Περιφερειακοί πολλαπλασιαστές εισροών - εκροών Περιφερειακή οικονομική 2 η ενότητα 3 η Διάλεξη 1
Ένας υποθετικός πίνακας συναλλαγών Εκροή Εισροές από: Τομείς Τελικής Ζήτησης: Ακαθάριστη Από: Γεωργία Βιομηχανία Υπηρεσίες Νοικοκυριά Κράτος Εξαγωγές Επενδύσεις Εκροή Γεωργία 20 40 0 20 0 20 0 100 Βιομηχανία 20 20 10 75 10 55 10 200 Υπηρεσίες 0 40 10 25 20 5 0 100 Πληρωμές για: Υπηρ. Νοικοκ. Κρατικές Υπηρες. 40 45 70 5 0 0 0 160 10 15 5 0 0 0 0 30 Εισαγωγές 10 40 5 0 0 0 5 60 Ακαθάριστες Εισροές 100 200 100 125 30 80 15 650 2
Η δομή του πίνακα συναλλαγών Διανομή ΙΙ Δομή Βιομηχανικών Σχέσεων (Διακλαδική Δομή) Ι Κατανάλωση Συνολικές εκροές Τελικές Πληρωμές ΙΙΙ Εισόδημα IV Μη-αγοραίες Μεταβιβάσεις Συνολικές εισροές Κάθε γραμμή του πίνακα δείχνει τις πωλήσεις ενδιάμεσων αγαθών δηλαδή τις πωλήσεις του κλάδου της γραμμής στους κλάδους των στηλών (μέρος ΙΙ του πίνακα) και τις πωλήσεις τελικών αγαθών δηλαδή τις πωλήσεις στους τελικούς καταναλωτές (μέρος Ι του πίνακα). Το σύνολο μιας γραμμής αναπαριστά την συνολική εκροή (ενδιάμεσα αγαθά, τελικά αγαθά, εξαγωγές, κ.λ.π) ενός κλάδου. Κάθε στήλη του πίνακα δείχνει τις αγορές (εισροές) του κλάδου από τους κλάδους των γραμμών. Οι αγορές προέρχονται από άλλους κλάδους της τοπικής οικονομίας (μέρος ΙΙ του πίνακα) ή από εισαγωγές, νοικοκυριά, κ.λ.π. 3
Η δομή του πίνακα συναλλαγών (συνέχεια) Το τεταρτημόριο Ι δείχνει ουσιαστικά την συμπεριφορά του καταναλωτή και των άλλων τελικών χρηστών της οικονομίας. Σημαντική στήλη του τεταρτημορίου Ι είναι η στήλη των εξαγωγών. Το τεταρτημόριο Ι θεωρείται ο τομέας τελικής ζήτησης της τοπικής οικονομίας αφού τα αγαθά που πωλούνται στους χρήστες (νοικοκυριά, κυβέρνηση, εξαγωγές) δεν θα ξαναεμφανιστούν στην τοπική οικονομία. Το τεταρτημόριο ΙΙ δείχνει τις παραγωγικές σχέσεις της τοπικής οικονομίας. Δείχνει τις διαδρομές που ακολουθούν οι πρώτες ύλες και τα ενδιάμεσα αγαθά για να συνδυαστούν στην παραγωγή άλλων ενδιάμεσων και τελικών αγαθών. Είναι το πιο σημαντικό τεταρτημόριο του πίνακα και η βάση όλου του πίνακα εισροών εκροών και μπορεί να κυμαίνεται από 30 έως και 500 κλάδους. Το τεταρτημόριο ΙΙΙ δείχνει τα εισοδήματα των παραγόντων της οικονομίας (νοικοκυριά, παραγωγοί, κυβέρνηση) καθώς και όλες τις πληρωμές για πρώτες ύλες και ενδιάμεσα αγαθά που εισάγονται (πληρωμές προς τα έξω, δηλαδή που αφήνουν το τοπικό σύστημα). Το τεταρτημόριο IV δείχνει τις μη-αγοραίες μεταβιβάσεις μεταξύ των παραγόντων της οικονομίας και θα μπορούσαμε να το ονομάσουμε κοινωνικές μεταβιβάσεις. Στο τεταρτημόριο αυτό περιλαμβάνονται οι φόροι τα πλεονάσματα ή ελλείμματα της κυβέρνησης, οι διακυβερνητικές μεταβιβάσεις, και οι πληρωμές της κυβέρνησης στα νοικοκυριά. 4
Το οικονομικό υπόδειγμα της μεθόδου εισροών εκροών Ταυτότητες: Ο Πίνακας Συναλλαγών Υποθέστε, το ij να είναι οι πωλήσεις του κλάδου i στον κλάδο j, y i οι πωλήσεις του κλάδου στην τελική κατανάλωση και z i οι συνολικές πωλήσεις ενός κλάδου. Τότε οι πωλήσεις (γραμμές) ενός κλάδου σε άλλους κλάδους ορίζονται σαν: z 11 21 k1 i + + + 12 22 k 2 + +... + º å + j ij 13 23 k3 +... + y i 1n +... + +... + 2n kn = = = z 1 z z 2 k Υποθέστε, το q j είναι η συνολική εκροή ενός κλάδου j και ισούται με τις συνολικές αγορές ενδιάμεσων αγαθών από τους άλλους κλάδους, τις πληρωμές στους συντελεστές της παραγωγής (π.χ. νοικοκυριά) που συμβολίζουμε με v j και τις εισαγωγές m j. Τότε η συνολική εκροή ισούται με την στήλη του κλάδου j, σαν: q j = å ij + v j + i m j 5
Το οικονομικό υπόδειγμα της μεθόδου εισροών εκροών Ταυτότητες: Ο Πίνακας Συναλλαγών Παράδειγμα Στο υποθετικό παράδειγμα του πίνακα συναλλαγών που παρουσιάσαμε στην αρχή θα έχουμε: 11 20 + 40 21 20 + 20 + 10... z k1 i + + + º 12 å 22 k 2 j + 13 + + ij 23 k3 + +... + 1n +... + +... + 2n = gewrgίa = 60 + 40 = 100 y i kn 1 = 60 = = z z 2 = 50 z k q j = å i ij gewrgίa = + v j + m j 40 + 50 + 10 = 100 6
Το οικονομικό υπόδειγμα της μεθόδου εισροών εκροών Τεχνικοί Συντελεστές Οι λεγόμενες «άμεσες απαιτήσεις», «παραγωγικοί συντελεστές» ή «τεχνικοί συντελεστές» δείχνουν την εισροή που χρειάζεται ένας κλάδος από έναν άλλο κλάδο ή τους παραγωγικούς συντελεστές για να παράγει μία μονάδα αξίας προϊόντος. Τους τεχνικούς συντελεστές ενός κλάδου τους βρίσκουμε διαιρώντας την εισροή του κλάδου από έναν άλλο κλάδο διά την συνολική εισροή (εκροή) του κλάδου. a = ij ij q j Στο παράδειγμά μας, ο τεχνικός συντελεστής μεταξύ γεωργίας και βιομηχανίας είναι: a ij = ij q j = 20 100 21 = = q1 0,20 Και μεταξύ βιομηχανίας και υπηρεσιών είναι: a ij = ij q j = 2 = 40 200 32 = q 0,20 7
Υπολογισμός των τεχνικών συντελεστών του υποθετικού παραδείγματός μας Εκροή Εισροές από: Από: Γεωργία Βιομηχανία Υπηρεσίες Γεωργία 20/100=0,20 40/200=0,20 0/100=0 Βιομηχαν. 20/100=0,20 20/200=0,10 10/100=0,10 Υπηρεσίες 0/100=0 40/200=0,20 10/100=0,10 Πληρωμές για: Υπηρ. Νοικοκ. 40/100=0,40 45/200=0,225 70/100=0,70 Κρατικές Υπηρες. 10/100=0,10 15/200=0,075 5/100=0,05 Εισαγωγές 10/100=0,10 40/200=0,20 5/100=0,05 Ακαθά-ριστε Εισροές 100 200 100 8
Υπολογισμός των επιπτώσεων μιας αυτόνομης αύξησης της ζήτησης για το προϊόν ενός κλάδου της οικονομίας Έχοντας παραθέσει τις βασικές ταυτότητες του πίνακα και ορίσει την έννοια των τεχνικών συντελεστών, μπορούμε να απαντήσουμε ποια θα είναι η επίπτωση εάν αυξηθεί αυτόνομα (έξω από την περιφέρεια) η ζήτηση για το προϊόν ενός κλάδου της περιφέρειας. Γυρνώντας στο υποθετικό μας παράδειγμα θα υπολογίσουμε την επίπτωση της αύξησης της ζήτησης για το προϊόν του γεωργικού τομέα κατά 10 ευρώ. Για να ανταποκριθεί η γεωργία στην αύξηση της ζήτησης κατά 10 ευρώ θα ζητήσει (άμεσες απαιτήσεις) : 0,20χ10ευρώ πρόσθετου γεωργικού προϊόντος 0,20χ10ευρώ πρόσθετου βιομηχανικού προϊόντος 0,00χ10ευρώ πρόσθετου προϊόντος υπηρεσιών Καθώς και 0,40χ10ευρώ υπηρεσίες νοικοκυριών (μισθοί) 0,10χ10ευρώ υπηρεσίες κυβέρνησης 0,10χ10ευρώ επιπρόσθετες εισαγωγές Αυτός είναι ο πρώτος γύρος δαπανών ο οποίος προκαλεί πρόσθετη αύξηση στη ζήτηση για το προϊόν των τριών κλάδων (δεύτερος γύρος) που επίσης προκαλεί αύξηση στη ζήτηση για το προϊόν των κλάδων (τρίτος γύρος) και ούτω καθεξής. Σχηματικά: 9
1 ος Γύρος 2 ος Γύρος Γεωργικό προϊόν 0,20χ2=0,4 Γεωργικό Προϊόν 0,2χ0,4=0,08 Βιομηχανικό Προϊόν 0,2χ0,4=0,08 Γεωργικό προϊόν 0,20χ10=2 Βιομηχανικό προϊόν 0,20χ2=0,4 Προϊόν Υπηρεσιών 0,0χ0,4=0 Αρχική Αύξηση Προϊόν Υπηρεσιών 0,0χ2=0 κ.λ.π Γεωργικό Προϊόν Αρχική αύξηση 10 ευρώ για γεωργικό προϊόν Βιομηχανικό προϊόν 0,20χ10=2 0,2χ2=0,4 Βιομηχανικό Προϊόν 0,1χ2=0,2 3 ος Γύρος Προϊόν Υπηρεσιών 0,2χ2=0,4 Γεωργικό Προϊόν 0,0χ0=0 Προϊόν Υπηρεσιών Βιομηχανικό Προϊόν 0,0χ10=0 0,0χ0,1=0 Προϊόν Υπηρεσιών 0,0χ0,1=0 10
Τα πολλαπλασιαστικά αποτελέσματα της αυτόνομης αύξησης της ζήτησης για γεωργικό προϊόν κατά 10 ευρώ Αρχική Αύξηση 1 ος Γύρος 2 ος Γύρος 3 ος Γύρος νιοστός Γύρος Σύνολο Γεωργία 10 2 0,8 0,32. 13,26 Βιομηχανία -- 2 0,6 0,30. 3,02 Υπηρεσίες -- 0 0,4 0,08. 0,67 Πως όμως διαμορφώνεται τώρα ο πίνακας συναλλαγών; 11
Τα πολλαπλασιαστικά αποτελέσματα της αυτόνομης αύξησης της ζήτησης για γεωργικό προϊόν στον πίνακα συναλλαγών Εκροή Εισροές από: Τομείς Τελικής Ζήτησης: Ακαθάριστη Από: Γεωργία Βιομηχανία Υπηρεσίες Νοικοκυριά Κράτος Εξαγωγές Επενδύσεις Εκροή Γεωργία 2,652 0,604 0,000 0 0 10 0 13,256 Βιομηχαν. 2,652 0,302 0,067 0 0 0 0 3,021 Υπηρεσίες 0,000 0,604 0,067 0 0 0 0 0,671 Πληρωμές για: Υπηρ. Νοικοκ. Κρατικές Υπηρες. 5,304 0,695 0,469 0 0 0 0 6,468 1,326 0,227 0,034 0 0 0 0 1,587 Εισαγωγές 1,326 0,604 0,034 0 0 0 0 1,964 Ακαθάριστες Εισροές 13,269 3,020 0,670 0 0 10 0 26,959 12
Πολλαπλασιαστές Προϊόντος Πινάκων Εισροών-Εκροών Τύπου Ι Η αυτόνομη αύξηση στη ζήτηση για γεωργικό προϊόν κατά 10 ευρώ, προκαλεί αύξηση στο προϊόν των τριών κλάδων της οικονομίας ως εξής: Γεωργικό προϊόν: 13,26 Βιομηχανικό προϊόν: 3,02 Προϊόν υπηρεσιών: 0,67 Συνολικό προϊόν: 16,95 Άρα η αυτόνομη αύξηση στη ζήτηση του γεωργικού προϊόντος κατά 1 ευρώ θα προκαλέσει αύξηση στο συνολικό περιφερειακό προϊόν κατά 1,695 ευρώ. Το νούμερο 1,695 λέγεται ο κλαδικός πολλαπλασιαστής προϊόντος για τον γεωργικό τομέα. 13
Τυπικά, οι κλαδικοί πολλαπλασιαστές προϊόντος προκύπτουν από την αντιστροφή του πίνακα των τεχνολογικών συντελεστών. Εκροή Εισροές από: Από: Γεωργία Βιομηχανία Υπηρεσίες Α= Γεωργία 0,20 0,20 0 Βιομηχανία 0,20 0,10 0,10 Υπηρεσίες 0 0,20 0,10 Εκροή Εισροές από: Από: Γεωργία Βιομηχανία Υπηρεσίες Α -1 = Γεωργία 1,33 0,30 0,03 Βιομηχανία 0,30 1,21 0,13 Υπηρεσίες 0,07 0,27 1,14 Κλαδικοί Πολ/στές 1,70 1,78 1,30 14
Πολλαπλασιαστές Εισοδήματος Πινάκων Εισροών-Εκροών Τύπου Ι Οι πολλαπλασιαστές εισοδήματος διαφέρουν από τους κλαδικούς πολλαπλασιαστές προϊόντος. Οι πολλαπλασιαστές προϊόντος μετρούν το άμεσο και έμμεσο αποτέλεσμα στο προϊόν, ενώ οι πολλαπλασιαστές εισοδήματος μετρούν την επίπτωση που έχει η μεταβολή στο παραγόμενο προϊόν πάνω στο εισόδημα των νοικοκυριών. Άρα, η αυτόνομη αύξηση στη ζήτηση του γεωργικού τομέα κατά ένα ευρώ θα προκαλέσει: Δραστηριότητα Αύξηση στο προϊόν Αύξηση στους μισθούς Γεωργία 1,326 1,326χ0,4=0,530 Βιομηχανία 0,302 0,302χ0,225=0,068 Υπηρεσίες 0,067 0,067χ0,7=0,047 Σύνολο 1,695 0,645 15
Ο κλαδικός πολλαπλασιαστής εισοδήματος για την γεωργία βρίσκεται εάν διαιρέσουμε την συνολική επίπτωση (άμεση και έμμεση) που έχει η αύξηση του περιφερειακού προϊόντος στους μισθούς διά την άμεση επίπτωση (αύξηση) που έχει η αυτόνομη αύξηση της ζήτησης του προϊόντος του γεωργικού τομέα κατά ένα ευρώ. Η άμεση και έμμεση επίπτωση στους μισθούς είναι 0,645 ενώ η άμεση είναι 0,4 άρα ο πολλαπλασιαστής εισοδήματος είναι: άμεση κκαι έμμεση επίπτωση 0,645 πολλαπλασι αστής εισοδήματος Τύπου Ι = = = 1,61 άμεση επίπτωση 0,4 Αντίστοιχα, οι κλαδικοί πολλαπλασιαστές εισοδήματος Τύπου Ι για την βιομηχανία και τις υπηρεσίες είναι: 2,58 (βιομηχανία) και 1,20 (υπηρεσίες). 16
Άσκηση 3 Με τα δεδομένα του υποθετικού πίνακα συναλλαγών (σελίδα 2) υπολογίστε: Τον κλαδικό πολλαπλασιαστή προϊόντος της βιομηχανίας Τον κλαδικό πολλαπλασιαστή προϊόντος των υπηρεσιών Ακολουθείστε τη μέθοδο των επιπτώσεων όπως αυτή παρουσιάστηκε στις σελίδες 9-11 πηγαίνοντας μέχρι και τον τρίτο γύρο επιπτώσεων. Μετά συγκρίνετε τις εκτιμήσεις σας με τους πολλαπλασιαστές που προκύπτουν από την αντιστροφή της μήτρας των τεχνολογικών συντελεστών (σελίδα 14). Πόσο σοβαρή είναι η απόκλιση που παρατηρείται, και σε τι οφείλεται; Τι συμπεράσματα βγάζετε για την τοπική οικονομία; Υπολογίστε: Τον κλαδικό πολλαπλασιαστή εισοδήματος της βιομηχανίας Τον κλαδικό πολλαπλασιαστή εισοδήματος των υπηρεσιών Ακολουθείστε την διαδικασία που παρουσιάζεται στις σελίδες 15-16 17
Πολλαπλασιαστές Προϊόντος Πινάκων Εισροών-Εκροών Τύπου ΙΙ Στα παραδείγματα που χρησιμοποιήσαμε μέχρι τώρα, υποθέσαμε ότι η αύξηση του εισοδήματος των νοικοκυριών δεν έχει καμιά επίπτωση στην ζήτηση των προϊόντων που παράγει η τοπική οικονομία. Δηλαδή υποθέσαμε ότι η αύξηση των εισοδημάτων των νοικοκυριών είναι εξωγενής. Όμως αυτό δεν είναι λογικό για μια περιφέρεια ικανοποιητικού μεγέθους με ευρεία παραγωγική βάση. Τα νοικοκυριά καταναλώνουν προϊόντα από τους κλάδους της οικονομίας ανάλογα με τη καταναλωτική τους συμπεριφορά που εμφανίζεται στη στήλη νοικοκυριά. Προσοχή όμως: Η κατανομή των δαπανών του νοικοκυριού υπολογίζεται ως προς το εισόδημά τους (άθροισμα γραμμής νοικοκυριά) και όχι ως προς το σύνολο της δαπάνης (άθροισμα στήλης νοικοκυριά). Έτσι εάν τα νοικοκυριά βρεθούν με 100 ευρώ παραπάνω εισόδημα, τα (20/160)Χ100=12,5 ευρώ θα κατευθυνθούν για αγορά επιπλέον αγροτικού προϊόντος. Ανάλογα τα (75/160)χ100=46,875 ευρώ θα κατευθυνθούν για αγορά βιομηχανικών προϊόντων και (25/160)χ100=15,625 ευρώ για αγορά προϊόντων του κλάδου υπηρεσιών και (5/160)χ100=3,125 σε άλλα νοικοκυριά. 18
Αρχική αύξηση 10 ευρώ για γεωργικό προϊόν Αρχική Αύξηση Γεωργικό προϊόν 0,20χ10=2 Βιομηχανικό προϊόν 0,20χ10=2 Προϊόν Υπηρεσιών 0,0χ10=0 Νοικοκυριά 0,4χ10=4 1 ος Γύρος Γεωργικό προϊόν Γεωργικό Προϊόν Γεωργικό Προϊόν Γεωργικό Προϊόν 0,20χ2=0,4 0,2χ2=0,4 0χ0=0 (20/160)χ4=0,5 Βιομηχανικό προϊόν Βιομηχανικό Προϊόν Βιομηχανικό Προϊόν Βιομηχανικό Προϊόν 0,20χ2=0,4 0,1χ2=0,2 0,1χ0=0 (75/160)χ4=1,87 2 ος Γύρος Προϊόν Υπηρεσιών Προϊόν Υπηρεσιών Προϊόν Υπηρεσιών Προϊόν Υπηρεσιών 0,0χ2=0 0,2χ2=0,4 0,1χ0=0 (25/160)χ4=0,62 Νοικοκυριά 0,4χ2=0,8 Νοικοκυριά 0,225χ2=0,45 Νοικοκυριά 0,7χ0=0 Νοικοκυριά (5/160)χ4=0,12 19
Το αποτέλεσμα όταν συμπεριλάβουμε και την κατανάλωση των νοικοκυριών λέγεται παραγόμενο, η συμπεριφορά των νοικοκυριών ενδογενής, και οι πολλαπλασιαστές που προκύπτουν Τύπου ΙΙ. Ουσιαστικά χειριζόμαστε τα νοικοκυριά σαν ένα ακόμη κλάδο και συνεπώς το δεύτερο τεταρτημόριο του υποθετικού πίνακα συναλλαγών γίνεται από πίνακας 3χ3, σε πίνακα 4χ4. Οι κλαδικοί πολλαπλασιαστές προϊόντος Τύπου ΙΙ βρίσκονται όπως και οι πολλαπλασιαστές Τύπου Ι μόνο που ο πίνακας διευρύνεται με μία ακόμη στήλη και γραμμή. Ο κλαδικός πολλαπλασιαστής βρίσκεται εάν διαιρέσουμε το σύνολο της άμεσης, έμμεσης και παραγόμενης επίπτωσης με την άμεση επίπτωση. Ο πολλαπλασιαστής εισοδήματος βρίσκεται εάν διαιρέσουμε το σύνολο της αύξησης του εισοδήματος των νοικοκυριών από την άμεση, έμμεση και παραγόμενη αύξηση του προϊόντος με την άμεση αύξηση του εισοδήματος. 20
Εκροή Εισροές από: Από: Γεωργία Βιομηχανία Υπηρεσίες Νοικοκυριά Α= Γεωργία 0,20 0,20 0 0,125 Βιομηχανία 0,20 0,10 0,10 0,469 Υπηρεσίες 0 0,20 0,10 0,156 Νοικοκυριά 0,4 0,225 0,7 0,03 Εκροή Εισροές από: Από: Γεωργία Βιομηχανία Υπηρεσίες Νοικοκυριά Α -1 = Γεωργία 1,74 0,68 0,58 0,65 Βιομηχανία 1,13 1,96 1,22 1,29 Υπηρεσίες 0,48 0,64 1,68 0,65 Κλαδικοί 3,35 (1,70) 3,28 (1,78) 3,48 (1,30) Πολ/στές Νοικοκυριά 1,33 1,20 1,79 2,07 21
Πολλαπλασιαστές Εισοδήματος Πινάκων Εισροών-Εκροών Τύπου ΙΙ Ο πολλαπλασιαστής εισοδήματος βρίσκεται εάν διαιρέσουμε το σύνολο της αύξησης του εισοδήματος των νοικοκυριών από την άμεση, έμμεση και παραγόμενη αύξηση του προϊόντος με την άμεση αύξηση του εισοδήματος. άμεση+έμμεση+παραγόμενη 1,33 Πολλαπλασιαστής Τύπου ΙΙ=-----------------------------------------= ------- = 3,33 άμεση 0,4 Το σύνολο της άμεσης, έμμεσης και παραγόμενης επίπτωσης για τον υπολογισμό των πολλαπλασιαστών εισοδήματος δίνεται άμεσα από την αντίστροφη μήτρα τεχνολογικών συντελεστών όταν τα νοικοκυριά είναι ενδογενή. Συνεπώς το μόνο που έχουμε να κάνουμε για να βρούμε τον πολλαπλασιαστή εισοδήματος είναι να διαιρέσουμε αυτό το νούμερο με την άμεση επίπτωση. Οι πολλαπλασιαστές εισοδήματος Τύπου ΙΙ για την βιομηχανία και τις υπηρεσίες είναι: 1,20/0,225=5,33 και 1,79/0,7=2,56 αντίστοιχα. Γιατί; 22
Άσκηση 4 Με τα δεδομένα του υποθετικού πίνακα συναλλαγών (σελίδα 2) υπολογίστε: Τον κλαδικό πολλαπλασιαστή προϊόντος τύπου ΙΙ της βιομηχανίας Τον κλαδικό πολλαπλασιαστή προϊόντος τύπου ΙΙ των υπηρεσιών Ακολουθείστε τη μέθοδο των επιπτώσεων όπως αυτή παρουσιάστηκε στις σελίδες 18-20 πηγαίνοντας μέχρι και τον δεύτερο γύρο επιπτώσεων. Μετά συγκρίνετε τις εκτιμήσεις σας με τους πολλαπλασιαστές που προκύπτουν από την αντιστροφή της μήτρας των τεχνολογικών συντελεστών (σελίδα 21). Πόσο σοβαρή είναι η απόκλιση που παρατηρείται, και σε τι οφείλεται; Τι συμπεράσματα βγάζετε για την τοπική οικονομία; Υπολογίστε: Τον κλαδικό πολλαπλασιαστή εισοδήματος τύπου ΙΙ της βιομηχανίας Τον κλαδικό πολλαπλασιαστή εισοδήματος τύπου ΙΙ των υπηρεσιών Ακολουθείστε την διαδικασία που παρουσιάζεται στη σελίδα 22. 23
Περιφερειοποίηση Εθνικού Πίνακα Εισροών-Εκροών Η περιφερειοποίηση του εθνικού πίνακα γίνεται, γενικά, με δύο μεθόδους: 1. Με μηχανιστικά, μη-δειγματοληπτικά υποδείγματα 2. Με υβριδικά υποδείγματα (μίξη μηχανιστικών και δειγματοληπτικών στοιχείων) Περιγράφουμε μία μέθοδο που αποτελεί μία παραλλαγή της μεθόδου GRIT (Generation of Regional Input-Output Tables). Τα στάδια της διαδικασίας είναι τα εξής: Στάδιο 1 ο : Ξεκινάμε με τον πιο πρόσφατο εθνικό πίνακα από δεδομένα της Στατιστικής Υπηρεσίας, ο οποίος διακρίνει την οικονομία σε κάποιους κλάδους. Στάδιο 2 ο : Χρησιμοποιούμε απλούς συντελεστές συμμετοχής (location quotients) οι οποίοι μετρούν κατά πόσο μία οικονομική δραστηριότητα (κλάδος) είναι σημαντική σε περιφερειακό επίπεδο σε σύγκριση με το πόσο σημαντική είναι σε εθνικό επίπεδο. Ο απλός συντελεστής συμμετοχής για μια οικονομική δραστηριότητα είναι: SLQ = i E E r i N i E E r T N T όπου Ε είναι η απασχόληση (ή η εκροή) του κλάδου i ή όλων των κλάδων T, στην περιφέρεια r ή στο κράτος Ν. 24
Το πρόβλημα των συντελεστών συμμετοχής είναι η υπόθεση ότι τα εθνικά και περιφερειακά πρότυπα ζήτησης είναι παρόμοια. Για να ξεπεράσουμε αυτό το πρόβλημα χρησιμοποιούμε σταυροειδείς συντελεστές συμμετοχής (cross industry location quotients). Αυτοί βρίσκονται από τον τύπο: CILQ = ij E E r i r j E E N i N j όπου Ε είναι η απασχόληση (ή η εκροή) του κλάδου i ή του κλάδου j, στην περιφέρεια r ή στο κράτος Ν. Ένας σταυροειδής συντελεστής συμμετοχής μεγαλύτερος από 1 δείχνει ότι ο κλάδος i έχει μεγαλύτερο ποσοστό κλαδικής απασχόλησης (ή εκροής) εθνικά από ότι ο κλάδος j. Αυτό υποθέτει ότι ο κλάδος i μπορεί, σε περιφερειακό επίπεδο να προσφέρει την ζήτηση που απαιτεί ο κλάδος j επίσης σε περιφερειακό επίπεδο. Συνεπώς μπορούμε να ισχυρισθούμε ότι ο εθνικός τεχνολογικός συντελεστής ισχύει και για την περιφέρεια. Εάν όμως ο σταυροειδής συντελεστής είναι μικρότερος του 1 τότε η περιφερειακή παραγωγή του κλάδου i δεν είναι σε θέση να ικανοποιήσει την ζήτηση του κλάδου j και έτσι ο τεχνολογικός συντελεστής του εθνικού πίνακα υπερ-εκτιμά τον αντίστοιχο περιφερειακό. Για τον λόγο αυτό ο περιφερειακός συντελεστής βρίσκεται από τον εθνικό τεχνολογικό συντελεστή επί τον σταυροειδή συντελεστή συμμετοχής (και συνεπώς είναι μικρότερος από τον εθνικό τεχνολογικό συντελεστή). 25
Στάδιο3 ο : Υπολογισμός τεχνικών (τεχνολογικών) συντελεστών εθνικού πίνακα Ε-Ε Στάδιο 4 ο : Υπολογισμός δια-κλαδικών συντελεστών συμμετοχής (Cross-industry Location Quotients) από εθνικά και περιφερειακά δεδομένα απασχόλησης Στάδιο5 ο : Υπολογισμός περιφερειακών τεχνικών συντελεστών Στάδιο6 ο : Σύντμηση (εάν χρειάζεται) του πίνακα των αρχικών κλάδων οικονομικής δραστηριότητας (συνήθως με την αφαίρεση κλάδων που έχουν μηδενικές γραμμές και στήλες) Στάδιο7 Ο : Συλλογή υπέρτερων στατιστικών δεδομένων για την περιφέρεια από την ΕΣΥΕ (εθνικοί λογαριασμοί) και τις τοπικές υπηρεσίες της περιφέρειας (απασχόληση, κ.λπ.) Στάδιο 8 ο : Προσαρμογή περιφερειακών τεχνικών συντελεστών με την χρήση υπέρτερων στατιστικών δεδομένων Στάδιο 9 ο : Υπολογισμός περιφερειακής τελικής ζήτησης Στάδιο 10 ο : Υπολογισμός περιφερειακού πίνακα Ε-Ε Στάδιο 11 ο : Υπολογισμός περιφερειακών συντελεστών επιπτώσεων και πολλαπλασιαστών 26 προϊόντος, απασχόλησης και εισοδήματος
Μειονεκτήματα της μεθόδου Εισροών-Εκροών Η μέθοδος εισροών-εκροών υποφέρει από δύο πολύ γνωστά οικονομικά προβλήματα: 1. Η μέθοδος υποθέτει σταθερούς τεχνολογικούς συντελεστές (σταθερές σχέσεις εισροών-εκροών) 2. Υποθέτει ότι όλοι οι παραγωγικοί συντελεστές βρίσκονται σε μεγάλες ποσότητες και συνεπώς σημασία έχει μόνο η ζήτηση και όχι η προσαρμογή των παραγωγικών συντελεστών στην ζήτηση Επιπλέον πρακτικά προβλήματα είναι: Εάν ο περιφερειοποιημένος πίνακας εισροών-εκροών υπολογίζεται μηχανικά από εθνικό πίνακα, αυτό προϋποθέτει ότι οι παραγωγικές συνθήκες μεταξύ κράτους και περιφέρειας μοιάζουν. Η προσαρμογή του εθνικού πίνακα εξαρτάται μόνο από την ποιότητα των υπέρτερων δεδομένων. Ένας πίνακας εισροών-εκροών μετά από ορισμένο χρονικό διάστημα είναι παλαιός όταν περιφερειοποιείται αλλά αυτό θα πρέπει να στηριχθεί σε σοβαρά επιχειρήματα που αφορούν διαρθρωτικές οικονομικές αλλαγές. Στην χειρότερη περίπτωση, ο περιφερειοποιημένος πίνακας εισροών-εκροών δείχνει την τάση των επιπτώσεων κάποιων παρεμβάσεων στο προϊόν, το εισόδημα και την απασχόληση. 27
Πλεονεκτήματα της μεθόδου Εισροών-Εκροών Ο πίνακας εισροών-εκροών παραμένει το πιο ακριβές και αξιόπιστο εργαλείο (για την έκταση των συγκεκριμένων μελετών) που έχουμε αυτή την στιγμή στην διάθεση μας για να προσεγγίσουμε θέματα περιφερειακών επιπτώσεων από διάφορες παρεμβάσεις. Ο πίνακας εισροών-εκροών βασίζεται σε δημοσιευμένα στοιχεία και συνεπώς επιτρέπει τον έλεγχο και μεγιστοποιεί την διαφάνεια της ανάλυσης σε σχέση με μεθόδους που βασίζονται στην εξ αρχής συλλογή δεδομένων (case studies). Ο πίνακας λαμβάνει υπόψη την διακλαδική σχέση της περιφερειακής οικονομίας σε αρκετά μεγάλη λεπτομέρεια (που εξαρτάται από τον αριθμό κλάδων που έχει ο πίνακας), πράγμα που δεν είναι δυνατόν να κάνουν οι μελέτες περιπτώσεων (case studies). Ο πίνακας Ε-Ε μπορεί να χρησιμοποιηθεί σαν οδηγός για τις μελέτες περιπτώσεων δείχνοντας τους κλάδους εκείνους της περιφέρειας που παίζουν τον σημαντικότερο ρόλο και κατευθύνοντας έτσι την δειγματοληψία για τις μελέτες περιπτώσεων. Κανένα άλλο υπόδειγμα δεν μπορεί να εκμεταλλευθεί και να αξιοποιήσει τέτοιας κακής ποιότητας περιφερειακά δεδομένα όπως τα Ελληνικά. 28
Εφαρμογές Πολλαπλασιαστών Εισροών-Εκροών Ι Η επίπτωση του τουρισμού στις δυτικές νήσους της Σκοτίας McNicoll 1991 Πολλαπλασιαστές προϊόντος και απασχόλησης στις Ορκάδες McGregor et al. 1998 Κλάδος Πολ/στής Προϊόντος Εισόδημα που παράγεται από 1.000 λίρες αύξηση στη ζήτηση του κλάδου Απασχόληση που δημιουργείτα ι από 1.000 λίρες αύξηση στο προϊόν Αλιεία 1,47 851 9,0 Βιομηχανία Αλιείας Κλωστοϋφαντ ουργία 1,95 660 7,8 1,23 386 8,9 Τουρισμός 1,06 343 6,5 Κοινωνικές Υπηρεσίες Τοπική Αυτοδιοίκηση 1,68 1.090 15,4 1,89 871 8,1 Κλάδος Πολ/στής Προϊόντος Πολ/στής Απασχόλησης Γεωργία, κ.λ.π 1,7 1,3 Αλιεία 1,7 1,2 Σταθμός πετρελαίου 1,7 1,8 Τρόφιμα, Ποτά 2,1 4,9 Βιοτεχνία 2,0 1,3 Κατασκευές 2,0 1,5 Μεταφορές 2,3 1,4 Διανομή 2,4 1,4 Τουρισμός 2,2 1,3 Δημόσια διοίκηση 2,7 1,1 29
Εφαρμογές Πολλαπλασιαστών Εισροών-Εκροών ΙΙ Η επίπτωση της άντλησης πετρελαίου στο Σέτλαντ (Shetland) της Σκοτίας McNicoll 1984 O McNicoll υπολόγισε πολλαπλασιαστές εισοδήματος και απασχόλησης για τρείς δραστηριότητες σχετικές με την άντληση του πετρελαίου: 1. Οι βάσεις προμηθειών των εξεδρών άντλησης 2. Ο σταθμός υποδοχής πετρελαίου και φυσικού αερίου 3. Η κατασκευαστική φάση των βάσεων προμηθειών και του σταθμού υποδοχής Η επίπτωση της λειτουργίας του πανεπιστημίου του Portsmouth στην τοπική οικονομία Harris 1997 O Harris υπολόγισε πολλαπλασιαστές εισοδήματος τύπου Ι και ΙΙ για τις δαπάνες διαφορετικών κατηγοριών πανεπιστημιακών στην οικονομία του Portsmouth χρησιμοποιώντας ένα πίνακα εισροών - εκροών 86χ86. Η διαφορά ανάμεσα στους πολλαπλασιαστές τύπου Ι και ΙΙ είναι σημαντική και ο Harris προτείνει ότι οι τύπου ΙΙ πολλαπλασιαστές είναι πιο σωστοί στην περίπτωση του Portsmouth που είναι μια μεγάλη οικονομία και δικαιολογεί τη χρήση των νοικοκυριών σαν ενδογενή. Δραστηριότητα Σταθμοί προμηθειών Σταθμός υποδοχής Φάση κατασκευής Πολ/στής Εισοδήματος Πολ/στής Απασχόλησης 1,3 1,6 2,6 3,9 1,3 1,7 Τύπος δαπάνης Πολ/στής εισοδήματος Τύπου Ι Πολ/στής εισοδήματος Τύπου ΙΙ Φοιτητές 1,18 1,70 Προσωπικό 1,12 1,61 Πανεπιστήμιο 1,15 1,65 Σύνολο 1,16 1,66 30
Εφαρμογές Πολλαπλασιαστών Εισροών-Εκροών ΙΙΙ Η επίπτωση της Δασοπονίας στην οικονομία της Μεγάλης Βρετανίας McGregor και McNicoll 1992 Οι McGregor και McNicoll εργάστηκαν με εθνικό πίνακα εισροών-εκροών της Μεγάλης Βρετανίας με σκοπό τον υπολογισμό των συνεπειών από μείωση της δραστηριότητας της δασοπονίας (παραγωγής ξύλου) για περιβαλλοντικούς λόγους. Υπολόγισαν τις σχέσεις εισροών-εκροών της δασοπονίας και τις επιπτώσεις εάν εξαφανιστεί ο κλάδος αλλά οι βιομηχανίες που χρησιμοποιούν ξύλο το υποκαταστήσουν με εισαγόμενο (προσομοίωση Ι) ή δεν μπορέσουν να το υποκαταστήσουν (προσομοίωση ΙΙ). Η εκροή της Δασοπονίας στο έτος βάσης ήταν 383 εκ. λίρες. Εισροές % Εκροές % Νοικοκυριά 53 Βιομηχ. Ξύλου 41 Δασοπονία 18 Δασοπονία 18 Ηλεκτρισμός 4 Τελικές αγορές 14 Υπηρεσίες 3 Επενδύσεις 10 Κατασκευές 3 Έπιπλα 6 Άλλο 19 Άλλο 11 Σύνολο 100 Σύνολο 100 Δραστηριότητα Προσ. Ι Προσ. ΙΙ Γεωργία, Δάση, Αλιεία -394-408 Ενέργεια -74-138 Εξόρυξη -14-63 Μέταλλα -61-105 Άλλη βιομηχανία -80-798 Σύνολο εκροής -839-1.954 Εισόδημα νοικοκυριών -263-552 31
Βιβλιογραφία Η επίπτωση του πανεπιστημίου του Portsmouth στην τοπική οικονομία: 1. Harris, R. 1997. The Impact of the University of Portsmouth on the Local Economy. Urban Studies, 34, 605-626. Η επίπτωση της δασοπονίας στο προϊόν του Ηνωμένου Βασιλείου: 2. McGregor, P., and McNicoll, I. 1992. The Impact of Forestry on Output in the UK and its Member Countries. Regional Studies, 26, 69-79. Η επίπτωση των ξένων φοιτητών σε τρία πανεπιστήμια της Σκοτίας: 3. Love, J.H. and McNicoll, I. 1988. The Regional Economic Impact of Overseas Students in the U.K.: A Case Study of Three Scottish Universities. Regional Studies, 22, 11-18. 32