ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΕΣ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΣΤΗΝ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ ΤΗΣ ΑΕΙΦΟΡΟΥ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΣΤΙΣ ΠΥΡΟΠΛΗΚΤΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΤΟΥ ΝΟΜΟΥ ΗΛΕΙΑΣ

ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΣΧΟΛΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΤΟΜΕΑΣ ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΑΣ ΚΑΙ ΧΩΡΟΤΑΞΙΑΣ ΜΑΘΗΜΑ: ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΣΠΟΥΔΑΣΤΕΣ: ΣΟΥΛΤΑΝΙΔΟΥ ΕΛΕΝΑ Α.Μ. 04104022 ΣΤΑΜΟΣ ΝΙΚΟΣ Α.Μ. 04104680 ΣΧΟΙΝΑΣ ΓΙΩΡΓΟΣ Α.Μ. 04104652 ΔΙΔΑΣΚΟΥΣΑ: Ε.ΠΑΝΑΓΙΩΤΑΤΟΥ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΟ ΕΤΟΣ: 2007 2008 ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΕΣ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΣΤΗΝ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ ΤΗΣ ΑΕΙΦΟΡΟΥ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΣΤΙΣ ΠΥΡΟΠΛΗΚΤΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΤΟΥ ΝΟΜΟΥ ΗΛΕΙΑΣ

Ανάλυση της περιοχής μελέτης Νομός Ηλείας Στον Νομό Ηλείας μόνο το 25% του πληθυσμού είναι αστικό,αρκετά μειωμένο ποσοστό σε σχέση με το αντίστοιχο του N.Αχαΐας αλλά ακόμα και του Ν.Αιτωλοακαρνανίας. Παρουσιάζει μία μικρή αύξηση του πληθυσμού τα τελευταία 40 χρόνια, ενώ ένα ακόμα ενδιαφέρον στατιστικό στοιχείο είναι ότι το 40% του πληθυσμού ασχολείται με τον πρωτογενή τομέα της οικονομίας. Εδώ αξίζει να δώσουμε σημασία δεδομένου ότι στην υπόλοιπη χώρα το αντίστοιχο ποσοστό αγγίζει μόλις το 8%. Εξάλλου το γεγονός ότι το 65,7% της έκτασης του Νομού καλύπτεται από αγροτικές περιοχές, τον κατατάσσουν ως αγροτικό. Εκεί παράγεται το 11% της αγροτικής παραγωγής της χώρας. Αντικείμενο της μελέτης είναι η περιοχή της Ηλείας στη δυτική Πελοπόννησο, η οποία επλήγησε περισσότερο από τις πυρκαγιές τον Αύγουστο του 2007. Συγκεκριμένα είναι οι δήμοι Ζαχάρως, Ανδριτσαίνης, Αλιφείρας και Φιγαλείας. Οι περιοχές αυτές έχουν κυρίως ορεινό και ημιορεινό έδαφος και οι κάτοικοι πριν την καταστροφή απασχολούνταν στη γεωργία και στην κτηνοτροφία. Η περιοχή μελέτης ως προς το νομό Ηλείας Ζαχάρω Ο δήμος Ζαχάρως, σύμφωνα με την τελευταία απογραφή που έγινε το 2001 από την ΕΣΥΕ έχει πληθυσμό 11.841 άτομα. Οι οικισμοί του είναι ορεινοί, με εξαίρεση τον Αγ.Νικόλαο, τον Κακόβατο, το Νεοχώρι, τους Ταξιάρχες, το Θόλο και το Γιαννιτσοχώρι που είναι πεδινοί ή παραλιακοί οικισμοί, κατά μήκος της δυτικής ακτής της Πελοποννήσου. Το Νεοχώρι μάλιστα αναπτύσσεται κατά μήκος του δρόμου για τον Καϊάφα δίπλα στη λίμνη. Η παραγωγή είναι κυρίως αγροτική και τα είδη που καλλιεργούνται είναι ελιές, αμπέλια και διάφορα οπωροφόρα, ενώ παράλληλα σε κάποιους οικισμούς χρησιμοποιούνται θερμοκήπια. Η Καλιδόνα είναι ένας οικισμός που διαθέτει και ελαιοτριβείο, όπου την παραγωγή της ελιάς διαδέχεται η άμεση επεξεργασία της. Αρκετοί οικισμοί στηρίζουν την παραγωγή τους και στην κτηνοτροφία, εκτρέφοντας πρόβατα για παράδειγμα, ενώ οι παραλιακοί οικισμοί διαθέτουν και τουριστικές εγκαταστάσεις. Λοιπές επαγγελματικές δραστηριότητες είναι η λειτουργία καταστημάτων και η υλοτομία. Τουλάχιστον οι 16 από τους 21 οικισμούς της Ζαχάρως που μελετήθηκαν (όσοι αναφέρονται σε κάποια επιτόπια έρευνα στα πυρόπληκτα που έγινε το Νοέμβριο του 2007) συνδέονται οδικά με τη Ζαχάρω. Η σύνδεση γίνεται άμεσα ή μέσω κάποιου άλλου οικισμού. Αυτό το στοιχείο μπορεί να ορίσει κατά πόσο είναι δυνατή η εξαγωγή των προϊόντων από τους περιφερειακούς οικισμούς στον κεντρικό αντί τα προϊόντα τους να προορίζονται μόνο για ιδιοκατανάλωση. Κατ επέκταση, από τη Ζαχάρω τα προϊόντα θα μπορούσαν να διοχετεύονται μέσω του υπάρχοντος διευρωπαϊκού οδικού δικτύου στον Πύργο. Ο Πύργος συνδέεται οδικά με τις μεγαλύτερες πόλεις της Ελλάδας (π.χ. Πάτρα-εμπορικό λιμάνι-διεθνείς εξαγωγές) και παράλληλα διαθέτει λιμάνι (Κατάκολο-τουριστικές μετακινήσεις), το πλησιέστερο ως προς τη Ζαχάρω. Η κατανομή του πληθυσμού στους οικισμούς Οδικές συνδέσεις μεταξύ των οικισμών Σελίδα 1

Τα στοιχεία που δόθηκαν αφορούν την κατάσταση πριν την καταστροφή. Τον Αύγουστο του 2007 κάηκαν στη Ζαχάρω μεγάλες εκτάσεις ελαιώνων, οι οποίοι στην περίπτωση του οικισμού Ξηροχώρι για παράδειγμα, αποτελούσαν την αποκλειστική παραγωγική βάση του. Εκτός από τις ελιές, κάηκαν ορισμένες δασικές εκτάσεις και κτήματα, αλλά και μεγάλος αριθμός ζώων. Η ισορροπία των οικοσυστημάτων της περιοχής διαταράχτηκε και σε οικισμούς όπως το Λέπρεο υπάρχει ο φόβος για κατολισθήσεις. Από την πυρκαγιά δε γλίτωσαν κατοικίες, με τη μεγαλύτερη καταστροφή να εντοπίζεται στην Καλιδόνα, και βέβαια ο τραγικός απολογισμός περισσότερων από 30 θυμάτων. Φιγάλεια Η Φιγάλεια, δήμος με πληθυσμό 2.506 άτομα (ΕΣΥΕ 2001) διαθέτει σύμφωνα με την προαναφερθείσα επιτόπια έρευνα 5 δήμους, οι οποίοι είναι όλοι ορεινοί. Η παραγωγή στηρίζεται σχεδόν ισόποσα στη γεωργία, με την καλλιέργεια ελιάς, και την κτηνοτροφία. Ο οικισμός των Πετραλώνων διαθέτει τους περισσότερους βοσκότοπους στο δήμο Φιγαλείας, αλλά και εκτεταμένες δασικές εκτάσεις. Κέντρο του δήμου θεωρείται ο οικισμός της Ν.Φιγαλείας, ο οποίος συνδέεται με τη Ζαχάρω (βασικό οδικό δίκτυο) και με την Ανδρίτσαινα. Από τους υπόλοιπους οικισμούς, μόνο οι μισοί συνδέονται με τη Ν.Φιγάλεια. Οι πυρκαγιές προκάλεσαν στο δήμο Φιγαλείας την καταστροφή ελαιώνων, η οποία ευτυχώς δε συνοδεύτηκε από απώλεια κατοικιών και ανθρώπινων ζωών. Καμένες περιοχές γύρω από τη λίμνη Καϊάφα Ανδρίτσαινα Ο δήμος Ανδριτσαίνης, με πληθυσμό 2.158 άτομα (απογραφή ΕΣΥΕ 2001) αποτελείται από ορεινούς οικισμούς, εκτός από τη Δαφνούλα που είναι πεδινός και τη Σέκουλα που είναι ημιορεινός. Οι κάτοικοι είναι αγρότες και κτηνοτρόφοι και καλλιεργούν ελιές, κηπευτικά, καλαμπόκι, τριφύλλι και αμπέλι. Δραστηριότητες που μαρτυρούν την παρουσία του δευτερογενούς τομέα είναι η λειτουργία εργοστασίου ζυμαρικών στον κεντρικό οικισμό του δήμου, δηλαδή την Ανδρίτσαινα. Παράλληλα, το κέντρο αυτό έχει αναπτύξει τουριστικές δομές για να υποστηρίξει αθλητικές δραστηριότητες π.χ. rafting στον ποταμό Λούσιο. Οι μισοί οικισμοί συνδέονται άμεσα με την Ανδρίτσαινα, ηοποία συνδέεται έμμεσα με τον Πύργο, με το εθνικό περιφερειακό δίκτυο μέχρι την Κρέστενα (και μέσω της Καλλιθέας), και από εκεί μέχρι τον Πύργο με το διευρωπαϊκό οδικό δίκτυο. Δεν υπάρχει ολοκληρωμένη οδική σύνδεση μεταξύ Ανδρίτσαινας και Ζαχάρως. Οι μεγαλύτερες καταστροφές στην Ανδρίτσαινα αφορούν ορισμένα δάση και ελαιόδεντρα, αλλά και 2 κατοικίες στις Συκιές. Γενικά η Ανδρίτσαινα μαζί με τη Φιγάλεια επλήγησαν λιγότερο από ότι η Ζαχάρω και η Αλίφειρα. Ελαιώνες Αμπέλια Σελίδα 2

Αλίφειρα Η Αλίφειρα, δήμος με πληθυσμό 3.844 άτομα (απογραφή ΕΣΥΕ 2001) συγκροτείται από ορεινούς οικισμούς, αγροτικούς και ταυτόχρονα κτηνοτροφικούς. Τα προϊόντα που καλλιεργούνται σε αυτούς είναι ελιές, αμπέλια, εσπεριδοειδή και καλαμπόκι. Το κέντρο του δήμου, η Καλλιθέα, διαθέτει υπερσύγχρονο ελαιοτριβείο και παρέχει ορισμένες υπηρεσίες π.χ. υποκατάστημα τράπεζας, εμπορικά καταστήματα, φροντιστήριο ξένων γλωσσών κτλ. (μικρή δραστηριότητα β γενούς και γ γενούς ανάπτυξης με την προοπτική ενίσχυσης της αποδοτικότητας του β γενούς). Η Καλλιθέα συνδέεται με την Κρέστενα και τον Πύργο με το ίδιο δίκτυο που αναφέρθηκε προηγουμένως για την περίπτωση της Ανδρίτσαινας. Δε συνδέεται άμεσα με τη Ζαχάρω αλλά υπάρχει η προοπτική κατασκευής αυτού του άξονα, για την προσέλκυση επισκεπτών. Οι οικισμοί της Αλίφειρας συνδέονται άμεσα με την Καλλιθέα αλλά οι Κάτω Αμυγδαλιές έχουν αμεσότερη πρόσβαση στην Ανδρίτσαινα. Οι πυρκαγιές του Αυγούστου 2007 έκαψαν πολλά σπίτια, βοηθητικά κτίσματα αγροτικής παραγωγής, δάση, λιοστάσια, καλλιέργειες, ζώα. Σε αυτά προστίθεται η τραγική απώλεια ενός ανθρώπου. Ο οικισμός Λιβαδάκι καταστράφηκε ολοσχερώς Καμένο δάσος Συνέπειες καταστροφής Η καταστροφή είναι ανυπολόγιστη 1.446.000 στρέμματα γης κάηκαν, δηλαδή το 44,8% της έκτασης του Νομού Ηλείας. Κάηκαν περί τα 230.000 στρέμματα καλλιεργήσιμης γης, 4,15 εκατομμύρια ελαιόδεντρων και πάνω από 30.000 ζώα. Σε ορισμένες οικισμούς της περιοχής μελέτης η βάση της παραγωγής έχει καταστραφεί. Υπάρχει ο κίνδυνος της εγκατάλειψης των καλλιεργειών και της κτηνοτροφίας από τους αγρότες, προς αναζήτηση εργασίας με άμεση οικονομική αποκατάσταση. Αυτό σημαίνει ότι θα στραφούν στον τουρισμό με κίνδυνο να καταστραφεί το φυσικό περιβάλλον ακόμα περισσότερο, είτε ότι θα εγκαταλείψουν τον τόπο τους με κίνδυνο την ερήμωσή του Kατεστραμμένο σπίτι Γενικές κατευθύνσεις Tα παραπάνω στατιστικά στοιχεία είναι χρήσιμα για κάποιες διαπιστώσεις που μπορούν να γίνουν, αλλά και για τις προτάσεις που πρέπει να ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα της Ηλείας. Με βάση το μέγεθος της καταστροφής και της προϋπάρχουσας κατάστασης του νομού Ηλείας, η αποκατάσταση της αγροτικής παραγωγής κρίνεται ως αναγκαία. Η σύνδεση της με τον δευτερογενή τομέα (βιοτεχνία-βιομηχανία) μπορεί να ενισχύσει και να δώσει ώθηση στην τοπική οικονομία. Σημαντικό είναι οι κάτοικοι να παραμείνουν στον τόπο τους και να ασχοληθούν με εργασίες που τους είναι οικείες. Με αυτόν τον τρόπο θα οικοδομηθεί ένα σταθερό οικονομικό υπόβαθρο στην περιοχή με περιορισμένη ανεργία, που θα βοηθήσει στην ταχύτερη επούλωση των «πληγών», αλλά και θα αποτρέψει την εσωτερική μετανάστευση. Εξάλλου πρέπει να δοθεί βαρύτητα στην γεωργία και την κτηνοτροφία που αποτελούν τους κύριους παραγωγικούς τομείς της περιοχής αλλά και γενικότερα ένα εθνικό κεφάλαιο. Σε αυτούς τους τομείς θα εστιάσουμε το ενδιαφέρον μας. Η καμένη γη στην περιοχή μελέτης Σελίδα 3

Γιατί δεν δίνουμε βαρύτητα στην τουριστική ανάπτυξη Σε ένα πρώτο στάδιο, η περιοχή για να ανακάμψει χρειάζεται περιορισμένες επενδύσεις στον τουρισμό. Πρέπει να διατηρηθεί ο παραγωγικός χαρακτήρας της. Δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να γίνει αποχαρακτηρισμός δασικών εκτάσεων που θα επιτρέπει την ανέγερση ξενοδοχειακών μονάδων ή άλλων αυθαίρετων κτισμάτων που θα επιβαρύνουν το περιβάλλον και θα αποτελέσουν πηγή πλουτισμού για ιδιώτες. Δεν πρέπει στο όνομα της «ανάπτυξης» να επιβραβεύεται η καταπάτηση και η αυθαιρεσία. Ήπιες μορφές τουρισμού και οικοτουρισμού είναι επιτρεπτές καθώς ο περιηγητής έρχεται σε επαφή με το τοπικό στοιχείο και τα πολιτιστικά χαρακτηριστικά. [1] Τα αίτια των πυρκαγιών δεν έχουν ακόμη εξακριβωθεί και ίσως αυτό να μην γίνει ποτέ. Δεν έχει εξακριβωθεί αν αποτελούσαν οργανωμένο σχέδιο ή η ανικανότητα της κρατικής μηχανής συνέβαλε άθελα της στο μέγεθος της καταστροφής. Πάντως, υπήρχαν δημοσιεύματα στον Τύπο που υποστήριζαν πως πολλές αγοροπωλησίες που αφορούσαν τις περιοχές που κάηκαν δεν είχαν ολοκληρωθεί λόγω του δασικού τους χαρακτήρα. Είναι γνωστό και το παράδειγμα της Αμερικής όπου τεράστιες δασικές εκτάσεις καίγονται κάθε χρόνο ενώ οι αντίστοιχες που ανήκουν σε ιδιώτες δεν παθαίνουν απολύτως τίποτα. Η ουσία είναι πως σε περιπτώσεις καταπάτησης δασικής έκτασης οι νομικές κυρώσεις πρέπει να είναι άμεσες και αυστηρές. Δεν είναι δυνατόν να δίνεται σε όλη την χώρα βαρύτητα στον τριτογενή τομέα, καθώς εκτός από την απαξίωση άλλων παραγωγικών τομέων της οικονομίας μας, αυξάνονται παράλληλα και τα ποσοστά της ανεργίας, λόγω του μη σταθερού οικονομικού υπόβαθρου. Η τάση πάντως για την ολοένα και μεγαλύτερη ανάπτυξη του τουρισμού στην Ελλάδα είναι εμφανής, καθώς είναι ένας κλάδος που αποφέρει βραχυπρόθεσμο κέρδος. Αναφέρουμε παράλληλα και το παράδειγμα του Αγρινίου, όπου οι επιδοτήσεις για τα καπνά επενδύονταν στην δημιουργία διαμερισμάτων για τους σπουδαστές των τμημάτων των Τ.Ε.Ι. με αποτέλεσμα όχι μόνο να μειωθεί η παραγωγή αλλά και να κοπούν οι επιδοτήσεις γεγονός που αποτέλεσε πλήγμα για την τοπική οικονομία. Οικοτουριστικές δραστηριότητες Ξενοδοχείο σε δασική έκταση Η περιοχή έρευνας Η εργασία μας εστιάζεται στους δήμους Ζαχάρως, Αλιφείρας, Ανδριτσαίνης, Φιγαλείας. Η επιλογή μας βασίστηκε στην ποικιλία του αναγλύφου που μας βοηθάει να αναπτύξουμε τόσο τον γεωργικό όσο και τον κτηνοτροφικό τομέα αλλά και στην εκτεταμένη καταστροφή από πυρκαγιές στις περιοχές αυτές, ειδικά στον Δήμο Ζαχάρως. Οι δήμοι βρίσκονται στο νότιο κομμάτι του Ν. Ηλείας και καταλαμβάνουν μία μεγάλη έκταση του. Η συγκεκριμένη περιοχή καλύπτεται στα ανατολικά και κεντρικά της σημεία από ορεινά και ημιορεινά δημοτικά διαμερίσματα ενώ στα δυτικά από παραθαλάσσια και πεδινά. Παραδοσιακοί οικισμοί ενυπάρχουν μαζί με σύγχρονους ενώ μνημεία της αρχαιότητας και του μεσαίωνα ολοκληρώνουν το προφίλ της περιοχής. Λίμνη Καϊάφα [1] Π.Βεργέτης, Η προοπτική της ανασυγκρότησης μετά την καταστροφή, ΤΕΕ-Τμ. Δυτικής Ελλάδας, 21 Οκτωβρίου 2007, Πύργος Ηλείας Σελίδα 4

Άμεσες ενέργειες Μερικά από τα πρώτα μέτρα που πρέπει να παρθούν είναι τα εξής: Η ανοικοδόμηση των κατοικιών. Οι κατοικίες που βρίσκονται σε παραδοσιακούς οικισμούς πρέπει να αποκατασταθούν με βάση την παλιά τους μορφή, ώστε να μην αλλοιώνεται ο χαρακτήρας των χωριών Η γρήγορη επαναλειτουργία όλων των υπηρεσιών καθώς και η άμεση αποκατάσταση των σχολικών κτιρίων και νοσοκομείων Ανοικοδόμηση των παραδοσιακών κτιρίων Πρέπει να γίνουν μικρά έργα οδοποιίας, αρδευτικά και υδραυλικά έργα αντιπυρικής θωράκισης και συγκράτησης της απορροής των βροχοπτώσεων. Έργα που να επιτρέπουν την ομαλή λειτουργία των ρεμάτων, και άλλα που να δίνουν προστασία από κατολισθήσεις. Η δημιουργία χαμηλών φραγμάτων από κορμούς δέντρων και από κλαδοπλέγματα θα αποτελέσουν μέτρο για τις πλημμύρες Μέτρα από μέρους της Πολιτείας για την παροχή άμεσης οικονομικής βοήθειας στις πληγείσες περιοχές Προστασία των δασικών εκτάσεων με νομοθεσία και με επιτόπια φύλαξη (αγροφυλακή-πυροσβεστική) Προτάσεις που αφορούν την αποκατάσταση της αγροτικής παραγωγής και τη σύνδεσή της με τον δευτερογενή τομέα της οικονομίας Αυτός ουσιαστικά είναι ο στόχος της εργασίας μας. Προτείνουμε κάποια μέτρα που σκοπεύουν στο να παραμείνουν οι κάτοικοι στα χωριά τους και να μην μεταβούν σε άλλο είδος απασχόλησης. Πρέπει να έχουμε υπόψη μας ότι ο Νομός Ηλείας και ιδιαίτερα το νότιο τμήμα του, που είναι η περιοχή που εστιάζουμε το ενδιαφέρον μας, συγκαταλέγεται στις φτωχότερες περιοχές της Ελλάδας. Οι ελλείψεις σε υποδομές όπως σύγχρονοι αυτοκινητόδρομοι, επαρκώς στελεχωμένα κέντρα Υγείας, βιοτεχνικές και βιομηχανικές περιοχές, έχουν οδηγήσει την περιοχή σε οικονομικό μαρασμό. [2] Με βάση όλα τα παραπάνω προτείνουμε: Ύπαρξη κέντρου γεωπονικής ανάπτυξης Η τοποθέτησή του πρέπει να είναι σε κεντρικό σημείο της περιοχής. Προτείνουμε η Ζαχάρω να φιλοξενεί αυτό το κέντρο καθώς είναι ο πολυπληθέστερος οικισμός και διαθέτει σημαντικά διοικητικά κτίρια και πολλές υπηρεσίες. Μέσω του κέντρου γεωπονικής ανάπτυξης θα διεξάγονται μελέτες και πανεπιστημιακή έρευνα. Επιπλέον, θα εξετάζονται νέες τεχνολογίες για σύγχρονες μεθόδους καλλιέργειας. Θα δοθεί με αυτόν τον τρόπο βαρύτητα στον γεωργικό τομέα. [2] Χ.Καπόπουλος, Η προοπτική της ανασυγκρότησης μετά την καταστροφή, ΤΕΕ-Τμ. Δυτικής Ελλάδας, 21 Οκτωβρίου 2007, Πύργος Ηλείας Αντιπυρικές ζώνες Φραγκοσυκιά, είδος ανθεκτικής καλλιέργειας με αντιδιαβρωτικές ικανότητες Σελίδα 5

Δημιουργία ποιμνιοστασίων και ζωνών βόσκησης Αυτές οι ζώνες πρέπει να είναι ελεγχόμενες με την ταυτόχρονη ύπαρξη κτηνοτροφικών μονάδων. Δεν γίνεται τα ζώα να είναι έγκλειστα συνέχεια. Η απαγόρευση του κυνηγιού πρέπει να θεωρείται δεδομένη, ενώ η ανάπτυξη γενικότερα του κτηνοτροφικού τομέα είναι προτιμότερο να αναπτυχθεί στα ορεινά-ημιορεινά χωριά των δήμων Αλίφειρας και Ανδρίτσαινας. Αυτό δεν γίνεται απαραίτητα για να προωθηθεί η κτηνοτροφία στα βουνά, όσο επειδή υπάρχει η ανάγκη να προστατευτούν οι καλλιέργειες και οι δασικές εκτάσεις. Για αυτό τον λόγο μιλήσαμε παραπάνω για συγκεκριμένους χώρους βόσκησης. Αντικατάσταση των καμένων δένδρων με νέες αποδοτικές ποικιλίες Οι ποικιλίες αυτές μπορούν να προσφέρουν γρήγορη αποκατάσταση της κατεστραμμένης γης για την τόνωση της τοπικής οικονομίας, χωρίς όμως να σημαίνει πως τα προϊόντα τους θα είναι χαμηλότερης ποιότητας. Επιπλέον, η καλλιέργεια ελιάς είναι απαραίτητη για να πλησιάσουμε την προϋπάρχουσα κατάσταση με την οποία ήταν εξοικειωμένοι οι κάτοικοι, ενώ όλα αυτά θα πρέπει να υποστηριχθούν από σύγχρονες βιολογικές καλλιέργειες. Οι ελιές εξάλλου και τα αμπέλια είναι η σπονδυλική στήλη της περιοχής. Η παραγωγή ελαιόλαδου ήταν εξαιρετικής ποιότητας, οπότε πρέπει να δοθούν κίνητρα για την διατήρηση των ποικιλιών που καλλιεργούνται, πράγμα που σημαίνει πως οι αποδοτικές καλλιέργειες δεν πρέπει να αποτελέσουν αυτοσκοπό. Ιδιαίτερη αναφορά πρέπει να γίνει στις πράσινες βρώσιμες ελιές που ονομάζονται κολλυρέικες, ένα είδος που τείνει να εκλείψει. Οπότε, ένα προϊόν τόσο υψηλής ποιότητας πρέπει να προστατευτεί. Για τα αμπέλια πρέπει να δημιουργηθούν κατάλληλες αμπελουργικές ζώνες. Ταυτόχρονα είναι αναγκαία η οικονομική υποστήριξη των οικογενειών που ασχολούνται με την καλλιέργειά τους μέχρι να αποκτήσουν παραγωγική αυτοδυναμία.[3] Τέλος, είναι αξιοσημείωτο το γεγονός ότι ενώ η συγκεκριμένη περιοχή παρότι είναι πλούσια σε καλλιέργειες και σε νερά, βρίσκεται στις τελευταίες θέσεις της χώρας μας όσον αφορά την ανάπτυξη. Δυστυχώς, τα μολυσμένα νερά έχουν συμβάλει στην μεγάλη θνησιμότητα των κατοίκων από καρκίνο. Η εφαρμογή της βιοκαλλιέργειας και η εξοικονόμηση ενέργειας θα συμβάλλουν στην βελτίωση του περιβάλλοντος και της ποιότητας ζωής των κατοίκων.[4] Ελεγχόμενη βόσκηση Πατατοκαλλιέργειες, μια αποδοτική ποικιλία Δημιουργία εργοστασίων εκμετάλλευσης γεωργικών/κτηνοτροφικών προϊόντων και καταλοίπων Με αυτόν τον τρόπο θα υπάρχει η δυνατότητα παραγωγής λιπασμάτων, φυσικών καλλυντικών και γενικότερα επεξεργασμένων αγροτικών προϊόντων, όπως λάδι και άλλα βιολογικά τρόφιμα. Σε αυτά προστίθεται η επεξεργασία δερμάτων (βυρσοδεψεία), μαλλιού (υφαντουργεία), τροφών (κονσερβοποίηση π.χ. κρέατος, μαρμελάδων, προϊόντων ντομάτας κλπ.). Έτσι, βιοτεχνίες θα λειτουργούν παράλληλα με μικρές βιομηχανικές μονάδες, γεγονός που όχι μόνο θα μειώσει την ανεργία αλλά θα δώσει και ώθηση στην οικονομία της περιοχής και περαιτέρω περιθώρια ανάπτυξης. Στις παραπάνω προτάσεις μπορούμε να προσθέσουμε την επέκταση αρδευτικού έργου γιατηνανάπτυξητηςβιομηχανικής δενδροκαλλιέργειας. [3] Π.Βεργέτης, Η προοπτική της ανασυγκρότησης μετά την καταστροφή, ΤΕΕ-Τμ. Δυτικής Ελλάδας, 21 Οκτωβρίου 2007, Πύργος Ηλείας [4] Α.Καράμπελας, Η προοπτική της ανασυγκρότησης μετά την καταστροφή, ΤΕΕ-Τμ. Δυτικής Ελλάδας, 21 Οκτωβρίου 2007, Πύργος Ηλείας Φυσικά καλλυντικά Σελίδα 6

Ανάπτυξη σιδηροδρόμου σύνδεσης Καλαμάτα-Πάτρα-Αθήνα Θα είναι εφικτή η δυνατότητα για εξαγωγή των παραγώγιμων προϊόντων στην υπόλοιπη Ελλάδα και στο εξωτερικό. Επίσης, η δημιουργία τοπικού κέντρου συγκοινωνίας στην δυτική Πελοπόννησο θα έχει σανσκοπότηνεμπορική αξιοποίηση των παραγώγιμων αγαθών. Η εκμετάλλευση του λιμανιού της Πάτρας θα οδηγήσει στην απευθείας προώθηση των αγαθών στο εξωτερικό. Με αυτό τον τρόπο η περιοχή θα μπορέσει να αποτελέσει υπόδειγμα ανάπτυξης για όλη την Μεσόγειο. Ανάπτυξη δικτύου μεταξύ των οικισμών Με αυτό το σύστημα επιτρέπεται ο επιμερισμός των λειτουργιών μεταξύ των οικισμών. Δηλαδή με λίγα λόγια θα υπάρξει δημιουργία τοπικών βιοτεχνικών κέντρων που θα προωθούν τα αγροτικά προϊόντα. Τα βιοτεχνικά κέντρα είναι προτιμότερο να αναπτυχθούν στην Καλλιθέα του δήμου Αλιφείρας, στην Ανδρίτσαινα, στην Φιγάλεια και στην Ζαχάρω. Έτσι σε κάθε δήμο τα προϊόντα των οικισμών θα επεξεργάζονται από το βιοτεχνικό κέντρο και θα κινούνται στην αγορά. Προϋπόθεση γι αυτό είναι ανάπτυξη και βελτίωση του οδικού δικτύου που συνδέει τους οικισμούς. Ο χαρακτήρας της τοπικής οικονομίας θα είναι εξωστρεφής. Σιδηροδρομικές γραμμές Ανδρίτσαινα Αλίφειρα Σελίδα 7

Δίκτυα Μέσα στα πλαίσια διαμόρφωσης των προτάσεών μας για την περιοχή επιχειρήσαμε και την εκπόνηση ενός δικτύου μεταξύ των οικισμών των δήμων μελέτης μας. Μετά την διαχείριση των στοιχείων για κάθε οικισμό με βάση τα γεωγραφικά και τα πρόσφατα πληθυσμιακά στοιχεία τους, κάναμε μια επιλογή των οικισμών που έχουν πάνω από 100 κατοίκους, καθώς θεωρήσαμε πως, κατ αρχήν, οι οικισμοί ήταν πάρα πολλοί στον αριθμό και θα χάναμε τον λογαριασμό, αλλά και πως οι οικισμοί με λιγότερους από 100 κατοίκους δεν είναι βιώσιμοι μέσα σ ένα τέτοιο πλαίσιο (υψηλός Μ.Ο. ηλικίας, λιγότερες υποδομές, δυσκολότερη πρόσβαση). Οι οικισμοί που επιλέχθηκαν ασχολούνται με τον πρωτογενή τομέα παραγωγής, δηλαδή με την παραγωγή γεωργικών και κτηνοτροφικών προϊόντων. Σύμφωνα με το δίκτυο που διαμορφώσαμε, αυτοί οι οικισμοί μεταφέρουν τα προϊόντα τους στα κέντρα των δήμων τους (Ζαχάρω, Νέα Φιγάλεια, Ανδρίτσαινα, Καλλιθέα), όπου υπάρχουν (ή μπορούν να δημιουργηθούν) κατάλληλες μονάδες επεξεργασίας αυτών των προϊόντων (δευτερογενής τομέας παραγωγής). Στον δευτερογενή τομέα παραγωγής κύριο ρόλο με μεγαλύτερη συμμετοχή θα παίζει ο δήμος Ζαχάρως, που έχει μεγαλύτερο πληθυσμό, καλύτερο γεωγραφικό ανάγλυφο (πεδινό) για την εγκατάσταση μονάδων επεξεργασίας, τις περισσότερες υπηρεσίες τριτογενούς τομέα, αλλά, επίσης, έχει καλύτερη σύνδεση με τον Πύργο και συνεπώς με την υπόλοιπη Ελλάδα, γι αυτό και αποφασίσαμε από εκεί να γίνεται η εξαγωγή των ετοίμων προϊόντων στην υπόλοιπη χώρα. Για αυτό το τελευταίο, εξάλλου, έχουμε προτείνει την συνέχιση των σιδηροδρομικών γραμμών από τον Πύργο μέχρι τη Ζαχάρω, αλλά και την κατασκευή καλύτερου εθνικού δικτύου αυτοκινητόδρομων. Παράλληλα, τα κέντρα των Δήμων επικοινωνούν μεταξύ τους όσον αφορά την επεξεργασία κάποιων προϊόντων. Π. χ. όλοι οι Δήμοι στέλνουν πρώτη ύλη στην Καλλιθέα όπου λειτουργεί βυρσοδεψείο (επεξεργασία δερμάτων), ενώ η Καλλιθέα π.χ. με την σειρά της και τους άλλους Δήμους στέλνουν πρώτη ύλη στη Νέα Φιγάλεια όπου λειτουργεί βιομηχανία καλλυντικών από φυτικές ύλες. Αυτός ο καταμερισμός των μονάδων δευτερογενούς τομέα σε όλους τους Δήμους έγινε, κατ αρχήν, με βάση τον πληθυσμό κάθε δήμου και με σκοπό την δημιουργία θέσεων εργασίας που θα κρατήσουν πληθυσμό στην περιοχή, αλλά και με σκοπό, τέλος, την ενίσχυση των σχέσεων και της συνεργασίας μεταξύ των Δήμων, που πιστεύουμε πως θα δώσει νέα πνοή και προοπτική δυναμικής ανέλιξης της οικονομίας και του βιοτικού επιπέδου στην περιοχή. Στο δίκτυο συμμετέχουν συνολικά 42 οικισμοί. Η συμμετοχή τους, εκτός από τους τέσσερις μεγάλους (κέντρα Δήμων) που έχουν και κάποιες βιομηχανίες μικρής ή μεγάλης κλίμακας και κάποιες άλλες υποδομές συνεισφέρουσες στο δίκτυο, είναι σε γεωργικά ή κτηνοτροφικά προϊόντα. Η συμμετοχή τους αυτή εξαρτάται από την γεωγραφική θέση τους (ορεινή ή πεδινή), την εγγύτητα σε υδάτινους πόρους (ποταμοί Νέδας και Αλφειός, θάλασσα) και τον πληθυσμό τους. Σελίδα 8

Σελίδα 9

Σελίδα 10

Σελίδα 11 Χάρτης με τους δήμους και τους οικισμούς που συμμετέχουν στο δίκτυο

Σελίδα 12 Το δίκτυο-ιεράρχηση των παραγωγικών σχέσεων και συναλλαγών μεταξύ των οικισμών

Δυο λόγια για την προστασία του δάσους και τον ρόλο του χωροταξικού σχεδιασμού Η αναγέννηση του δάσους είναι ένα φλέγον ζήτημα. Ειδικοί δασολόγοι πρέπει να αποφασίσουν με ποιον τρόπο αυτό θα αναγεννηθεί, είτε δηλαδή με τεχνητή είτε με φυσική αναδάσωση. Πρέπει να προστατευτεί τόσο η πανίδα όσο και η χλωρίδα της περιοχής. Οι δυνατότητες της σύγχρονης τεχνολογίας και η υπάρχουσα τεχνογνωσία για την οργάνωση και το σχεδιασμό της προστασίας των δασών από τις πυρκαγιές με την μορφή συστημάτων έγκαιρου εντοπισμού, εφαρμογών πληροφορικής (άμεση ειδοποίηση) για τη διαχείριση των δασικών πυρκαγιών και τεχνολογιών πυρόσβεσης θα πρέπει να αξιοποιηθούν σε τοπικό και εθνικό επίπεδο. Επιπλέον το ευάλωτο των καμένων οικοσυστημάτων είναι δεδομένο και πρέπει να εξασφαλιστεί η προστασία τους από οικιστικές πιέσεις και πλημμυρικά φαινόμενα. Για αυτό τον λόγο η διαχείριση των πυρκαγιών και η προστασία των πολιτών θα πρέπει να ενσωματωθούν στο χωροταξικό σχεδιασμό της ελληνικής επικράτειας με την δημιουργία σύγχρονων υπηρεσιακών δομών και υποδομών. Αναδάσωση Μερικά σχόλια για την εργασία μας Θα θέλαμε συνοψίζοντας να τονίσουμε το πόσο σημαντικό είναι να βελτιωθεί η θέση της περιφέρειας τόσο στον ελλαδικό όσο και στον ευρωπαϊκό χώρο. Στον άμεσο μέλλον στόχος πρέπει να είναι η αύξηση του πληθυσμού στην περιφέρεια με προσφορά θέσεων εργασίας, αύξηση του ενεργού πληθυσμού και μείωση του ποσοστού ανεργίας. Ο πρωτογενής τομέας πρέπει να εκσυγχρονιστεί, ενώ πρέπει να δοθεί βαρύτητα και στον δευτερογενή. Όσον αφορά την εργασία μας, η οποία διέπεται από αυτό το πνεύμα, ως υπόβαθρο χρησιμοποιήσαμε στατιστικά στοιχεία που αφορούσαν την τωρινή και την προϋπάρχουσα κατάσταση, την σχετική νομοθεσία (ΦΕΚ), καθώς και προτεινόμενες λύσεις από ειδικούς επιστήμονες. Οι πληροφορίες που μας δίνονται μας οδηγούν άμεσα στο σχεδιασμό μιας συγκεκριμένης χωροταξικής πρότασης, χωρίς όμως να αποκλείεται η δικιά μας πρωτοβουλία στην περίπτωση όπου δεν υπάρχουν επαρκή στοιχεία. Ο σχεδιασμός υποτάσσεται στις αντικειμενικές ανάγκες των κατοίκων των προαναφερθέντων οικισμών με στόχο τόσο τη βραχυπρόθεσμη όσο και τη μακροπρόθεσμη οικονομική τους ευημερία. Όσον αφορά τις θεωρητικές θέσεις του μαθήματος, αυτές χρησιμοποιήθηκαν έως ένα βαθμό στο σχεδιασμό, αλλά θεωρούμε ότι δεν υπάρχει μόνο μία άποψη, καθώς κάθε προτεινόμενη λύση αντιμετωπίζει το πρόβλημα από μια συγκεκριμένη οπτική γωνία. Για παράδειγμα, εμείς θεωρήσαμε ότι η αξιοποίηση του αγροτικού τομέα είναι πιο σημαντική από την τουριστική ανάπτυξη στην περιοχή. Με βάση τα όσα προτείνουμε παραπάνω, στοχεύουμε στη βελτίωση των συνθηκών ζωής των κατοίκων, καθώς και στην αύξηση της ποσότητας και της ποιότητας της αγροτικής παραγωγής, το οποίο θεωρούμε ότι είναι βασικό εθνικό κεφάλαιο. Ελπίζουμε οι συνέπειες αυτής της καταστροφής να αποτελέσουν εφαλτήριο για την περαιτέρω ανάπτυξη της ελληνικής υπαίθρου. Η τεχνολογία ως αρωγός στην αγροτική παραγωγή Στόχος η αναβάθμιση της ελληνικής υπαίθρου Σελίδα 13

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Ε.Παναγιωτάτου, Εισαγωγή στο χωροταξικό σχεδιασμό, ΕΜΠ, Αθήνα 1982 Ε.Παναγιωτάτου, Θέματα ανάπτυξης του χώρου, ΕΜΠ, Αθήνα 1983 ΥΠΕΧΩΔΕ, ΦΕΚ 1470, Εφημερίς της κυβερνήσεως αρ.φύλλου 1470, 9 Οκτωβρίου 2003 Μ.Αγγελίδης, Χωροταξικός σχεδιασμός και βιώσιμη ανάπτυξη, εκδόσεις Συμμετρία, Αθήνα 2000 ΤΕΕ-Τμ. Δ.Ελλάδας, Η προοπτική της ανασυγκρότησης μετά την καταστροφή, ημερίδα 21 Οκτωβρίου 2007, Πύργος Ηλείας Ενημερωτικό δελτίο ΤΕΕ, Ανασυγκρότηση με απόλυτο σεβασμό στο περιβάλλον, τεύχος 2445, 17 Σεπτεμβρίου 2007 WWF Ελλάς, Οικολογικός απολογισμός των καταστροφικών πυρκαγιών του Αυγούστου 2007 στην Πελοπόννησο, Αθήνα, Σεπτέμβριος 2007 Ένθετο Κ της Καθημερινής, Ηζωήμετά, Πυρόπληκτοι στην αναμονή, άρθρα σε τεύχη που εκδόθηκαν το Σεπτέμβριο του 2007 και τον Ιανουάριο του 2008 αντίστοιχα ΠΗΓΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΣ ΑΠΌ ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ site του μαθήματος Χωροταξία (έρευνα με καρτέλες καταγραφής οικισμών, χάρτες, φωτογραφίες, άρθρα από εφημερίδες κλπ στοιχεία) site του μαθήματος Ειδικά θέματα Περιβάλλοντος 7 ου εξαμήνου www.ditikiellada.gov.gr www.tee.gr www.flickr.com Σελίδα 14