ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ : ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΤΗΣ ΜΕΛΙΣΣΑΣ ΜΕΛΙΣΣΟΚΟΜΙΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ «Μικρή μικρή νοικοκυρά - Μεγάλη πίτα κάνει.» Άνοιξη! Την υποδέχονται τα πρώτα φτερουγίσματα των χελιδονιών, τα καταπράσινα λιβάδια, τα ολάνθιστα δέντρα, οι μυρωδιές και τα χρώματα. Μέσα σ αυτό το σκηνικό «Ανάστασης» της φύσης και η μέλισσα έρχεται να τρυγήσει το νέκταρ των λουλουδιών για να προσφέρει στον άνθρωπο το «θεϊκό» μέλι! Σας καλωσορίζουμε και σας προσκαλούμε να γνωρίσουμε έναν θαυμαστό μικρόκοσμο, μια κοινωνία πρότυπο συνεργασίας, εργατικότητας και δημιουργίας, την κοινωνία της Μέλισσας, έναν κόσμο λουλουδιών, χρωμάτων, γεύσεων, και αρωμάτων. Μια κοινωνία στην οποία «ουδείς εσθίειν άρτον αργόν». Σαν μια «κυψέλη» δημιουργίας εργαστήκαμε, αντλώντας πληροφορίες από το διαδίκτυο, βιβλιοθήκη, εμπειρίες και γνώσεις από τις εξορμήσεις μας στη φύση, από συνεντεύξεις μελισσοκόμων και την διδακτική επίσκεψή μας. Για να πετύχουμε τους στόχους μας αποτελέσαμε ομάδες εργασίας, υποτάξαμε το «Εγώ» στο «εμείς», αναδείξαμε το εγώ μέσα από το εμείς και τη συλλογική προσπάθεια. Τα ονόματα των ομάδων μας εμπνευσμένα από τη Μέλισσα και τον κόσμο της 1η ομάδα «Τρελομελισσοκομία» (Νίκη, Θεανώ, Ντίνα, Αγορέτα) 2η ομάδα «Αμβροσία και νέκταρ» (Αμβρόσιος,Γιώργος,Αλέξανδρος) 3η ομάδα «Μελυγειλλον» (Βάσω, Αμαλία, Χρήστος) 4η ομάδα «Μαρτσέλο» (Γιώργος,Ευτυχία,Δημήτρης) 5η ομάδα «Μελι-νστάιν» (Αναστασία, Μαρίνα, Βανέσα) Και το συναρπαστικό ταξίδι άρχισε!!! [1]
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Κοινωνία των μελισσών - κατοικία Ενότητα 1 Οργάνωση της κοινωνίας των μελισσών (φυσιολογία - οργάνωση - συνύπαρξη - εργασίες - ρόλοι) Η κατοικία των μελισσών (μορφολογία και δομή κυψέλης - εξέλιξη ) Προϊόντα από τις μέλισσες - οικονομία Ενότητα 2 Προϊόντα της μέλισσας ( ποια είναι, πώς παράγονται, πού χρησιμοποιούνται) Ο αντίκτυπος της μελισσοκομίας στην οικονομία (ατομικό επίπεδο ί τοπικό επίπεδο, εθνικό επίπεδο, παράδειγμα οικονομίας) Περιβάλλον - υγεία Ενότητα 3 Ενότητα 4 Η μέλισσα και τα προϊόντα της, ως παράγοντες που επηρεάζουν την υγεία του ανθρώπου ( μέλι - φαρμακευτικά προϊόντα - τσίμπημα αλλεργίες) Μέλισσα και περιβάλλον: Μια αμφίδρομη σχέση ζωής ( επικονίαση - χλωρίδα - τροφή - καιρός - συνθήκες - μόλυνση - ακραίες συνθήκες- πυρκαγιές) Μελισσοκομία - ιστορία - τεχνολογία Εξέλιξη της μέλισσας και της μελισσοκομίας αντίστροφα Άνθρωπος - Επιστήμες Ενότητα 5 Ποιες επιστήμες σχετίζονται με τη μέλισσα και τα προϊόντα της. Τα αποτελέσματα των παραπάνω ευρημάτων στη ζωή του ανθρώπου. [2]
ΕΝΟΤΗΤΑ 1 Η φυσιολογία της μέλισσας - Μέλισσα Οι μέλισσες είναι κοινωνικά έντομα του είδους Apis mellifica και ανήκουν στην τάξη των Υμενοπτέρων. Ζουν σε οικογένειες που αριθμούν συνήθως 50.000 άτομα και αποτελούνται από μία βασίλισσα, χιλιάδες εργάτριες και κηφήνες. Η βασίλισσα είναι η μητέρα όλου του μελισσιού. Είναι η μόνη που έχει την ικανότητα να γεννά, το μόνο αληθινό θηλυκό της κυψέλης. Οι εργάτριες είναι ατελή θηλυκά. Κάνουν όλες τις δουλειές της κυψέλης: καθάρισμα, εκτροφή γόνου, συλλογή τροφών, νερού, πρόπολης, κτίσιμο κηρηθρών. Οι κηφήνες, τα αρσενικά της κυψέλης γεννιούνται την Άνοιξη και πεθαίνουν το χειμώνα. Στη μέλισσα, όπως σε κάθε έντομο, διακρίνουμε το κεφάλι, το θώρακα και την κοιλιά. Στο κεφάλι διακρίνουμε: α) Δύο σύνθετα μάτια Καθένα από αυτά συγκροτείται από 3000 ομματίδια. Αυτά διακρίνουν τα χρώματα που διακρίνει και το ανθρώπινο μάτι. Η μόνη διαφορά έγκειται στο ότι η μέλισσα διακρίνει το υπεριώδες και δεν διακρίνει το κόκκινο. Το μάτι του ανθρώπου βλέπει 20-30 εικόνες το δευτερόλεπτο, ενώ το μάτι της μέλισσας βλέπει ταυτόχρονα 300 εικόνες. Τα σύνθετα μάτια χρησιμεύουν για να βλέπει μακριά έξω από την κυψέλη και για τον προσανατολισμό σε σχέση με τον ήλιο όταν πετάει. β) 3 απλά μάτια στο κάτω μέρος του κεφαλιού για την κοντινή όραση στην κυψέλη και για να βοηθούν τα σύνθετα μάτια. γ) Δύο κεραίες που αποτελούνται από ένα κορμό και ένα τμήμα από 11 άρθρα. Οι κεραίες έχουν αισθητήρια όργανα. δ) Το στόμα με τις δύο σιαγόνες και την προβοσκίδα (γλώσσα). Οσο πιο μακριά είναι η προβοσκίδα μιας εργάτριας, τόσο καλύτερη συλλέκτρια είναι. Ο θώρακας αποτελείται από τρεις ενωμένους δακτυλίους. Σε κάθε δακτύλιο έχει ένα ζευγάρι πόδια ενώ στο δεύτερο και τρίτο έχει κολλημένα δύο ζευγάρια φτερά. Τα πόδια αποτελούνται από διαρθρωμένα κομμάτια. Ξεκινώντας από το θώρακα έχουμε: Ισχίο, τροχαντήρας, μηρός, κνήμη, ταρσός (πέλμα). Το πέλμα απολήγει σε δύο νύχια και μια βεντούζα (αρόλειον). Το κάθε ζευγάρι ποδιών χρησιμεύει σε κάποια από τις δουλειές της εργάτριας. Το πρώτο ζευγάρι χρησιμεύει στον καθαρισμό των κεραιών. Το δεύτερο χωρίζει τα κουβάρια της γύρης. Το τρίτο ζευγάρι είναι έτσι φτιαγμένο, σαν καλάθι στο εξωτερικό μέρος της κνήμης, όπου η μέλισσα τοποθετεί τη γύρη που μαζεύει απ' τα λουλούδια και την πλάθει, εν πτήσει, σε κόκκους που τους μεταφέρει στην κυψέλη. Στην εσωτερική πλευρά έχει μια σειρά από σκληρές τρίχες που είναι το χτένι για την γύρη. Η κοιλιά αποτελείται από επτά δακτυλίους. Στην άκρη του τελευταίου υπάρχει το κεντρί με το δηλητήριο, με το οποίο η εργάτρια υπερασπίζει τον εαυτό της και την κυψέλη. Κάτω από την κοιλιά τέσσερα ζευγάρια λείες επιφάνειες, οι καθρέπτες (κάτοπτρα) κρύβουν τους [3]
κηρογόνους αδένες. Στο κεφάλι, εκτός από το μυαλό υπάρχουν οι υποφαρυγγικοί αδένες που εκκρίνουν το βασιλικό πολτό και τη φερομόνη. Ο αδένας Νασάνοφ είναι ένα όργανο, μικρό, λαμπερό, μεταξύ έκτου και έβδομου δακτυλίου, που εκκρίνει ουσίες προσανατολιστικές που σημαδεύουν τις πίστες προσγείωσης. Τα γεννητικά όργανα της εργάτριας είναι ατροφικά. Δεν γεννούν αυγά. Στην περίπτωση, όμως που η κυψέλη χάσει τη βασίλισσά της και για κάποιο λόγο δεν μπορεί να την αντικαταστήσει, μια εργάτρια, η πλέον αρχομανής, αναλαμβάνει το έργο της βασίλισσας. Τρώει βασιλικό πολτό, αναπτύσσονται οι ωοθήκες της και γεννάει αυγά, που είναι όμως αγονιμοποίητα, αφού δεν έχει ποτέ συζευχθεί με κηφήνα. Από τα αυγά αυτά βγαίνουν μόνο κηφήνες. Εδώ έχουμε τη λεγόμενη «Παρθενογένεση». Η βασίλισσα είναι το μόνο αληθινό θηλυκό του μελισσιού, είναι η μητέρα όλων των μελισσών της κυψέλης. Γεννιέται από ένα κοινό αυγό, όπως αυτά απ' τα οποία γεννιούνται οι εργάτριες. Το κελί στο οποίο μεγαλώνει είναι κατά πολύ μεγαλύτερο από εκείνα των εργατριών, έχει σχήμα βελανιδιού και εξέχει από την κηρήθρα στραμμένο προς τα κάτω. Η προνύμφη που βγαίνει από το αυγό ταΐζεται με βασιλικό πολτό και στην τροφή αυτή οφείλεται η διαφορά εργάτριας - βασίλισσας. Στην τροφή, επίσης, οφείλεται η διαφορά στη διάρκεια ζωής τους. Η εργάτρια ζει περίπου 45 ημέρες (το χειμώνα που δεν κουράζεται μπορεί να ζήσει πολύ περισσότερο), ενώ η βασίλισσα μπορεί να ζήσει μέχρι και 5 χρόνια. Η βασίλισσα είναι μεγαλύτερη από μια εργάτρια με μακρύτερο και κοκκινωπό το πίσω μέρος του σώματός της. Μόλις βγει από το κελί της, ψάχνει να βρει και να θανατώσει τις αδελφές της βασίλισσες πριν εκκολαφθούν απ' τα κελιά. Στο μελίσσι πρέπει να υπάρχει μόνο μία. Η γονιμοποίηση της βασίλισσας γίνεται από την 5η ως τη 15η ημέρα της ζωής της, ψηλά στον αέρα. Μια ημέρα με ζεστό καιρό, χωρίς ανέμους, πετά πολύ ψηλά και πίσω της ακολουθούν όλοι οι κηφήνες του μελισσοκομείου. Οι πιο δυνατοί, τη φτάνουν, ζευγαρώνουν μαζί της διαδοχικά και μετά πεθαίνουν. Όταν η βασίλισσα επιστρέψει στην κυψέλη, οι εργάτριες την καθαρίζουν, τη φροντίζουν και την ταΐζουν στο στόμα. Μερικές γίνονται η μόνιμη συνοδεία της. Είναι πια η μάνα του μελισσιού. Δύο έως πέντε ημέρες μετά τη γονιμοποίησή της αρχίζει να γεννά αυγά. Στα εργατικά κελιά γεννά αβγά γονιμοποιημένα από τα οποία θα βγουν εργάτριες. Στα κηφηνοκελιά που είναι λίγο μεγαλύτερα σε διάμετρο, γεννά αυγά αγονιμοποίητα που θα δώσουν κηφήνες. Τα αυγά που γεννάει η βασίλισσα είναι τόσο μικρά ώστε μόλις διακρίνονται με γυμνό μάτι. Μετά από τρεις ημέρες βγαίνουν από αυτά μικρά κάτασπρα σκουληκάκια, οι λάρβες. Οι παραμάνες τα κρατούν ζεστά και τα ταΐζουν τις τρεις πρώτες ημέρες με βασιλικό πολτό και τις υπόλοιπες πέντε με μείγμα μελιού και γύρης το οποίο επεξεργάζονται πριν το δώσουν. Οι λάρβες που προορίζονται να γίνουν βασίλισσες ταΐζονται όλες τις μέρες μόνο με βασιλικό πολτό. Το βασιλικό κελί σφραγίζεται την 8η ημέρα και η βασίλισσα εκκολάπτεται την 16η. Το εργατικό κελί σφραγίζεται την ένατη ημέρα. Μέσα εκεί η λάρβα μεταμορφώνεται σε τέλειο έντομο που βγαίνει την 21η ημέρα τρυπώντας το σφράγισμα. Το κηφηνοκελί σφραγίζεται την 10η ημέρα και ο κηφήνας βγαίνει από αυτό την 24η. [4]
Ο βιολογικός κύκλος της εργάτριας μέλισσας Η νεαρή εργάτρια μόλις βγει από το κελί της αναλαμβάνει εργασία. Τις δύο πρώτες ημέρες καθαρίζει τον εαυτό της και τα κελιά και φροντίζει το γόνο. Από την 3η έως την 5η ημέρα ταΐζει τις μεγάλες προνύμφες με μέλι και γύρη. Την 6η ημέρα αναπτύσσονται οι υποφαρυγγικοί αδένες της που εκκρίνουν βασιλικό πολτό και ταΐζει με αυτόν τη βασίλισσα και τις προνύμφες 1-3 ημερών. Μετά την 11η ημέρα οι αδένες αυτοί συρρικνώνονται. Οι εργάτριες τώρα ασχολούνται με την αποθήκευση του νέκταρος και της γύρης που φέρνουν στην κυψέλη οι συλλέκτριες. Στο ίδιο διάστημα αναπτύσσονται οι κηρογόνοι αδένες της και παράγει κερί για να χτίσει τις κηρήθρες. Από τη 17η έως τη 19η ημέρα οι αδένες τους κεντριού έχουν πλήρως αναπτυχθεί και η εργάτρια γίνεται φρουρός στις εισόδους της κυψέλης. Μετά την 20η ημέρα της ζωής της η εργάτρια γίνεται συλλέκτρια και βγαίνει έξω να μαζέψει νέκταρ, γύρη, πρόπολη, νερό αφού πρώτα κάνει αναγνωριστικές πτήσεις γύρω από την κυψέλη με σκοπό τον προσανατολισμό της. Μετά από 45 περίπου ημέρες, η εργάτρια πεθαίνει. Οι κηφήνες είναι τα αρσενικά του μελισσιού. Αυτοί είναι μεγαλύτεροι από τις εργάτριες, χονδροί και μαύροι. Είναι άκακοι και ακίνδυνοι, αφού δεν έχουν κεντρί. Προορισμός τους είναι η γονιμοποίηση της βασίλισσας. Δεν δουλεύουν μέσα στην κυψέλη και τρέφονται από τις εργάτριες από την άνοιξη έως το φθινόπωρο. Το χειμώνα που οι τροφές λιγοστεύουν οι εργάτριες τους σκοτώνουν ή τους διώχνουν από την κυψέλη. Μερικοί, ωστόσο καταφέρνουν να ξεφύγουν και ξεχειμωνιάζουν μέσα στην κυψέλη. Η ζωή του κηφήνα διαρκεί περίπου 50 ημέρες. [5]
ΟΙ ΡΟΛΟΙ ΤΩΝ ΜΕΛΙΣΣΩΝ Η συμβολή των μελισσών στο περιβάλλον και στον άνθρωπο, δεν περιορίζεται μόνο στα πολύ ωφέλιμα προιόντα που παράγουν, αλλά και στην αναπαραγωγική διαδικασία των φυτών (επικονίαση) όπως προαναφέραμε. Οι μέλισσες έχουν ενεργό ρόλο στην γονιμοποίηση των φυτών, καθώς δρουν ως μηχανικοί μεταφορείς της γύρης. Την σημαντική λοιπόν εποχή της ανθοφορίας, οι μέλισσες προκειμένου να τραφούν, πλάθουν την γύρη και την μεταφέρουν με τα πίσω πόδια τους στην κυψέλη. Πετώντας από άνθος σε άνθος, βοηθούν στην επικονίαση των φυτών, μεταφέροντας ασυναίσθητα την γύρη από τους ανθήρες στο στίγμα του άνθους. Χαρακτηριστικό είναι ότι βοηθούν στην επικονίαση του 60 με 70 % των φυτικών ειδών. Η χρησιμότητα των μελισσών στην επικονίαση είναι μάλιστα και πολύ μεγαλύτερη από την παραγωγή μελιού, αφού μια μέτρια αποικία μελισσών υπολογίζεται ότι έχει 20 με 40 φορες μεγαλύτερη αξία για την επικονίαση που επιτελούν τα μελισσοσμήνη, παρά για την παραγωγή του μελιού. Μελέτη που διεξήχθη από δύο ιδρύματα της Γαλλίας και της Γερμανίας, αναφέρει ότι η επικονίαση που συντελείται από τα έντομα, αντιστοιχεί στο 9,5 % της παγκόσμιας γεωργικής παραγωγής. Αν αναλογιστεί κανείς ότι οι μέλισσες αποτελούν το 80% περίπου των επικονιαστικών εντόμων, τότε εύκολα καταλαβαίνουμε την σημαντική προσφορά τους στο φυτικό και ζωικό περιβάλλον καθώς και τα φυτά που αναπτύσονται κατ' επέκταση, αποτελούν τροφή για τα ζώα και τον άνθρωπο, παράγουν οξυγόνο, εμποδίζουν την διάβρωση του εδάφους κτλ. Την σημερινή εποχή που παρατηρείται μείωση του πληθυσμού των φυτών παγκοσμίως λόγω πυρκαγιών, δόμησης και άλλων αρνητικών συνεπειών της ανθρώπινης δραστηριότητας, ο επικονιαστικός ρόλος της μέλισσας είναι πλέον ζωτικής σημασίας. Χαρακτηριστικό είναι το ότι ο Αλβέρτος Αινστάιν είχε πει ότι "αν κάποτε οι μέλισσες εκλείψουν, το ανθρώπινο είδος δεν θα αργήσει να τις ακολουθήσει". Με την μείωση πάλι των μελισσοσμηνών παγκοσμίως (πυρκαγιές, φυτοφάρμακα) και ιδιαίτερα στις Η.Π.Α, η αύξηση των τιμών των προιόντων κυψέλης αλλά των γεωργικών που θα έρθει ως φυσικό επακόλουθο, θα ωχριά απέναντι στο πρόβλημα της μειωμένης επικονιαστικής δραστηριότητας. Κάτι που πρέπει να κάνει τους αρμόδιους φορείς παγκοσμίως να σκύψουν με υπευθυνότητα πάνω από το πρόβλημα. Ήδη σε πολλές χώρες οι καλλιεργητές [6]
καταφεύγουν στην ενοικίαση μελισσιών, προκειμένου να πετύχουν ικανοποιητική επικονίαση και να αυξήσουν την παραγωγή τους, αφού α) οι μέλισσες επισκέπτονται πάνω από 300 είδη καλλιεργούμενων φυτών, β) αναπτύσονται σε μεγάλους πληθυσμούς, δραστήριους σε όλη σχεδόν την διάρκεια του έτους, γ) έχουν ανθική σταθερότητα, επικονιάζουν δηλαδή ένα είδος φυτού σε κάθε ταξίδι τους. Μια πιο προσεγμένη χρησιμοποίηση των μελισσών για επικονιαστικό σκοπό στο περιβάλλον γενικότερα και όχι μόνο στις καλλιέργειες, θα είχε σημαντικά ωφέλη στην φύση και στον άνθρωπο. Είναι ένα έντομο που ήδη το έχουμε μελετήσει και το χρησιμοποιούμε, μπορούμε να το μεταφέρουμε σε μεγάλους αριθμούς και να επωφεληθούμε και από την επικονιαστική του δραστηριότητα και από τα πολύ ωφέλιμα προιόντα που αυτό παράγει. Η Βασίλισσα ΕΡΓΑΣΙΕΣ ΤΩΝ ΜΕΛΙΣΣΩΝ Σε κάθε κυψέλη υπάρχει πάντα μια βασίλισσα ή «μάνα», όπως την αποκαλούν οι μελισσοκόμοι. Αυτή τρέφεται με βασιλικό πολτό (μια ειδική τροφή που την παράγουν οι εργάτριες ηλικίας 7-13 ημερών) από την αρχή μέχρι το τέλος της ζωής της. Γι' αυτό και ζει μέχρι 3-4 χρόνια και είναι το μόνο μέλος στην κυψέλη που γεννάει αυγά. Τα αυγά τα τοποθετεί στο κέντρο του εξάγωνου κελιού, που θα αποτελέσει την θερμοκοιτίδα των πρώτων σταδίων ανάπτυξης της μέλισσας (αυγό, προνύμφη, νύμφη). Η βασίλισσα εκπέμπει κάποιες ουσίες, τις φερομόνες, οι οποίες αποτελούν τις διαταγές προς τις εργάτριες μέλισσες για τις εργασίες που πρέπει να κάνουν. Οι υπόλοιπες μέλισσες δεν βλέπουν τη βασίλισσα (μέσα στην κυψέλη όλα είναι σκοτεινά), και έτσι την αντιλαμβάνονται μόνο από τις μυρωδιές που εκπέμπει. Οι εργάτριες κατασκευάζουν τα βασιλικά κελιά, όπου θα εκτραφούν οι εργάτριες. Η βασίλισσα, όταν είναι ακόμα προνύμφη τρέφεται με βασιλικό πολτό που τις δίνουν οι εργάτριες. Καθ' όλη τη διάρκεια της ζωής της, οι εργάτριες την ταΐζουν, την καθαρίζουν, παίρνουν τα κόπρανά της έξω από την κυψέλη και γενικά την φροντίζουν συνέχεια και ευλαβικά. Είναι θα λέγαμε βασίλισσα με όλη τη σημασία της λέξης! Μετά την έξοδό της από το κελί (σε 16 μέρες από τότε που ήταν αυγό), η βασίλισσα ψάχνει να βρ ει άλλα βασιλικά κελιά, τα οποία καταστρέφει για να παραμείνει μόνο εκείνη. Περίπου 1 εβδομάδα μετά τη γέννησή της, η βασίλισσα πετά για πρώτη φορά έξω από την κυψέλη, για να συζευχθεί με 8-10 κηφήνες. Η πτήση γίνεται τις πρώτες απογευματινές ώρες και μόνο όταν ο καιρός είναι καλός, αλλιώς αναβάλλεται. Το γαμήλιο ταξίδι διαρκεί έως 20 λεπτά μέχρι η βασίλισσα να πάρει λίγο σπέρμα από τον κάθε κηφήνα, το οποίο αποθηκεύει για όλη την υπόλοιπη ζωή της. Επιστρέφει στην κυψέλη και αναλαμβάνει έργο μετά από 3 μέρες: γεννά συνεχώς, ως και 1.500 αυγά την ημέρα. Τότε οι εργάτριες αρχίζουν να την περιποιούνται και να την προσέχουν. Όταν η βασίλισσα γεννάει, τοποθετεί πρώτα το κεφάλι της σε κάθε κελί (πιθανόν να το εξετάσει) και, αν το κελί είναι άδειο, γυρίζει τοποθετεί την κοιλιά της μέσα και εναποθέτει ένα αυγό. [7]
Το αυγό μπορεί να εξελιχθεί σε κηφήνα ή σε εργάτρια μέλισσα, ανάλογα με το αν έχει γονιμοποιηθεί ή όχι. Αν είναι να εξελιχθεί σε εργάτρια οι υπόλοιπες θα του δώσουν μέλι για να μεγαλώσει. Αν όμως ταϊστεί με άφθονο βασιλικό πολτό, θα γίνει βασίλισσα. Οι Εργάτριες Είναι οι ακούραστες μηχανές της κυψέλης. Ανάλογα με την ηλικία τους, μπορούν να επιτελούν διάφορες εργασίες. Καθαρίστρια κελιών Παραμάνες (τάισμα - περιποίηση βασίλισσας και αυγών) Επεξεργάζονται νέκταρ από συλλέκτριες και το μετατρέπουν σε μέλι Πακετάρουν γύρη μέσα στα κελιά Χτίζουν κηρήθρες Καθαρίζουν τη φωλιά από άχρηστα υλικά Κάνουν αέρα με τα φτερά τους Φρουρούν την είσοδο της κυψέλης Πετούν έξω για συλλογή γύρης και νέκταρος Η διάρκεια από το στάδιο του αυγού μέχρι να εκκολαφθεί η εργάτρια είναι 21 μέρες. Τις πρώτες ταΐζεται με μέλι και γύρη από τις υπόλοιπες εργάτριες. Οι εργάτριες ζουν κατά μέσο όρο 15-40 μέρες το καλοκαίρι, 30-60 μέρες την άνοιξη και το φθινόπωρο και το χειμώνα μέχρι 140 μέρες. Οι χειμερινές εργάτριες διαθέτουν μεγάλα αποθέματα τροφής σε μορφή λιπωδών σωμάτων, που συμβάλλουν στην αύξηση της διάρκειας της ζωής τους. Κατά μέσο όρο, μια εργάτρια-συλλέκτρια κάνει ημερησίως 10 ταξίδια νεκταροσυλλογής, δηλαδή μεταφέρει 1/3 του γραμμαρίου νέκταρ στην κυψέλη. Επίσης, οι γυρεοσυλλέκτριες - εργάτριες κάνουν 10 ταξίδια την ημέρα, μεταφέροντας την γύρη στην κυψέλη. Πιο συγκεκριμένα, πιάνονται από τους ανθήρες των λουλουδιών, και με την προβοσκίδα τους καταβρέχουν μια ποσότητα νέκταρος, σχηματίζοντας με τα πόδια τους ένα μπαλάκι γύρης. Το μπαλάκι αυτό μεταφέρεται με το πίσω ζευγάρι ποδιών στην κυψέλη, πάνω σε ένα εξάρτημα του ποδιού που λέγεται ''καλαθάκι γύρης''. Οι Κηφήνες Οι κηφήνες δεν συλλέγουν τροφή (έχουν μικρή προβοσκίδα), δεν παρ άγουν κερί, ούτε ταΐζουν άλλες μέλισσες. Σε ένα μελίσσι, όπου υπάρχουν περίπου 30.000-40.000 μέλισσες, υπάρχουν μερικές εκατοντάδες κηφήνες, που ζουν 20-30 μέρες. Τις πρώτες μέρες της ζωής τους τρέφονται εξολοκλήρου από τις νεαρές εργάτριες, ενώ στη συνέχεια αρχίζουν να τρέφονται μόνοι τους με αποθηκευμένο μέλι και γύρη. Όταν πετούν, συγκεντρώνονται σε συγκεκριμένες περιοχές, που λέγονται «περιοχές συγκέντρωσης κηφήνων» και περιμένουν την βασίλισσα για να ερωτοτροπήσουν και να ζευγαρώσουν μαζί της. [8]
ΠΩΣ ΒΓΑΙΝΕΙ ΤΟ ΜΕΛΙ Οι μέλισσες πετούν από λουλούδι σε λουλούδι και μαζεύουν το νέκταρ από αυτά. Με την προβοσκίδα τους ρουφούν μια μικρή σταγόνα από νέκταρ και την μεταφέρουν στη κυψέλη. Εκεί, την ανταλλάσσουν πάρα πολλές φορές μαζί με άλλες μέλισσες και αφού προσθέσουν κάποιες ουσίες για τη σωστή διατήρησή του, την αποθηκεύουν στην κηρήθρα. Εκεί, αφού γεμίσουν κάθε κελί της κηρήθρας, βάζουν κερί για να διατηρηθεί το μέλι όσο πιο πολύ γίνεται, για τις κρύες μέρες του χειμώνα που θα ακολουθήσουν. Η ΣΥΝΥΠΑΡΞΗ ΤΩΝ ΜΕΛΙΣΣΩΝ Απαραίτητη προϋπόθεση για την εύρυθμη λειτουργία μιας κοινωνίας είναι η επικοινωνία μεταξύ των μελών της. Η επικοινωνία μεταξύ των μελισσών επιτυγχάνεται με διάφορα ερεθίσματα. Τέτοια είναι οι φερομόνες, χημικές ουσίες που εκκρίνουν τόσο οι εργάτριες όσο και η βασίλισσα του μελισσιού. Ανάλογα με τη χημική ουσία που εκκρίνεται, παρατηρείται και η αντίστοιχη συμπεριφορά από το μελίσσι. Οι μέλισσες επικοινωνούν επίσης χορεύοντας. Έχουν παρατηρηθεί τρεις βασικοί χοροί, ο κυκλικός χορός, ο μικτός χορός, και ο χορός των δονήσεων της κοιλιάς. Οι χοροί αυτοί δηλώνουν κατά βάση την απόσταση της τροφής από την κυψέλη. [9]
ΕΝΟΤΗΤΑ 2 ΤΟ ΜΕΛΙ Σύμφωνα και με την Κοινοτική Νομοθεσία (Οδηγία 2001/11Ο/ΕΚ του Συμβουλίου), μέλι είναι η φυσική γλυκιά ουσία που παράγουν οι μέλισσες του είδους Apis mellifera από το νέκταρ των φυτών ή από εκκρίσεις ζώντων μερών φυτών ή εκκρίματα εντόμων απομυζούντων φυτά ευρισκόμενα πάνω στα ζώντα μέρη των φυτών, τα οποία οι μέλισσες συλλέγουν, μετατρέπουν αναμειγνύοντας με ειδικές ύλες του σώματός τους, αποθέτουν, αφυδατώνουν, εναποθηκεύουν και φυλάσσουν στις κηρήθρες της κυψέλης, προκειμένου να ωριμάσουν. Πρόκειται λοιπόν για ένα προϊόν της φύσης που δεν επιδέχεται καμία επεξεργασία και αποτελείται από τα παρακάτω συστατικά: νερό, φυσικά σάκχαρα, οργανικά οξέα, πρωτεΐνες, ιχνοστοιχεία, ένζυμα, βιταμίνες, αρωματικές και χρωστικές ουσίες καθώς και άλλες θρεπτικές ουσίες. Παίζει σπουδαίο ρόλο στο μεταβολισμό και στη θρέψη, στα συστατικά του σκελετού και των κυττάρων, ρυθμίζει την οξύτητα του στομάχου, έχει αντισηπτικές ιδιότητες, είναι τονωτικό, βοηθά στη γρηγορότερη αποκατάσταση της υγείας και έχει αντιμικροβιακή δράση. Τα χακτηριστικά γνωρίσματα του μελιού είναι το άρωμα και η γεύση τα οποία είναι δυνατόν να αλλοιωθούν αν οι συνθήκες αποθήκευσης και επεξεργασίας είναι ακατάλληλες. Το χρώμα του μελιού είναι χαρακτηριστικό της προέλευσής του και θεωρείται ένα από τα κύρια κριτήρια ποιότητας που επηρεάζει την προτίμηση του καταναλωτή. Τα σκοτεινόχρωμα μέλια είναι πλούσια σε ιχνοστοιχεία και συνεπώς έχουν υψηλή θρεπτική αξία ενώ τα ανοιχτόχρωμα έχουν ωραίο χρώμα και γεύση. Μερικές από τις φυσικές ιδιότητες του μελιού είναι το ιξώδες το οποίο προσδιορίζει τη ρευστότητα, η υγροσκοπικότητα και η κρυστάλλωση. Η κρυστάλλωση, γνωστή αν και λανθασμένα σαν ζαχάρωμα, είναι φυσικό βιολογικό φαινόμενο του φυσικού ακατέργαστου μελιού, που δεν προξενεί καμία αλλαγή στις θρεπτικές και βιολογικές ιδιότητες του μελιού. Συνεπώς ένα κρυσταλλωμένο μέλι δεν είναι χαλασμένο ούτε νοθευμένο. Το παραγόμενο μέλι διακρίνεται σε δύο μεγάλες κατηγορίες: Το ανθόμελο, που παράγεται από το νέκταρ των λουλουδιών (θυμαριού, πορτοκαλιάς, βαμβακιού, ηλίανθου, ερείκης, κλπ), και το μέλι από μελιτώματα, που παράγεται από εκκρίματα κοκκοειδών (εντόμων) που απομυζούν φυτά. Στην κατηγορία αυτή ανήκει το μέλι του πεύκου, της ελάτης και άλλων δασικών φυτών. Στη χώρα μας οι μεγαλύτερες ποσότητες μελιού προέρχονται από το πεύκο (55-60%), ενώ σημαντική είναι και η παραγωγή μελιού ελάτης (5-10%) και θυμαριού (15%). Η ΓΥΡΗ Είναι το προϊόν που συγκεντρώνουν οι μέλισσες από διάφορα λουλούδια. Είναι η πλουσιότερη φυσική τροφή σε πρωτεΐνες, βιταμίνες, απαραίτητα αμινοξέα, ορμόνες, ένζυμα και άλλα χρήσιμα συστατικά για τη διατροφή μας. Χρησιμοποιείται στη [10]
φαρμακοβιομηχανία, στη βιομηχανία καλλυντικών, στη διατροφή ανθρώπου και οικιακών ζώων, στην κατασκευή υποκατάστατων γύρης για τη διατροφή των μελισσών, σε διάφορες έρευνες για τις αλλεργίες, σε προγράμματα βελτίωσης φυτών και στην επικονίαση φρούτων και λαχανικών. Ο ΒΑΣΙΛΙΚΟΣ ΠΟΛΤΟΣ Παράγεται στους υποφαρυγγικούς αδένες των νεαρών εργατριών, είναι άσπρος σαν το γάλα, κρεμώδης, ισχυρά όξινος, με ιδιάζουσα οσμή και υπόξινη γεύση. Είναι πλούσια πηγή βιταμινών, ανόργανων στοιχείων και αμινοξέων. Περιέχει ακόμη διάφορα λιπαρά οξέα, όπως τα υδρόξυ λιπαρά οξέα τα δικαρβοξυλικά οξέα ή απλά λιπαρά οξέα οποία είναι υπεύθυνα για τις περισσότερες βιολογικές ιδιότητες που έχει ο βασιλικός πολτός. Ορισμένες ευεργετικές επιδράσεις του αφορούν την αντιμετώπιση των ρευματικών αρθρίτιδων, τη μείωση της πίεσης του αίματος, τη θεραπεία της χρόνιας δυσκοιλιότητας, τις αντισηπτικές και μικροβιοκτόνους ιδιότητες, την ενίσχυση της δυναμικότητας του οργανισμού και την αντοχή στις αρρώστιες. Ακόμη, χρησιμοποιείται στη θεραπεία της νεφρικής ανεπάρκειας, περιέχει γενετήσιες ορμόνες που βοηθούν τους άντρες να βελτιώσουν τη σεξουαλική τους ζωή και να αυξήσουν τη μυϊκή δύναμη, συμβάλλει στην γαλακτοπαραγωγή μετά τη γέννα των γυναικών και στην αποφυγή της αγγείωσης του δέρματος. Γενικά ο βασιλικός πολτός βελτιώνει τη διάθεση, αυξάνει την ικανότητα για εργασία και την όρεξη και βοηθά στην απόκτηση μεγαλύτερης διανοητικής και σωματικής δύναμης. Η ΠΡΟΠΟΛΗ Είναι ρητινώδης κολλητική ουσία που συλλέγουν οι μέλισσες από διάφορα φυτά, την εμπλουτίζουν με κερί, γύρη, ένζυμα και άλλες ουσίες και τη χρησιμοποιούν για να στεγανοποιήσουν και να απολυμάνουν το εσωτερικό της φωλιάς τους. Το χρώμα της πρόπολης εξαρτάται από τη φυτική της προέλευση. Έχει διάφορες φαρμακευτικές και θεραπευτικές ιδιότητες. Χρησιμοποιείται στη βιομηχανία καλλυντικών και ως αντιμικροβιακό. Ενισχύει τα τριχοειδή αγγεία, καταπολεμά την αναπνευστική ανεπάρκεια, αναστέλλει την ανάπτυξη του μελανώματος και τα κακοήθη νεοπλασματικά κύτταρα (καρκίνος) και είναι αντιδιαβητικό. ΤΟ ΚΕΡΙ Είναι το προϊόν που παράγουν σε μικρά λέπια οι νεαρές εργάτριες από 4 ζεύγη κηρογόνων αδένων. Για την παραγωγή ενός κιλού κεριού οι μέλισσες καταναλώνουν 8 κιλά μέλι. Το κερί είναι ένα μίγμα από 300 περίπου ουσίες (υδρογονάνθρακες, μονοϋδρικές αλκοόλες, λιπαρά οξέα, υδροξυοξέα, διόλες) που είναι απίθανο να συνθέσει ο άνθρωπος. Το κερί χρησιμοποιήθηκε ως φαρμακευτική ουσία για αλοιφές και διάφορα άλλα φαρμακευτικά σκευάσματα. Κάποιες από τις φαρμακευτικές του χρήσεις είναι ενάντια της χρόνιας μαστίτιδας, του εκζέματος, των εγκαυμάτων, της δερματίτιδας. Περιέχει αντιβιοτικές ουσίες και παρουσιάζει θεραπευτική δράση για παρειακές στοματικές αρρώστιες και προβλήματα του άνω αναπνευστικού αγωγού. Χρησιμοποιείται στην βιομηχανία καλλυντικών. Άλλες χρήσεις του είναι στη βιομηχανία των κεριών, βερνικιών κα ως μονωτικό υλικό. [11]
ΤΟ ΔΗΛΗΤΗΡΙΟ Είναι ένα πολύπλοκο μίγμα χημικών ουσιών που έχει φαρμακευτική δράση και επηρεάζει τη φυσιολογία ενός οργανισμού. Περιέχει αρκετές ουσίες που είναι ενδιαφέρουσες από βιοχημική και φαρμακολογική πλευρά όπως είναι η μελιτίνη, απαμίνη, ισταμίνη, ντοπαμίνη, φωσφολιπάση Α. Χρησιμοποιείται για τη θεραπεία ρευματοειδούς αρθρίτιδας και για το γαστρικό έλκος. Τα τελευταία χρόνια χρησιμοποιείται στη θεραπεία για τη σκλήρυνση κατά πλάκας. Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα αποδείχτηκε ότι σκοτώνει τα καρκινογόνα κύτταρα, ενώ δεν επηρεάζει τα υγιή. Η ΕΠΙΚΟΝΙΑΣΗ Πρόκειται για λειτουργία των ανώτερων φυτών κατά την οποία η ώριμη γύρη από τους στήμονες μεταφέρεται στο στίγμα του ύπερου για να γίνει έτσι η γονιμοποίηση του ωάριου και να σχηματιστούν τα σπέρματα (αναπαραγωγή του φυτού). Οι μέλισσες βοηθούν στη γονιμοποίηση ποσοστού 60 με 70 % των φυτικών ειδών. Άρα το ουσιαστικότερο «προϊόν» της μέλισσας είναι η επικονίαση αφού αυτή η προσφορά της στη φύση ξεπερνάει την αξία όλων των προϊόντων της κυψέλης. Στην πράξη η επικονίαση των ανθέων από τη μέλισσα επιφέρει τεράστια οφέλη στους παραγωγούς. Έρευνες αλλά και προσωπικές παρατηρήσεις παραγωγών οπορωφόρων δέντρων και άλλων καλλιεργειών (π.χ. κηπευτικών) δείχνουν πως η απόδοση μετά από βόσκηση μελισσιών στις καλλιέργειες αυτές αυξάνει. Επιπλέον, η καρπόδεση ενισχύεται και οι καρποί γίνονται μεγαλύτεροι με αποτέλεσμα, εκτός από αύξηση της ποσότητας να απολαμβάνουν και βελτίωση της ποιότητας. Σε πολλές χώρες, ήδη από χρόνια, οι παραγωγοί νοικιάζουν μελίσσια προκειμένου να τοποθετηθούν την κατάλληλη περίοδο σε καλλιέργειες με αυξημένες επικονιαστικές ανάγκες. Εκεί η προσφορά της μέλισσας στην επικονίαση έχει αναγνωριστεί. Παρά τη μοναδική και αναντικατάστατη συμμετοχή της μέλισσας στην οικονομική, οικολογική, ακόμη και αισθητική διαμόρφωση της υπόστασης του πλανήτη στο σύνολό του, αλλά και του ανθρώπου ειδικότερα, και ακόμη παρά την ύπαρξη αυστηρής νομοθεσίας για το θέμα, θα πρέπει να επισημανθεί το ακανθώδες πρόβλημα που προκύπτει από τη χρήση ψεκασμών με μελισσοτοξικές φυτοπροστατευτικές ουσίες σε ορισμένες καλλιέργειες. Και ενώ η μέλισσα αποτελεί αποδεδειγμένα τον ισορροπιστή της φύσης υπόκειται συχνά τις δυσμ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΙΑ ΤΗ ΜΕΛΙΣΣΟΚΟΜΙΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Μελισσοκομικές Μονάδες (αριθμός) μελίσσια παραγωγή μελιού (κιλά) Μακεδονία 4010-20% 463.905-34,4% 4.820.647 36,3% Πελοπόννησος 3521-18% 158.833-12,5% 1521.042-11,7% Κρήτη 2880-14% 109070-8,6% 868.694-6,5% [12]
Στερεά και Εύβοια 2742-14% 201.110-15,8% 2.086.603 15,7% Ν. Αιγαίο 2407-12% 112.006-8,8% 1.388.687-10,4% Θράκη 1154-6% 44.681-3,5% 531.289-4,0% Ήπειρος 1119-6% 38.928-3% 499.120-3,7% Θεσσαλία 1102-5% 82.247-6,4% 699.507-5,2% Αττική 631-3% 49.860-3,9% 762.840-5,7% Ν. Ιονίου 349-2% 13.496-1,0% 107.000-0,8% ΕΤΗΣΙΕΣ ΕΡΓΑΣΙΕΣ ΣΤΙΣ ΑΠΟΙΚΙΕΣ ΤΩΝ ΜΕΛΙΣΣΩΝ Μελισσοκομικοί χειρισμοί Ιανουαρίου Ανάλογα με την περιοχή και τη «διάθεση» του καιρού υπάρχουν διαφοροποιήσεις. Σε πιο βόρειες περιοχές οι θερμοκρασίες παραμένουν χαμηλές για μεγαλύτερο διάστημα και οι μέλισσες διατηρούν τη μελισσόσφαιρα. Κάποιες ζεστές μέρες οι μέλισσες χαλαρώνουν τη μελισσόσφαιρα και μπορούν να απομακρυνθούν για να αποβάλλουν τα περιττώματά τους. Τις ζεστές και ηλιόλουστες αυτές ημέρες (με θερμοκρασία μεγαλύτερη από 15 C) μπορεί να εκμεταλλευτεί ο μελισσοκόμος για να επιθεωρήσει το μελίσσι. Σε νοτιότερες περιοχές η άνοδος της θερμοκρασίας παρατηρείται νωρίτερα. Αν ο καιρός είναι ευνοϊκός και παρουσιαστούν οι πρώτες ανθοφορίες οι μέλισσες αρχίζουν τις πτήσεις και τη συλλογή. Τότε μπορεί να έχουμε και την αρχική παρουσία γόνου. Οι μειωμένες απαιτήσεις μελισσοκομικών χειρισμών την περίοδο αυτή δίνει τη δυνατότητα στο μελισσοκόμο να οργανώσει τον εξοπλισμό του, να διαπιστώσει τις ελλείψεις και να συντηρήσει τον υπάρχοντα εξοπλισμό. Χειρισμοί Φεβρουαρίου Η θερμοκρασία σταδιακά αυξάνει και στις νότιες κυρίως περιοχές ευνοούνται οι πτήσεις των μελισσών και η συλλογή γύρης και νέκταρος των ανθοφοριών της εποχής και κατατόπου περιοχής. Οι αμυγδαλιές, οι πρώιμες βερικοκιές, το ανοιξιάτικο ρείκι, το καραγάτσι είναι κάποιες από τις ανθοφορίες που τα μελίσσια την περίοδο αυτή μπορούν να εκμεταλλευτούν όπου οι συνθήκες το επιτρέπουν. Τα «πορτάκια», ανάλογα και με τη δυναμικότητα του μελισσιού, απομακρύνονται από την είσοδο της κυψέλης. Η εκτροφή γόνου ξεκινά και οι μέλισσες ξεκινούν σταδιακά να μπαίνουν σε καινούρια παραγωγική περίοδο. Την περίοδο αυτή, τέλος χειμώνα αρχές άνοιξης και ανάλογα πάντα με την περιοχή και τις θερμοκρασίες, υπάρχει συχνά κίνδυνος να «χαθεί» το μελίσσι. Ο πληθυσμός μειώνεται καθώς οι «φθινοπωρινές» μέλισσες χάνονται. Η κατανάλωση τροφών είναι αυξημένη με την παρουσία του γόνου, ενώ οι ποσότητες που εξωτερικά διατίθενται είναι [13]
περιορισμένες και συχνά, λόγω χαμηλών θερμοκρασιών που μπορεί να επικρατούν, δύσκολα μπορούν οι μέλισσες να συλλέξουν. Ο πληθυσμός εσωτερικά της κυψέλης με δυσκολία μετακινείται ακόμη και για να πλησιάσει πλαίσια όπου υπάρχει τροφή, στην προσπάθειά του να καλύπτει το γόνο διαρκώς για να διατηρηθεί η θερμοκρασία του. Για τους λόγους αυτούς θα πρέπει ο μελισσοκόμος να φροντίσει για την επάρκεια τροφής. Κάθε μελισσοκομικός χειρισμός όμως που απαιτεί άνοιγμα της κυψέλης θα πρέπει να γίνεται σε μέρες θερμές, με θερμοκρασία ανώτερη των 15 C. Ένας καλός προγραμματισμός την περίοδο αυτή, για τους χειρισμούς και τις μετακινήσεις που θα ακολουθήσουν καθώς και πρόβλεψη εναλλακτικών λύσεων εάν οι καιρικές συνθήκες ανατρέψουν τον αρχικό προγραμματισμό, βοηθούν στην αποτελεσματικότερη εκμετάλλευση των μελισσοσμηνών. Χειρισμοί Μαρτίου Οι ανθοφορίες πληθαίνουν. Ο γόνος αυξάνει διαρκώς και οι απαιτήσεις των μελισσοσμηνών για τροφή επίσης. Η αύξηση της θερμοκρασίας και η υπάρχουσα υγρασία την περίοδο αυτή ευνοούν τα μελίσσια στη συλλογή γύρης και νέκταρος και στην ανάπτυξη του επομένως. Συχνός πρέπει να είναι ο έλεγχος από το μελισσοκόμο. Η γέννα της βασίλισσας, η ποσότητα και η διάθεση της τροφής στο μελίσσι, η δυνατότητα εκμετάλλευσης των ανθοφοριών της εποχής (αμυγδαλιά, ρείκι ανοιξιάτικο, αγριοκορομηλιά, βερικοκιά κ.α.) είναι η μέριμνα του μελισσοκόμου. Αναζήτηση επομένως μελισσοβοσκών και απαραίτητες μετακινήσεις δρομολογούνται. Χειρισμοί Απριλίου Τα μελίσσια, ανάλογα πάντα με την περιοχή και τις καιρικές συνθήκες, αρχίζουν να βρίσκονται σε πλήρη ανάπτυξη σε γόνο και νέες μέλισσες. Οι απαιτήσεις επομένως σε νέκταρ και γύρη είναι ιδιαίτερα αυξημένες. Οι ανθοφορίες των εσπεριδοειδών, της κερασιάς, της μηλιάς στη συνέχεια, είναι κάποιες από τις πηγές της περιόδου αυτής. Οι επιθεωρήσεις από το μελισσοκόμο πρέπει να είναι συχνές και να γίνονται επισταμένα. Η σμηνουργία είναι αναμενόμενη την περίοδο αυτή. Ανάλογα με τις συνθήκες τοποθετείται δεύτερο πάτωμα με χτισμένες ή άχτιστες κηρήθρες. Η περίοδος αυτή είναι κατάλληλη για παραγωγή νέων βασιλισσών, βασιλικού πολτού, και συλλογή γύρης. Χειρισμοί Μαϊου Η ακακία, η κουτσουπιά, το παλιούρι, είναι κάποιες από τις ανθοφορίες που βρίσκονται σε εξέλιξη την περίοδο αυτή. Οι «μελισσοβοσκές» γίνονται πλουσιότερες, ανάλογα πάντα με την περιοχή, και οι εργασίες των μελισσιών και των μελισσοκόμων είναι αυξημένες. Γίνονται τακτικές επιθεωρήσεις και συμπληρώνονται με πλαίσια τα κενά που υπάρχουν. Η φυσική σμηνουργία συνεχίζει ακόμη. Η παραγωγή νέων βασιλισσών, βασιλικού πολτού και η συλλογή γύρης ευνοούνται και την περίοδο αυτή. Νότια, όπου υπήρχαν πρώιμες ανθοφορίες και εσπεριδοειδή, γίνεται ο πρώτος τρύγος του «ανοιξιάτικου» μελιού. Τα μελίσσια μεταφέρονται σε πρώιμα θυμάρια, έλατα ή άλλες ανθοφορίες της εποχής. Χειρισμοί Ιουνίου Όπου υπήρχαν πρώιμες ανθοφορίες και ο καιρός ήταν ευνοϊκός έγινε ή γίνεται την περίοδο αυτή ο τρύγος του «ανοιξιάτικου» μελιού. Σημαντικές πηγές την περίοδο αυτή είναι το [14]
θυμάρι και το έλατο όπου συνήθως τα μελίσσια μεταφέρονται. Αρκεί ο καιρός να ευνοήσει. Βροχή τον Απρίλιο και αρχές Μαΐου, πριν την ανθοφορία του θυμαριού, ζεστός καιρός και υγροί άνεμοι την περίοδο της ανθοφορίας ευνοούν τη συλλογή. Αντίθετα, βροχή ή ξηροί και ψυχροί άνεμοι είναι πρόβλημα κατά την νεκταροέκριση του θυμαριού, ενώ «λίβας» έστω και μιας ημέρας προκαλεί διακοπή. Για τη συλλογή μελιτώματος από τον έλατο, χρειάζονται υψηλές θερμοκρασίες και απουσία βροχής. Ο μελισσοκόμος θα πρέπει να παρακολουθεί τις συνθήκες για να ξέρει κατά πόσο μπορεί να εκμεταλλευτεί τις προβλεπόμενες «βοσκές». Χειρισμοί Ιουλίου Ανάλογα με την περιοχή, τα θυμάρια και το έλατο είναι βασικές πηγές. Η παραμονή στον έλατο απαιτεί στη συνέχεια μετά το τρύγο, μεταφορά σε περιοχή με αφθονία σε νέκταρ και γύρη για να «ανανεωθούν» τα μελίσσια. Μεταφορά σε καστανιά όψιμη, όπου υπάρχει αφθονία σε γύρη και νέκταρ, μετά τον έλατο, βοηθά το μελίσσι και είναι μια καλή προετοιμασία εάν πρόκειται να ακολουθήσει μεταφορά στη συνέχεια στο πεύκο. Αρκεί οι καιρικές συνθήκες να είναι ευνοϊκές, να έχει προηγηθεί βροχή, να υπάρχει υγρασία, γιατί έχει παρατηρηθεί ότι σε περίπτωση ξηρασίας η γύρη της καστανιάς μπορεί να είναι τοξική για τη μέλισσα. Άλλες μελισσοβοσκές που είναι σε εξέλιξη την περίοδο αυτή είναι, ανάλογα με την περιοχή, η φλαμουριά, η βελανιδιά, το λιγούστρο, η λυγαριά, το καλαμπόκι. Γενικά, τα μελίσσια μεταφέρονται σε όψιμες ανθοφορίες, σε πιο ορεινές περιοχές ή παραμένουν σε πεδινές περιοχές όπου κυριαρχεί το βαμβάκι. Χειρισμοί Αυγούστου Στις πεδινές περιοχές κυριαρχεί το βαμβάκι, σημαντική «βοσκή» τόσο για παραγωγή όσο και για το «δυνάμωμα» του μελισσιού, ενώ τέλη Ιουλίου με αρχές Αυγούστου «δίνει» το πεύκο. Μελίσσια που μεταφέρονται στο πεύκο πρέπει να είναι δυνατά, με γόνο και πληθυσμό. Τον τρύγο του πεύκου ακολουθεί μεταφορά συνήθως σε σουσούρα (φθινοπωρινή ερείκη), ή άλλες ανθοφορίες της περιοχής για συλλογή νέκταρος και γύρης. Τα μελίσσια παραμένουν για «δυνάμωμα» και μεταφέρονται ξανά στο πεύκο ή για να ξεχειμωνιάσουν. Χειρισμοί Σεπτεμβρίου Μελίσσια που πρόκειται να εκμεταλλευτούν το «δεύτερο βάρεμα» του πεύκου (μέσα Σεπτεμβρίου συνήθως και ανάλογα πάντα από τις καιρικές συνθήκες που επικρατούν) μεταφέρονται από τις περιοχές που βρίσκονταν, στο πεύκο. Συνήθως από ανθοφορίες όπως πολυκόμπι ή σουσούρα, οι οποίες και ακολουθούν μετά το τρύγο του πεύκου. Όποια και αν είναι η προέλευση του τελευταίου τρύγου, στη συνέχεια θα πρέπει να ακολουθήσει η παραμονή των μελισσιών σε περιοχές με ανθοφορίες ικανές να δυναμώσουν το πληθυσμό. Για τα πλαίσια που τρυγούνται σταδιακά καθ όλη την περίοδο και δεν χρησιμοποιούνται ξανά ή άμεσα από το μελίσσι θα πρέπει να ληφθούν μέτρα για την πρόληψη κατά του κηρόσκωρου. [15]
Χειρισμοί Οκτωβρίου Ανάλογα με την περιοχή και τις καιρικές συνθήκες, πολλά μελισσοκομεία μεταφέρθηκαν από ανθοφορίες όπως πολυκόμπι ή σουσούρα (ερείκη φθινοπωρινή) που ενισχύουν σημαντικά την ανάπτυξη του γόνου, και το δυνάμωμα του μελισσιού, στο πεύκο, για την εκμετάλλευση των μελιτοεκκρίσεων. Στη συνέχεια την εποχή αυτή γίνεται και ο τελευταίος τρύγος μελιού πεύκου. Κατά την παραμονή στα πευκοδάση, αν δεν υπάρχει ανθοφορία να δώσει γύρη, και σε συνδυασμό με την έντονη συλλογή μελιτώματος, περιορίζεται σημαντικά ο γόνος και ο πληθυσμός μειώνεται. Ανθοφορίες από αρκουδόβατο και κισσό που συναντώνται σε πευκοδάση μπορούν να στηρίξουν την εκτροφή του γόνου σε μελίσσια που βρίσκονται εκεί. Μετά τον τρύγο του πεύκου απαιτείται δυνάμωμα του μελισσιού, ανανέωση του πληθυσμού, για να μπορέσει να «ξεχειμωνιάσει». Μελίσσια που εκμεταλλεύονται μετά το πεύκο, ανθοφορίες όπως πολυκόμπι, κουμαριά, σουσούρα, επεκτείνουν σημαντικά το γόνο και δυναμώνουν. Στη συνέχεια τα μελισσοσμήνη μεταφέρονται σε περιοχές πιο θερμές, κατάλληλες για να ξεχειμωνιάσουν και για να εκμεταλλευτούν τις πρώιμες ανθοφορίες της άνοιξης, όταν θα αρχίσουν πάλι να δραστηριοποιούνται. Στο ξεκίνημα της άνοιξης σημαντικό ρόλο θα παίξουν η ανανέωση του πληθυσμού, που θα γίνει το φθινόπωρο, οι συνθήκες διαχείμασης και η απαλλαγή από αρρώστιες, για τα οποία ο μελισσοκόμος πρέπει να μεριμνήσει. Χειρισμοί Νοεμβρίου Από τον προηγούμενο ήδη μήνα, θα πρέπει ο μελισσοκόμος να έχει φροντίσει ώστε τα μελίσσια να εκμεταλλευτούν τις ανθοφορίες του φθινοπώρου, να εκτρέψουν γόνο προκειμένου να ανανεωθεί ο πληθυσμός του μελισσιού. Οι νέες «φθινοπωρινές» μέλισσες έχουν μεγαλύτερη διάρκεια ζωής και είναι αυτές που θα φροντίσουν για την επιβίωση του μελισσιού κατά τη διάρκεια του χειμώνα καθώς και για την είσοδο στην παραγωγική περίοδο μόλις η περιοχή, η εποχή και οι θερμοκρασίες το επιτρέψουν. Τα μελίσσια αν δεν έχουν ήδη μεταφερθεί μεταφέρονται στον τόπο διαχείμασης. Τοποθετούνται σε μέρος τέτοιο ώστε να εκμεταλλεύονται την ηλιοφάνεια του χειμώνα κατά το μέγιστο δυνατό και να προστατεύονται από τους τοπικούς ανέμους και τα ακραία καιρικά φαινόμενα. Ανάλογα πάντα με την περιοχή και τις καιρικές συνθήκες, την περίοδο αυτή το μελίσσι «ξεγονεύει» και είναι η κατάλληλη εποχή για θεραπεία ενάντια στη βαρρόα. Εκτός από τη θεραπεία γίνεται την εποχή αυτή και προσεκτική επιθεώρηση γενικά της κατάστασης κάθε κυψέλης για να διαπιστωθεί η δυναμικότητα της κυψέλης και η δυνατότητα ασφαλούς «ξεχειμωνιάσματος». Με τη πτώση της θερμοκρασίας, περιορίζουμε την είσοδο της κυψέλης με «πορτάκια» για να αποφύγουμε την εισβολή εχθρών (π.χ. ποντίκια) και ψυχρού αέρα. Όταν η θερμοκρασία πέσει σημαντικά οι μέλισσες ησυχάζουν και σχηματίζουν «μελισσόσφαιρα» για να μπορέσουν να διατηρήσουν εσωτερικά τη θερμοκρασία που απαιτείται. Στη φάση αυτή είναι σημαντικό, με τη σωστή διάταξη των πλαισίων, κοντά στη μελισσόσφαιρα, να υπάρχει διαθέσιμη τροφή. Η απειλή του χειμώνα στην ουσία είναι η λιμοκτονία και όχι το ψύχος. [16]
Χειρισμοί Δεκεμβρίου Οι χαμηλές θερμοκρασίες είναι απαγορευτικές για κάθε δραστηριότητα εσωτερικά της κυψέλης. Οι μέλισσες μαζεύονται όλες μαζί και σχηματίζουν ένα «σώμα», τη «μελισσόσφαιρα», στην προσπάθεια να διατηρήσουν σταθερή την επιθυμητή θερμοκρασία. Περίοδος ξεκούρασης και για τους μελισσοκόμους. Οι επισκέψεις στα μελισσοκομεία είναι περιορισμένες. Γίνεται έλεγχος για τυχόν ζημιές (άνοιγμα καπακιών, μετατόπιση κυψελών, λιμνάζοντα νερά, φράξιμο εισόδων κ.α.) από δυσμενείς καιρικές συνθήκες (ισχυροί άνεμοι, έντονες βροχοπτώσεις, χαλαζόπτωση κ.α.). Α. Μελίσσι από σμηνουργία ΤΡΟΠΟΙ ΠΟΛΛΑΠΛΑΣΙΑΣΜΟΥ ΜΕΛΙΣΣΩΝ Βρίσκουμε τον αφεσμό (το σμήνος που έφυγε με την βασίλισσα από την μητρική κυψέλη και κρέμεται σε δέντρο ή άλλο αντικείμενο εκτός κυψέλης) και τον τοποθετούμε σε μία κυψέλη Προσθέτουμε κηρήθρες Τόσο το μητρικό όσο και το νέο μελίσσι αναπτύσσονται κανονικά Β. Διαίρεση μονού μελισσιού στα δύο Βάζουμε μία κενή κυψέλη («νέα») δίπλα ακριβώς σε αυτή που θέλουμε να διαιρέσουμε («παλιά»). Καλό θα ήταν οι κυψέλες να είναι ίδιου χρώματος. Από την «παλιά» επιλέγουμε τα μισά πλαίσια (που όμως να έχουν 2-3 πλαίσια ανοιχτό και σφραγισμένο γόνο) και τα μεταφέρουμε στην «νέα», με διάταξη Μέλι-Γύρη-Γόνος (από έξω προς τα μέσα). Μεταφέρουμε το ένα από τα δύο αυτά μελίσσια 4-5 χιλιόμετρα μακριά. Μετά από 3 μέρες ανοίγουμε τα μελίσσια, και σε όποιο δούμε αυγά σημαίνει ότι έχει βασίλισσα, ενώ το άλλο θα είναι το ορφανό. Στο ορφανό τροφοδοτούμε με σιρόπι ζάχαρης 1:1. και το ανοίγουμε μετά από 30 ημέρες (ΠΡΟΣΟΧΗ: να μην ανοιχθεί νωρίτερα, γιατί τότε οι εργάτριες συνήθως σκοτώνουν την παρθένα βασίλισσα) και επιβεβαιώνουμε την ύπαρξη νέας βασίλισσας από την παρουσία εργατικού γόνου. Αυτό με τη βασίλισσα μπορούμε να το αναπτύξουμε κανονικά Γ. Διαίρεση διώροφου μελισσιού στα δύο Ακολουθούμε ακριβώς την ίδια διαδικασία. Διαιρούμε την «παλιά» κυψέλη στα δύο, επιλέγοντας πλαίσια με ανοιχτό και σφραγισμένο γόνο, τα βάζουμε στην «νέα» με διάταξη Μέλι-Γύρη-Γόνος και μεταφέρουμε μία από τις δύο κυψέλες 4-5 χιλιόμετρα μακριά. Ελέγχουμε μετά από 3 μέρες ποιο μελίσσι είναι ορφανό και τροφοδοτούμε με σιρόπι ζάχαρης 1:1. Μετά από 30 μέρες από την διαίρεση (ΠΡΟΣΟΧΗ: να μην ανοιχθεί νωρίτερα, γιατί τότε οι εργάτριες συνήθως σκοτώνουν την παρθένα βασίλισσα) ελέγχουμε την παρουσία και την ωοτοκία της νέας βασίλισσας. Στο άλλο με τη βασίλισσα μπορούμε να προσθέσουμε νέες κηρήθρες και να το αναπτύξουμε κανονικά. Δ. Διαίρεση διώροφου δυνατού μελισσιού σε πάνω από 2 τμήματα [17]
Από πολύ δυνατά μελίσσια, που διαθέτουν πάνω από 18 πλαίσια γόνο, μπορούμε να φτιάξουμε περισσότερα από ένα νέα μελίσσια. Τον Απρίλιο, όταν η ανθοφορία είναι πλούσια, διαιρούμε το μελίσσι στα δύο, όπως περιγράφηκε στην παράγραφο «Β» Βάζουμε τις κυψέλες τη μία πλάι στην άλλη Όταν, μετά από 2 μέρες ανοίγουμε τα μελίσσια και δούμε ποιο είναι το ορφανό, το βάζουμε στη θέση του «παλιού» μελισσιού (για να μαζέψει αρκετές συλλέκτριές του), μετακινώντας αυτό με τη βασίλισσα 2-3 μέτρα μπροστά του Δέκα μέρες αργότερα, το ορφανό μελίσσι θα περιέχει πολλά σφραγισμένα βασιλικά κελιά, και έτσι το χωρίζουμε εκ νέου σε 2-3 μέρη, στη θέση του «παλιού» μελισσιού Το μελίσσι που έχει βασίλισσα αναπτύσσεται κανονικά και επανέρχεται στη αρχική του κατάσταση μετά από 3-4 εβδομάδες Τα νέα μικρά μελίσσια τροφοδοτούνται για να αυξήσουν πληθυσμούς και να αναπτυχθούν και αυτά ΕΝΟΤΗΤΑ 3 ΜΕΛΙ ΚΑΙ ΥΓΕΙΑ Έχουν ανιχνευτεί περισσότερες από 180 διαφορετικές ουσίες μέσα στο μέλι, με μοναδική οργανική διασύνδεση μεταξύ τους, δίνοντας ένα προϊόν με εκπληκτικές ιδιότητες. Δεν μπορεί να θεωρηθεί πλήρης τροφή γιατί περιέχει μικρές ποσότητες βιταμινών και πρωτεϊνης, αλλά ενεργειακά μπορεί να σταθεί δίπλα σε οποιοδήποτε τρόφιμο. Η Apitherapy (Μελισσοθεραπεία), επιστήμη που προωθεί τη χρήση των προϊόντων της μέλισσας για θεραπευτικούς σκοπούς, έχει αναδείξει και τοποθετήσει το μέλι στη θέση που του αξίζει: Το μέλι αποτελείται κυρίως από απλά ζάχαρα και η απορρόφησή τους από τον ανθρώπινο οργανισμό γίνεται γρήγορα. Γι' αυτό ενδείκνυται σε καταστάσεις που χρειαζόμαστε μια άμεση πηγή ενέργειας, όπως στον αθλητισμό, στις ασθένειες, στην εγκυμοσύνη και γενικά στους ταλαιπωρημένους οργανισμούς. Οι αντισηπτικές και αντιμικροβιακές του ιδιότητες βοηθούν σε παθήσεις όπως το έλκος ή στην επούλωση πληγών. Υπάρχουν στην αγορά ειδικά επιθέματα με μέλι για τον καθαρισμό και την προστασία μικροτραυμάτων. Οι ιδιότητές του αυτές οφείλονται : Στην υψηλή συγκέντρωση Υπεροξειδίου του υδρογόνου( Η2Ο2) το γνωστό μας οξυζενέ. Στην υψηλή συγκέντρωση ζαχάρων που διαθέτει. Η συγκέντρωση βιταμινών του μελιού δεν είναι υψηλή, ώστε να αρκεί για τις ημερήσιες ανάγκες του οργανισμού, βοηθάνε όμως στην απορρόφηση των ζαχάρων και των τροφών, λόγω των ενζύμων που διαθέτει (αμυλάση) και ασκεί ευνοϊκή επίδραση στην ανάπτυξη ύψους και βάρους των παιδιών, βελτιώνοντας την απορρόφηση του ασβεστίου και μαγνησίου στο σκελετό τους. Περιέχει μεγάλο αριθμό και ποικιλία ολιγοσακχαριτών, ενισχύοντας τη βιωσιμότητα και δράση των bifidobacteria, τα οποία παίζουν σημαντικό ρόλο στη διατήρηση ισορροπίας της μικροχλωρίδας του πεπτικού σωλήνα. Συνεπώς το μέλι δρα ως προβιοτικό. Η συνεργιστική δράση του μελιού, δηλαδή ο πολλαπλασιασμός της [18]
συνέργειας και δράσης δύο ή περισσοτέρων ουσιών είναι από τα ζητήματα που πραγματεύεται η Apitherapy με θετικά συμπεράσματα μέχρι στιγμής. Τα ιχνοστοιχεία (ανόργανα άλατα) που περιέχει παίζουν σημαντικό ρόλο στο μεταβολισμό και στη θρέψη, είναι συστατικά του σκελετού και των κυττάρων, ρυθμίζουν την οξύτητα του στομάχου και βοηθούν στην καλή λειτουργία των ενδοκρινών αδένων. Επίσης, λόγω των ιχνοστοιχείων που διαθέτει, βοηθά στο σχηματισμό υγιών νυχιών και μαλλιών. Στα σκουρόχρωμα μέλια τα ιχνοστοιχεία βρίσκονται σε πιο μεγάλες συγκεντρώσεις. Βοηθά λόγω του σιδήρου και των βιταμινών Β6,Β9 που περιέχει, στην γρηγορότερη αποκατάσταση της υγείας σε περιπτώσεις αναιμίας. Έχει υψηλή περιεκτικότητα χολίνης που βοηθά στη δυσκοιλιότητα. Λόγω των ζαχάρων του, βοηθά σημαντικά και εντυπωσιακά στο μεταβολισμό του οινοπνεύματος με αποτέλεσμα την ταχύτερη απαλλαγή καταστάσεων μέθης. Βοηθά στην καλή λειτουργία της καρδιάς και των στεφανιαίων αρτηριών λόγω της ακετυλοχολίνης που περιέχει. Το μέλι περιέχει κάποια μικρή ποσότητα γύρης και μπορεί να βοηθήσει άτομα με εποχιακή αλλεργική ρινίτιδα, φέρνοντάς τα σε επαφή, ομαλά και αργά με τις αλλεργιογόνες ουσίες που πιθανά να προέρχονται από τη γύρη των λουλουδιών της περιοχής που ζούνε. Στις περιπτώσεις αυτές θα πρέπει το μέλι να προέρχεται από την περιοχή της ευρύτερης κατοικίας, για να περιέχει γύρη από τα φυτά της γύρω περιοχής που πιθανά να αποτελούν το αλλεργιογόνο αίτιο. Η εφαρμογή τσιμπήματος μέλισσας χρησιμοποιήθηκε επί αιώνες - αλλά και σήμερα - για την αντιμετώπιση της αρθρίτιδας. Πάσχοντες από σκλήρυνση κατά πλάκας έχουν δει βελτίωση με μελισσοθεραπεία. Συνήθως γίνονται τρεις συνεδρίες την εβδομάδα με τσιμπήματα ζωντανών μελισσών για έξι μήνες. Όταν μια περιοχή που ήδη έχει φλεγμονή, δεχθεί κέντρισμα και αναπτύξει οίδημα, φυσικοί αντιφλεγμονώδεις παράγοντες του σώματος συρρικνώνουν το οίδημα, μειώνοντας ταυτόχρονα τη φλεγμονή που οφειλόταν στο αρχικό αίτιο. Το δηλητήριο της μέλισσας ίσως είναι ωφέλιμο και με άλλο τρόπο. Είναι πλούσιο σε πολυακόρεστα λιπαρά οξέα, που λείπουν στους ασθενείς με σκλήρυνση κατά πλάκας. Η μελισσοθεραπεία έχει βραχυχρόνιες παρενέργειες, όπως κνησμός, πρήξιμο και κοκκίνισμα του δέρματος. Έχουν αναφερθεί σοβαρές αλλεργικές αντιδράσεις ή και θάνατοι από αλλεργικό σοκ. Πριν ξεκινήσετε θεραπεία, πρέπει οπωσδήποτε να συμβουλευτείτε το γιατρό σας, για να ελέγξετε αν τυχόν είστε ευαίσθητοι σε τσιμπήματα μελισσών. Το μέλι δεν είναι σε καμιά περίπτωση φάρμακο με την σύγχρονη έννοια του όρου, αλλά δρα σε αρκετές παθήσεις θεραπευτικά και σε άλλες επικουρικά. Παραδοσιακές συνταγές. Στην παράδοσή μας έχουν παραμείνει πολλά παρασκευάσματα (γιατροσόφια - ματζούνια) με συστατικό το μέλι. Κανένα από αυτά δεν είναι επικίνδυνο, με εξαίρεση τυχόν αλλεργικές αντιδράσεις που μπορεί να παρουσιάσουν άτομα με αλλεργικά προβλήματα σε συγκεκριμένα τρόφιμα. Κάποια από τα γιατροσόφια που περιέχουν μέλι είναι τα παρακάτω : [19]
Αλλεργική ρινίτιδα (εποχιακή). Δυο μήνες πριν την "επίμαχη" περίοδο συνιστάται η κατανάλωση δυο κουταλιών του γλυκού μέλι καθημερινά. Για καλύτερα αποτελέσματα χρησιμοποιήστε μέλι της περιοχής που ζείτε. Μπορείτε να μασάτε μια μπουκιά κηρήθρα 5 με 10 λεπτά, δύο φορές την ημέρα (χωρίς να την καταπίνετε). Αποσυμφορητικό. Βράζουμε φλούδες γκρέιπφρουτ, πορτοκαλιού ή λεμονιού, μαζί με την άσπρη ψίχα τους, σε νερό ανακατεμένο με μέλι. Ανακατεύετε ώσπου οι φλούδες να γίνουν σαν σφουγγάρι. Προσέξτε να μην τις παραβράσετε - δεν φτιάχνουμε γλυκό. Τρώτε ένα κομμάτι, όποτε αρχίζουν τα συμπτώματα, κάθε βράδυ πριν τον ύπνο για όλη την επικίνδυνη περίοδο. Αϋπνία Aγχος. Ζεστό γάλα με μέλι. Ζεστά ροφήματα χαμομηλιού ή τίλιου με μια κουταλιά του γλυκού μέλι. 'Αφθες. Μια κουταλιά μέλι που παραμένει για όσο μπορούμε στα σημεία με τις άφθες. Δυο με τρεις φορές την ημέρα. Ευσταχιανές σάλπιγγες. Οι θεραπευτές της αγιουρβέδα κάνουν μαλάξεις στους λεμφαδένες που βρίσκονται κοντά στα αυτιά. Το μασάζ συμπληρώνεται με ένα ρόφημα από το φυτό Amala μαζί με ακατέργαστο μέλι. Βήχας. Μπορείτε να φτιάξετε ένα αποτελεσματικό αποχρεμπτικό με ένα μεγάλο κρεμμύδι και ανεπεξέργαστο μέλι. Κόψτε το κρεμμύδι σε ροδέλες, βάλτε το σε ένα μπολ, σκεπάστε το με μέλι και αφήστε το για 10-12 ώρες. Στραγγίστε το και πάρτε μια κουταλιά της σούπας από το μείγμα, κάθε 5 ή 6 ώρες. Μια άλλη συνταγή είναι η δημιουργία ενός μίγματος από ίσα μέρη μελιού, λαδιού και τσίπουρου. Δυσκοιλιότητα. Μία κουταλιά της σούπας μέλι, πρωί - βράδυ. Ελαφρά εγκαύματα. Ένα λεπτό στρώμα μελιού στην περιοχή του εγκαύματος και χαλαρή επίδεση με γάζα. Ανανεώνεται καθημερινά. Πληγές. Επάλειψη των επιφανειακών πληγών με μέλι. Στην αγορά κυκλοφορούν επιθέματα μελιού για ήπιους τραυματισμούς. ( Βιβλιογραφία: http://www.gousiaris.gr, http://www.ygeianet.gr ) [20]
ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΚΑΙ ΜΕΛΙΣΣΑ Το πρόβλημα τού εγκλιματισμού,πού είναι πολλές φορές αποφασιστικό στοιχείο στην ανατροφή-παραγωγή νέου είδους- φυτών και ζώων,δεν έχει καθόλου επιρροή στην ανατροφή των μελισσών.ο λόγος είναι διότι, Βασίλισσες και κηφήνες, όπου και βασίζεται η ανατροφή, έρχονται σε επαφή μόνον κατά την περίοδο των πτήσεων της αναπαραγωγής, έτσι η βασίλισσα περνάει σχεδόν το υπόλοιπο της ζωής της στο εσωτερικό της κυψέλης,απομονωμένη από το εξωτερικό περιβάλλον, με πιθανότητα μεταβολών στην προμήθεια των τροφών της,πού αυτό μπορεί να έχει επίπτωση μόνον στην δυναμική της γέννας της.για μεγάλες χρονικές περιόδους η μέλισσα, έχει προσαρμόσει τον εαυτό της στο περιβάλλον της, με τρόπο φυσικό, ούτως ώστε,οι αδύναμοι και ακατάλληλοι οργανισμοί, να απορρίπτονται και να αποβάλλονται. Αυτό το έδειξαν τα πειράματα πού έκανε ο Δρ.J.Louveaux, μεταφέροντας μελίσσια από το Παρίσι στην Νότια Γαλλία και αντίστροφα, δείχνοντας έτσι την προσαρμογή της μέλισσας, σε τοπικές καταστάσεις,με τοπικές ράτσες μελισσών,δίνοντας την ευκαιρία να επιβιώσουν τα ποιό δυνατά σμήνη. Αυτού τού είδους μεταβολές,έχουν φανεί πλεονεκτηματικές,όταν γίνεται ανταλλαγή ορισμένης τοπικής ράτσας με άλλη,η μεταφέροντας τις μέλισσες σε περιοχές πού αντιμετωπίζουν εντελώς διαφορετικό περιβάλλον (νομαδική μελισσοκομία). Πρωταγωνιστές στην παραγωγή μελιού χώρες όπως,βοριος και Νότιος Αμερική,Αυστραλία,Νέα Ζηλανδία, δεν είχαν εγχώρια μέλισσα,αλλά όπως φάνηκε, η εισαγόμενη από την Ευρώπη μέλισσα,έδειξε τέλεια προσαρμογή και παραγωγικότητα. Επίσης φάνηκε ότι η μέλισσα δεν πάσχει από αυτό πού λέγεται "εγκλιματισμός".είναι συνήθως ποιό δύσκολη η επιβίωση της μέλισσας σε ακραίες σκληρές καταστάσεις, παρά σε αλλαγή περιβάλλοντος. Εάν οι εισαγωγείς μελισσών, διαχειριστούν τις μέλισσες πού εισάγουν σωστά και με γνώση, θα μπορέσουν με διασταυρώσεις να αποδώσουν καλλίτερα, με περισσότερη ζωτικότητα και παραγωγή μελιού από τις μέλισσες πού αποκαλούνται εγχώριες εγκλιματισμένες.επίσης,ίσως και να επιβιώνουν ποιό καλά σε σκληρό χειμώνα και δύσκολη Άνοιξη, πού στις μέρες μας, μπορεί να δεί κανείς την μελισσοκομία της Βόριας Ευρώπης. Το πείραμα τού Δρ.Louveaux, έδειξε καθαρά ότι, οι μέλισσες μπορούν να προσαρμόσουν τον εαυτό τους στις επικρατούσες καταστάσεις. Αλλά είναι λάθος να συμπεραίνουμε από αυτό ότι, επειδή η μέλισσα προσαρμόζει τον εαυτό της καταυτόν τον τρόπο,μόνον προσαρμοσμένες στο περιβάλλον Χ μέλισσες μπορούν να αποδώσουν την μέγιστη παραγωγή μελιού. Αν συνέβαινε κάτι τέτοιο, θα έπρεπε να βασίζουμε την παραγωγή μελιού μας μόνον σε μέλισσες, πού για χιλιάδες χρόνια έχουν εγκλιματιστεί στην περιοχή. Αυτό όμως δεν συμβαίνει, διότι η μέλισσα είναι ελεύθερη να πετάει στη φύση,και να μην αναγνωρίζει σύνορα... ΕΠΙΚΟΝΙΑΣΗ ΚΑΙ ΜΕΛΙΣΣΕΣ Η συμβολή των μελισσών στο περιβάλλον και στον άνθρωπο, δεν περιορίζεται μόνο στα πολύ ωφέλιμα προιόντα που παράγουν, αλλά και στην αναπαραγωγική διαδικασία των φυτών (επικονίαση) όπως προαναφέραμε. Οι μέλισσες έχουν ενεργό ρόλο στην γονιμοποίηση των φυτών, καθώς δρουν ως μηχανικοί μεταφορείς της γύρης. Την σημαντική λοιπόν εποχή της ανθοφορίας, οι μέλισσες προκειμένου να τραφούν, πλάθουν την γύρη [21]