Θέμα: OΛOHMEPO ΕΞΑΤΑΞΙΟ ΔHMOTIKO ΣXOΛEIO ΣTΗ ΝΕΑΠΟΛΗ

E.M.Π. ΣXOΛH APXITEKTONΩN ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ AKAΔΗΜΑΪΚΟ ETOΣ 2008-09 TOMEAΣ I APXITEKTONIKOY ΣXEΔIAΣMOY 5 ο XEIMEPINO EΞAMHNO MAΘHMA: APXITEKTONIKOΣ ΣXEΔIAΣMOΣ 5 Διδακτική ομάδα: Β. Καρβουντζή, λέκτορας Aλ. Mονεμβασίτου, καθηγήτρια Δ. Νικολάου, λέκτορας Σ. Τσιράκη, λέκτορας Συντονίστρια: Αλ. Μονεμβασίτου, καθηγήτρια Επικουρικό διδακτικό έργο μεταπτυχιακοί σπουδαστές: Μ. Μουσά Μ. Πατεράκης A.Β. Σιδέρη N. Tσίμας Γραμματειακή υποστήριξη: Mαρία Παπαδάτου, ETEΠ Θέμα: OΛOHMEPO ΕΞΑΤΑΞΙΟ ΔHMOTIKO ΣXOΛEIO ΣTΗ ΝΕΑΠΟΛΗ 1. ΓENIKA ΣTOIXEIA Το συνθετικό αντικείμενο το οποίο θα μας απασχολήσει αυτό το εξάμηνο, είναι η αρχιτεκτονική επίλυση ενός εξατάξιου Δημοτικού Σχολείου στην περιοχή της Νεάπολης. Με το θέμα αυτό θα έρθουμε για πρώτη φορά σ επαφή μ ένα δημόσιο κτίριο. Το σχολείο, και ειδικά το δημοτικό σχολείο, συνιστά απαραίτητο εξοπλισμό κάθε γειτονιάς στην πόλη. Το δημοτικό σχολείο είναι ένα από τα πρώτα δημόσια κτίρια, με τα οποία έρχεται σ επαφή το παιδί. Το γεγονός αυτό του προσδίδει μια ιδιαίτερη σημασία έναντι των άλλων δημόσιων κτιρίων. Κάθε παιδί ανάλογα με την ηλικία του συμμετέχει στη ζωή του σχολείου μέσα από μικρές ή μεγαλύτερες ομάδες. Ένα σχολείο συγκροτείται από χώρους εκπαίδευσης, χώρους διοίκησης και χώρους κοινωνικούς που συντίθενται από μεγαλύτερα και μικρότερα στοιχεία, χτισμένους όγκους και άχτιστους χώρους, στοιχεία κλειστά, ημιυπαίθρια και υπαίθρια επαναλαμβανόμενα και μη, με μεγαλύτερη ή μικρότερη ιδιωτικότητα, χώρους στάσης και χώρους κίνησης. Τα παραπάνω, καθώς και το εκπαιδευτικό σύστημα, το εκπαιδευτικό πρόγραμμα, η ικανότητα του παιδιού να αντιληφθεί και να οικειοποιηθεί το χώρο, είναι παράμετροι που πρέπει να ληφθούν σοβαρά υπ όψη. Η ένταξη επίσης του σχολείου στον υπάρχοντα αστικό ιστό και στις ποικίλες 1

κοινωνικές και πολιτιστικές δραστηριότητες του περιβάλλοντος της γειτονιάς είναι ένα ακόμη θέμα για επίλυση. 2. TO OΛOHMEPO ΣXOΛEIO 2.1. Προβληματισμός για το ολοήμερο σχολείο H εισαγωγή νέων προτύπων οργάνωσης της εκπαιδευτικής διαδικασίας, η απαίτηση για αύξηση του διδακτικού χρόνου, η εξυπηρέτηση των αναγκών των εργαζόμενων γονέων, η λήψη αντισταθμιστικών μέτρων, μαθησιακών, επικοινωνιακών και πολιτιστικών, οδήγησαν το YΠ.E.Π.Θ. στην απόφαση να εφαρμόσει για πρώτη φορά στο ακαδημαϊκό έτος 1999-2000, μετά από πρόταση του Παιδαγωγικού Iνστιτούτου, πιλοτικό πρόγραμμα λειτουργίας ολοήμερου δημοτικού σχολείου. Σήμερα ο θεσμός αυτός έχει εφαρμοστεί σε πολλά σχολεία σε όλη τη χώρα. Στους στόχους του ολοήμερου δημοτικού σχολείου, πέρα από τη διαμόρφωση ενός περισσότερο ευέλικτου εκπαιδευτικού συστήματος που θα υποστηρίζεται από τα μέσα που διαθέτει η σύγχρονη τεχνολογία, είναι επίσης ο εμπλουτισμός των προγραμμάτων του με όλα εκείνα τα μαθήματα και τις δραστηριότητες που θα προσφέρουν στους μικρούς μαθητές τις δυνατότητες για μια ευρύτερη καλλιέργεια' μαθήματα και δραστηριότητες δηλαδή που μέχρι τότε προσφέρονταν μόνο από την ελεύθερη εκπαιδευτική αγορά (μουσική, ρυθμική, γυμναστική, θεατρική αγωγή, εκμάθηση H/Y, εργαστήρια ζωγραφικής κ.τ.λ.) και που ο περιορισμένος χρόνος του ωρολογίου προγράμματος του δημοτικού σχολείου δεν επέτρεπε την πραγματοποίησή τους. Σημειώνεται επίσης ότι οι εκπαιδευτικές αυτές λειτουργίες δεν έχουν τον υποχρεωτικό χαρακτήρα της βασικής εκπαίδευσης, αλλά παρέχουν τη δυνατότητα επιλογής. Οι παιδοψυχολόγοι επισημαίνουν καθημερινά την ανάγκη του παιδιού για παιχνίδι και ελεύθερο χρόνο. Χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή, ώστε το ολοήμερο σχολείο να μην εξελιχθεί σε ένα πιεστικό εκπαιδευτικό κέντρο μάθησης, ιδιαίτερα στις τρυφερές ηλικίες των πρώτων τάξεων της στοιχειώδους εκπαίδευσης, αλλά να κρατήσει τις απαραίτητες ισορροπίες. Το ωρολόγιο πρόγραμμα του σχολείου αρχίζει στις 8.30 π.μ. και τελειώνει στις 16.00 μ.μ. ή 18.00 μ.μ. Είναι άλλωστε πολύ πιθανό το σχολείο να λειτουργεί και κατά τη διάρκεια των διακοπών, ώστε να καλύπτει την ανάγκη φύλαξης των παιδιών κατά τις ώρες εργασίας των γονέων με άλλο φυσικά ωράριο. 2.2. Το κτίριο Είναι προφανές ότι το κτιριολογικό πρόγραμμα του ολοήμερου σχολείου παρουσιάζει σημαντικές διαφορές από το υπάρχον, που οδηγούν σε μια διαφορετική θεώρηση και οργάνωση των χώρων του. Για να λειτουργήσει σωστά ένα ολοήμερο σχολείο, πρέπει να αναδιοργανώσει τους χώρους του και να αποκτήσει τον κατάλληλο εξοπλισμό. Η τάξη-εργαστήριο οργανώνεται έτσι που να δίνει τη δυνατότητα και σε άλλες δραστηριότητες πέραν αυτής του τυπικού μαθήματος (ομαδική ανάγνωση λογοτεχνικών κειμένων, προβολή διαφανειών, χρήση βιβλιοθήκης, H/Y, CD rom, τηλεόρασης, video κ.τ.λ.). Οι ειδικές αίθουσες, βιβλιοθήκης, φυσικής-χημείας, πληροφορικής, καλλιτεχνικών, μουσικής, αποκτούν πολύ μεγαλύτερη σημασία εφ όσον ο χρόνος για τον οποίο χρησιμοποιούνται τώρα υπερδιπλασιάζεται. Το ίδιο ισχύει φυσικά και για το γυμναστήριο, τα γήπεδα και την αίθουσα πολλαπλών δραστηριοτήτων. Προβλέπεται επίσης μια μικρή αίθουσα εστιατορίου με τον κατάλληλο εξοπλισμό για το ελαφρύ μεσημεριανό γεύμα των μαθητών (το τελευταίο θα γίνεται είτε με 2

catering, είτε με ευθύνη των γονέων και δεν θα παρασκευάζεται στο σχολείο), καθώς επίσης και ένας μικρός χώρος κουζίνας. Οι κοινόχρηστοι χώροι (διάδρομοι, χωλ εισόδου κ.τ.λ.) μπορούν να αξιοποιηθούν έτσι ώστε να αποκτήσουν νέες χρήσεις και να διαμορφωθούν σε εστίες ενδιαφέροντος των μαθητών, με μικρά καθιστικά, επιφάνειες έκθεσης και επικοινωνίας, χώρους τοποθέτησης προσωπικών ερμαρίων για τους μαθητές κ.λπ. Βασικές παράμετροι που πρέπει να ληφθούν υπ όψιν κατά το σχεδιασμό του σχολικού κτιρίου είναι: - H δυνατότητα που θα παρέχει το κτίριο για ανάπτυξη δημιουργικότητας, ατομικής πρωτοβουλίας και ομαδικής συνεύρεσης των μαθητών, καθώς και η σχέση της σχολικής κοινότητας με το άμεσο κοινωνικό περιβάλλον. - H ομαδοποίηση των χώρων ατομικού, ομαδικού και κοινωνικού χαρακτήρα και η σύνθεσή τους σε ένα εύκολα αντιληπτό σύνολο: O ρόλος, η οργάνωση και η επεξεργασία της κίνησης συντελούν αποτελεσματικά σ αυτό, καθώς επίσης και η οργανική σχέση κλειστών και υπαίθριων χώρων. - H επεξεργασία του υπαίθριου χώρου, απαραίτητου στη ζωή του σχολείου και η διάκριση ανάλογα με τον προορισμό - χρήση, το μέγεθος και την ποιότητα (διάλειμμα, γυμναστική, οργανωμένο παιχνίδι, χώροι πρασίνου, σχολικός κήπος). - H εξασφάλιση ομαλής λειτουργίας του σχολείου (εξοπλισμός, μέγεθος και σχήμα χώρων, ηλιασμός, φωτισμός, αερισμός, συσχέτιση με άλλους χώρους). - H σχέση με το άμεσο δομημένο περιβάλλον (ύψη, όγκος και χρήσεις γειτονικών κτιρίων, ο χαρακτήρας των γύρω δρόμων). - Η πρόνοια για την καλύτερη ενεργειακή συμπεριφορά του κτιρίου, ώστε να εξασφαλίζονται οφέλη και προστασία από το περιβάλλον. - Το κατασκευαστικό σύστημα και η αρχιτεκτονική έκφραση. - H επεξεργασία της τομής. - H επεξεργασία της τελικής επιφάνειας (υλικά, συμπληρωματικά στοιχεία, χρώμα). 3. H ΠΕΡΙΟΧΗ ΚΑΙ ΤΟ OIKOΠEΔO H περιοχή της Νεάπολης, από τις παλιότερες συνοικίες του κέντρου, καταλαμβάνει μια λωρίδα που ξεκινά από τις ιστορικές λεωφόρους της Αθήνας (Σταδίου, Πανεπιστημίου, Ακαδημίας) και καταλήγει βορειοανατολικά στη Λεωφ. Αλεξάνδρας. Το νοτιοδυτικό της κομμάτι για μεγάλο χρονικό διάστημα στέγασε φοιτητόκοσμο και αστούς της μέσης και κατώτερης τάξης. Στον ιστό της περιοχής με το ιπποδάμειο σύστημα, αποτυπώνεται ο σχεδιασμός της νεώτερης πόλης. Το οικόπεδο στο οποίο θα σχεδιαστεί το σχολείο, βρίσκεται στους πρόποδες του Λυκαβηττού, πολύ κοντά στη Λεωφόρο Αλεξάνδρας και στην Πλατεία Αργεντινής Δημοκρατίας. Τόσο ο Λυκαβηττός, όσο και η Πλατεία αποτελούν σημαντικούς πνεύμονες πρασίνου, προσφέροντας μια ανάσα στο πυκνοκτισμένο αυτό κομμάτι της πόλης. Ειδικότερα η Πλατεία σφύζει από ζωή, καθώς είναι χώρος στον οποίο συγκεντρώνονται καθημερινά παιδιά και ηλικιωμένοι που απολαμβάνουν το παιχνίδι και τη βόλτα τους αντίστοιχα. Το χτισμένο περιβάλλον γύρω από το οικόπεδο διαμορφώνεται με πολυώροφες πολυκατοικίες, που έχουν χτιστεί σε διάφορες χρονικές περιόδους, κυρίως με τη διαδικασία της αντιπαροχής. Παρά τα κύματα ανοικοδόμησης του κέντρου, τα οποία οδήγησαν στη σε μεγάλο ποσοστό αντικατάσταση του παλιού κτιριακού αποθέματος, στην περιοχή που βρίσκεται το οικόπεδο, επιβιώνουν ακόμα αρκετά μονόροφα και διώροφα κτίρια, κυρίως επί της Μαυρομιχάλη, δείγματα της μακροχρόνιας κατοίκησής της. Λίγα απ αυτά εξακολουθούν και σήμερα να χρησιμοποιούνται 3

ως κατοικίες, ενώ τα περισσότερα στεγάζουν άλλες χρήσεις, όπως εμπόριο, βιοτεχνία, εκπαίδευση, αναψυχή. Με πολύ καλές υποδομές εμπορικές, διοικητικές, εκπαιδευτικές, πολιτιστικές, συγκοινωνιακές κ.ά. και υψηλή πυκνότητα δόμησης, η περιοχή παραμένει ζωντανή όλο το εικοσιτετράωρο και καθίσταται ιδανική για όσους προτιμούν ή είναι αναγκασμένοι να κατοικούν στο κέντρο. 4

4. KTIPIOΛOΓIKO ΠPOΓPAMMA Το κτιριολογικό πρόγραμμα του O.Σ.K. (Οργανισμός Σχολικών Κτιρίων) δίνεται σαν βάση με δυνατότητα αυξομείωσης ±10%. Σύμφωνα όμως με τη νέα προσέγγιση της ολοήμερης σχολικής ζωής, επιβάλλεται να γίνουν ορισμένες δραστικότερες επεμβάσεις στο συνδυασμό των χώρων και στο μέγεθος και τον χαρακτήρα της μονάδας τάξης. Ιδιαίτερη προσοχή πρέπει επίσης να δοθεί στους υπαίθριους χώρους του σχολείου (αυλή διαλειμμάτων, υπόστεγοι χώροι, σχολικός κήπος, παιδική χαρά, γήπεδα). Στο σχεδιασμό του κτιρίου τέλος θα πρέπει να ληφθεί πρόνοια για την προσπελασιμότητα όλων των χώρων του σχολείου από άτομα μειωμένης κινητικότητας με τη χρήση ανελκυστήρων και κεκλιμένων επιπέδων (μέγιστη κλίση 6%). Κατηγορίες Aριθ. Συνολικός Απαιτούμενη Εμβαδόν Συνολικό Παρατηρήσεις χώρων θέσεων αριθ. ομοίων επιφάνεια χώρου εμβαδόν χώρων ανά μαθητή M 2 ομοίων χώρων M 2 /μαθ. M 2 A. XΩPOI EKΠAIΔEYTIKOY TOMEA 580 1. Μονάδα-Τάξη 25 6 2 60 360 2. Εργαστήριο 25 1 3,2 80 80 Φυσικοχημείας 3. Eργαστ. Ξένων 20 2 2 40 80 γλωσσών+πληροφ. 4. Εργαστήρι 25 1 2,4 60 60 καλλιτεχνικών B. XΩPOI EKΠAIΔEYTIKOY KOINΩNIKOY TOMEA 432 1α. Αίθουσα 180 1 160 160 πολλαπλών χρήσεων β. Σκηνή 1 20 20 γ. Αποθήκη 1 20 20 δ. Αποδυτήρια 2 13 26 ε. W.C. 2 3 6 6 στ. Αποθήκη εξοπλισμού 15 15 ζ. Γραφείο γυμναστή 15 15 2α. Τραπεζαρία 80 1 80 80 Το φαγητό γίνεται σε δύο βάρδιες A+B)(Γ+Δ+E+ΣT) β. Παρασκευαστήριο 1 20 3. Βιβλιοθήκη 25 1 2,40 60 60 5

4. Κυλικείο 1 10 10 Γ. ΔIOIKHΣH 150 1. Γραφείο Διευθυντή 1 10 10 2. Γραφείο δασκάλων 1 30 30 3. Αναμονή 1 20 20 4. Γραμματεία 1 30 30 και Αρχείο 5. Γραφείο μαθητικών 1 20 20 κοινοτήτων 6. Γραφείο Συλλόγου 1 20 20 Γονέων 7. Ιατρείο 1 10 10 8. W.C. 2 (1+1) 5,0 10 10 Δ. BOHΘHTIKOI XΩPOI 127 1. Αποθηκευτικοί 1 60 60 στο υπόγειο χώροι 2. Λεβητοστάσιο 1 24 24 στο υπόγειο 3. Χώροι υγιεινής 2,1 M 2 / W.C. 12 12 α. Αγοριών 2-3 W.C. 0,86 M 2 /ουρ. 5-6 ουρ. 5-6 N. 1,2 M 2 /N. β. Κοριτσιών 2,1 M 2 / W.C. 27 27 4-5 W.C. 5-6 N. 1,2 M 2 /N. γ. Αναπήρων 4 4 1 W.C. 1 N. Ε. ΥΠΑΙΘΡΙΟΙ XΩPOI 500 κατ' ελάχιστο ΣΤ. XΩPOI ΣΤΑΘΜΕΥΣΗΣ 127 Θα προβλεφθούν επίσης χώροι προσωρινής υπαίθριας στάθμευσης 6-8 αυτοκινήτων προσωπικού ή επισκεπτών και δυνητικός υπόγειος χώρος στάθμευσης. Συνολική επιφάνεια κτισμένων χώρων 1.289 Ελάχιστη προσαύξηση για τοίχους και χώρους κυκλοφορίας 40% 516 Συνολική επιφάνεια κτιρίου 1.805 6

Παρατήρηση πριν σχεδιάσετε Όπως φαίνεται στο τοπογραφικό τόσο στην οδό X. Τρικούπη, όσο και στην οδό Μαυρομιχάλη, επιβάλλονται παρόδιες στοές και αποτμήσεις στις γωνίες των οικοδομικών τετραγώνων. Κατά το σχεδιασμό της πρότασής σας, έχετε δύο επιλογές ως προς την αντιμετώπιση της στοάς: α. Πραγματοποιείτε τη στοά εφ όσον τοποθετείτε κτιριακούς όγκους πάνω στην οικοδομική γραμμή. β. Σχεδιάζετε κτίρια χωρίς στοά εφ όσον αυτά τοποθετούνται σε απόσταση τουλάχιστον 3,00 μ. ή 3,50 μ. (ανάλογα με το πλάτος της στοάς) από την οικοδομική γραμμή. 7

5. ZHTOYMENA 1. Περιγραφή της λύσης α. Γενικές Συνθετικές Αρχές. β. Αρχές και επιλογές ως προς: - τον χαρακτήρα, το είδος του κτιρίου και τη σχέση με το περιβάλλον σε αναφορά με τη σχολική ζωή των παιδιών - την οργάνωση και τη σχέση των χώρων (ενότητες, κινήσεις, σχέση κλειστών-υπαίθριων) - την αρχιτεκτονική έκφραση (κατασκευή, κλίμακα όγκων, επεξεργασία όψεων, υπαίθριος χώρος) 2. Σχέδια Τοπογραφικό και διαμόρφωση υπαίθριων χώρων 1:200. Κατόψεις, τομές, όψεις 1:200. Χαρακτηριστική τομή ή τμήμα κάτοψης 1:100. 3. Μακέττα σε κλίμακα 1:200. 4. Σκίτσα ή άλλα στοιχεία κατά την επιλογή των σπουδαστών. Ο σχεδιασμός του κτιρίου θα γίνει από διμελείς ή τριμελείς σπουδαστικές ομάδες. Η λειτουργία του μαθήματος απαιτεί την προσωπική παρουσία των σπουδαστών τόσο κατά τη θεωρητική του ανάπτυξη, όσο και κατά τις φάσεις των ασκήσεων. Δεν θα είναι δυνατόν να ολοκληρωθεί η δουλειά κάθε σπουδαστή στο τέλος του εξαμήνου χωρίς επαρκή παρακολούθηση των ομαδικών εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων: θεωρητικών αναπτύξεων, διορθώσεων, ασκήσεων σχεδιαστηρίου, επισκέψεων κ.λ.π. E Π I Σ KEΨ E ΙΣ Δ IAΛ E Ξ E ΙΣ Π APOYΣ IAΣ E ΙΣ Κατά τη διάρκεια του εξαμήνου θα πραγματοποιηθούν επισκέψεις σε σχολεία της Αθήνας και θα γίνουν διαλέξεις σχετικές με το θέμα και κοινές παρουσιάσεις των σπουδαστικών θεμάτων, το πρόγραμμα των οποίων θα ανακοινωθεί αργότερα. 8

ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ 5 ΟΛΟΗΜΕΡΟ ΕΞΑΤΑΞΙΟ ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΣΤΗ ΝΕΑΠΟΛΗ ΤΟΠΟΓΡΑΦΙΚΟ ΠΕΡΙΟΧΗΣ, ΚΛ: 1/1000 9

ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ 5 ΟΛΟΗΜΕΡΟ ΕΞΑΤΑΞΙΟ ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΣΤΗ ΝΕΑΠΟΛΗ ΑΕΡΟΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ ΟΙΚΟΠΕΔΟΥ 10

ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ 5 ΟΛΟΗΜΕΡΟ ΕΞΑΤΑΞΙΟ ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΣΤΗ ΝΕΑΠΟΛΗ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ ΟΙΚΟΠΕΔΟΥ 11