ΑΣΘΕΝΕΙΣ ΜΕ ΑΙΜΑΤΟΛΟΓΙΚΕΣ ΠΑΘΗΣΕΙΣ Αίμα Πλάσμα Ιόντα-πρωτεΐνες Έμμορφα Συστατικά Ερυθρά Αιμοσφαίρια Λευκά Αιμοσφαίρια Αιμοπετάλια Κοκκιοκύτταρα Λεμφοκύτταρα Μονοκύτταρα Πλασματοκύτταρα 1
ΑΝΑΙΜΙΑ Είναι ένας εργαστηριακός όρος που δείχνει χαμηλό αριθμό αιμοσφαιρίων και κάτω Από το φυσιολογικό επίπεδο αιμοσφαιρίνη και αιματοκρίτη. Φυσιολογικά, αναιμία υπάρχει όταν η ποσότητα της αιμοσφαιρίνης είναι ανεπαρκής για να μεταφέρει οξυγόνο στους ιστούς. Ανάλογα με το αίτιο οι Αναιμίες ταξινομούνται ως εξής: Από έλλειψη παράγοντα απαραίτητου για την ερυθροποίηση Ένδεια σιδήρου Ένδεια βιταμίνης Β 12 ή φυλλικού οξέος Ένδεια βιταμίνης C Από πλημμελή σύνθεση αίμης (σπάνιες) Πρωτοπαθείς σιδηροβλαστικές αναιμίες - Ερυθροποιητική πορφυρία Από πλημμελή σύνθεση σφαιρίνης Θαλασσαιμίες Αναιμίες από παθολογικές αιμοσφαιρίνες Μυελική Ανεπάρκεια Απλαστική Αναιμία διήθηση μυελού από λευχαιμικά κύτταρα, καρκινικά κύτταρα- τοξική δράση στον μυελό Αναιμίες που οφείλονται σε αυξημένες απώλειες Αιμορραγία- αιμολυτικές αναιμίες 2
ΣΙΔΗΡΟΠΕΝΙΚΗ ΑΝΑΙΜΙΑ Ιστορικό Αναφερόμενη κόπωση κεφαλαλγία Δύσπνοια & ταχυκαρδία μετά από άσκηση Δίαιτα φτωχή σε λευκώματα ή σίδηρο Ιστορικό αναιμίας στην οικογένεια Ιστορικό έντονης εμμηνορυσίας αιμορραγίας Πρόσφατος εσωτερικός τραυματισμός Ιστορικόπρόσφατηςλοίμωξηςόπωςρευματοειδήαρθρίτιδα Φυσική Εκτίμηση Δέρμα ξηρό & ωχρό Βλεννογόνοι & επιπεφυκότες ωχροί Κοιλονυχία-ευθραστότητα νυχιών Στοματίτιδα, γωνιακή χειλίτιδα Δυσφαγία Πιθανόν κατά την ψηλάφιση να παρατηρηθεί ελαφρά Διόγκωση ήπατος Εξετάσεις Αίματος Μικροκυττάρωση και υποχρωμία μειωμένη τιμή αιμοσφαιρίνης σίδηρο ορού ελαττωμένο < 30 μg/dl, η εξέταση του μυελού δείχνει απουσία αιμοσιδηρίνης (αδιάλυτη μορφή αποθηκευμένου σιδήρου) ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΑΣΘΕΝΗ ΜΕ ΣΙΔΗΡΟΠΕΝΙΚΗ ΑΝΑΙΜΙΑ Ελλιπής διακίνηση Οξυγόνου στους ιστούς Μείωση άνεσης (δύσπνοια κεφαλαλγία- γλωσσίτιδα στοματίτιδα γαστρεντερικές διαταραχές Ανάγκη μακροχρόνιας θεραπείας Θρεπτικό ανισοζύγιο Ενεργειακό ανισοζύγιο (υποξία ιστών) Μείωση δραστηριοτήτων Κίνδυνοι επιπλοκών από τη θεραπεία (γαστρεντερικές διαταραχές) Σκοποί Νοσηλευτικής Φροντίδας Αναγνώριση & διόρθωση υποκείμενης αιτίας πρόκλησης της αναιμίας Διόρθωση σιδηροπενίας με χορήγηση σκευασμάτων σιδήρου Πρόληψη επιπλοκών και αντιμετώπισή όταν συμβούν Παροχή μέσων άνεσης ανακούφισης Διόρθωση ανισοζυγίων Πρόληψη επανεμφάνισης αναιμίας Αξιολόγηση απόκρισης στην θεραπεία 3
ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΕΣ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ Διερεύνηση αιτίου αναιμίας (γαστροσκόπηση ακτινογραφίες-ορθοσιγμοειδοσκόπησηεξέταση κοπράνων) Επεξήγηση και προετοιμασία ασθενή για κάθε τι που αφορά στις διαγνωστικές εξετάσεις Χορήγηση σιδήρου είτε από το στόμα είτε παρεντερικά Παρακολούθησηασθενήγιατυχόνεπιπλοκέςαπόλήψησκευασμάτωνσιδήρουόπως: Γαστρεντερικές διαταραχές Σε ενδοφλέβια χορήγηση εάν, υπάρξει διήθηση παρακείμενων της φλέβας ιστών προκαλείται έντονος πόνος τοπικά ενώ γενικά ο ασθενής μπορεί να εμφανίσει αίσθημα λιποθυμίας, κεφαλαλγία, ζάλη, έντονη οσφυαλγία, ρίγος και πυρετό ενώ σε βαριές καταστάσεις μπορεί να παρουσιάσει ο ασθενής έντονο προκάρδιο άλγος, έντονη εφίδρωση και καταπληξία. Ενημέρωση ασθενή για αλλαγή διατροφικών συνηθειών και προσθήκη στο διαιτολόγιο του Τροφών πλούσιων σε σίδηρο όπως είναι: Μοσχάρι, και κυρίως το συκώτι, σύκα, δαμάσκηνα, αυγά, λαχανικά, βερίκοκα, σταφίδες, Αμύγδαλα κλπ. ΚΑΚΟΗΘΗΣ ΑΝΑΙΜΙΑ Μεγαλοβλαστική αναιμία που οφείλεται σε ένδεια βιταμίνης Β12 απαραίτητη για την ωρίμανση των ερυθροκυττάρων. Οι καθημερινές ανάγκες σε βιταμίνη Β12 του οργανισμού είναι 3-10 mg. Στην κακοήθη όμως αναιμία, λόγω ανωμαλίας του γαστρικού βλενογόννου (που πιθανόν οφείλεται σε αυτοάνοση αντίδραση του οργανισμού), το γαστρικό τοίχωμα αδυνατεί να εκκρίνει τον ενδογενή παράγοντα, απαραίτητο στοιχείο που συνδέεται με την βιταμίνη Β12 που λαμβάνεται από τις τροφές και χάρη σε αυτόν η βιταμίνη μπορεί και απορροφάται από τον ειλεό και αποθηκεύεται στο ήπαρ. Η ένδεια της βιταμίνης προκαλεί αναστολή της σύνθεσης κυρίως DNA με αποτέλεσμα την εμφάνιση στο αίμα μεγάλων πρωτόγονων ερυθροκυττάρων (μεγαλοβλάστες), θρομβοπενία, και λευκοπενία Άλλα αίτια ένδειας βιταμίνης Β12 είναι: ανεπαρκής πρόληψη από την τροφή υπερθυρεοειδισμός που εμφανίζονται αυξημένες ανάγκες σε Β12 πλημμελής απορρόφηση λόγω γαστρεκτομής ειλείτιδα, εκτομή ειλεού κλπ. 4
ΚΑΚΟΗΘΗΣ ΑΝΑΙΜΙΑ Ιστορικό Πτωχή διαιτητική πρόσληψη βιταμίνης Β12 Αναφορά του ασθενή σε βραδεία και σταθερή εμφάνιση αδυναμίας, ανορεξίας, δυσπεψίας και για αιμωδίες και νυγμούς στα άκρα Σε ηλικιωμένους παρατηρείται βράχυνση της αναπνοής, ζάλη, αίσθημα παλμών, και ανάπτυξη στηθάγχης μετά από προσπάθεια Επίσης αναφέρεται πρώιμη αλλαγή χρώσης μαλλιών, διάρροια, απώλεια βάρους, εμβοές όπως επίσης και ευερεθιστότητα και μεταβολές στη διάθεση του ασθενή Φυσική Εκτίμηση Ο ασθενής είναι ωχρός και καταβεβλημένος Χροιά δέρματος και σκληρού χιτώνα του οφθαλμού, ελαφρά κίτρινη Οι βλεννογόνοι μπορεί να φλεγμαίνουν και η γλώσσα είναι εξέρυθρη με λεία επιφάνεια και Εξελκώσεις Ουλορραγίες Αυξημένοι εντερικοί ήχοι σε διάρροια Δύσπνοια που σχετίζεται με τη θέση σώματος του ασθενή, ταχυκαρδία, έκτακτες κοιλιακές συστολές, Σπλήνας διογκωμένος, και ψηλαφητός, ενώ νευρολογικά εμφανίζεται συμμετρική παραισθησία των άκρων, ασυντόνιστες κινήσεις, αστάθεια, αδυναμία, αταξία, κατάργηση αντανακλαστικών Εξετάσεις Αίματος Ελάττωση του αριθμού των ερυθροκυττάρων και ελαττωμένο επίπεδο βιταμίνης Β12 ΚΑΚΟΗΘΗΣ ΑΝΑΙΜΙΑ Η εξέταση του γαστρικού υγρού για παρουσία ελεύθερου υδροχλωρικού οξέος Είναι σημαντική δοκιμασία η οποία δείχνει στην κακοήθη αναιμία γαστρικό υγρό μικρού όγκου, με υψηλό ph, χωρίς ελεύθερο υδροχλωρικό οξύ Η βιοψία του μυελού των οστών δείχνει αυξημένο αριθμό μεγαλοβλαστών Στην γαστροσκόπηση ο βλεννογόνος εμφανίζεται λεπτός και γκρίζος ΗδοκιμασίαSchilling είναι επίσης καθοριστική εξέταση για την διάγνωση της Κακοήθους αναιμίας και συνίσταται στη μέτρηση της απορρόφησης ραδιενεργούς βιταμίνης Β12 τόσο πριν όσο και μετά από την χορήγηση ενδογενούς παράγοντα Ο όρος κακοήθης είναι ατυχής διότι ούτε κακοήθεια υποκρύπτεται στη νόσο, ούτε η θεραπευτική της αντιμετώπιση παρουσιάζει ιδιαίτερες δυσκολίες 5
ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΕΣ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ Οι νοσηλευτικές παρεμβάσεις γίνονται σε συνδυασμό με την ιατρική παρέμβαση Χορηγούνται σκευάσματα βιταμίνης Β12 ενδομυικά 100 mg/ 3 φορές την εβδομάδα για 10 δόσεις Μέχρις ότου οι τιμές της βιταμίνης στο αίμα επιστρέψουν στα φυσιολογικά τους επίπεδα. Η ανταπόκριση του ασθενή στη θεραπεία είναι ταχεία με βελτίωση της ευεξίας του. Αντιμετώπιση γαστρεντερικών διαταραχών εάν εμφανιστούν Συχνές πλύσεις στόματος πριν και μετά το φαγητό Εκπαίδευση ασθενή για αποφύγή λήψης τροφών με καρυκεύματα και ακατέργαστες ή ερεθιστικές Τροφές Αντιμετώπιση δυσκοιλιότητας ή διάρροιας Χορήγηση πλήρους δίαιτας πλούσιας σε σίδηρο, λευκώματα και βιταμίνες Εξασφάλιση ανάπαυσης Προστασία από πτώση υποβοήθηση ασθενή για περπάτημα Λήψη μέτρων για διατήρηση θερμού περιβάλλοντος εξαιτίας στην ευαισθησία που παρουσιάζουν στο κρύο ΑΠΛΑΣΤΙΚΗ ΑΝΑΙΜΙΑ Παθολογική κατάσταση που χαρακτηρίζεται από απλασία ή υποπλασία του μυελού των οστών και εκδηλώνεται με αναιμία, σε συνδυασμό με λευκοπενία, και θρομβοπενία. Το 50% των περιπτώσεων είναι άγνωστης αιτιολογίας (ιδιοπαθής απλαστική) αλλά υπάρχουν και διάφοροι παράγοντες που δρούν βλαπτικά στον μυελό των οστών και προκαλούν απλαστική αναιμία: Παράγοντες πρόκλησης απλαστικής αναιμίας Φάρμακα (χλωραμφαινικόλη-χρυσός-αντιεπιληπτικά-κυτταροστατικά) Τοξικές Ουσίες (βενζόλιο-εντομοκτόνα, βαφές μαλλιών-αρσενικό) Ακτινοβολία-ραδιενεργά ισότοπα Κατάληψη της μυελικής κοιλότητας από ξένο ιστό (λεμφώματα-λευχαιμίες-οστικές μεταστάσεις) Ιογενείς και μικροβιακές λοιμώξεις (ιογενής ηπατίτιδα-λοιμώδης μονοπυρήνωση-φυματίωση) 6
ΑΠΛΑΣΤΙΚΗ ΑΝΑΙΜΙΑ Ιστορικό Ο ασθενής αναφέρει βαθμιαία κόπωση, αδυναμία, ρινορραγίες, πυρετόήλοίμωξη Εξακρίβωση πρόσφατης λοίμωξης είναι αναγκαία Ιστορικό έκθεσης σε τοξικές ουσίες ή λήψη τοξικών φαρμάκων Ιστορικό αιμορραγικών επεισοδίων Φυσική Εκτίμηση Πιθανόν να υπάρχει μία ελαφρά ωχρότητα του δέρματος του ασθενή Ίσως παρατηρηθούν μικρές πετέχειες κατά την εξέταση του δέρματος, ειδικά γύρω από τις αρθρώσεις του ώμου και των ποδοκνημικών αρθρώσεων, συγχρόνως με ουλορραγίες Ψηλαφητή διόγκωση του σπλήνα Εξετάσεις Αίματος Ελάττωση των ερυθρών αιμοσφαιρίων, των λευκών αιμοσφαιρίων και των αιμοπεταλίων Το μυελόγραμμα δείχνει μυελό απλαστικό ή υποπλαστικό, ελάττωση όλων των κυτταρικών στοιχείων και σχεδόν πλήρη απουσία αιμοποιητικής δραστηριότητας Η βιοψία μυελού είναι συνήθως απαραίτητη για να επιβεβαιωθεί η μεγάλη ελάττωση σε Φυσιολογικά στοιχεία του μυελού και η αντικατάσταση με λίπος ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΕΣ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ Εξακρίβωση και εξάλειψη του χημικού ή λοιμώδη παράγοντα Πληροφόρηση του ασθενή και της οικογένειας σχετικά με τη σοβαρότητα της νόσου και των σκοπών της παρέμβασης Αντιμετώπιση της αναιμίας με μεταγγίσεις πλήρους αίματος ή ερυθρών αιμοσφαιρίων Παρακολούθηση ασθενή για πρόληψη επιπλοκών μετάγγισης Πρόληψη αιμορραγίας (χορήγηση αιμοπεταλίων) Προσεκτική εκτίμηση του ασθενή για ανάγκη εφαρμογής ενδομυικών ενέσεων Προσεκτική εκτίμηση του ασθενή για εμφάνιση σημείων ενδοκράνιας αιμορραγίας αλλαγή Νευρολογικής εικόνας Εκτίμηση του ασθενή για γαστρεντερική σίτιση Φροντίδα του στόματος με πολύ μαλακές οδοντόβουρτσες Παρακολούθηση κοπράνων για στοιχεία αιμορραγίας Παρατήρηση και αναφορά οποιασδήποτε αιμορραγίας από τους βλεννογόνους Αποφυγή λήψης ασπιρίνης Χορήγηση κορτιζόνης και αναβολικών(τεστοστερόνης) για βραχύ διάστημα με σκοπό την διέγερση της λειτουργίας του μυελού των οστών Στενήπαρακολούθησηασθενήγιαεμφάνισηπαρενεργειώναπόφαρμακευτικήαγωγή Τροποποίηση δραστηριοτήτων ανάλογα με το βαθμό σοβαρότητας της αναιμίας Όταν η τιμή της αιμοσφαιρίνης είναι κάτω από 5 g/dl τότε παραμονή ασθενή στο κρεβάτι, λήψη σφυγμού, αναπνοών κάθε 2 ώρες, θερμοκρασίας και αρτηριακής πίεσης κάθε 4 ώρες Όταν η τιμή της αιμοσφαιρίνης είναι 5-8 g/dl, μέτρια δραστηριότητα, συχνές περιόδους ανάπαυσης 7
ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΕΣ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ Πρόληψη και αντιμετώπιση λοιμώξεων (αποτελούν την κυριότερη αιτία θανάτου) Οι λοιμώξεις είναι συνηθισμένες εξαιτίας μείωσης των λευκοκυττάρων και μακράς θεραπείας με κορτικοστεροειδή Εφαρμογή αντίστροφής απομόνωσης. Αυτή περιλαμβάνει μείωση έκθεσης του ασθενή σε Άλλα άτομα, συχνό πλύσιμο χεριών με αντισηπτικό διάλυμα πριν από κάθε επαφή με τον Ασθενή και χρήση μάσκας. Στενή παρακολούθηση ασθενή για σημεία και συμπτώματα λοίμωξης Χρήση αντισηπτικών Χορήγηση αντιβιοτικών Λήψη καλλιεργειών αίματος, ούρων, πτυέλων, εκκρίματος μύτης, φάρυγγα, και υλικό περιεδρικής χώρας σε ασθενείς με βαριά λευκοπενία Αποφυγή παραμονής στο Νοσοκομείο για μακρύ χρονικό διάστημα εξαιτίας του κινδύνου Ενδονοσοκομειακών λοιμώξεων Διδασκαλία ασθενή για αποφυγή τραυματισμών Οι ενδομυικές ενέσεις πρέπει να αποφεύγονται εξαιτίας πρόκλησης αιματωμάτων & αποστημάτων Τονιμσός της ανάγκης καλής στοματικής υγιεινής Λήψη ήπιων υπακτικών Υποστήριξη ασθενή και ενημέρωση εάν υποβληθεί σε μεταμόσχευση μυελού των οστών 8