Στυλιανή Ανή Χρόνη, Ph.D. Λέκτορας ΤΕΦΑΑ, ΠΘ, Τρίκαλα

ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ & ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΤΟ ΓΥΝΑΙΚΕΙΟ ΦΥΛΟ ΣΤΟΝ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟ Στυλιανή Ανή Χρόνη, Ph.D. Λέκτορας ΤΕΦΑΑ, ΠΘ, Τρίκαλα ΕΠΕΑΕΚ: ΠΡΟΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΘΕΜΑΤΑ ΦΥΛΟΥ ΚΑΙ ΙΣΟΤΗΤΑΣ ΣΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ

ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ & ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΤΟ ΓΥΝΑΙΚΕΙΟ ΦΥΛΟ ΣΤΟΝ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟ ιάλεξη 2η Μέσα Μαζικής Ενηµέρωσης & Αθλήτριες

Εξελίξεις στο γυναικείο αθλητισµό & ΜΜΕ Από το 1988 και µετά ο γυναικείος αθλητισµός αναπτύχθηκε µε πολύ γρήγορο ρυθµό (Title( IX ). Η προβολή των γυναικών στα µέσα µαζικής ενηµέρωσης όµως δεν ακολούθησε αυτό το ρυθµό. Τα ΜΜΕ του αθλητικού χώρου χειρίζονται το γυναικείο αθλητισµό µε 4 τυποποιηµένους τρόπους: σιωπή, χιουµοριστική σεξουαλικότητα, αντίδραση και επιλεκτική προβολή εξαιρετικών αθλητριών

Εξελίξεις στο γυναικείο αθλητισµό & ΜΜΕ Σιωπή Σύµφωνα µε τα αποτελέσµατα από έρευνα µε συστηµατική καταγραφή της προβολής των αθλητριών στα ΜΜΕ των ΗΠΑ, οι γυναίκες προβάλλονταν µε το ίδιο σχεδόν πολύ χαµηλό ποσοστό από το 1989 µέχρι το 1999. 1989 1993 1999 Άνδρες 92% 93.8% 88.2% Γυναίκες 5% 5.1% 8.7% Και τα δύο φύλα 3% 1.1% 3.1%

Εξελίξεις στο γυναικείο αθλητισµό & ΜΜΕ Χιουµοριστική σεξουαλικότητα Το ποσοστό (8.7%) αντιπροσώπευσης των γυναικών είναι πλασµατικό, αφού δεν περιλαµβάνει µόνο «καθαρά» αθλήµατα. Ένα αξιοσηµείωτο ποσοστό αφιερώνεται σε γυναικεία ψευτο- αθλήµατα (π.χ. Bungee jumping) µε αστείες ιστορίες. Αρκετά συχνά οι αθλήτριες προβάλλονται µε τέτοιο τρόπο ώστε να υπογραµµίζεται η σεξουαλικότητα τους. ίνεται έµφαση σε «πιπεράτες» φάσεις γυναικείων αθλητικών αγώνων.

Εξελίξεις στο γυναικείο αθλητισµό & ΜΜΕ Αντίδραση Αρκετές φορές, σε ορισµένες «ζωντανές» αθλητικές εκποµπές, υπογραµµίζεται ότι τα πραγµατικά αθλήµατα είναι µόνο ανδρικά. Αναφέρεται ότι οι αθλήτριες αποτελούν ένα πολύ µικρό ποσοστό σε συγκεκριµένο µόνο δηµοφιλή αθλήµατα, όπως η καλαθοσφαίριση, ενώ σε άλλα αθλήµατα η παρουσία τους είναι σχεόν ανύπαρκτη.

Εξελίξεις στο γυναικείο αθλητισµό & ΜΜΕ Επιλεκτική προβολή αθλητριών Πολλές φορές το ενδιαφέρον του αθλητικού τύπου επικεντρώνεται σε µεµονωµένες γυναίκες, οι οποίες αποκτούν τεράστια δηµοσιότητα, έστω και προσωρινά. Η προβολή αυτή γίνεται όταν: υπάρχει εµπορικό κέρδος, όταν η αθλήτρια µπορεί να προβληθεί σαν ετεροφυλόφιλη ελκυστική γυναίκα και όταν προωθούνται εθνικιστικά θέµατα

Εξελίξεις στο γυναικείο αθλητισµό & ΜΜΕ Επιλεκτική προβολή αθλητριών Χαρακτηριστικό παράδειγµα τέτοιας προβολής είναι η Marion Jones Σε µια αναζήτηση στο διαδίκτυο βρέθηκαν 3.770 φωτογραφίες για Marion Jones

Εξελίξεις στο γυναικείο αθλητισµό & ΜΜΕ Επιλεκτική προβολή αθλητριών Η Marion Jones προβλήθηκε από τα µέσα µαζικής ενηµέρωσης και ορισµένους σπόνσορες όπως η NIKE σαν το καλό και απλό κορίτσι µε το ζεστό χαµόγελο που έτυχε να είναι ταλαντούχο. Προβλήθηκε σαν το σύµβολο της εισόδου των γυναικών στον αθλητισµό το 2000. Όταν όµως ξέσπασε το σκάνδαλο του συζύγου της C.J Hunter για τη χρήση αναβολικών, η Marion Jones έγινε ξαφνικά µια ξένη, µαύρη, βρώµικη ύποπτη.

Η παρουσίαση των αθλητριών µέσω του τύπου περιορίζουν τη φαντασία µας σχετικά µε το τι µπορούν να πετύχουν οι γυναίκες αθλήτριες. Προβάλλουν την εικόνα της γυναίκας σαν φυσικά κατώτερη από τον άνδρα ιαχωρίζουν το χώρο τους αθλητισµού σε δύο σφαίρες: ανδρικός και γυναικείος αθλητισµός. Με τον τρόπο αυτό ενισχύονται οι διαφορές µεταξύ των δύο φύλων και υπογραµµίζεται ότι οι διαφορές αυτές πρέπει να υπάρχουν.

Χαρακτηριστικό παράδειγµα διαχωρισµού σε γυναικείο και ανδρικό αθλητισµό είναι το περιοδικό Sports Illustrated. Κυκλοφορεί σε δύο εκδόσεις: 1. Το εβδοµαδιαίο περιοδικό µε το γενικό τίτλο Sports Illustrated µε 3.15 εκατοµµύρια αναγνώ- στες,, στο οποίο προβάλλονται άνδρες που ξεχωρίζουν για τις αθλητικές τους ικανότητες.

2. Το διµηνιαίο περιοδικό µε τον τίτλο Sports Illustrated for women µε 400.000 αναγνώ- στες,, στο οποίο υπογραµµίζεται κυρίως η σεξουαλικότητα των αθλητριών και η ανάγκη των γυναικών να διαπλάσουν το σώµα τους έτσι ώστε να είναι ελκυστικό στους άνδρες.

Μία έρευνα για την αντιπροσώπευση των αθλητριών στα ΜΜΕ, ανέδειξε τα ακόλουθα ζητήµατα: Την υπο-αντιπροσώπευση των αθλητριών στα ΜΜΕ και εποµένως τον «συµβολικό εκµηδενισµό» τους. Την περιθωριοποίηση των αθλητριών Την αντικειµενοποίηση και σεξουαλικοποίηση των αθλητριών Την κρυψίνοια για την οµοφυλοφοβία στον αθλητισµό Την απεικόνιση της συµµετοχής των γυναικών στον αθλητισµό σαν «τραγική» Την προβολή των γυναικών σαν µη φυσιολογικές αθλήτριες και των αθλητριών σαν µη φυσιολογικές γυναίκες

Υπο αντιπροσώπευση Η υπο-αντιπροσώπευση των αθλητριών στα ΜΜΕ δίνει την εντύπωση ότι ο γυναικείος αθλητισµός είναι ένας χώρος µε τον οποίο δεν αξίζει να ασχοληθούµε. Έρευνα σε 13 εφηµερίδες του Καναδά έδειξε ότι τα θέµατα γυναικείου αθλητισµού στα φύλλα του Σαββατοκύριακου αποτελούσαν ένα πολύ µικρό ποσοστό. Στα καθηµερινά φύλλα τα θέµατα γυναικείου αθλητισµού ήταν σχεδόν ανύπαρκτα.

Περιθωριοποίηση Η προβολή των αθλητριών στον τύπο γίνεται µε τέτοιο τρόπο ώστε να φαίνονται κατώτερες από τους άνδρες και ανίκανες να συµµετέχουν σε «πραγµατικά» αθλήµατα. Οι τεχνικές προβολής (replay,( slow motion, στατιστικά) χρησιµοποιούνται πολύ περισσότερο στα ανδρικά αθλήµατα απ ότι στα γυναικεία. Τα ονόµατα των γυναικείων αθληµάτων πολλές φορές ενισχύει την ανισότητα των δύο φύλων (Panthers( Pink Panthers). Τι γίνεται στην Ελλάδα?

Περιθωριοποίηση Η αφήγηση των δηµοσιογράφων κατά την περιγραφή γυναικείων αθλητικών γεγονότων επικεντρώνεται κυρίως στην εµφάνιση και την ιδιωτική ζωή των αθλητριών. εν γίνεται αναφορά στη δύναµη, την ταχύτητα και τις άλλες φυσικές τους ικανότητες. Τα προφορικά µηνύµατα από το δηµοσιογράφο και τα οπτικά µηνύµατα της αθλητικής εικόνας έρχονται πολλές φορές σε αντίθεση, κυρίως σε αγώνες µαραθωνίου, ιστιοπλοΐας και καλαθοσφαίρισης. Με τον τρόπο αυτό υποβιβάζεται ο ρόλος της γυναίκας σαν αθλήτρια.

Σεξουαλικοποίηση Στην κοινωνία µας το σώµα αποτελεί καθοριστικό χαρακτηριστικό του φύλου. Εποµένως δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι οι αθλήτριες παρουσιάζονται µε βάση τη σωµατική τους διάπλαση. Η σωµατική διάπλαση των γυναικών όµως προβάλλεται µε διαφορετικό τρόπο από αυτή των ανδρών. Οι αθλήτριες που προβάλλονται από τα ΜΜΕ πολύ συχνά σεξουαλικοποιούνται,, δηλαδή γίνονται αντικείµενα του σεξ

Σεξουαλικοποίηση Στην ανάλυση του ο Duncan (1990) σχετικά µε την προβολή των αθλητριών από τα ΜΜΕ κατά τη διάρκεια των χειµερινών Ολυµπιακών Αγώνων του 1988, υπογραµµίζει ότι οι φωτογραφίες τονίζουν τις διαφορές φύλου µε διάφορους τρόπους: ίνοντας έµφαση στη σωµατική διάπλαση. Αισθησιακές πόζες Στάσεις του σώµατος Συναισθηµατικές προβολές Λήψη από γωνία που να τονίζει τα οπίσθια των αθλητριών

Σεξουαλικοποίηση Χαρακτηριστικό παράδειγµα σεξουαλικοποίησης διάσηµων αθλητριών είναι η Katarina Witt.

Οµοφυλοφοβία Ο αδικαιολόγητος φόβος των οµοφυλόφιλων γυναικών είναι διάχυτος στην προβολή των αθλητριών από τα ΜΜΕ. Η οµοφυλοφοβία αντανακλά ουσιαστικά το φόβο για την απώλεια του ελέγχου των ανδρών στην σεξουαλικότητα των γυναικών. Όταν µια γυναίκα (οµοφυλόφιλη) δεν χρειάζεται έναν άνδρα για να την καλύψει συναισθηµατικά ή σεξουαλικά, τότε η ισορροπία δύναµης στις σχέσεις των δύο φύλων χαλάει. Η σεξουαλική ταυτότητα είναι ένα όπλο για τον κοινωνικό έλεγχο των αθλητριών. Οι αθλήτριες προβάλλονται συνήθως είτε σαν ιδιαίτερα ελκυστικές σύµφωνα µε τα ετεροφυλοφιλικά δεδοµένα είτε υπερβολικά ανδρικές.

«Τραγική» συµµετοχή Ένα λιγότερο εµφανές αλλά εξίσου ενδιαφέρον µήνυµα που δίνεται µε την προβολή των αθλητριών από τα ΜΜΕ είναι ο χαρακτηρισµός της συµµετοχής των γυναικών σαν «τραγική». Αυτή η τραγικότητα δηµιουργείται τόσο σε πολιτιστικό όσο και σε ατοµικό επίπεδο. Σε πολιτιστικό επίπεδο, η τραγωδία επικεντρώνεται στην απώλεια της θηλυκότητας λόγω της συµµετοχής των αθλητισµών. Αρκετές νοοτροπίες σχετικά µε προβλήµατα στην ικανότητα αναπαραγωγής των αθλητριών ξεπεράστηκαν πλέον.

«Τραγική» συµµετοχή Σε ατοµικό επίπεδο, κατά τις ιδιαίτερα επίπονες προ- σπάθειες των αθλητριών προβάλλεται η εξουθένωση και η σωµατική καταπόνηση παρά το κατόρθωµα. Χαρακτηριστικό παράδειγµα αποτελεί το επίτευγµα της Gabriela Andersen- Schiess να τελειώσει τον πρώτο µαραθώνιο γυναικών στους Ολυµπιακούς του 1984. Κατά το δραµατικό φινάλε της κούρσας, η παρουσιάστρια, χωρίς να λάβει υπόψιν της το κουράγιο της αθλήτριας µετέδιδε: «Κάποιος να αναλάβει την ευθύνη να την σταµατήσει Κάποιος να βγει να την αρπάξει δεν θα πετύχει τίποτα» Η Gabriela 2 ώρες µετά τον επιτυχή τερµατισµό είχε συνέλθει πλήρως

Mη η φυσιολογικές αθλήτριες Η προβολή του αθλητισµού από τα ΜΜΕ γίνεται µε τέτοιο τρόπο ώστε οι διαφορές µεταξύ των δύο φύλων να φαίνονται σαν ένα σηµαντικό και αναπόσπαστο κοµµάτι της κοινωνικής µας ζωής. Οι φωτογραφίες υπογραµµίζουν την ανωτερότητα των ανδρών και την κατωτερότητα των γυναικών. Τα «πορτρέτα» των αθλητριών υπογραµµίζουν τη γυναικεία συναισθηµατικότητα προβάλλοντας συναισθηµατικές εκδηλώσεις χαράς (νίκη) ή λύπης (ήττα). Οι αθλήτριες προβάλλονται σαν εξαρτηµένες από άλλους (άνδρες), επιρρεπείς στο άγχος και την κατάθλιψη.

Τι γίνεται στην Ελλάδα? Οι επιτυχίες των γυναικείων οµάδων προβάλλονται.

Τι γίνεται στην Ελλάδα? εξίσου µε τις επιτυχίες των ανδρικών οµάδων?

Τι γίνεται στην Ελλάδα? Μήπως προβάλλονται περισσότερο µεµονωµένες γυναίκες? Γιατί?