σελ 2

Λαγκαδινού Μαρία Α.Μ.108 Εισαγωγή..........................................σελ 58 4.1 Κριτήρια........................................σελ 58 4.2 Ανάλυση........................................σελ 60 4.3 ηµιουργία Ζωνών Αποκλεισµού.................... σελ 62 4.4 Προτεινόµενες Περιοχές........................... σελ 70 Κεφάλαιο 5 ο : Συµπεράσµατα - ράσεις...................σελ 71 Εισαγωγή..........................................σελ 72 Συµπεράσµατα......................................σελ 72 Πιέσεις στην ευρύτερη περιοχή µελέτης...................σελ 79 ράσεις........................................... σελ 81 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 1: Νοµικό καθεστώς περιοχής µελέτης........ σελ83 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 2: Χάρτες µελέτης........................σελ 87 Βιβλιογραφία......................................σελ 113 Μεταπτυχιακή Εργασία Ειδίκευσης σελ 3

Λαγκαδινού Μαρία Α.Μ.108 Ευχαριστίες: Η παρούσα µεταπτυχιακή εργασία ειδίκευσης πραγµατοποιήθηκε στα πλαίσια του ιατµηµατικού Μεταπτυχιακού Προγράµµατος Σπουδών στις Περιβαλλοντικές Επιστήµες του Πανεπιστηµίου Πατρών. Για την συνεργασία τους και την σηµαντική συµβολή τους στην εργασία αυτή θέλω να ευχαριστήσω τον επιβλέποντα καθηγητή µου κ. Φερεντίνο Γεώργιο, καθηγητή του τµήµατος Γεωλογίας του Πανεπιστηµίου Πατρών και τα µέλη της τριµελούς επιτροπής κ. Γεωργιάδη Θεόδωρο, καθηγητή του τµήµατος Βιολογίας του Πανεπιστηµίου Πατρών και κ. Παπαθεοδώρου Γεώργιο, επίκουρου του τµήµατος Γεωλογίας του Πανεπιστηµίου Πατρών. Στο σηµείο αυτό θα ήθελα να ευχαριστήσω ιδιαίτερα τον κ. Χαραλαµπάκη Μαρίνο, υποψήφιο διδάκτωρ του τµήµατος Γεωλογίας του Πανεπιστηµίου Πατρών, του οποίου η πολύτιµη βοήθεια, οι παρατηρήσεις και η υποστήριξή του µε βοήθησαν να φέρω εις πέρας αυτή την εργασία και στον κ. Περγαντή Φώτιο Βιολόγο-Ορνιθολόγο ο οποίος δεν δίστασε να µοιραστεί µαζί µου τις γνώσεις του για την περιοχή µελέτης και να µε εφοδιάσει µε όλα εκείνα τα συγγράµµατα των οποίων το περιεχόµενο κρίθηκε απαραίτητο κατά την συγγραφή αυτής της εργασίας. Επίσης θέλω να ευχαριστήσω την Βιολόγο Σπανού Σοφία, υποψήφια διδάκτωρ στο τµήµα Βιολογίας για την πολύτιµη βοήθεια της. Τέλος ευχαριστίες θέλω να εκφράσω στην Προϊσταµένη της ιεύθυνσης Περιβάλλοντος Μεσολογγίου κα. Καλαµπόκα, στον κ. Λεονάρδο Τηνιακό Υδρογεωλόγο της Περιφέρειας υτικής Ελλάδος, στην κα. Κοκκίνου της Περιφέρειας υτικής Ελλάδος, ιεύθυνση Χωροταξίας και Περιβάλλοντος και στον κ. Παναγόπουλο Γεώργιο Νοµαρχιακό Σύµβουλο Αχαΐας. Μεταπτυχιακή Εργασία Ειδίκευσης σελ 4

Λαγκαδινού Μαρία Α.Μ.108 Εισαγωγή Σκοπός της εργασίας αυτής είναι η πραγµατοποίηση µίας περιβαλλοντικής µελέτης για την ευρύτερη περιοχή του συµπλέγµατος υγροτόπων Μεσολογγίου Αιτωλικού µε τη χρήση Γεωγραφικών Συστηµάτων Πληροφοριών (ΓΣΠ). Η περιοχή µελέτης περιλαµβάνει µία αξιόλογη ποικιλία οικοσυστηµάτων µε σπάνιους οικότοπους όπου ενδιαιτούν πολλά απειλούµενα είδη του ευρωπαϊκού χώρου. Εξέχουσα σηµασία έχει το περιλαµβανόµενο σύµπλεγµα υγροτόπων και οι γειτνιάζοντες χερσαίοι οικότοποι. Το υγροτοπικό σύµπλεγµα αυτό είναι από τα πιο σπάνια στον ευρωπαϊκό χώρο και έχει ενταχθεί στο καθεστώς προστασίας της σύµβασης Ramsar. Στην περιοχή µελέτης παρατηρείται µεγάλη ποικιλία χλωρίδας και πανίδας και φιλοξενούνται σπάνια είδη ορισµένα από τα οποία έχουν µειωθεί δραστικά ή ακόµα έχουν εκλείψει σε άλλες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Για τους παραπάνω λόγους η περιοχή µελέτης συνιστά ένα φυσικό χώρο µε ιδιαίτερη περιβαλλοντική σηµασία και έχει ενταχθεί στο ευρωπαϊκό δίκτυο προστατευόµενων περιοχών Natura. Στην εργασία αυτή γίνεται µια προσπάθεια χαρτογράφησης µε την βοήθεια των ΓΣΠ, µε τους ακόλουθους στόχους: Την δηµιουργία µίας βάσης σύγκρισης για τον συσχετισµό των γεωλογικών και εδαφολογικών στοιχείων, και Την εύρεση προτεινόµενων περιοχών, όπου µπορεί να αναπτυχθεί ένα µοντέλο οργανωµένης Οικιστικής Ανάπτυξης που θα πληροί όλες τις σύγχρονες προϋποθέσεις µε µηδενικό περιβαλλοντικό κόστος. Μεταπτυχιακή Εργασία Ειδίκευσης σελ 5

Λαγκαδινού Μαρία Α.Μ.108 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1ο ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ Μεταπτυχιακή Εργασία Ειδίκευσης σελ 6

Λαγκαδινού Μαρία Α.Μ.108 Εισαγωγή Κατά καιρούς έχουν δοθεί διάφοροι ορισµοί για τα ΓΣΠ. Σύµφωνα µε έναν µάλλον ευρύ ορισµό «ΓΣΠ είναι ένα ολοκληρωµένο σύστηµα συλλογής, διαχείρισης, ανάλυσης και απεικόνισης πληροφοριών σχετικών µε ζητήµατα γεωγραφικής φύσης» (Goodchild,1985). Το βασικό χαρακτηριστικό των ΓΣΠ είναι ότι επιτρέπουν την σύνδεση ανάµεσα σε ποιοτικά και περιγραφικά χαρακτηριστικά µε την χωρική πληροφορία. εν αποτελεί λοιπόν απλά ένα µέσο για την παραγωγή χαρτών, διαγραµµάτων ή καταλόγων ποιοτικών χαρακτηριστικών, αλλά µια νέα ολοκληρωµένη τεχνολογία απαραίτητη για την ανάλυση και τη µελέτη του χώρου και ένα εργαλείο λήψης αποφάσεων (Decision Making) που αφορούν το περιβάλλον και τον άνθρωπο. 1.1 Χρήση Γεωγραφικών Συστηµάτων Πληροφοριών Τα ΓΣΠ στηρίζονται στην σύνδεση χωρικών και περιγραφικών πληροφοριών (Marathon Data) που οδηγεί σε χωρικές αλληλοσυσχετίσεις, δηλαδή στην ανάπτυξη χωρικών σχέσεων µεταξύ των γεωγραφικών δεδοµένων. Χωρική γραφική πληροφορία: Χωρική (ή γραφική) πληροφορία είναι ο προσδιορισµός της θέσης των γεωγραφικών δεδοµένων µε βάση ένα σύστηµα αναφοράς, καθώς επίσης τα γεωµετρικά χαρακτηριστικά των γεωγραφικών δεδοµένων (π.χ. να γνωρίζουµε τα οικόπεδα δεξιά και αριστερά από κάποιο συγκεκριµένο οικόπεδο), Περιγραφική πληροφορία: Περιγραφική πληροφορία είναι τα χαρακτηριστικά (attributes) των γεωγραφικών δεδοµένων, που έχουν σχέση Μεταπτυχιακή Εργασία Ειδίκευσης σελ 7

Λαγκαδινού Μαρία Α.Μ.108 µε τις ποιοτικές και ποσοτικές ιδιότητες του γεωγραφικού χώρου (π.χ. ποιοτική είναι η κατανοµή των χρήσεων γης µιας περιοχής σε ένα χάρτη, ενώ ποσοτική πληροφορία είναι η κατανοµή του πληθυσµού στους νοµούς της Ελλάδας ). Η µεγάλη αλλαγή που έγινε µε τη δηµιουργία των ΓΣΠ βρίσκεται στην: Σύνδεση των χωρικών-γραφικών πληροφοριών µε µη γραφικές πληροφορίες: Έτσι είναι πλέον δυνατόν να συσχετισθούν οι δρόµοι µε τα ονόµατα τους µέσω κάποιας βάσης δεδοµένων και πινάκων συσχέτισης και όχι πλέον σαν µια γραφική παράσταση κειµένου πάνω σε ένα σχέδιο. Με αυτό τον τρόπο µπορούν να απαντηθούν ακόµα και µε την ταυτόχρονη παραγωγή του ανάλογου χάρτη, ερωτήσεις του τύπου πόσες και ποιες ιδιοκτησίες βρίσκονται στην οδό Ερµού; υνατότητα πράξεων (αριθµητικών & λογικών) µεταξύ χαρτών: Με τη δυνατότητα πράξεων µεταξύ χαρτών (λογικών πράξεων καταρχήν, αριθµητικών στη συνέχεια), γίνεται δυνατή η συσχέτιση πληροφοριών που υπάρχουν σε διαφορετικούς χάρτες και η απάντηση ερωτήσεων του τύπου: ποιος είναι ο πλέον ενδεδειγµένος χώρος για την ανάπτυξη ενός οικισµού, όταν θα πρέπει να έχει απόσταση 2km από δασικές εκτάσεις και περιοχές Natura, να είναι 200m µακριά από ποταµούς, να είναι σε απόσταση 2km από οικισµούς κ.α. ηλαδή τα ΓΣΠ επιτρέπουν την καταχώρηση χωρικής γραφικής πληροφορίας, και τη δηµιουργία σχέσεων µεταξύ των πληροφοριών Μεταπτυχιακή Εργασία Ειδίκευσης σελ 8

Λαγκαδινού Μαρία Α.Μ.108 αυτών. ηλαδή επιτρέπουν την δόµηση της εισαγόµενης πληροφορίας. Ανεξάρτητα από κάποια συγκεκριµένη εφαρµογή υπάρχουν κάποιες βασικές κατηγορίες ερωτήσεων τις οποίες µπορούµε να θέσουµε σε ένα ΓΣΠ, Τοποθεσία Η ερώτηση που µπορεί να γίνει είναι: τι υπάρχει σε µία συγκεκριµένη τοποθεσία. Μια τοποθεσία χαρακτηρίζεται µε πολλούς τρόπους. Έτσι µπορούµε να χρησιµοποιήσουµε το όνοµα του µέρους, τις γεωγραφικές συντεταγµένες κ.λ.π για να πάρουµε ως απάντηση την τοποθεσία. Κατάσταση Απαντάει στην ερώτηση που είναι µια τοποθεσία που να ικανοποιεί κάποιες συνθήκες π.χ. να είναι ένα µη δασικό κοµµάτι γης 2000τ.µ. σε απόσταση 100m από το δρόµο και µε έδαφος που να µπορεί να υποστηρίξει κτίρια. Τάσεις Η ερώτηση προσανατολίζεται στις αλλαγές που έχουν γίνει διαχρονικά σε µια περιοχή π.χ. ανοικοδόµηση µιας περιοχής ή χτίσιµο µιας κατοικίας κ.α. Μοτίβα Η ερώτηση αυτή είναι πιο εξειδικευµένη π.χ. να προσδιορισθεί κατά πόσο για ένα συγκεκριµένο τύπο πετρώµατος να έχω ένα ορισµένο τύπο εδάφους. ηµιουργία Μοντέλων Σε αυτή την κατηγορία µπορούν να γίνουν ερωτήσεις του τύπου: τι θα γίνει αν προστεθεί ένας δρόµος στο υπάρχον οδικό δίκτυο ή τι θα γίνει αν κάποια µολυσµατική ουσία περάσει στον υδροφόρο ορίζοντα κ.α. Για να απαντηθούν τέτοιες ερωτήσεις απαιτούνται τόσο γεωγραφικές όσο και άλλου τύπου πληροφορίες. Μεταπτυχιακή Εργασία Ειδίκευσης σελ 9

Λαγκαδινού Μαρία Α.Μ.108 1.2 οµή του ArcGis Desktop Το ArcGis Desktop υπάρχει σε τρεις εκδόσεις το Arc View, το Arc Editor και το Arc Info. Στην εργασία αυτή η επεξεργασία των στοιχείων έγινε στην έκδοση ArcInfo 8.1. Κάθε έκδοση του ArcGis περιέχει τις εξής τρεις βασικές εφαρµογές (Koutsopoulos & Androulakis 2003), το Arc Map, το Arc Catalog και το Arc Toolbox, καθώς και µια σειρά από προαιρετικά προϊόντα όπως το Spatial Analyst, το 3D Analyst, το Geostatistical Analysis, το Arc Press κ.α. Το ArcGis Desktop είναι ένα τµήµα ενός ευρύτερου συστήµατος το οποίο περιέχει το ArcSDE (Spatial Database Engine) και το ArcIMS (Internet Map Server). Το πρώτο είναι ένας προµηθευτής χωρικών δεδοµένων (Spatial Server) και επιτρέπει τη χρήση γεωγραφικών στοιχείων που είναι αποθηκευµένα σε συστήµατα σχεσιακών βάσεων δεδοµένων (Oracle, Microsoft SQL Server κ.α.), ενώ το δεύτερο είναι ένας προµηθευτής χαρτών (Map Server) και δίνει τη δυνατότητα επικοινωνίας χρήσης των ΓΣΠ στο διαδίκτυο. 1.2.1 Παρουσίαση του Arc Map Το Arc Map αφορά εφαρµογές που σχετίζονται µε χάρτες. Ποιο συγκεκριµένα το Arc Map δίνει τη δυνατότητα να δηµιουργηθούν χάρτες από επίπεδα χωρικής πληροφορίας, να αναλυθούν χωρικές σχέσεις και να επιλεγούν µέσα από αναζητήσεις, χωρικά και µη χωρικά στοιχεία. Το περιβάλλον εργασίας του Arc Map αποτελείται από τον πίνακα περιεχοµένων, την περιοχή εµφάνισης του χάρτη, τη ράβδο µηνυµάτων καθώς και τα διάφορα εργαλεία και το µενού επιλογών, όπως φαίνεται στην παρακάτω εικόνα, Μεταπτυχιακή Εργασία Ειδίκευσης σελ 10

Λαγκαδινού Μαρία Α.Μ.108 Μενού Επιλογών Εργαλεία Πίνακας Περιοχή εµφάνισης Ράβδος Περιεχοµένων χάρτη µηνυµάτων 1.2.2 Παρουσίαση του Arc Catalog Το Arc Catalog είναι µια εφαρµογή διαχείρισης γεωγραφικών δεδοµένων. Εκτελεί παρόµοιες λειτουργίες µε τον Windows Explorer, προσανατολισµένες όµως στα γεωγραφικά δεδοµένα. Πιο συγκεκριµένα είναι εύκολο να διαγράψω, να αντιγράψω ή να µετονοµάσω ένα θεµατικό επίπεδο ή ένα σύνολο δεδοµένων, καθώς και να δηµιουργήσω νέα δεδοµένα. Το σηµαντικότερο όµως είναι ότι µπορώ να δω τα δεδοµένα προτού αποφασίσω την ενέργεια που θα κάνω µε αυτά π.χ. προτού τα προσθέσω στο Arc map. Μεταπτυχιακή Εργασία Ειδίκευσης σελ 11

Λαγκαδινού Μαρία Α.Μ.108 Το περιβάλλον του Arc Catalog περιλαµβάνει ένα παράθυρο γεωγραφικών δεδοµένων, ένα παράθυρο πλοήγησης στην δενδρική δοµή των αρχείων του συστήµατος, ένα µενού επιλογών και πολλά εργαλεία πλοήγησης, γεωγραφίας και µεταδεδοµένων όπως φαίνεται στην παρακάτω εικόνα, Μενού επιλογών Standard εργαλεία Εµφάνιση περιεχοµένων, µεταδεδοµένων, γραφικών Παράθυρο πλοήγησης αρχείων Παράθυρο εµφάνισης δεδοµένων 1.2.3 Παρουσίαση του Arc Toolbox Το Arc Toolbox είναι η τρίτη εφαρµογή του ArcGis, συµπληρώνει τις άλλες δύο εφαρµογές του ArcGis και περιέχει διάφορα εργαλεία γεωεπεξεργασίας. Με την εφαρµογή αυτή έχω την δυνατότητα, µέσω κάποιων εργαλείων να µετατρέψω χωρικά Μεταπτυχιακή Εργασία Ειδίκευσης σελ 12

Λαγκαδινού Μαρία Α.Μ.108 δεδοµένα από µία µορφή (data format) σε άλλη και να αλλάξω το προβολικό σύστηµα των δεδοµένων. Γενικά τα εργαλεία του Arc Toolbox διαχειρίζονται τις συνηθισµένες µορφές δεδοµένων, όπως σχηµατικά αρχεία (shape files), αρχεία θεµατικών επιπέδων (coverages),ψηφιδωτών αρχείων (grids),dem, DLG, SDTS, TIGER, TIN, αρχείων περιγραφικών δεδοµένων και γεωβάσεων (geodatabases). Το Arc Toolbox ουσιαστικά περιέχει δύο βασικές οµάδες: τα εργαλεία µετατροπής (Conversion Tools) και τα εργαλεία διαχείρισης δεδοµένων (Data Management Tools). Το περιβάλλον εργασίας του Arc Toolbox φαίνεται στην παρακάτω εικόνα, Μεταπτυχιακή Εργασία Ειδίκευσης σελ 13

Λαγκαδινού Μαρία Α.Μ.108 1.3 Βασικές κατηγορίες εφαρµογών των ΓΣΠ Η τεχνολογία των ΓΣΠ θεωρείται απαραίτητη για την µελέτη και την ανάλυση της γήινης επιφάνειας, από τη µελέτη και ανάλυση του τρόπου ζωής απειλούµενων ειδών και την παρακολούθηση και προστασία περιοχών ιδιαίτερης περιβαλλοντικής ευαισθησίας, µέχρι τον υπολογισµό των όγκων σοδειάς ή τον προσδιορισµό της καλύτερης τοποθεσίας για την ανέγερση ενός νοσοκοµείου. Μερικές από τις βασικές κατηγορίες εφαρµογών είναι οι ακόλουθες: ο σχεδιασµός και προγραµµατισµός χρήσεων γης, η παρακολούθηση και η προστασία του περιβάλλοντος, η καταγραφή της ιδιωτικής και δηµόσιας ακίνητης περιουσίας, ο πολεοδοµικός και χωροταξικός σχεδιασµός, ο σχεδιασµός δικτύων Κοινής Ωφελείας ( ΕΗ, ΟΤΕ, ύδρευση, αποχέτευση, κινητή τηλεφωνία κ.α.), η αγροτική και κτηνοτροφική αναδιάρθρωση και οι κυκλοφοριακές και συγκοινωνιακές µελέτες (µέσα µαζικής µεταφοράς, φωτεινοί σηµατοδότες κ.α.). 1.4 Πλεονεκτήµατα και µειονεκτήµατα των ΓΣΠ Τα ΓΣΠ όπως και κάθε εργαλείο µελέτης έχουν τόσο πλεονεκτήµατα, όσο και µειονεκτήµατα. Αυτά είναι τα ακόλουθα (Moore & Chow,1987): Πλεονεκτήµατα: Τα δεδοµένα διατηρούνται σε ψηφιακή µορφή µε αποτέλεσµα αφενός µεν να καταλαµβάνουν µικρό χώρο, αφετέρου δε να είναι εύχρηστα. Οι γεωγραφικές βάσεις δεδοµένων είναι ποσοτικές πληρο- Μεταπτυχιακή Εργασία Ειδίκευσης σελ 14

Λαγκαδινού Μαρία Α.Μ.108 φορίες οι οποίες είναι δυνατόν να καταχωρούνται κατά οποιαδήποτε γεωγραφική µονάδα ή διάταξη π.χ. κατά δήµο, κατά νοµό ή κατά τοπογραφικό φύλλο χάρτη κ.α. Γεωγραφικές βάσεις δεδοµένων είναι δυνατόν να δηµιουργηθούν για οποιοδήποτε αντικείµενο, χαρακτηριστικό, ιδιότητα ή συνδυασµούς αυτών. Υπάρχοντα δεδοµένα είναι δυνατόν να ενσωµατωθούν µε ή χωρίς αλλαγές και επεξεργασία στη βάση δεδοµένων εφόσον είναι κατά χώρο προσανατολισµένα. Είναι εφικτός ο γρήγορος και επαναλαµβανόµενος αναλυτικός έλεγχος ή εξέταση θεωρητικών µοντέλων για την εκτίµηση επιστηµονικών κριτηρίων. Οι διάφορες µορφές εξαγόµενων αποτελεσµάτων παράγονται πολύ γρήγορα, αποτελούνται από µεµονωµένα ή σύνθετα θέµατα, για οποιαδήποτε θέση της βάσης δεδοµένων και σε οποιαδήποτε κλίµακα. Είναι δυνατή η εύκολη ενηµέρωση της βάσης δεδοµένων, πράγµα που επιτρέπει τον αποτελεσµατικό εντοπισµό και ανάλυση των αλλαγών που έγιναν σε δύο ή περισσότερες περιόδους. Πολλές µορφές ανάλυσης πραγµατοποιούνται µε πολύ µικρότερο κόστος από ότι µε τις κλασσικές µεθόδους π.χ. ο υπολογισµός των κλίσεων ενός τοπογραφικού χάρτη, και τέλος Όλες οι αναλύσεις γίνονται κατά αντικειµενικό τρόπο και τα αποτελέσµατα παράγονται αυτόµατα. Μεταπτυχιακή Εργασία Ειδίκευσης σελ 15

Λαγκαδινού Μαρία Α.Μ.108 Μειονεκτήµατα: Το αρχικό κόστος απόκτησης του συστήµατος καθώς και της τεχνικής υποστήριξης και συντήρησης αυτού είναι αρκετά ψηλό. Η αποτελεσµατική χρήση του συστήµατος προϋποθέτει την άρτια εκπαίδευση του κατάλληλου προσωπικού, και Υπάρχουν προβλήµατα κατά την µετατροπή και καταχώρηση ορισµένων προϋπαρχόντων δεδοµένων σε συγκεκριµένη βάση δεδοµένων. Μεταπτυχιακή Εργασία Ειδίκευσης σελ 16

Λαγκαδινού Μαρία Α.Μ.108 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ο ΛΙΜΝΟΘΑΛΑΣΣΕΣ Μεταπτυχιακή Εργασία Ειδίκευσης σελ 17

Λαγκαδινού Μαρία Α.Μ.108 Εισαγωγή Οι υδροβιότοποι είναι εκείνα τα φυσικά οικοσυστήµατα που χαρακτηρίζονται από την παρουσία αβαθών υδάτων. Λίµνες µικρού βάθους και ρηχές ακτές, έλη και λιµνοθάλασσες αποτελούν αντιπροσωπευτικά παραδείγµατα υδροβιοτόπων. Η σπουδαιότητα τους σαν φυσικά οικοσυστήµατα έγκειται στα παρακάτω χαρακτηριστικά : Υψηλή παραγωγικότητα σε βιοµάζα, την οποία εκµεταλλεύεται ο άνθρωπος µέσω της αλιείας και της βοσκής των ζώων. Επάρκεια παραγωγικότητας για την διατήρηση του οικοσυστήµατος. Μεγάλη γενετική ποικιλία και µεγάλη ικανότητα γενετικής προσαρµογής των πληθυσµών στις αλλαγές του περιβάλλοντος του οικοσυστήµατος. Μεγάλη ορνιθολογική σπουδαιότητα. Μεγάλη πολιτισµική και οικονοµική σπουδαιότητα για την περιβάλλουσα περιοχή. Επιπλέον, οι υδροβιότοποι αποτελούν τα πιο σπάνια, ευαίσθητα και εύθραυστα οικοσυστήµατα στον πλανήτη. Στην παρούσα µελέτη θα ασχοληθούµε µε το σύµπλεγµα των λιµνοθαλασσών Μεσολογγίου- Αιτωλικού- Κλείσοβας. 2.1 Οι λιµνοθάλασσες ως οικοσυστήµατα Ως λιµνοθάλασσες ορίζονται γενικά περιοχές αλµυρών ή υφάλµυρων υδάτων που αποχωρίζονται από τη γειτονική θάλασσα µε νησίδες ή και άλλης µορφής φράγµατα (Barnes 1980,1984). Ο ορισµός αυτός αν και γενικά αποδεκτός δεν καθορίζει Μεταπτυχιακή Εργασία Ειδίκευσης σελ 18

Λαγκαδινού Μαρία Α.Μ.108 ικανοποιητικά το βαθµό διαχωρισµού των παράκτιων περιοχών από την ανοικτή θάλασσα (Danielidis,1991). Εφόσον οι λιµνοθάλασσες διαθέτουν θαλάσσια ή τουλάχιστον υφάλµυρα ύδατα, είναι φανερό ότι ο αποχωρισµός τους από τη θάλασσα σπανίως είναι πλήρης. Η τυπική λιµνοθάλασσα διαθέτει χαρακτηριστικά µια ή περισσότερες διώρυγες επικοινωνίας µέσω των οποίων επιτυγχάνεται η συνεχής ανταλλαγή υδάτινων µαζών µε τη θάλασσα. Το µέγεθος των ανοιγµάτων αυτών είναι πολύ µικρό σε σχέση µε το µέγεθος της λιµνοθάλασσας και το µήκος του φράγµατος. Σε ακραίες περιπτώσεις µικρών αποµονωµένων λιµνοθαλασσών δεν υπάρχει διακριτή διώρυγα επικοινωνίας και η ανταλλαγή γίνεται µέσω υπόγειων διόδων. Οι λιµνοθάλασσες είναι δυνατόν να ταξινοµηθούν µε βάση την αλατότητα, τον τύπο του υποστρώµατος και τον τρόπο δηµιουργίας τους, αλλά ο πλέον πρακτικός διαχωρισµός βασίζεται στο βαθµό της αποµόνωσης, στην ποικιλία των υποσυστηµάτων που περιέχουν και τέλος στο µέγεθός τους. Με τα παραπάνω γνωρίσµατα επιτρέπεται ο διαχωρισµός των λιµνοθαλασσών που περιφράσσονται από αλυσίδα νησίδων µακριά από την ακτή από εκείνες που αποκλείονται από φράγµατα και λουρονησίδες κατά µήκος της ακτής. 2.2 ηµιουργία και µορφολογία λιµνοθαλασσών Οι λιµνοθάλασσες παρουσιάζουν σηµαντική ποικιλοµορφία που είναι άρρηκτα συνδεδεµένη µε τη δηµιουργία των φραγµάτων ή λουρονησίδων που διαχωρίζουν τις παράκτιες αυτές περιοχές από τη ανοικτή θάλασσα. Σύµφωνα µε τους Barnes 1980 και Hedgpeth 1983, διακρίνονται δύο βασικοί τρόποι δηµιουργίας: ο αποκλεισµός Μεταπτυχιακή Εργασία Ειδίκευσης σελ 19

Λαγκαδινού Μαρία Α.Μ.108 λιµνοθαλασσών από φράγµατα µακριά από την ακτή και ο αποκλεισµός λιµνοθαλασσών από λουρονησίδες κατά µήκος της ακτής. Το σηµαντικότερο ίσως αίτιο δηµιουργίας φραγµάτων µακράν της ακτής και συνεπώς του συνηθέστερου τύπου λιµνοθαλασσών που υπάρχουν σήµερα, είναι η άνοδος της στάθµης του επιπέδου της θάλασσας στα τελευταία 15.000χρόνια. Το γεγονός αυτό είχε ως αποτέλεσµα την κατάκλυση των χαµηλότερων παράκτιων περιοχών και τη δηµιουργία εκτεταµένων αβαθών ακτών. Τα µακράν της ακτής φράγµατα σχηµατίζονται από τη δράση κυµάτων σε αβαθείς περιοχές µε µικρή κλίση και υπόστρωµα αποτελούµενο κυρίως από άµµο ή άµµο και χαλίκια. Η ενέργεια των κυµάτων µπορεί να είναι δηµιουργική ή καταστροφική. ηµιουργικά κύµατα χαρακτηρίζονται εκείνα που προσπίπτουν στην ακτή υπό γωνία µεταφέροντας προς αυτήν σηµαντικές ποσότητες υλικού. Τα κύµατα αυτά, λόγω της αισθητά ελαττωµένης τους ενέργειας, αποµακρύνουν ελάχιστο υλικό από την ακτή, µε τελικό αποτέλεσµα την συσσώρευση των µεταφερόµενων υλικών και την δηµιουργία φραγµάτων σε κάποια απόσταση από την ακτή. Όταν το δηµιουργούµενο ανάχωµα επεκταθεί πάνω από το επίπεδο του νερού,επιπρόσθετα υλικά -κυρίως άµµος- µεταφερόµενα από τον άνεµο συντελούν στην δηµιουργία αµµοθινών. Οι λουρονησίδες-φράγµατα κατά µήκος της ακτής δηµιουργούνται σε ακτές µε απότοµη κλίση οπού τα κύµατα εκτονώνουν την ενέργειά τους επί της ακτής και όχι µακράν αυτής. Το γεγονός αυτό σε συνδυασµό µε το φαινόµενο της συχνής πρόσπτωσης των κυµάτων υπό γωνία, έχει ως αποτέλεσµα την µεταφορά υλικού κατά µήκος της ακτής. Τα δηµιουργικά κύµατα µεταφέρουν νερό και άµµο προς την ακτή µε κάποια γωνία Μεταπτυχιακή Εργασία Ειδίκευσης σελ 20

Λαγκαδινού Μαρία Α.Μ.108 πρόσπτωσης, άλλα λόγω της βαρύτητας αποµακρύνονται κάθετα από αυτή. Ο συνδυασµός των δύο αυτών κινήσεων έχει ως αποτέλεσµα την δηµιουργία ρεύµατος που κινείται κατά µήκος της ακτής µεταφέροντας άµµο και κροκάλες. Οι δηµιουργούµενες µετά την καθίζηση των υλικών λουρονησίδες είναι δυνατόν να έχουν σηµαντικό µήκος, τείνουν δε να διατηρήσουν τον προσανατολισµό τους ανεξάρτητα από τη µορφολογία της ακτής, µε αποτέλεσµα τον αποκλεισµό θαλασσίων κόλπων προς σχηµατισµό λιµνοθαλασσών. Η διεργασία αυτή µπορεί να συµβεί και σε φράγµατα µακράν της ακτής µε αποτέλεσµα την επιµήκυνση και την συνένωση τους ή τη σύνδεσή τους µε την ακτή, οπότε έχουµε την περίπτωση φραγµάτων µικτού τύπου. Το συνηθέστερο υλικό των λουρονησίδων είναι τα χαλίκια,που προέρχονται από τη διάβρωση των βράχων στα σηµεία πρόσπτωσης των κυµάτων, από τις εκβολές ποταµών και τέλος από τη διάβρωση της ξηράς κατά την εποχή των παγετώνων (Remane&Schieper 1971, Barnes 1980). Ο προσανατολισµός των λιµνοθαλασσών εξαρτάται αποκλειστικά από τον τρόπο σχηµατισµού τους. Τα συστήµατα που δηµιουργούνται από τον αποκλεισµό αβαθών ακτών έχουν το µεγαλύτερο άξονα τους παράλληλο προς την ακτή, ενώ αντίθετα εκείνα που προήλθαν από την κατάκλυση κοιλάδων ποταµών κατά την περίοδο της ανόδου του επιπέδου της θάλασσας παρουσιάζουν ακανόνιστο σχήµα και διεύθυνση κάθετη προς την ακτή (Remane&Schieper 1971, Barnes 1980). Συχνό είναι το φαινόµενο της δηµιουργίας δευτερογενών αναχωµάτων στο εσωτερικό της λιµνοθάλασσας σχεδόν κάθετα στον κύριο άξονα της µε τελικό αποτέλεσµα τον κατακερµατισµό της σε µικρότερες κυκλικές ή ωοειδής αβαθείς λεκάνες. Η θέση της διώρυγας επικοινωνίας της λιµνοθάλασσας µε την ανοικτή θάλασσα δεν είναι τυχαία αλλά εντοπίζεται στο σηµείο εκείνο του φράγµατος όπου η ενέργεια των κυµάτων είναι ελάχιστη. Μεταπτυχιακή Εργασία Ειδίκευσης σελ 21

Λαγκαδινού Μαρία Α.Μ.108 Οι διώρυγες διατηρούνται ανοικτές λόγω της µεγάλης ταχύτητας των ρευµάτων που τις διατρέχουν (Barnes 1980, 1984). 2.3 Οικολογικά χαρακτηριστικά των λιµνοθαλασσών Κάθε προσπάθεια για τον οικολογικό χαρακτηρισµό του περιβάλλοντος των λιµνοθαλασσών συνολικά, αντιµετωπίζει δυσχέρειες από την ύπαρξη τόσων διαφορετικών περιπτώσεων όσες και οι υπάρχουσες λιµνοθάλασσες. Παρόλα αυτά είναι δυνατό να διακρίνουµε τέσσερις βασικούς τύπους στους οποίους η αλατότητα των υδάτων παίζει τον κυρίαρχο ρόλο: α) ζώνη γλυκέων υδάτων ή µε έντονη την επίδραση από γλυκέα ύδατα (υποαλώδης ζώνη), β) ζώνη υφάλµυρων υδάτων(υφάλµυρη ζώνη), γ) ζώνη µε έντονη επίδραση από τη γειτνιάζουσα θαλάσσια περιοχή και συνεπώς µε εξαρτώµενη αλατότητα (αλµυρή ζώνη), και δ) ζώνη που χαρακτηρίζεται είτε µόνιµα είτε εποχιακά υπεράλµυρη (υπεραλώδης ζώνη). Λόγω του µικρού µεγέθους των διαύλων επικοινωνίας της λιµνοθάλασσας µε την ανοικτή θάλασσα, το δηµιουργούµενο αλοκλινές δεν µεταβάλλεται κατά τη διάρκεια της ηµέρας και επηρεάζεται από τη διακύµανση της παλίρροιας. Το αλοκλινές όµως µεταβάλλεται εποχιακά ιδιαίτερα σε περιοχές µε εναλλασσόµενο υγρό και ξηρό κλίµα κατά τη διάρκεια του έτους, διότι οι παράγοντες που το ελέγχουν είναι ο όγκος των εισερχόµενων γλυκέων υδάτων και ο συνολικός όγκος των υδάτων που εξατµίζονται από το σύστηµα (Danielidis, 1991). Κατά την υγρή περίοδο του έτους η αλατότητα των λιµνοθαλασσών µειώνεται αισθητά από τις βροχοπτώσεις και την αυξηµένη προσφορά γλυκέων υδάτων από τις απορροές της ξηράς. Η ζώνη του γλυκού ύδατος κατά την περίοδο αυτή είναι δυνατόν να επεκταθεί σε ολόκληρη την έκταση της λιµνοθάλασσας. Αντίθετα, κατά την ξηρή περίοδο του Μεταπτυχιακή Εργασία Ειδίκευσης σελ 22

Λαγκαδινού Μαρία Α.Μ.108 έτους όταν η εξάτµιση των επιφανειακών υδάτων της λιµνοθάλασσας ξεπεράσει την εισροή γλυκών υδάτων στο σύστηµα, η αλατότητα είναι δυνατόν να αυξηθεί σε υπεράλµυρα επίπεδα σε ολόκληρη την έκταση του οικοσυστήµατος. Για την κάθετη κατανοµή της αλατότητας καθοριστικό στοιχείο αποτελεί το µικρό βάθος των λιµνοθαλασσών που τις καθιστά ευάλωτες στη δράση του ανέµου, µε αποτέλεσµα να παρεµποδίζεται συχνά η δηµιουργία σταθερής κάθετης στρωµάτωσης. Παρόλα αυτά αλοκλινές δηµιουργείται σχεδόν πάντα στις περιοχές του συστήµατος µε κάπως µεγαλύτερο βάθος, ειδικά στις περιοχές που επηρεάζονται από εισροές θαλασσίων υδάτων (Remane&Schieper 1971). α) Υποαλώδης ζώνη : Το ένα άκρο της οριζόντιας κλιµάκωσης της αλατότητας στις λιµνοθάλασσες χαρακτηρίζεται από µια ζώνη γλυκών υδάτων η οποία παρουσιάζεται ως η πλέον σταθερή του οικοσυστήµατος. Με εξαίρεση τις περιόδους ιδιαίτερα µεγάλης και παρατεταµένης ξηρασίας όπου παρατηρείται- οι διακυµάνσεις της αλατότητας και του υψοµετρικού επιπέδου των υδάτων είναι ελάχιστες. Ακόµα και στις περιόδους αυξηµένης εισροής γλυκών υδάτων, οι τυπικές οικολογικές συνθήκες της ζώνης αυτής ελάχιστα επηρεάζουν την υπόλοιπη λιµνοθάλασσα, ενώ η ίδια η ζώνη µένει ουσιαστικά αµετάβλητη. Η υποαλώδης ζώνη, όσον αφορά µεγάλες χρονικές περιόδους,θα µπορούσε να χαρακτηρισθεί ως η πλέον εφήµερη του συστήµατος γιατί η εισροή γλυκών υδάτων που τη χαρακτηρίζει αφ ενός µπορεί να οδηγήσει στη δηµιουργία δέλτα στο εσωτερικό της λιµνοθάλασσας µε αποτέλεσµα τον κατακερµατισµό της και Μεταπτυχιακή Εργασία Ειδίκευσης σελ 23

Λαγκαδινού Μαρία Α.Μ.108 στην συνέχεια την πλήρωση της από το προσφερόµενο ίζηµα-, αφ ετέρου µε τη διατήρηση χαµηλής αλατότητας επιτρέπει την εποίκιση της περιοχής από καλαµώνες και σχετικές φυτοκοινωνίες µε αποτέλεσµα την ελάττωση του µεγέθους της περιοχής και τη µετατροπή της σε βάλτο ή τέλµα-. β) Υφάλµυρη ζώνη: Ως υφάλµυρη ζώνη χαρακτηρίζεται η µεταβατική περιοχή µεταξύ γλυκών και θαλασσίων υδάτων, µε όρια που παρουσιάζονται στη βιβλιογραφία ασαφή. Ως κατώτερο όριο συνήθως αναφέρεται αλατότητα περίπου 5% και ανώτατο στο 20% (Danielidis, 1991). Στην υφάλµυρη ζώνη οι κινήσεις των ρευµάτων είναι ελάχιστες και οι διακυµάνσεις του επιπέδου των υδάτων µηδαµινές. Η αλατότητα του µέσου αναστέλλει την εποίκιση της ακτής από καλαµώνες ή φυτοκοινωνίες αλµυρών τελµάτων, µε αποτέλεσµα η ζώνη αυτή να στερείται παράκτιας υδρόβιας βλάστησης, αν και δεν ισχύει το ίδιο για την υποβρύχια βλάστηση. γ) Αλµυρή ζώνη: Η περιοχή της λιµνοθάλασσας που βρίσκεται σε άµεση επαφή µε τους διαύλους επικοινωνίας, όπως είναι φυσικό παρουσιάζει τη µεγαλύτερη οµοιότητα µε τη γειτονική θάλασσα, όσον αφορά τη στάθµη των υδάτων και την αλατότητα. Οι ετήσιες διακυµάνσεις της αλατότητας στην περιοχή αυτή είναι ελάχιστες και αν δεν υπάρχει έντονη παλίρροια το ίδιο ισχύει και για το επίπεδο των υδάτων στη διάρκεια τόσο της ετήσιας περιόδου ξηρασίας, όσο και περιόδου βροχοπτώσεων. Ο συνδυασµός των παραπάνω παραγόντων επιτρέπει την εποίκιση της παράλιας ζώνης από χαρακτηριστικές κοινωνίες,που στην περίπτωση της εύκρατης ζώνης είναι εκείνες Μεταπτυχιακή Εργασία Ειδίκευσης σελ 24

Λαγκαδινού Μαρία Α.Μ.108 των αλµύρων τελµάτων. Οι λιµνοθάλασσες που επηρεάζονται καθ ολοκληρία από τη γειτονική θάλασσα, οµοιάζουν περισσότερο µε καλά προστατευµένους θαλάσσιους κόλπους, και ο µεγάλος βαθµός αποµόνωσης έχει σηµαντική επίδραση στην παραγωγικότητα του οικοσυστήµατος. δ) Υπεραλώδης ζώνη: Μερικές λιµνοθάλασσες ή περιοχές σε σύστηµα λιµνοθαλασσών είναι µόνιµα ή εποχιακά υπεραλώδεις, σε βαθµό που τα άλατα κρυσταλλώνονται στις ακτές και τον πυθµένα. Στις λιµνοθάλασσες παρατηρείται συνήθως απορροή υδάτων προς τη γειτονική θάλασσα αλλά σε περιπτώσεις όπως οι παραπάνω το αντίθετο φαινόµενο δεν είναι σπάνιο. Το εξατµιζόµενο ύδωρ προκαλεί εισροή υδάτινων µαζών από τη θάλασσα προς το εσωτερικό της λιµνοθάλασσας, οι οποίες µε τη σειρά τους θα εξατµιστούν. Οι υπεραλώδεις συνθήκες εµποδίζουν πολύ περισσότερο από ό,τι οι υφάλµυρες την εποίκιση µε αποτέλεσµα οι ακτές να παρουσιάζονται γυµνές από βλάστηση. 2.4 Γενικά γνωρίσµατα και λιµνολογικά στοιχεία του συµπλέγµατος των λιµνοθαλασσών Μεσολογγίου, Αιτωλικού και Κλείσοβας. Το σύστηµα των λιµνοθαλασσών Μεσολογγίου, Αιτωλικού και Κλείσοβας βρίσκεται στο νότιο-δυτικό άκρο του οµού Αιτωλοακαρνανίας (21 0 04 21 0 34 ανατολικά, 38 0 15 38 0 36 βόρεια Greenwich ). Η περιοχή αυτή είναι διεθνώς χαρακτηρισµένη Σύµβαση Ramsar ως υδροβιότοπος µεγάλης οικολογικής σηµασίας. Έχει συνολική έκταση περίπου 258.000 στρέµµατα και αποτελείται από τις παρακάτω κύριες ενότητες : Λιµνοθάλασσα Μεσολογγίου (100.000 στρέµµατα), Λιµνοθάλασσα Αιτωλικού Μεταπτυχιακή Εργασία Ειδίκευσης σελ 25

Λαγκαδινού Μαρία Α.Μ.108 (16.000 στρέµµατα), Λιµνοθάλασσα Κλείσοβας (22.000 στρέµµατα), αλίπεδα (συνολικά περίπου 60.000 στρέµµατα) και τέλος άλλες παραθαλάσσιες περιοχές µε άµεση λειτουργική σύνδεση µε το οικοσύστηµα (60.000 στρέµµατα). Το κλίµα της περιοχής χαρακτηρίζεται από ηµί-υγρό έως υγρό µε εποχιακές διακυµάνσεις και έντονη έλλειψη νερού κατά τους θερινούς µήνες, µεσόθερµο, θαλάσσιο. Η δηµιουργία του συµπλέγµατος των λιµνοθαλασσών, όπως και των εκτεταµένων πεδινών εκτάσεων που τις περικλείουν, θεωρείται αποκλειστικά προσχωσιγενές έργο των ποταµών Αχελώου και Εύηνου. Κατά τη διάρκεια του Μεσοζωικού αιώνα η θάλασσα κάλυπτε ολόκληρη τη περιοχή (Philippson 1890, B.P. Co Ltd. Ι.Γ.Ε.Υ. 1971) και δεχόταν τεράστιες ποσότητες ιζηµάτων από τους δύο ποταµούς µε αποτέλεσµα τη συνεχή ελάττωση του βάθους της. Παράλληλα η µεταφορά ιζηµάτων από τους ισχυρούς βόρειοδυτικούς και νότιο-δυτικούς ανέµους που ακόµα και σήµερα επικρατούν στην περιοχή, οδήγησε στη δηµιουργία πολυάριθµων νησίδων µακράν της ακτής και παράλληλα µε αυτήν. Με τον τρόπο αυτό αποκόπηκαν ή περιορίστηκαν οι αβαθείς θαλάσσιες περιοχές από τον ανοικτό Πατραϊκό κόλπο. Η µετεξέλιξη του συστήµατος θεωρείται τυπική όλων των ανάλογων γεωγραφικών περιοχών όπου δηµιουργούνται εσωτερικές λιµνοθάλασσες, αλµυρά τέλµατα και αµµοθίνες. Κύριο συστατικό των αλλούβιων και ολόκαινων αυτών προσχώσεων είναι η ιλυώδης άργιλος µε προσθήκη φακοειδών ενστρώσεων άµµου (B.P. Co Ltd. Ι.Γ.Ε.Υ. 1971, Υ.ΠΕ.ΧΩ. Ε Ramsar 1986). Λιµνοθάλασσα Μεσολογγίου: Η λιµνοθάλασσα Μεσολογγίου είναι το κυριότερο τµήµα του Μεταπτυχιακή Εργασία Ειδίκευσης σελ 26

Λαγκαδινού Μαρία Α.Μ.108 συστήµατος αβαθών υδάτων της περιοχής και εκτείνεται προς τα δυτικά της οµώνυµης πόλης. Προς νότο διαχωρίζεται από τον ανοικτό Πατραϊκό κόλπο από τις λουρονησίδες του Βασιλαδιού, Αϊ Σώστη, Κόµµα και Σχοινιά. Προς Βορρά φτάνει µέχρι την πόλη του Αιτωλικού ενώ προς δυσµάς συνεχίζεται µε τις λιµνοθάλασσες του Προκοπανιστού και της Θολής. Σύµφωνα µε τους ορισµούς που προαναφέρθηκαν, το κεντρικό τµήµα του οικοσυστήµατος από άποψη µορφολογίας θα µπορούσε να χαρακτηριστεί ως ένας καλά προστατευµένος και αβαθείς θαλάσσιος κόλπος παρά ως λιµνοθάλασσα, εφόσον η επικοινωνία των υδάτων µε την ανοικτή θάλασσα δεν παρεµποδίζεται από τις λουρονησίδες, λόγω των πολυάριθµων και ευµεγεθών ανοιγµάτων που τις χωρίζουν. Εντούτοις οι υπόλοιποι χαρακτήρες κλειδιά το µικρό βάθος των υδάτων, η υφή του υποστρώµατος, η σχετικά σταθερή κλιµάκωση της αλατότητας κατά µήκος του άξονα ξηρά /θάλασσα, και η εποχιακή διακύµανση των τιµών της αλατότητας δικαιολογούν τον χαρακτηρισµό ως λιµνοθάλασσα. Το βάθος των υδάτων κυµαίνεται από λίγα εκατοστά στις περιοχές προς το εσωτερικό του συστήµατος, µέχρι περίπου το 1,7m κοντά στη νησίδα Βασιλάδι. Λιµνοθάλασσα Αιτωλικού: Η λιµνοθάλασσα Αιτωλικού βρίσκεται στο βορειότερο τµήµα του οικοσυστήµατος και επικοινωνεί προς νότο µε την κεντρική λιµνοθάλασσα Μεσολογγίου και τους εσωτερικούς διαύλους αυτής, µέσω των πορθµών που υπάρχουν εκατέρωθεν της νήσου του Αιτωλικού. Πρόκειται για τη βαθύτερη λιµνοθάλασσα της περιοχής µε µέγιστο βάθος τα 28m. Η διεύθυνση του κύριου άξονα της λιµνοθάλασσας είναι σχεδόν κάθετη προς την ακτή, γεγονός που σε συνδυασµό µε το µεγάλο βάθος της, την κατατάσσει στις «ατυπικές» λιµνοθάλασσες. εν είναι γνωστό αν πρόκειται για παλαιά λίµνη ή Μεταπτυχιακή Εργασία Ειδίκευσης σελ 27

Λαγκαδινού Μαρία Α.Μ.108 κοιλάδα κάποιου ποταµού που κατακλύσθηκε κάποτε από τη θάλασσα, ενώ η πιθανότητα να σχηµατίστηκε από τον αποκλεισµό λόγω ιζηµάτων κάποιου βαθιού θαλάσσιου κόλπου δεν είναι δυνατόν να απορριφθεί. Το πλέον εντυπωσιακό περιβαλλοντικό χαρακτηριστικό της λιµνοθάλασσας Αιτωλικού είναι η ύπαρξη σε όλη τη διάρκεια του έτους µόνιµου θερµοκλινούς και αλοκλινούς. Το υπολίµνιο ξεκινά περίπου στα 15m βάθος και διατηρεί σταθερή θερµοκρασία µέχρι τον πυθµένα 15,5 έως 15,9 0 C σε όλες τις εποχές του έτους. Ανάλογη κλιµάκωση παρουσιάζει και η αλατότητα µε απότοµη αύξηση των τιµών της περίπου στα 13-15m και σχεδόν σταθερές τιµές µεταξύ των 20m και του πυθµένα 27,5 28,5 (Danielidis, 1991). Λιµνοθάλασσα Κλείσοβας: Ο τεχνητός διαχωρισµός της λιµνοθάλασσας Κλείσοβας σε δυο τµήµατα και η διαφορετική χρήση της κάθε περιοχής έχει οδηγήσει στην πλήρη διαφοροποίηση τους. α) Ανατολική Κλείσοβα: Η ανατολική Κλείσοβα παρουσιάζεται µε σχετικά χαµηλή αλατότητα σε όλη τη διάρκεια του έτους και χαρακτηριστική κλιµάκωση των τιµών κατά µήκος του άξονα ξηρά /θάλασσα. Οι τιµές της αλατότητας κατατάσσουν τα ύδατα από ασθενώς έως ισχυρώς υφάλµυρα ανάλογα µε την εποχή και την απόσταση από την θάλασσα. Σε σχέση µε τις άλλες περιοχές του οικοσυστήµατος τα ύδατα της περιοχής, από άποψη αλατότητας, κατέχουν ενδιάµεση θέση συνήθως µε σηµαντική διαφορά ως προς τη λιµνοθάλασσα Μεσολογγίου και υτικής Κλείσοβας, αλλά χωρίς σηµαντική διαφορά από τη λιµνοθάλασσα Αιτωλικού. Μεταπτυχιακή Εργασία Ειδίκευσης σελ 28

Λαγκαδινού Μαρία Α.Μ.108 β) υτική Κλείσοβα: Η λιµνοθάλασσα στης δυτικής Κλείσοβας ως προς τις φυσικοχηµικές παραµέτρους παρουσιάζει τη µεγαλύτερη οµοιότητα µε τη λιµνοθάλασσα Μεσολογγίου και ιδιαίτερα µε τις παράκτιες περιοχές της. Από πλευράς αλατότητας λόγω του µικρού της βάθους, παρουσιάζει τις µεγαλύτερες διακυµάνσεις στην περιοχή, µε εύρος τιµών που κυµαίνεται µεταξύ ισχυρά υφάλµυρων το χειµώνα και υπεράλµυρων υδάτων το καλοκαίρι. Μεταπτυχιακή Εργασία Ειδίκευσης σελ 29

Λαγκαδινού Μαρία Α.Μ.108 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ο ΠΕΡΙΟΧΗ ΜΕΛΕΤΗΣ Μεταπτυχιακή Εργασία Ειδίκευσης σελ 30

Λαγκαδινού Μαρία Α.Μ.108 Εισαγωγή Η περιοχή µελέτης περιλαµβάνει αξιόλογη ποικιλία οικοσυστηµάτων µε σπάνιους οικότοπους όπου ενδιαιτούν πολλά απειλούµενα είδη του ευρύτερου ευρωπαϊκού χώρου. Εξέχουσα σηµασία έχει το συµπεριλαµβανόµενο σύµπλεγµα υγροτόπων και οι συναφείς γειτνιάζοντες προς αυτό χερσαίοι οικότοποι. Για το λόγο αυτό η ευρύτερη περιοχή που περικλείει το σύµπλεγµα λιµνοθαλασσών Μεσολογγίου Αιτωλικού έχει ενταχθεί στο καθεστώς προστασίας της σύµβασης Ramsar που έχει επικυρωθεί από την χώρα µας από το 1974. Στα υγροτοπικά ενδιαιτήµατα της περιοχής µελέτης αλλά και της ευρύτερης περιοχής απαντώνται πολλά είδη σπανίων και απειλούµενων πουλιών του ευρύτερου ευρωπαϊκού χώρου, είδη που προστατεύονται αυστηρά από την Κοινοτική οδηγία 409/79. Έτσι η περιοχή µελέτης συνιστά έναν ευρύ φυσικό χώρο µε ιδιαίτερη περιβαλλοντική σηµασία όχι µόνο σε εθνικό αλλά και σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Η περιοχή του συµπλέγµατος λιµνοθαλασσών Μεσολογγίου Αιτωλικού καθώς και οι Εχινάδες νήσοι ανήκουν στο Κοινοτικό ίκτυο των Ζωνών Ειδικής Προστασίας για την ορνιθοπανίδα (SPA) και στο Κοινοτικό ίκτυο Natura 2000. 3.1 Τοπογραφία της περιοχής µελέτης Η περιοχή µελέτης βρίσκεται εντός των ορίων του νοµού Αιτωλοακαρνανίας στο νότιο µέρος του και περικλείει το σύµπλεγµα λιµνοθαλασσών Μεσολογγίου Αιτωλικού ενώ η έκταση που καλύπτει είναι περίπου 354.000 στρέµµατα. Στην περιοχή µελέτης υπάρχουν δύο µεγάλα αστικά κέντρα, το Μεσολόγγι που Μεταπτυχιακή Εργασία Ειδίκευσης σελ 31

Λαγκαδινού Μαρία Α.Μ.108 είναι και η πρωτεύουσα του νοµού και το Αιτωλικό που αποτελεί ενισχυµένο αστικό κέντρο 4 ου επιπέδου. Οι δήµοι Μεσολογγίου και Αιτωλικού έχουν εγκεκριµένο πολεοδοµικό σχέδιο. Όλοι οι υπόλοιποι οικισµοί είναι µικροί και διάσπαρτοι, αποτελώντας οικιστικούς θύλακες µέσα στη γεωργική γη. Η περιοχή µελέτης χαρακτηρίζεται από εναλλαγή στο ανάγλυφο. Μπορούµε να χωρίσουµε την περιοχή µε βάση το ανάγλυφο σε δύο τµήµατα. Το ένα τµήµα χαρακτηρίζεται από πολύ χαµηλά υψόµετρα σχεδόν στο ύψος της στάθµης της θάλασσας σε απόσταση αρκετών χιλιοµέτρων από την ακτογραµµή προς την ενδοχώρα, ενώ το άλλο τµήµα µπορεί να χαρακτηριστεί ορεινό καθώς περικλείει λόφους και χαµηλά σχετικά βουνά. Οι πεδινές καλλιεργήσιµες εκτάσεις αποτελούνται από δύο τύπους εδαφών. Από εδάφη µε πολύ µικρή κλίση τα οποία συναντώνται σε πεδιάδες που έχουν δηµιουργηθεί από προσχώσεις των ποταµών Εύηνου και Αχελώου, όπως οι πεδιάδες Ευηνοχωρίου, Νεοχωρίου και Κατοχής και από εδάφη µε µεγαλύτερη κλίση που εκτείνονται στους πρόποδες των διάφορων λόφων όπως ο Αγ. Ηλίας και Στάµνα στους πρόποδες του λόφου του Αγ. Ηλία και Χρυσοβέργιον, Κεφαλόβρυσο, Αγριλιά, Αγ. Θωµάς κ.α. στους πρόποδες του λόφου Ζυγού (Όρος Αράκυνθος). Αναλυτικά το µέτωπο αυτό των λόφων από τα ανατολικά προς τα δυτικά αποτελείται από τη Βαράσοβα, βορειότερα συνεχίζεται από τον Ζυγό που αποτελεί το νότιο τµήµα του Αράκυνθου οπού παρατηρείται και µεγαλύτερο υψόµετρο της περιοχής µελέτης 982m και δυτικότερα συνεχίζεται από τα Ελληνικά µε 652m υψόµετρο µε δυτικότερο άκρο το λόφο Ψηλή Παναγιά στα 601m. Στο σηµείο αυτό η συνέχεια των λόφων διακόπτεται και συνεχίζεται προς τα Ν- µε χαµηλότερους λόφους όπως τον Αγ. Ηλία µε 214m υψόµετρο. Μεταπτυχιακή Εργασία Ειδίκευσης σελ 32

Λαγκαδινού Μαρία Α.Μ.108 Το κύριο χαρακτηριστικό των δικτύων µεταφορών της περιοχής είναι η µονοµερής ανάπτυξη του οδικού δικτύου, σε βάρος του θαλάσσιου και σιδηροδροµικού δικτύου. Στην περιοχή µελέτης το οδικό δίκτυο αποτελείται από τους εξής άξονες: Εθνική Οδός Αντιρρίου Ιωαννίνων Επαρχιακή Οδός Μεσολογγίου Αιτωλικού Μύτικα, η οποία διακλαδίζεται σε ένα σηµείο προς Νεοχώρι, Κατοχή, και Λεσίνι Επαρχιακή Οδός Αιτωλικού Μάστρον Γουριά Κεφαλόβρυσο Επαρχιακή Οδός Αγγελόκαστρο Κλεισορρέµατα Τώρα όµως, µετά και τη ζεύξη Ρίου Αντιρρίου µε την γέφυρα Χαρίλαος Τρικούπης γίνονται οι απαραίτητες εκείνες κινήσεις για την επαναλειτουργία της σιδηροδροµικής γραµµής της ευρύτερης περιοχής µε τελικό σταθµό την γέφυρα, ενώ σαν έργο πνοής για την περιοχή χαρακτηρίζεται η Ιόνια Οδός. Ακολουθεί ο τοπογραφικός χάρτης της περιοχής µελέτης ο οποίος δηµιουργήθηκε σε περιβάλλον Arc Map µε τη χρήση των τοπογραφικών φύλλων 1:50.000 του Μεσολογγίου και 1:50.000 του Αγρινίου από το Γ.Υ.Σ. Πραγµατοποιήθηκε ψηφιοποίηση (δηµιουργία shapefiles) µε τη βοήθεια πολυγώνων (polygon.shp) της περιοχής µελέτης, των κύριων οικισµών και των νήσων και µε γραµµές (polyline.shp) οι ισοϋψείς, οι ισοβαθείς, η ακτογραµµή και το οδικό δίκτυο ενώ σε αυτά προστέθηκε και η υψηλότερη κορυφή (point.shp). Το σύστηµα συντεταγµένων που χρησιµοποιήθηκε στην συγκεκριµένη µελέτη είναι το Ελληνικό Γεωδαιτικό Σύστηµα Αναφοράς 1987, ΕΓΣΑ 1987 (Greek_Grid). Μεταπτυχιακή Εργασία Ειδίκευσης σελ 33

Λαγκαδινού Μαρία Α.Μ.108 3.2 Γεωλογία & Τεκτονική της περιοχής µελέτης 3.2.1 Γεωλογία της ευρύτερης περιοχής µελέτης Η περιοχή µελέτης δοµείται από πετρώµατα της Ιόνιας γεωτεκτονικής ζώνης. Η ιζηµατογένεση στον παλαιογραφικό χώρο της Ιόνιας ζώνης από το Τριαδικό µέχρι και την απόθεση φλύσχη ανώτερο Ηώκαινο\ κατώτερο Μειόκαινο ήταν συνεχής, µε µοναδική εξαίρεση των κατά θέσεις και για µικρό χρονικό διάστηµα χέρσευση της περιοχής κατά το µέσο-ανώτερο Ιουρασικό, µε αποτέλεσµα την παρουσία µιας κατά περιοχές στρωµατογραφικής ασυµφωνίας στην επαλληλία των στρωµάτων της Ιόνιας ζώνης (Katsikatsou, 1992). Η ασυµφωνία αυτή παρατηρείται σε εκτεταµένες περιοχές στο χώρο της Ηπείρου και της δυτικής Στερεάς Ελλάδας. Η Ιόνια ζώνη στην περιοχή της δυτικής Ελλάδας µε βάση τις διαφορές τις οποίες παρουσιάζει στη στρωµατογραφική της επαλληλία στην αξονική περιοχή και στις περιοχές των παρυφών Μεταπτυχιακή Εργασία Ειδίκευσης σελ 34

Λαγκαδινού Μαρία Α.Μ.108 της, διακρίνεται από τα δυτικά προς τα ανατολικά, στις τρεις επιµέρους ζώνες: α) Την εξωτερική Ιόνια ζώνη, η οποία διακρίνεται στην υτική Εξωτερική και την Ανατολική Εξωτερική Ιόνια. β) Την Κεντρική Ιόνια ζώνη, και γ) Την Ανατολική Ιόνια ζώνη, η περιοχή µελέτης εντοπίζεται στην Κεντρική Ιόνια ζώνη. Η Ιόνια ζώνη χαρακτηρίζεται από µια νηριτική ιζηµατογένεση από το ανώτερο Τριαδικό µέχρι το Τοάρσιο ανώτερο Λιάσιο. Στη συνέχεια και µέχρι το ανώτερο Ηώκαινο, η ιζηµατογένεση σε αυτήν είναι πελαγική. Αυτή είναι µε πυριτικούς σχιστόλιθους στο µέσο Ιουρασικό, µε πελαγικούς ασβεστόλιθους µε ακτινόζωα και πυριτόλιθους στο ανώτερο Ιουρασικό κατώτερο Σενώνιο και µε πελαγικούς ασβεστόλιθους µε παρεµβολές λατυποπαγών στο ανώτερο Σενώνιο ανώτερο Ηώκαινο. Ο φλύσχης αρχίζει από το ανώτερο Ηώκαινο και τελειώνει κατά το κατώτερο Βουρδιγάλιο, ενώ το µέσο Μειόκαινο αντιπροσωπεύεται από µολασσικά ιζήµατα. Έτσι έπειτα από τα παραπάνω, στη στρωµατογραφική επαλληλία των στρωµάτων της Ιόνιας ζώνης διακρίνουµε δυο χαρακτηριστικά όρια που τη χωρίζουν από πλευράς ιζηµατογένεσης σε τρία τµήµατα, ένα νηριτικής, ένα πελαγικής και ένα κλαστικής ιζηµατογένεσης. Το ένα όριο χωρίζει την πελαγική ιζηµατογένεση που είναι βιοχηµική από την κλαστική ιζηµατογένεση του φλύσχη, ενώ το άλλο χωρίζει τη νηριτική από την πελαγική. Το δεύτερο αυτό όριο συµπίπτει χρονικά µε τη βάση του Τοάρσιου ανώτερο Λιάσιο χωρίζει τη σειρά της Ιόνιας ζώνης σε µια κατώτερη ακολουθία, που είναι νηριτικοί ασβεστόλιθοι και δολοµίτες παχυστρωµατώδεις έως άστρωτοι (Ασβεστόλιθοι Παντοκράτορα), η οποία στη βάση της έχει εβαπορίτες, και σε µια ανώτερη ακολουθία Μεταπτυχιακή Εργασία Ειδίκευσης σελ 35

Λαγκαδινού Μαρία Α.Μ.108 που είναι πελαγικά ιζήµατα. Ανάµεσα στις ακολουθίες αυτές απαντούν στρώµατα µε µεταβατικούς χαρακτήρες, όπως ερυθροϊώδεις κονδυλώδεις ασβεστόλιθοι µε Αµµωνίτες (Amonnito rosso) ή στρώµατα πυριτικών σχιστόλιθων µε Posidonia και πυριτικοί ασβεστόλιθοι µε Filaments. Κυρίαρχοι σχηµατισµοί είναι οι ανθρακικοί, βαθιάς θάλασσας, στη βάση των οποίων βρίσκονται λατυποπαγείς µάζες βαθύχροων τεφρών ασβεστόλιθων και γύψου του Τριαδικού ενώ στην κορυφή είναι ο φλύσχης του Ολιγόκαινου. Πιο συγκεκριµένα στο χώρο που µελετάται συναντώνται οι παρακάτω σχηµατισµοί: Τριαδικά λατυποπαγή και γύψοι Περµοτριαδικής ηλικίας σε ανάµειξη µε τεµάχη µαύρων ασβεστόλιθων µε πάχος 1500m περίπου. Πρόκειται για λατυποπαγείς µάζες τεφρού χρώµατος µαζί µε γύψους. Τα λατυποπαγή έχουν προέλθει από την επανασυγκόλληση γωνιωδών τεµαχίων ασβεστολίθων και δολοµιτών µε ανθρακικό συνδετικό υλικό. Οι εβαπορίτες κυρίως γύψοι που εµπεριέχονται σε αυτούς τους έχουν δώσει σπηλαιώδη µορφή. Με το φαινόµενο του διαπειρισµού και τα συγγενή τεκτονικά φαινόµενα οι γύψοι έχουν ανέλθει µέχρι τα επιφανειακά στρώµατα. Κατά κύριο λόγο εµφανίζονται στην περιοχή δυτικά της λιµνοθάλασσας Αιτωλικού φθάνοντας προς βορρά µέχρι την περιοχή του Ξηρόµερου και προς νότο µέχρι τον Πατραϊκό κόλπο. Ασβεστόλιθοι Ανωτριαδικής ηλικίας Ασβεστόλιθοι Παντοκράτορα. Εκτείνονται κυρίως στα δυτικά όρια της ευρύτερης περιοχής µελέτης, προς τις εκβολές του Αχελώου και δοµούν εξ ολοκλήρου Μεταπτυχιακή Εργασία Ειδίκευσης σελ 36

Λαγκαδινού Μαρία Α.Μ.108 και τις Εχινάδες νήσους. Είναι λευκοί, παχυστρωµατώδεις ή άστρωτοι και τοπικά δολοµιτιωµένοι. Η όλη υφή τους δείχνει ιζηµατογένεση σε αβαθές και ήρεµο περιβάλλον. Ασβεστόλιθοι δολοµίτες µε κερατόλιθους Ιουρασικής ηλικίας. Εµφανίζονται σε µικρή έκταση στη δυτική περιφέρεια της περιοχής µελέτης και έχουν σχετικά µεγάλο πάχος. Ουσιαστικά πρόκειται για εναλλαγές υποµέλανων µαργαϊκών ασβεστολίθων µε αργιλικούς σχιστόλιθους και ερυθρόχροους ασβεστόλιθους κερατόλιθους της φάσης Ammonitiko rosso περιφερειακά σχιστόλιθοι Βίγλας. Ασβεστόλιθοι Ανωκρητιδικής ηλικίας. Έχουν πάχος της τάξης των 100 έως 120m και εµφανίζονται σε µικρή σχετική επιφάνεια στο όρος Αράκυνθος. Είναι λευκοί υποκίτρινου χρώµατος, λατυποπαγείς, µε θραύσµατα ρουδιστών. Τοπικά συναντώνται µικρού πάχους, λεπτοστρωµατώδεις, µικριτικοί ασβεστόλιθοι µε λεπτές πυριτικές ενδιαστρώσεις. Ασβεστόλιθοι Παλαιοκαινικής Ηωκαινικής ηλικίας. Συναντώνται σε αξιόλογη έκταση στα δυτικά και ανατολικά τµήµατα του Αράκυνθου. Πρόκειται για µικριτικούς, µικρολατυποπαγείς, λεπτούς έως µεσοστρωµατώδεις ασβεστόλιθους µε κονδύλους και διαστρώσεις πυριτόλιθων. Το χρώµα τους ποικίλει από το λευκό έως το υπέρυθρο. Στα ανώτερα στρώµατα συναντώνται εναλλαγές ασβεστιτικών και µαργαϊκών στρωµάτων µικρού πάχους. Φλύσχης. Μεταπτυχιακή Εργασία Ειδίκευσης σελ 37

Λαγκαδινού Μαρία Α.Μ.108 Πρόκειται για σχηµατισµό που κατέχει το µεγαλύτερο τµήµα του όρους Αράκυνθος και παίζει σηµαντικό ρόλο στη διαµόρφωση πολλών επιµέρους συντελεστών που επηρεάζουν το σύστηµα των λιµνοθαλασσών. Αποτελείται κυρίως από εναλλαγές ψαµµιτικών και πυριτικών στρωµάτων µε ποικιλία χρωµατισµών που κυµαίνονται από το σκούρο τεφρό µέχρι και το κυανό. Τοπικά, στα κατώτερα στρωµατογραφικά τµήµατα, εµφανίζονται και λατυποπαγή από κλασικό υλικό ασβεστολίθων, πυριτόλιθων και σε µικρότερη περιεκτικότητα ηφαιστειακών πετρωµάτων. Η όλη σειρά του φλύσχη της Ιονίου συνίσταται σε 8 περίπου λιθοφασικές ενότητες ανάλογα µε την επικράτηση του ιδιαίτερου σχηµατισµού ψαµµίτης, πηλίτης κ.λ.π. σε κάθε µία από αυτές. Μεταλπικοί σχηµατισµοί. Αυτοί αντιπροσωπεύονται στην περιοχή από τα ιζήµατα της Πλειοκαινικής ηλικίας που καταλαµβάνουν κυρίως την ηµιορεινή περιοχή βόρεια της λιµνοθάλασσας του Αιτωλικού και από τους τεταρτογενείς σχηµατισµούς των πεδινών τµηµάτων της περιοχής αλλά και πολλών κλυτίων (κορήµατα) και κοιτών ποταµών (αναβαθµίδες). Οι πλειοκαινικές αποθέσεις είναι λιµναίας προέλευσης και αποτελούνται από κροκαλοπαγή, ψαµµίτες, µάργες, µαργαϊκούς ασβεστόλιθους και τοπικά λιγνίτες. Είναι ιζήµατα που άλλοτε είναι συνεκτικά και άλλοτε χαλαρά. Οι τεταρτογενείς σχηµατισµοί, περιέχουν ένα πολύ ευρύ φάσµα εδαφικών σχηµατισµών µε πλέον αδροµερείς αυτούς των πλευρικών κορηµάτων κυρίως φλυσχικής προέλευσης, µέχρι τις λεπτόκοκκες ιλυώδεις αποθέσεις των δελταϊκών παραλιµνοθαλάσσιων και Μεταπτυχιακή Εργασία Ειδίκευσης σελ 38

Λαγκαδινού Μαρία Α.Μ.108 βαλτικών περιοχών. Πηλοί, ίλυες, άργιλοι, άµµοι, θίνες, λάτυπες και κροκάλες είναι τα βασικά συστατικά των σχηµατισµών αυτών που εναλλάσσονται στις διάφορες θέσεις των πεδινών και ηµιορεινών εκτάσεων. Στρωµατογραφική στήλη Ιονίου ζώνης Στρωµατογραφική στήλη Αιτωλικού Ακολουθεί ο χάρτης της περιοχής µελέτης ο οποίος δηµιουργήθηκε σε περιβάλλον Arc Map µε τη χρήση του γεωλογικού φύλλου 1:50.000 του Μεσολογγίου από το Ι.Γ.Μ.Ε. Πραγµατοποιήθηκε ψηφιοποίηση των διαφορετικών πετρωµάτων (polygon.shp) και των ρηγµάτων (polyline.shp) της περιοχής. Στα πολύγωνα που ψηφιοποιήθηκαν προστέθηκαν οι ισοϋψείς, οι ισοβαθείς, η ακτογραµµή και η ψηλότερη κορυφή. Για την ευκολότερη ανάγνωση του γεωλογικού χάρτη οι γεωλογικοί σχηµατισµοί έχουν χωριστεί στις ακόλουθες κατηγορίες: Τριαδικά λατυποπαγή και γύψοι, Μεταπτυχιακή Εργασία Ειδίκευσης σελ 39

Λαγκαδινού Μαρία Α.Μ.108 ασβεστόλιθοι, φλύσχης και τεταρτογενείς σχηµατισµοί. Ο χάρτης όµως κρίνεται ελλιπής επειδή δεν περιέχει στοιχεία για όλη την περιοχή µελέτης, διότι το Ι.Γ.Μ.Ε. δεν διαθέτει ακόµα σε χαρτογραφηµένη µορφή το γεωλογικό φύλλο Αγρινίου 1:50.000. 3.2.2 Τεκτονική της ευρύτερης περιοχής µελέτης Στην περιοχή µελέτης όσο και στην ευρύτερη περιοχή έχουν συµβεί πολλές τεκτονικές ανακατατάξεις κατά το διάστηµα των αλπικών ορογενέσεων και µετά, ενώ τα τεκτονικά γεγονότα συνεχίζονται και στην σηµερινή εποχή. Κατά την δηµιουργία των τεκτονικών ζωνών, οι ζώνες Πίνδου και Τριπόλεως βρίσκονταν επωθηµένες επί της αυτόχθονης Ιονίου ζώνης µε βασικές διευθύνσεις ων οροσειρών Β.Β / Ν.ΝΑ. Προς το τέλος της Μειοκαινικής περιόδου παρατηρείται µια έντονη δραστηριότητα µε σχηµατισµό ρηξιγενών ζωνών, ποικίλων Μεταπτυχιακή Εργασία Ειδίκευσης σελ 40

Λαγκαδινού Μαρία Α.Μ.108 διευθύνσεων και τεµάχων, να κινούνται είτε καθοδικά σχηµατίζοντας τάφρους, είτε ανοδικά σχηµατίζοντας τεκτονικά κέρατα. Κατά την περίοδο αυτή σχηµατίζονται και οι τάφροι του Αγρινίου και του Πατραϊκού κόλπου ενώ πολύ-διασπάται η ενιαία λεκάνη του Αχελώου και δηµιουργείται µια πολύπλοκη περιοχή λιµνών και τελµάτων στα οποία κατέληγε ο Αχελώος και οι παραπόταµοι αυτού. Κατά την περίοδο αυτή οι δύο µεγάλοι τάφροι του Αγρινίου (εσωτερική) και του Πατραϊκού (εξωτερική) επικοινωνούσαν µεταξύ τους διαµέσου του διαύλου Οζερού Αιτωλικού. Κατά την τελευταία Πλειστοκαινική περίοδο συνέβησαν δύο καθοριστικές διαδικασίες: Η τάφρος του Αγρινίου πληρώθηκε µε γλυκό νερό µε τον σχηµατισµό µεγάλης λίµνης, υπόλειµµα της οποίας µετά τις προσχωµατικές διαδικασίες του Αχελώου και των χειµάρρων από τους γύρω ορεινούς όγκους, είναι οι σηµερινές λίµνες της πεδιάδας του Αγρινίου. Η βαθµιαία πλήρωση της τάφρου Μεσολογγίου Πατραϊκού µε γλυκό ή υφάλµυρο νερό, που τελικά µετατράπηκαν σε λιµνοθάλασσες και η κατάκλυση από τη θάλασσα ενός σηµαντικού τµήµατος της ξηράς δυτικά, που είχε σαν αποτέλεσµα τη δηµιουργία των Εχινάδων νήσων, που παρέµειναν σαν τα ψηλότερα τµήµατα των υπαρχόντων καρστικών ορεινών µαζών. Τελευταίο στάδιο της Παλαιογραφικής αυτής εξέλιξης, είναι η σηµερινή µορφή του Αχελώου και η προσχωµατική του δράση, η οποία µε τις τεράστιες ποσότητες φερτών υλικών που απέθεσε συνέβαλε στην ταχύτατη επέκταση της ξηράς κατά την τελευταία Μεταπτυχιακή Εργασία Ειδίκευσης σελ 41