Οηθνγελεηαθό Φπιιάδην γηα ηελ Δπράξηζηε Γηαηξνθή Γηα λα γίλνπλ νη ώξεο ηνπ θαγεηνύ πην επράξηζηεο γηα ηα άηνκα κε άλνηα θαη ηηο νηθνγέλεηέο ηνπο
πγγξαθή ηεο: Lynne Centner Σν Πξόγξακκα Δπράξηζηε Γηαηξνθή ρξεκαηνδνηήζεθε από ην Κνηλνπνιηηεηαθό Τπνπξγείν Τγείαο θαη Φξνληίδαο Ηιηθησκέλσλ κέζσ Κνλδπιίνπ Κνηλνηηθήο Τπνζηήξημεο Άλνηαο. Ο νξγαληζκόο Benetas ζα ήζειε λα επραξηζηήζεη ηα παξαθάησ άηνκα θαη νξγαληζκνύο γηα ηελ ππνζηήξημή ηνπο ζηελ αλάπηπμε ηνπ Οηθνγελεηαθνύ Φπιιαδίνπ Δπράξηζηεο Γηαηξνθήο. Grace Roberto, Alzheimer s Australia Vic Ljubica Petrov, Centre for Cultural Diversity in Ageing Walter Petralia, Co.As.It. Adonis Maglis, Australian Greek Welfare Society Diana Sterjovska, Macedonian Community Welfare Association Benetas Customer Centre ηει: 1300 23 63 82 e: info@benetas.com.au Benetas Support Office Level 1, 789 Toorak Road Hawthorn East VIC 3123 PO Box 5093 Glenferrie South VIC 3122 ηει: 03 8823 7900 (switchboard) θαμ: 03 9822 6870 www.benetas.com.au Anglican Aged Care Services Group Trading as Benetas abn 60082451992
Πεξηερόκελα Πώο λα ρξεζηκνπνηήζεηε απηό ην ελεκεξσηηθό θπιιάδην... 1 Δηζαγσγή... 2 ηξαηεγηθέο γηα λα μεπεξάζεηε ζπγθεθξηκέλεο δπζθνιίεο... 5 Τπνζηηηζκόο... 7 Τπεξβνιηθό θαγεηό... 9 Γπζθνιίεο κάζεζεο θαη θαηάπνζεο... 11 Αθπδάησζε θαη κεησκέλε θαηαλάισζε πγξώλ (ην άηνκν δελ πίλεη αξθεηά πγξά) 13 Σν άηνκν αξλείηαη λα θάεη... 15 Σν άηνκν μερλάεη λα θάεη... 17 Σν άηνκν ηξώεη πνιύ γξήγνξα... 18 Μεγάιε επηζπκία γηα γιπθά... 19 Σν άηνκν αξλείηαη λα πάξεη ηα θάξκαθα... 20 Πξνβιήκαηα κε ην μεθίλεκα ηνπ θαγεηνύ θαη ρξήζε καραηξνπήξνπλσλ... 22 Αηπρήκαηα ζην θαγεηό θαη θαθόο ρεηξηζκόο ηξνθίκσλ... 24 Πεξηπιάλεζε θαη εθλεπξηζκόο... 26 Γπζθνηιηόηεηα... 28 Σν άηνκν δεηάεη λα ηξώεη ην ίδην θαγεηό ζε θάζε γεύκα... 29 Απόθξπςε ηξνθίκσλ... 30 Γπζθνιίεο όηαλ ην άηνκν ηξώεη καθξηά από ην ζπίηη... 31 Γπζθνιίεο ζηα ςώληα θαη ζηελ πξνεηνηκαζία γεπκάησλ... 33 Κίλδπλνη ζηε θνπδίλα... 35 Άγρνο ηνπ θξνληηζηή... 36 Φξνληίδα αλάπαπιαο... 38 Πεξηζζόηεξεο πιεξνθνξίεο θαη πεγέο... 39 Παξαπνκπέο... 40
Πώο λα ρξεζηκνπνηήζεηε απηό ην ελεκεξσηηθό θπιιάδην Η ώξα ηνπ θαγεηνύ δελ είλαη απιά κόλν γηα θαγεηό θαη ζξεπηηθή δηαηξνθή. Παξέρεη επίζεο ζαπκάζηεο επθαηξίεο γηα θνηλσληθέο ζρέζεηο θαη λα κνηξαζηείηε κηα επράξηζηε δξαζηεξηόηεηα κε ηελ νηθνγέλεηα θαη θίινπο. Όηαλ θάπνην άηνκν έρεη άλνηα, ε ζπνπδαηόηεηα λα απνιακβάλεηε ηελ ώξα ηνπ θαγεηνύ κε ηελ νηθνγέλεηα θαη θίινπο δελ αιιάδεη. εκαίλεη όκσο όηη πξέπεη λα κάζεηε λα ειέγρεηε ηηο δηάθνξεο πξνθιήζεηο θαη ζπκπεξηθνξέο. Απηό ζπρλά κπνξεί λα νδεγήζεη λα γίλεη ε ώξα ηνπ θαγεηνύ κηα αγρσηηθή θαηάζηαζε γηα ην άηνκν κε άλνηα, ηνπο θξνληηζηέο ηνπ θαη άιια κέιε ηεο νηθνγέλεηαο. Απηέο νη ζηξαηεγηθέο γηα ηελ ώξα ηνπ θαγεηνύ έρνπλ αλαπηπρζεί γηα θξνληηζηέο θαη κέιε ηεο νηθνγέλεηαο γηα λα ζαο βνεζήζνπλ λα ζθεθηείηε δεκηνπξγηθά θαη λα αλαπηύμεηε ηνλ δηθό ζαο ηξόπν πξνζαξκνγήο ηεο ώξαο ηνπ θαγεηνύ πξνο όθεινο ηνπ αηόκνπ κε άλνηα θαη νιόθιεξεο ηεο νηθνγέλεηαο. Γελ ζα έρνπλ απνηέιεζκα όιεο νη ζηξαηεγηθέο γηα θάζε νηθνγέλεηα ζθνπόο ηνπο είλαη λα είζηε επέιηθηνη θαη λα πξνζαξκόζεηε ηηο ζηξαηεγηθέο αλάινγα ηηο πεξηζηάζεηο. Σν ζεκαληηθόηεξν πξάγκα πνπ πξέπεη λα ζπκάζηε είλαη όηη ην άηνκν κε άλνηα ζπλερίδεη λα είλαη ελήιηθαο θαη ζπρλά δελ κπνξεί λα ειέγμεη ηε ζπκπεξηθνξά ηνπ. Η άλνηα είλαη κηα ζπλερώο κεηαβαιιόκελε πάζεζε θαη νη ζηξαηεγηθέο γηα ην θαγεηό πνπ έρνπλ απνηέιεζκα ζήκεξα, αλαγθαζηηθά κπνξεί λα κελ έρνπλ απνηέιεζκα αύξην. Μηα αλνηρηή θαη δεκηνπξγηθή πξνζέγγηζε πξνζπάζεηαο λέσλ ηξόπσλ ηειηθά ζα βνεζήζεη εζάο θαη ηελ νηθνγέλεηά ζαο λα απνιακβάλεηε μαλά καδί ηελ ώξα ηνπ θαγεηνύ. 1
Εηζαγσγή Τν Οηθνγελεηαθό Φπιιάδην γηα ηελ Επράξηζηε Δηαηξνθή είλαη έλαο ηξόπνο γηα λα ζαο βνεζήζεη λα θάλεηε ηελ ώξα ηνπ θαγεηνύ πην επράξηζηε. Τπάξρνπλ κεξηθά ζεκαληηθά πξάγκαηα πνπ πξέπεη λα έρεηε ππόςε ζαο: Σν άηνκν κε άλνηα δελ κπνξεί λα ειέγμεη ηε ζπκπεξηθνξά ηνπ δελ ην θάλεη ζθόπηκα απηό. Απηό πνπ έρεη απνηέιεζκα ζήκεξα κπνξεί λα κελ έρεη απνηέιεζκα αύξην. Να είζηε δεκηνπξγηθνί θαη λα πεηξακαηίδεζηε κε δηαθνξεηηθνύο ηξόπνπο όιεο νη ζηξαηεγηθέο ζ απηό ην θπιιάδην κπνξεί λα κελ είλαη θαηάιιειεο ή απνηειεζκαηηθέο γηα ην άηνκν πνπ θξνληίδεηε. Αλ έρεηε θάπνηνλ ηξόπν πνπ έρεη απνηέιεζκα γηα ζαο, ρξεζηκνπνηήζηε ηνλ αθόκε θη αλ είλαη θάπνηνο αζπλήζηζηνο ηξόπνο γηα λα θάλεηε θάηη. Η γπκλαζηηθή είλαη ζεκαληηθή γηα ηε γεληθή πγεία θαη επξσζηία. Μηα κηθξή βόιηα θάζε κέξα είλαη θαιή γηα ην ζώκα θαη ην κπαιό, γηα ην άηνκν κε ηελ άλνηα θαη γηα ηνλ θξνληηζηή. Δίλαη ζεκαληηθό λα ζπλερίζεηε λα ζπκπεξηθέξεζηε ζην άηνκν κε ηελ άλνηα ζαλ ελήιηθαο. Να ελζαξξύλεηε ην άηνκν κε ηελ άλνηα λα δέρεηαη βνήζεηα. Όζν πεξηζζόηεξε βνήζεηα δέρεηαη ην άηνκν κε ηελ άλνηα, ηόζν πεξηζζόηεξν ζα κπνξεί λα δεη αλεμάξηεηα. Πξώηα βήκαηα Αξρίζηε λα δηεξεπλάηε ηηο πηζαλέο βαζηθέο αηηίεο ησλ πην πξνβιεκαηηθώλ ζπκπεξηθνξώλ θαηά ηελ ώξα ηνπ θαγεηνύ ηνπ αηόκνπ κε ηελ άλνηα. Τπάξρνπλ δηάθνξνη ζπληξέρνληεο παξάγνληεο πνπ ζα πξέπεη λα εμεηάζεηε. 1. Πξνζσπηθό ηζηνξηθό πρλά, ζπκπεξηθνξέο πνπ ζεσξνύληαη πξνβιεκαηηθέο, κπνξεί απιά λα είλαη απνηέιεζκα κε θαηαλόεζεο ηνπ ηζηνξηθνύ ηνπ αηόκνπ κε ηελ άλνηα. Γηα παξάδεηγκα: ΥΡΗΙΜΗ ΟΓΗΓΙΑ Να ζπκάζηε λα ζπκβνπιεύεζηε ην γηαηξό ζαο ή επαγγεικαηία πγείαο αλ έρεηε νπνηεζδήπνηε αλεζπρίεο. Η άλνηα είλαη κηα ζπλερώο κεηαβαιιόκελε πάζεζε. Απηό πνπ έρεη απνηέιεζκα ζήκεξα κπνξεί λα κελ έρεη απνηέιεζκα αύξην. 2
Κάπνην άηνκν πνπ έδεζε κηα πεξίνδν θηώρεηαο κπνξεί λα καδεύεη θαη λα θξύβεη ηξόθηκα. Σν ηζηνξηθό ηνπ αηόκνπ κπνξεί λα επεξεάζεη ηηο πνηθηιίεο, γεύζεηο, ζύζηαζε θαγεηώλ πνπ αξέζνπλ ζην άηνκν λα ηξώεη, θαζώο επίζεο θαη ηνλ ηξόπν πνπ ηξώεη. Παιηέο ζπλήζεηεο ζα επεξεάζνπλ ησξηλέο ζπλήζεηεο, γηα παξάδεηγκα, ην άηνκν κπνξεί λα ζέιεη λα θάεη ην θύξην γεύκα ηνπ ην κεζεκέξη αληί ην βξάδπ, κπνξεί λα πξνηηκάεη λα ηξώεη κόλν δύν γεύκαηα ηελ εκέξα, ή κπνξεί λα έρεη ζπλεζίζεη λα πίλεη έλα πνηήξη θξαζί κε ην θύξην γεύκα ηνπ. 2. Γεληθή πγεία αζζέλεηα (αθόκε θαη κηα ήπηα ηνγελή ινίκσμε) πόλνο (ην άηνκν ίζσο λα κε κπνξεί λα ηνλ εθθξάζεη) δπζθνηιηόηεηα ζπρλή/επείγνπζα ρξήζε ηεο ηνπαιέηαο ελόριεζε (ηα ξνύρα είλαη πνιύ ζηελά, δελ έρεη βάιεη ηηο νδνληνζηνηρίεο) εθλεπξηζκόο ιόγσ ηεο αληθαλόηεηαο λα κπνξεί λα εθθξαζηεί. 3. Πεξηβαιινληηθά ζέκαηα ην δσκάηην έρεη πνιύ ζόξπβν, είλαη πνιύ δεζηό ή θξύν, πνιύ ζθνηεηλό ή πνιύ θσηεηλό κε βνιηθό θάζηζκα ε ζπκπεξηθνξά ή ςπρηθή δηάζεζε θάπνηνπ άιινπ πνιιέο απνζπάζεηο ηεο πξνζνρήο εθλεπξηζηηθή κνπζηθή ή ηειενπηηθό πξόγξακκα. 4. Αιιαγέο πνπ ζρεηίδνληαη κε ην κπαιό απώιεηα κλήκεο (βξαρππξόζεζκε ή θαη καθξνπξόζεζκε), πνπ ίζσο πεξηιακβάλεη όηη ην άηνκν μερλάεη πώο λα καγεηξεύεη ή πώο λα ηξώεη ΥΡΗΙΜΗ ΟΓΗΓΙΑ Να ζπκάζηε λα ζπκπεξηθέξεζηε ζην άηνκν ζαλ ελήιηθαο. 3
αιιαγέο ζηε ζπλεηδεηνπνίεζε ηνπ ρώξνπ πνπ πξνθαιεί δπζθνιίεο όηαλ ηξώεη, γηα παξάδεηγκα, λα θέξλεη ην θνπηάιη από ην πηάην ζην ζηόκα κεησκέλε θαηαλόεζε θαη θξίζε πνπ νδεγεί ην άηνκν λα ηξώεη θαγεηό πνπ είλαη θαπηό ή πνπ έρεη ραιάζεη αιιαγέο ζηελ αληίιεςε πνπ πεξηιακβάλεη αληθαλόηεηα λα αλαγλσξίδεη θαγεηά ή ζθέθηεηαη όηη ην θαγεηό είλαη δειεηεξηαζκέλν ή επηθίλδπλν. 4
Σηξαηεγηθέο γηα λα μεπεξάζεηε ζπγθεθξηκέλεο δπζθνιίεο Πξνεηνηκαζία γηα ηελ ώξα ηνπ θαγεηνύ Σν πεξηβάιινλ ηεο ώξαο ηνπ θαγεηνύ Μεηώζηε ηηο απνζπάζεηο ηεο πξνζνρήο από ην ρώξν ηεο ηξαπεδαξίαο: Κιείζηε ηελ ηειεόξαζε θαη ην ξαδηόθσλν. Βάιηε απαιή κνπζηθή πνπ αξέζεη ζην άηνκν. Μεηώζηε ηηο δηαθνπέο από άιια άηνκα. Βεβαησζείηε όηη ην άηνκν θάζεηαη ζε όξζηα ζέζε θαη είλαη άλεην. Διέγμηε ηελ θαξέθια λα έρεη ην ζσζηό ύςνο γηα ην ηξαπέδη. Βεβαησζείηε όηη νη νδνληνζηνηρίεο εθαξκόδνπλ θαιά, ηα γπαιηά είλαη θαζαξά θαη ηα αθνπζηηθά βαξεθνΐαο ιεηηνπξγνύλ. Να έρεηε αξθεηό θσηηζκό (όρη πνιύ θσηεηλά νύηε πνιύ ζθνηεηλά). Απινπνηήζηε ην πεξηβάιινλ: Να ρξεζηκνπνηείηε απιά αιιά αληηζέησλ ρξσκάησλ πηαηηθά θαη παηάθηα. Γηα παξάδεηγκα, βάιηε θόθθηλν πηάην πάλσ ζε ιεπθό παηάθη. Να απνθεύγεηε πηάηα κε ζρέδηα, δηαπγή πνηήξηα θαη δηαπγή πιαζηηθά δνρεία. Με βάδεηε πξάγκαηα ζην ηξαπέδη πνπ δελ είλαη αλαγθαία θαη απνζπνύλ ηελ πξνζνρή, όπσο αιαηνπίπεξν, ινπινύδηα. Να βάδεηε κόλν ηα αλαγθαία πηαηηθά θαη καραηξνπήξνπλα. Καηά ηε δηάξθεηα ηνπ θαγεηνύ: Πξνάγεηε ηελ αλεμαξηεζία θαη κηα αίζζεζε ειέγρνπ πξνζθέξνληαο κηα επηινγή θαγεηνύ. Γώζηε ην θύξην γεύκα ηεο εκέξαο ηελ ώξα πνπ είλαη θαηαιιειόηεξε ζην άηνκν. Γηα παξάδεηγκα, κεξηθνί άλζξσπνη πεηλάλε ην κεζεκέξη θαη δελ έρνπλ όξεμε γηα βξαδηλό. Να είζηε ειαζηηθνί ζηηο ώξεο ηνπ θαγεηνύ ή εηνηκάζηε αξθεηά κηθξά γεύκαηα θαηά ηε δηάξθεηα ηεο εκέξαο. Να ζεξβίξεηε έλα πηάην ηε θνξά γηα λα κεησζεί ε ζύγρπζε ηνπ αηόκνπ. Πεξηγξάςηε ην θάζε πηάην θαζώο ην ζεξβίξεηε. Ξαλαδεζηάλεηε ην θαγεηό ηελ ώξα ηνπ γεύκαηνο αλ θξπώζεη. Μηιήζηε ζην γηαηξό ή δηαηηνιόγν ζαο γηα ηηο δηαηξνθηθέο απαηηήζεηο. Γηα παξάδεηγκα, ίζσο ρξεηαζηεί λα πξνζαξκόζεηε ηα θαγεηά ή λα είζηε πην ειαζηηθνί κε ηε δηαβεηηθή δηαηξνθή. 5
Να απνθεύγεηε ηηο κε αλαγθαίεο απζηεξέο δίαηηεο θαη ιάβεηε ππόςε ζαο παιηά έζηκα γηα ην ηη ζα πξέπεη ή δελ ζα πξέπεη λα ηξώεη θαη πώο λα ηξώεη. Δίλαη θαιύηεξα ην άηνκν λα ηξώεη κόλν ην γιπθό ηνπ παξά λα κε θάεη θαζόινπ. Βειηηώζηε ηε δηαηξνθηθή αμία ηνπ θαγεηνύ πξνζζέηνληαο ζπκπιεξώκαηα ή επηπιένλ νξεθηηθά ζπδεηήζηε ην κε ην γηαηξό ή δηαηηνιόγν ζαο. Μελ πηέδεηε ην άηνκν λα θάεη. Η πξνζέγγηζή ζαο ηελ ώξα ηνπ θαγεηνύ: Γείηε ηελ ώξα ηνπ θαγεηνύ ζαλ κηα επθαηξία αιιεινεπαθήο κε ην άιιν άηνκν, παξά απιά ζαλ κηα αγγαξεία. Πξνζπαζήζηε λα ηξώηε θη εζείο ηελ ίδηα ώξα γηα λα θάλεηε ην γεύκα έλα θνηλσληθό γεγνλόο. Καζίζηε ζην ίδην ύςνο θαη πξνζαξκόζηε ην ξπζκό πνπ ηξώηε κε ην άηνκν πνπ δεηπλίδεηε καδί. πλερίζηε λα ζπκπεξηθέξεζηε ζην άηνκν κε άλνηα ζαλ ελήιηθαο. Γηαηεξήζηε ηελ εξεκία ζαο θαη απνθεύγεηε λα δηαπιεθηίδεζηε κε ην άηνκν. Αγγίμηε ζηνξγηθά ην άηνκν γηα λα ην εξεκήζεηε θαη λα ην θαζνδεγήζεηε. Γηαηεξήζηε νπηηθή επαθή θαη παξνηξύλεηε ην άηνκν κε νδεγίεο, όπσο άλνημε ην ζηόκα ζνπ, κάζεζε, θαηάπηε. Γείμηε ζην άηνκν ηελ επηζπκεηή ζπκπεξηθνξά, όπσο πώο λα θέξλεη ην θνπηάιη ζην ζηόκα ή πώο λα καζάεη. Αλ ρξεηάδεηαη επαλαιάβεηε ηηο πιεξνθνξίεο θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ θαγεηνύ. Αθηεξώζηε αξθεηό ρξόλν γηα λα θάηε θαη λα ραξείηε ην γεύκα. Παξνηξύλεηε ηελ επράξηζηε ζπδήηεζε, όπσο κηιήζηε γηα επίθαηξα ζέκαηα, ρόκπη θαη εηδηθά ελδηαθέξνληα, νηθνγελεηαθά δεηήκαηα ή κηιήζηε γηα επράξηζηα παιηά γεγνλόηα. Δλζαξξύλεηε ηελ αλεμαξηεζία αιιά λα είζηε ππνκνλεηηθνί θαη λα δερηείηε όηη ε άλνηα δπζθνιεύεη ηε κάζεζε θαη ηε κλήκε. 6
Υπνζηηηζκόο Πηζαλέο αηηίεο ην άηνκν είλαη αδηάζεην γεληθόο ζσκαηηθόο πόλνο δπζθνηιηόηεηα πξνβιήκαηα ζηα δόληηα ή ζηόκα, όπσο μεξνζηνκία, επώδπλα νύια, νδνληνζηνηρίεο πνπ δελ εθαξκόδνπλ θαιά ή πιεγέο ζην ζηόκα θαηάζιηςε δηαηαξαρή ηεο ηθαλόηεηαο θαηάπνζεο ή θόβνο πληγκνύ κεησκέλε ζσκαηηθή δξαζηεξηόηεηα ην άηνκν είλαη αδηάθνξν ζην θαγεηό πνπ ηνπ πξνζθέξνπλ ε πξνρσξεκέλε δηαδηθαζία ηεο άλνηαο είλαη ζεκαληηθό λα ζπκάζηε όηη θαζώο ε άλνηα εμειίζζεηαη ην άηνκν ίζσο ζηακαηήζεη λα ηξώεη. Πξάγκαηα πνπ κπνξείηε λα θάλεηε γηα λα παξνηξύλεηε ην άηνκν λα ηξώεη πκβνπιεπηείηε ην γηαηξό ζαο γηα λα απνθιεηζηνύλ ηπρόλ ηαηξηθά πξνβιήκαηα ή λα επαλεμεηάζεη ηα θάξκαθα ηνπ αηόκνπ κε άλνηα. Αλ νη νδνληνζηνηρίεο πξνθαινύλ πξνβιήκαηα ίζσο λα ήηαλ θαιό γηα ην άηνκν λα ηξώεη καιαθηέο ηξνθέο ρσξίο νδνληνζηνηρίεο θαη λα θάλεη κηα νδνληηαηξηθή εμέηαζε. Γεκηνπξγήζηε έλα άλεην πεξηβάιινλ θαη κεηώζηε ηηο απνζπάζεηο ηεο πξνζνρήο. εξβίξεηε ην θύξην γεύκα ηεο εκέξαο όηαλ ην άηνκν κε άλνηα βξίζθεηαη ζηελ θαιύηεξε θαηάζηαζε ή ζεξβίξεηε κηθξά γεύκαηα θαηά ηε δηάξθεηα ηεο εκέξαο. Αξρίζηε πξνζθέξνληαο ζην άηνκν κηα κηθξή κεξίδα. Έλα γεκάην πηάην θαγεηνύ κπνξεί λα θάλεη ην άηνκν λα κε ζέιεη λα θάεη θαζόινπ. Μαγεηξέςηε θαγεηά πνπ γλσξίδεηε όηη αξέζνπλ ζην άηνκν, ιακβάλνληαο ππόςε ηηο ηδηαίηεξεο γεύζεηο (ή αιιαγέο ζηηο γεύζεηο), παξαδνζηαθά θαγεηά, γεπζηηθά αξώκαηα θαη νπηηθή εκθάληζε. Πξνζθέξεηε κόλν έλα είδνο θαγεηνύ πξηλ ζπλερίζεηε γηα λα πξνζθέξεηε ην επόκελν. Οη δηαθνξεηηθέο γεύζεηο θαη ε ζύζηαζε ηνπ θαγεηνύ κπνξεί λα πξνθαιέζνπλ ζύγρπζε. Πεξηγξάςηε ην θάζε πηάην θαζώο ην ζεξβίξεηε ή πξνζθέξεηε. 7
Απνθεύγεηε λα γθξηληάδεηε θαη λα θξηηηθάξεηε ην άηνκν γηα ηνλ ηξόπν πνπ ηξώεη. Βειηηώζηε ηε ζξεπηηθή αμία ησλ θαγεηώλ πξνζζέηνληαο ζπκπιεξώκαηα (ζπκβνπιεπηείηε ην γηαηξό ή δηαηηνιόγν ζαο). Πξνζθέξεηε ηξνθέο κε πνιιέο ζεξκίδεο, όπσο παγσηό, γαιαθηόθξεκεο, νιόπαρεο, κε δηαηηεηηθέο ηξνθέο, θέηθ, κπηζθόηα, ξνθήκαηα κε γάια (milkshakes θαη smoothies). Μελ πηέδεηε ην άηνκν λα ηξώεη γξήγνξα. Να ηξώηε ηελ ίδηα ώξα γηα λα δηακνξθώζεηε ηελ επηζπκεηή ζπκπεξηθνξά θαη λα θάλεηε ην θαγεηό έλα θνηλσληθό γεγνλόο. Απμήζηε ηε γπκλαζηηθή θαη ηηο θηλήζεηο ηνπ αηόκνπ ώζηε λα βειηησζεί ε όξεμε. 8
Υπεξβνιηθό θαγεηό Πηζαλέο αηηίεο νξηζκέλα είδε θαξκάθσλ απμεκέλε ζσκαηηθή δξαζηεξηόηεηα όπσο πεξηπιάλεζε, βεκαηηζκόο θαη εθλεπξηζκόο πιήμε ην άηνκν μερλάεη όηη ήδε έρεη θάεη κεησκέλε αίζζεζε όηη έρεη ρνξηάζεη Σν ππεξβνιηθό θαγεηό ζπκβαίλεη ζε θάπνην ζηάδην ζε πεξίπνπ 25 ηνηο εθαηό ησλ αηόκσλ κε άλνηα. Πξάγκαηα πνπ κπνξείηε λα θάλεηε γηα λα κεηώζεηε ην ππεξβνιηθό θαγεηό πκβνπιεπηείηε ην γηαηξό ζαο γηα λα απνθιεηζηνύλ ηπρόλ ηαηξηθά πξνβιήκαηα ή λα επαλεμεηάζεη ηα θάξκαθα ηνπ αηόκνπ κε άλνηα. Πξνζπαζήζηε λα ζεξβίξεηε κηθξά γεύκαηα θαηά ηε δηάξθεηα ηεο εκέξαο παξά κόλν έλα ή δύν κεγάια γεύκαηα. Απνζπάζηε ηελ πξνζνρή ηνπ αηόκνπ από ηελ αλάγθε λα ηξώεη κε άιιεο δξαζηεξηόηεηεο, όπσο πεγαίλεηε κηα βόιηα ή θνηλσληθέο επηζθέςεηο. Πξνζθέξεηε πην πγηεηλά ελαιιαθηηθά θαγεηά ή θνιαηζηό, όπσο θξέζθν θξνύην θαη ιαραληθά. Κξύςηε ηα ηξόθηκα θαη αθαηξέζηε ή θιεηδώζηε ηα ηξόθηκα πνπ δελ ζέιεηε λα ηξώεη ην άηνκν. Μελ αθήλεηε πηαηέιεο κε επηπιένλ θαγεηό ζηα ηξαπέδη όηαλ ηξώηε (ζ απηά πεξηιακβάλνληαη κπηζθόηα θαηά ην πξσηλό ή απνγεπκαηηλό θνιαηζηό). Να ζεξβίξεηε κόλν κηθξέο κεξίδεο θαγεηνύ. Να ρξεζηκνπνηείηε κηθξόηεξα πηάηα. Αλ ην άηνκν ηξώεη αθαηάιιεια κε θαγώζηκα πξάγκαηα: Κξύςηε ηα αληηθείκελα. πρλά είλαη ζην ηξαπέδη όπνπ ζπλήζσο αθήλεηε ηξόθηκα θαη πξνθαινύλ ζύγρπζε ζην άηνκν. ΥΡΗΙΜΗ ΟΓΗΓΙΑ Αλ βξήθαηε ρξήζηκεο απηέο ηηο πιεξνθνξίεο, δηαβάζηε επίζεο ηηο ζηξαηεγηθέο γηα Το άτομο τπώει πολύ γπήγοπα, Μεγάλη επιθυμία για γλυκά και Απόκπυψη τπουίμων. 9
Πξνζθέξεηε θάπνηα ελαιιαθηηθή ηξνθή, όπσο έλα θνκκάηη θξνύην ή ιαραληθό. Γηα ππεξβνιηθή θαηαλάισζε αιθνόι: Μεηώζηε ηνλ αξηζκό κπνπθαιηώλ αιθνόι ζην ζπίηη. Νεξώζηε ην αιθνόι. Αλ ην άηνκν κε άλνηα μερλάεη όηη έρεη ήδε θάεη θαη ζέιεη λα μαλαθάεη: Καζεζπράζηε ην άηνκν όηη έρεη θάεη, αιιά θαηαιάβεηε όηη κπνξεί λα κελ ζαο πηζηεύεη. Αλ ζπκβεί απηό, κε λεπξηάδεηε. Πξνζθέξεηε θάπνην θνιαηζηό κεηαμύ γεπκάησλ, γηα παξάδεηγκα, έλα θνκκάηη θξνύην, κηθξό κπηζθόην, θνκκάηη ηπξί. Απνζπάζηε ηελ πξνζνρή ηνπ αηόκνπ από ηελ αλάγθε ηνπ λα ηξώεη κε άιιεο δξαζηεξηόηεηεο, όπσο πεγαίλεηε κηα βόιηα ή θνηλσληθέο επηζθέςεηο. 10
Δπζθνιίεο κάζεζεο θαη θαηάπνζεο Πηζαλέο αηηίεο ην άηνκν είλαη αδηάζεην ε άλνηα κπνξεί λα πξνθαιέζεη δπζιεηηνπξγία ησλ κπώλ ηνπ ζηόκαηνο θαη ηνπ ιαηκνύ πξνβιήκαηα ζηα δόληηα θαη ζηόκα, όπσο μεξνζηνκία, επώδπλα νύια, νδνληνζηνηρίεο πνπ δελ εθαξκόδνπλ θαλνληθά ή πιεγέο νξηζκέλα είδε θαξκάθσλ θνύξαζε ζύγρπζε ή απόζπαζε ηεο πξνζνρήο θξαηάεη ην θαγεηό ζην ζηόκα ή μερλάεη λα ην θαηαπηεί. Πξάγκαηα πνπ κπνξείηε λα θάλεηε γηα λα βειηησζεί ε κάζεζε θαη ε θαηάπνζε πκβνπιεπηείηε ην γηαηξό ζαο γηα λα απνθιεηζηνύλ ηπρόλ ηαηξηθά πξνβιήκαηα ή λα επαλεμεηάζεη ηα θάξκαθα ηνπ αηόκνπ κε άλνηα. Διέγμηε όηη ην άηνκν είλαη ζε εγξήγνξζε θαη θάζεηαη άλεηα κε όξζην ην ζώκα θαη ην θεθάιη ηνπ ιηγάθη γεξκέλν πξνο ηα κπξνζηά. Γηαηεξήζηε νπηηθή επαθή θαη παξνηξύλεηε ην άηνκν κε νδεγίεο, όπσο άλνημε ην ζηόκα ζνπ, κάζεζε, θαηάπηε. Παξαθνινπζήζηε ην ζηόκα θαη ην ιαηκό ηνπ αηόκνπ γηα λα ειέγμεηε όηη θαηαπίλεη ηελ ηξνθή. Πηέζηε ειαθξά ην πεγνύλη, ρείιε ή κάγνπια γηα λα δηεγείξεηε ηε κάζεζε. Σξίςηε ειαθξά ην ιαηκό ηνπ γηα λα δηεγείξεηε ηελ θαηάπνζε. Διέγμηε ην ζηόκα ηνπ γηα λα δείηε όηη θαηάπηε ηελ ηξνθή πξηλ ηνπ δώζεηε ηελ επόκελε κπνπθηά. Βεβαησζείηε όηη ην θαγεηό είλαη πγξό ή καιαθό θαη εύθνιν ζηε κάζεζε. Υξεζηκνπνηήζηε ζάιηζεο, ή βνπηήμηε μεξά ηξνθή όπσο ςσκί ή κπηζθόηα ζε πγξό όπσο ζνύπα ή ηζάη. ΥΡΗΙΜΗ ΟΓΗΓΙΑ Πνίξιμο: Μελ ην κπεξδεύεηε κε ηνλ βήρα. Αλ ην άηνκν κε άλνηα αξρίζεη λα παξνπζηάζεη πξνβιήκαηα πληγκνύ από ηελ ηξνθή, πξέπεη λα επηθνηλσλήζεηε κε ην γηαηξό ζαο ή ινγνζεξαπεπηή. 11
Με δίλεηε ηξνθή πνπ είλαη μεξή, ζθιεξή ή θνιιάεη ζην ιαηκό όηαλ θαηαπίλεη, όπσο θαξακέιεο, μεξνύο θαξπνύο, πήλαη κπάηεξ, θαξόηα. Δλαιιάμηε ζηεξεά ηξνθή κε κηα γνπιηά πγξό. Πξνζθέξεηε κηθξή πνζόηεηα ηξνθήο θάζε θνξά δνθηκάζηε ρξεζηκνπνηώληαο θνπηαιάθη. Γώζηε αξθεηό πεξηζώξην γηα λα θάεη ην γεύκα θαη ρακειώζηε ην ξπζκό πνπ ηξώεη. Βεβαησζείηε όηη ην άηνκν παξακέλεη ζε θαζηζηή ζέζε κε όξζην ην ζώκα γηα 30 ιεπηά κεηά ην γεύκα. Γώζηε ηδηαίηεξε πξνζνρή ζηελ πγηεηλή ηνπ ζηόκαηνο. 12
Αθπδάησζε θαη κεησκέλε θαηαλάισζε πγξώλ (ην άηνκν δελ πίλεη αξθεηά πγξά) Πηζαλέο αηηίεο θαύζσλαο μερλάεη λα πίλεη πγξά εκεηόο ή δηάξξνηα ππξεηόο ή απμεκέλνο ηδξώηαο δηαηαξαρή ηεο ηθαλόηεηαο θαηάπνζεο ή θόβνο πληγκνύ απνθεύγεη λα πίλεη ιόγσ ηνπ θόβνπ ηεο αθξάηεηαο κεησκέλε αίζζεζε ηεο δίςαο. Ελδείμεηο αθπδάησζεο δίςα μεξό ζηόκα θαη δέξκα ζθαζκέλα ρείιε βαζνπισκέλα κάηηα νύξα ζθνύξνπ ρξώκαηνο κε δπλαηή κπξνπδηά θνύξαζε, πνλνθέθαινο θαη ζύγρπζε. Πξάγκαηα πνπ κπνξείηε λα θάλεηε γηα λα απμήζεηε ηελ θαηαλάισζε πγξώλ Πξνζθέξεηε ηνπιάρηζηνλ 6 έσο 8 θιηηδάληα πγξώλ ηελ εκέξα (άηνκν κεγαιύηεξεο ζσκαηηθήο δηάπιαζεο ρξεηάδεηαη πεξηζζόηεξα) θαη βεβαησζείηε λα βάδεηε ξνθήκαηα κε θάζε γεύκα θαη θνιαηζηό. Όηαλ θάλεη πνιιή δέζηε πξνζθέξεηε επηπιένλ πγξά, παγάθηα, παγσηό θιπ. Να ππελζπκίδεηε θαη λα παξνηξύλεηε ην άηνκν λα πίλεη. Βάιηε έλα πνηήξη/θαλάηα κε πγξό ζε κέξνο πνπ κπνξεί λα ην δεη ην άηνκν. Να παξνηξύλεηε ην άηνκν λα πίλεη κόλν ηνπ. ΥΡΗΙΜΗ ΟΓΗΓΙΑ Πποσοχή: Δπηθνηλσλήζηε ακέζσο κε ην γηαηξό ζαο αλ ην άηνκν κε άλνηα παξνπζηάζεη ελδείμεηο αθπδάησζεο θαη δελ αληηδξά ζηηο πξνζπάζεηεο ελπδάησζεο. 13
Πξνζθέξεηε δηάθνξα πγξά όπσο λεξό, ρπκό θξνύηνπ, γάια, ηζάη θαη θαθέ. Σν ηζάη θαη ν θαθέο πξνθαινύλ αύμεζε ηεο νύξεζεο αλ πίλεη πάλσ από 6 κε 8 θιηηδάληα ηελ εκέξα, αιιά είλαη θαιύηεξα λα πίλεη απηά αλ ην άηνκν αξλείηαη λα πηεη άιια πγξά. Αλ ην άηνκν δπζθνιεύεηαη λα πηεη, δώζηε θαιακάθη ή εηδηθό θιηηδάλη. Πξνζθέξεηε ηξόθηκα κε πνιιά πγξά όπσο θαξπνύδη, εζπεξηδνεηδή, παγσηό, γξαλίηα, ζνύπεο θαη θξέκεο γάιαθηνο. Να δίλεηε ηα θάξκαθα κε γεκάην πνηήξη λεξό ή ρπκό θξνύηνπ. 14
Τν άηνκν αξλείηαη λα θάεη Πηζαλέο αηηίεο ην άηνκν είλαη αδηάζεην, έρεη δπζθνηιηόηεηα ή λαπηία γεληθόο ζσκαηηθόο πόλνο δηαηαξαρή ηεο ηθαλόηεηαο θαηάπνζεο ή θόβνο πληγκνύ πξνβιήκαηα ζηα δόληηα ή ζηόκα, όπσο μεξνζηνκία, επώδπλα νύια, νδνληνζηνηρίεο πνπ δελ εθαξκόδνπλ θαιά ή πιεγέο ζην ζηόκα αιιαγή ζηηο γεύζεηο κε πξνηίκεζε ζε πην γιπθέο ή πηθάληηθεο ηξνθέο θαηαλάισζε ηνπ ίδηνπ θαγεηνύ (ηξώεη κόλν έλα είδνο θαγεηνύ ζε θάζε γεύκα) δελ αλαγλσξίδεη όηη ην ηξόθηκν είλαη θαγώζηκν ή όηη είλαη ώξα λα θάεη δηαηαξαγκέλεο ζθέςεηο, όπσο θαληάδεηαη όηη ην θαγεηό είλαη δειεηεξηαζκέλν ή αθξηβό αλ ηαΐδεηε ην άηνκν, κπνξεί λα αηζζάλεηαη αλίζρπξν θαη ε άξλεζε λα θάεη είλαη ν κόλνο ηξόπνο λα απνθηήζεη ηνλ έιεγρν. Πξάγκαηα πνπ κπνξείηε λα θάλεηε γηα λα παξνηξύλεηε λα ηξώεη πκβνπιεπηείηε ην γηαηξό ζαο γηα λα απνθιεηζηνύλ ηπρόλ ηαηξηθά πξνβιήκαηα ή λα επαλεμεηάζεη ηα θάξκαθα ηνπ αηόκνπ κε άλνηα. Να δείρλεηε ην θαγεηό θαη λα ηξώηε ηελ ίδηα ώξα γηα λα δηακνξθώζεηε ηελ επηζπκεηή ζπκπεξηθνξά. Παξαθηλήζηε ην άηνκν κε πξνθνξηθέο νδεγίεο θαη δηαηεξήζηε νπηηθή επαθή όηαλ δίλεηε ζην άηνκν νδεγίεο, όπσο άλνημε ην ζηόκα ζνπ, κάζεζε, θαηάπηε. Υξεζηκνπνηήζηε πξνθνξηθέο ελζαξξύλζεηο θαη επαίλνπο λα ζπκάζηε λα ζπκπεξηθέξεζηε ζην άηνκν ζαλ ελήιηθαο. Μαγεηξέςηε θαγεηά πνπ γλσξίδεηε όηη αξέζνπλ ζην άηνκν, ιακβάλνληαο ππόςε ηηο ηδηαίηεξεο γεύζεηο (ή αιιαγέο ζηηο γεύζεηο), παξαδνζηαθά θαγεηά θαη νπηηθή εκθάληζε. Δπηηξέςηε ζην άηνκν λα θάλεη απιέο επηινγέο γηα ην θαγεηό πνπ ζέιεη λα θάεη. Πξνζθέξεηε ζηελ αξρή κηα κηθξή κεξίδα. Έλα γεκάην πηάην θαγεηνύ κπνξεί λα θάλεη ην άηνκν λα κε ζέιεη λα θάεη θαζόινπ. ΥΡΗΙΜΗ ΟΓΗΓΙΑ Αλ βξήθαηε ρξήζηκεο απηέο ηηο πιεξνθνξίεο, δηαβάζηε επίζεο ηηο ζηξαηεγηθέο γηα Άξλεζε θαξκάθσλ, Γπζθνιίεο κάζεζεο θαη θαηάπνζεο θαη Σν άηνκν δεηάεη λα ηξώεη ην ίδην θαγεηό ζε θάζε γεύκα. 15
Μελ πηέδεηε ην άηνκν λα θάεη. Πάξηε ην θαγεηό θαη μαλαπξνζπαζήζηε ζε 5 κε 10 ιεπηά αξγόηεξα. Βειηηώζηε ηε δηαηξνθηθή αμία ηνπ θαγεηνύ πξνζζέηνληαο ζπκπιεξώκαηα (ζπδεηήζηε ην κε ην γηαηξό ή δηαηηνιόγν ζαο). Πξνζθέξεηε έλα κηθξό θνκκάηη θαγεηνύ θαη αγγίμηε ην θαγεηό ζηα ρείιε ηνπ αηόκνπ. Γώζηε ζην άηνκν ηαθηηθέο γνπιηέο κε πγξό θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ γεύκαηνο. Να ηξώηε ηελ ίδηα ώξα γηα λα δηακνξθώζεηε ηελ επηζπκεηή ζπκπεξηθνξά θαη λα θάλεηε ην θαγεηό έλα θνηλσληθό γεγνλόο. 16
Τν άηνκν μερλάεη λα θάεη Πηζαλέο αηηίεο αύμεζε ηεο απώιεηαο βξαρππξόζεζκεο κλήκεο κεησκέλε όξεμε ή αίζζεζε ηεο πείλαο. Πξάγκαηα πνπ κπνξείηε λα θάλεηε γηα λα ππελζπκίδεηε ζην άηνκν λα θάεη Βεβαησζείηε όηη ηα γεύκαηα είλαη όζν ην δπλαηόλ πην ηαθηηθά. Αθήζηε έλα ζεκείσκα (π.ρ. Μελ μεράζεηο λα θαο ) ζε έλα θαλεξό ζεκείν ή ζηνλ πίλαθα ζεκεησκάησλ. Αθήζηε θάηη πνπ ζα ην βιέπεη, γηα παξάδεηγκα, έλα θνπηί δεκεηξηαθώλ γηα λα ηνπ ζπκίδεη λα θάεη πξσηλό. Σειεθσλήζηε ζην άηνκν ηελ ώξα ηνπ θαγεηνύ γηα λα ηνπ ππελζπκίζεηε λα θάεη. Καλνλίζηε κηα ππεξεζία δηαλνκήο γεπκάησλ, γηα παξάδεηγκα ε ππεξεζία δηαλνκήο γεπκάησλ (Meals on Wheels) πνπ δηαλέκεη δεζηό γεύκα ην κεζεκέξη. Βάιηε ην μππλεηήξη ηελ ώξα ηνπ θαγεηνύ γηα λα ζπκίζεη ζην άηνκν όηη είλαη ώξα λα θάεη. ΥΡΗΙΜΗ ΟΓΗΓΙΑ Αγνξάζηε έλα κεγάιν ξνιόη θαη βάιηε ην ζε θαλεξό κέξνο γηα λα ζπκίδεη ζην άηνκν κε άλνηα ηηο ώξεο ηνπ θαγεηνύ. 17
Τν άηνκν ηξώεη πνιύ γξήγνξα Πηζαλέο αηηίεο θάπνηα ελόριεζε, γηα παξάδεηγκα, έρεη αλάγθε λα πάεη ζηελ ηνπαιέηα εθλεπξηζκόο κεησκέλε θαηαλόεζε θαη θξίζε. Πξάγκαηα πνπ κπνξείηε λα θάλεηε γηα λα ηξώεη ην άηνκν πην ζηγά Μεηώζηε ηηο απνζπάζεηο πξνζνρήο θιείλνληαο ηελ ηειεόξαζε θαη απνθεύγεηε λα ζαο δηαθόπηνπλ άιινη άλζξσπνη. Υξεζηκνπνηήζηε κηθξά καραηξνπήξνπλα, όπσο θνπηαιάθη αληί θνπηάιη ηεο ζνύπαο. Γηαηεξήζηε νπηηθή επαθή θαη παξνηξύλεηε ην άηνκν κε νδεγίεο, όπσο άλνημε ην ζηόκα ζνπ, κάζεζε, θαηάπηε. Να ζεξβίξεηε κόλν κηθξέο κεξίδεο θαγεηνύ ηε θάζε θνξά. Κόςηε ην θαγεηό ζε κηθξόηεξα θνκκάηηα, όζν κηα κπνπθηά. Κξαηήζηε απαιά ην ρέξη ηνπ αηόκνπ γηα λα ην εκπνδίζεηε λα θάεη ηελ επόκελε κπνπθηά, ή δώζηε ζην άηνκν λα θξαηήζεη έλα καιαθό κπαιάθη ζην ρέξη ηνπ (π.ρ. κπαιάθη γηα ηα λεύξα). Διέγμηε όηη έρεη θαηαπηεί ην θαγεηό κεηαμύ κπνπθηώλ. ΥΡΗΙΜΗ ΟΓΗΓΙΑ Πξνζπαζήζηε λα παίμεηε ραιαξσηηθή κνπζηθή γηα λα δεκηνπξγήζεηε έλα πην ήξεκν πεξηβάιινλ. 18
Μεγάιε επηζπκία γηα γιπθά Πηζαλέο αηηίεο νξηζκέλα είδε θαξκάθσλ κεησκέλε αίζζεζε ησλ γεύζεσλ. Πξάγκαηα πνπ κπνξείηε λα θάλεηε γηα λα κεηώζεηε ηελ θαηαλάισζε γιπθώλ ηξνθίκσλ πκβνπιεπηείηε ην γηαηξό ζαο γηα λα απνθιεηζηνύλ ηπρόλ ηαηξηθά πξνβιήκαηα ή λα επαλεμεηάζεη ηα θάξκαθα ηνπ αηόκνπ κε άλνηα. Βειηηώζηε ηε δηαηξνθηθή αμία ηνπ θαγεηνύ πξνζζέηνληαο ζπκπιεξώκαηα αληί γιπθά ηξόθηκα (ζπδεηήζηε ην κε ην γηαηξό ή δηαηηνιόγν ζαο). Πξνζθέξεηε πην πγηεηλά ελαιιαθηηθά θαγεηά ή θνιαηζηό, όπσο θξέζθν θξνύην θαη ιαραληθά. Πξνζθέξεηε παγσηό κε ιίγεο ζεξκίδεο, ξνθήκαηα κε γάια. Ξαλαζθεθηείηε παιηέο πεπνηζήζεηο γηα ηη ζα πξέπεη ή δελ ζα λα ηξώεη ην άηνκν θαη πώο πξέπεη λα ηξώεη. Γηα παξάδεηγκα, είλαη θαιύηεξα ην άηνκν λα θάεη έλα γιπθό, αληί λα κε θάεη θαζόινπ. Αλ ην άηνκν είλαη αδύλαην, επηηξέςηε λα ηξώεη γιπθά ηξόθηκα. ΥΡΗΙΜΗ ΟΓΗΓΙΑ Η κεγάιε επηζπκία γηα γιπθά είλαη αξθεηά ζπλεζηζκέλε ζε άηνκα κε άλνηα. 19
Τν άηνκν αξλείηαη λα πάξεη ηα θάξκαθα Πηζαλέο αηηίεο ην άηνκν είλαη αδηάζεην δηαηαξαρή ηεο ηθαλόηεηαο θαηάπνζεο ή θόβνο πληγκνύ γεληθόο ζσκαηηθόο πόλνο δπζθνηιηόηεηα πξνβιήκαηα ζηα δόληηα ή ζηόκα, όπσο μεξνζηνκία, επώδπλα νύια, νδνληνζηνηρίεο πνπ δελ εθαξκόδνπλ θαιά ή πιεγέο ζην ζηόκα κεησκέλε όξεμε ή αίζζεζε ηεο πείλαο δελ αξέζεη ζην άηνκν ε γεύζε ή ε ζύζηαζε ησλ θαξκάθσλ ην άηνκν επηιέγεη λα κελ μαλαπάξεη θάξκαθα. Μεξηθέο εξσηήζεηο πνπ κπνξείηε λα θάλεηε Τπάξρεη κηα ζπγθεθξηκέλε ώξα ηεο εκέξαο πνπ ην άηνκν κε άλνηα αληηζηέθεηαη πεξηζζόηεξν ζηα θάξκαθα ή δελ δέρεηαη λα ηα πάξεη; Μήπσο ην άηνκν αξλείηαη λα πάξεη ηα θάξκαθα από θάπνηνλ ζπγθεθξηκέλν θξνληηζηή ή κέινο ηεο νηθνγέλεηαο; θεθηείηε ην ηζηνξηθό ηνπ αηόκνπ: ππάξρεη πεξίπησζε λα ζπλδπάδεη ηα θάξκαθα κε θάπνηα αξλεηηθή κλήκε; Πξάγκαηα πνπ κπνξείηε λα θάλεηε γηα λα παξνηξύλεηε λα παίξλεη ηα θάξκαθα πκβνπιεπηείηε ην γηαηξό ζαο γηα λα απνθιεηζηνύλ ηπρόλ ηαηξηθά πξνβιήκαηα ή λα επαλεμεηάζεη ηα θάξκαθα ηνπ αηόκνπ κε άλνηα. Μηιήζηε κε ην γηαηξό ζαο αλ κπνξείηε λα θάλεηε ζθόλε ηα ράπηα. Σν άηνκν ίζσο ηα δερηεί πην εύθνια αλ είλαη ζπαζκέλα ή αλαθαησκέλε κε ρπκό θξνύηνπ, γηανύξηη, παγσηό, θξέκα ζνθνιάηαο ή κέιη. ΥΡΗΙΜΗ ΟΓΗΓΙΑ Να ζπκάζηε πάληνηε ηηο παιηέο ζπλήζεηεο ή ην ηζηνξηθό ηνπ αηόκνπ γηα λα θαηαιάβεηε ηελ αηηία ηεο ζπκπεξηθνξάο ηνπ. 20
Μηιήζηε κε ην γηαηξό ζαο αλ κπνξείηε λα δίλεηε ηα θάξκαθα άιιε ώξα. Αλ ην άηνκν κε άλνηα αληηζηέθεηαη πεξηζζόηεξν ην πξσί, πξνζπαζήζηε λα δώζεηε ηα θάξκαθα ην κεζεκέξη ή ην βξάδπ. Αλ ην άηνκν παίξλεη πνιιά ράπηα, κηιήζηε κε ην γηαηξό γηα δεη αλ κπνξεί λα ζηακαηήζεη κεξηθά απ απηά ηα ράπηα. 21
Πξνβιήκαηα κε ην μεθίλεκα ηνπ θαγεηνύ θαη ρξήζε καραηξνπήξνπλσλ Πηζαλέο αηηίεο κεησκέλε όξαζε κεησκέλε αληίιεςε ηνπ ρώξνπ ή ζπληνληζκνύ ησλ θηλήζεσλ ιόγσ πξνρσξεκέλεο άλνηαο. Πξάγκαηα πνπ κπνξείηε λα θάλεηε γηα λα μεθηλάεη λα θάεη ην άηνκν Βεβαησζείηε όηη ππάξρεη θαιόο θσηηζκόο θαη κεηώζηε ηηο απνζπάζεηο ηεο πξνζνρήο. Απινπνηήζηε ην πεξηβάιινλ: Να ρξεζηκνπνηείηε απιά αιιά αληηζέησλ ρξσκάησλ πηαηηθά θαη παηάθηα. Γηα παξάδεηγκα, βάιηε θόθθηλν πηάην πάλσ ζε ιεπθό παηάθη. Να απνθεύγεηε πηάηα κε ζρέδηα, δηαπγή πνηήξηα θαη δηαπγή πιαζηηθά δνρεία. Με βάδεηε πξάγκαηα ζην ηξαπέδη πνπ δελ είλαη αλαγθαία θαη απνζπνύλ ηελ πξνζνρή, όπσο αιαηνπίπεξν, ινπινύδηα. Να βάδεηε κόλν ηα αλαγθαία πηαηηθά θαη καραηξνπήξνπλα. Να δείρλεηε ην θαγεηό θαη λα ηξώηε ηελ ίδηα ώξα κε ην άηνκν ώζηε ίζσο λα κηκεζεί ηηο θηλήζεηο ζαο θαζώο ηξώηε θαη απνιακβάλεηε ην θαγεηό ζαο. Γηαηεξήζηε νπηηθή επαθή θαη παξνηξύλεηε ην άηνκν κε νδεγίεο, όπσο άλνημε ην ζηόκα ζνπ, κάζεζε, θαηάπηε. Καζνδεγήζηε ην άηνκν, δειαδή βάδνληαο ην θνπηάιη κε ην θαγεηό ζην ρέξη ηνπ αηόκνπ θαη βνεζήζηε λα θέξεη ην θνπηάιη ζην ζηόκα ηνπ. Πξνζθέξεηε έλα κηθξό θνκκάηη θαγεηνύ θαη αγγίμηε ην θαγεηό ζηα ρείιε ηνπ αηόκνπ. Κόςηε ην θαγεηό ζε κηθξόηεξα θνκκάηηα, όζν κηα κπνπθηά. Να καγεηξεύεηε θαγεηό πνπ κπνξεί λα ην ηξώεη εύθνια κε ηα ρέξηα, όπσο ζάληνπηηο, θνκκαηάθηα θνηόπνπινπ, ή θξνύηα θαη ιαραληθά θνκκέλα θνκκαηάθηα. ΥΡΗΙΜΗ ΟΓΗΓΙΑ Να είζηε ππνκνλεηηθνί θαη πξνζπαζήζηε λα κελ αλαιακβάλεηε λα θάλεηε εζείο απηά πνπ πξέπεη λα θάλεη ην άηνκν θαη αληηζηαζείηε ζ ηελ επηζπκία λα ηαΐζεηε ην άηνκν. 22
Υξεζηκνπνηήζηε εηδηθά πηάηα, θιηηδάληα θαη καραηξνπήξνπλα, όπσο βαζηά πηάηα αληί γηα ξερά, πηάηα κε αλπςσκέλεο άθξεο ή πξνζηαηεπηηθό πηάηνπ, παηάθηα πηάησλ πνπ δελ γιηζηξάλε (ή έλα βξεκέλν παλί θάησ από ην πηάην), θιηηδάληα κε θαιακάθη ή ζηόκην, ή εηδηθά καραηξνπήξνπλα. Ο εξγαζηνζεξαπεπηήο κπνξεί λα ζαο δώζεη ζπκβνπιέο γηα θαηάιιεια βνεζήκαηα θαη βνεζεηηθέο ζπζθεπέο. Δλζαξξύλεηε ηελ αλεμαξηεζία αιιά λα είζηε ππνκνλεηηθνί θαη λα δερηείηε όηη ε άλνηα δπζθνιεύεη ηε κάζεζε θαη ηε κλήκε 23
Αηπρήκαηα ζην θαγεηό θαη θαθόο ρεηξηζκόο ηξνθίκσλ Πηζαλέο αηηίεο κεησκέλε όξαζε κεησκέλε αληίιεςε ηνπ ρώξνπ ή ζπληνληζκνύ ησλ θηλήζεσλ απόζπαζε ηεο πξνζνρήο από ην πεξηβάιινλ ή από άιια άηνκα ζύγρπζε. Πξάγκαηα πνπ κπνξείηε λα θάλεηε γηα λα κεηώζεηε ηα αηπρήκαηα κε ην θαγεηό Βεβαησζείηε όηη ππάξρεη αξθεηόο θσηηζκόο ζην δσκάηην θαη αθηεξώζηε αξθεηό ρξόλν γηα ην γεύκα. Μελ θξηηηθάξεηε ην άηνκν. Η ακεραλία κπνξεί λα νδεγήζεη ζε ζπλαηζζεκαηηθό μέζπαζκα. Απινπνηήζηε ην πεξηβάιινλ: Να ρξεζηκνπνηείηε απιά αιιά αληηζέησλ ρξσκάησλ πηαηηθά θαη παηάθηα. Γηα παξάδεηγκα, βάιηε θόθθηλν πηάην πάλσ ζε ιεπθό παηάθη Να απνθεύγεηε πηάηα κε ζρέδηα, δηαπγή πνηήξηα θαη δηαπγή πιαζηηθά δνρεία. Με βάδεηε πξάγκαηα ζην ηξαπέδη πνπ δελ είλαη αλαγθαία θαη απνζπνύλ ηελ πξνζνρή, όπσο αιαηνπίπεξν, ινπινύδηα θαη λα βάδεηε κόλν ηα αλαγθαία πηαηηθά θαη καραηξνπήξνπλα. Να ηξώηε ζ έλα ρώξν πνπ θαζαξίδεηαη εύθνια, όπσο κε μύιηλν δάπεδν ή κε πιαθάθηα, ή ρξεζηκνπνηήζηε πιαζηηθό αληηνιηζζεηηθό παηάθη. Να ρξεζηκνπνηείηε πιαζηηθό ηξαπεδνκάληηιν ή παηάθη. Να παξνηξύλεηε ην άηνκν λα θνξάεη ξνύρα πνπ πιέλνληαη εύθνια. Να καγεηξεύεηε θαγεηό πνπ κπνξεί λα ην ηξώεη εύθνια κε ηα ρέξηα, όπσο ζάληνπηηο, θνκκαηάθηα θνηόπνπινπ, ή θξνύηα θαη ιαραληθά θνκκέλα θνκκαηάθηα. Να ζεξβίξεηε ζνύπα ζε κεγάιν θιηηδάλη. Να ρξεζηκνπνηείηε βαζύ πηάην ή πηάην κε πξνζηαηεπηηθό πεξίγπξν. Βάιηε ην ζε αληηνιηζζεηηθό παηάθη. ΥΡΗΙΜΗ ΟΓΗΓΙΑ Αλ βξήθαηε ρξήζηκεο απηέο ηηο πιεξνθνξίεο, δηαβάζηε επίζεο ηηο ζηξαηεγηθέο γηα Πξνβιήκαηα κε ην μεθίλεκα ηνπ θαγεηνύ θαη ρξήζε καραηξνπήξνπλσλ. 24
Να ζεξβίξεηε κηθξή πνζόηεηα πγξνύ ζε πνηήξη, ή ζε κεγάιν θιηηδάλη κε θαιακάθη ή ζηόκην. Αλ ην άηνκν αλαθαηεύεη ην θαγεηό ζην πηάην: Αλ ην άηνκν ηξώεη ην θαγεηό, δελ πεηξάδεη αλ ην αλαθαηεύεη. Αλ ην αλαθαηεύεη θαη κεηά δελ ην ηξώεη, πξνζπαζήζηε λα ζεξβίξεηε κόλν έλα είδνο θαγεηνύ ηε θνξά. 25
Πεξηπιάλεζε θαη εθλεπξηζκόο Πηζαλέο αηηίεο ην άηνκν είλαη αδηάζεην γεληθόο ζσκαηηθόο πόλνο δπζθνηιηόηεηα ελνριήζεηο, γηα παξάδεηγκα, θάλεη πνιιή δέζηε, πνιύ θξύν, ρξεηάδεηαη λα πάεη ζηελ ηνπαιέηα κεησκέλε όξεμε ή αίζζεζε ηεο πείλαο πνιύ θαζαξία ή ζόξπβνο ζην πεξηβάιινλ, γηα παξάδεηγκα, εζηηαηόξην κε πνιύ θόζκν, ηειεόξαζε κε αλεβαζκέλν ηνλ ήρν. Πξάγκαηα πνπ κπνξείηε λα θάλεηε γηα λα κεηώζεηε ηελ πεξηπιάλεζε θαη ηνλ εθλεπξηζκό πκβνπιεπηείηε ην γηαηξό ζαο γηα λα απνθιεηζηνύλ ηπρόλ ηαηξηθά πξνβιήκαηα ή λα επαλεμεηάζεη ηα θάξκαθα ηνπ αηόκνπ κε ηελ αλαπεξία. Βεβαησζείηε όηη ην άηνκν είλαη άλεην ειέγρνληαο ηα ξνύρα, ζεξκνθξαζία ηνπ δσκαηίνπ θιπ. Βάιηε ην άηνκν λα θαζίζεη ζε κέξνο πνπ δελ ζα βιέπεη νπνηαδήπνηε άιιε δξαζηεξηόηεηα. Πεξηκέλεηε κέρξη λα εζπράζεη ην άηνκν πξηλ αξρίζεηε ην γεύκα. Να δείρλεηε ην θαγεηό θαη λα ηξώηε ηελ ίδηα ώξα γηα λα δηακνξθώζεηε ηελ επηζπκεηή ζπκπεξηθνξά. Γηαηεξήζηε νπηηθή επαθή θαη παξνηξύλεηε ην άηνκν λα ζπγθεληξσζεί ζ απηό πνπ πξέπεη λα θάλεη εθείλε ηελ ώξα. Να ζπκάζηε λα ζπκπεξηθέξεζηε ζην άηνκν κε άλνηα ζαλ ελήιηθαο. Να πξνζθέξεηε ην θύξην γεύκα κηα ώξα πνπ θαηαιιειόηεξε ζην άηνκν. Πξνζπαζήζηε λα ζεξβίξεηε κηθξά γεύκαηα θαηά ηε δηάξθεηα ηεο εκέξαο παξά κόλν έλα ή δύν κεγάια γεύκαηα. Γώζηε ζην άηνκν λα θάλεη θάηη όηαλ γεπκαηίδεηε, γηα παξάδεηγκα λα ζηξώζεη ην ηξαπέδη. ΥΡΗΙΜΗ ΟΓΗΓΙΑ Μεηώζηε ηηο απνζπάζεηο πξνζνρήο θιείλνληαο ηελ ηειεόξαζε θαη απνθεύγεηε λα ζαο δηαθόπηνπλ άιινη άλζξσπνη. 26
Πξνζθέξεηε κόλν έλα είδνο θαγεηνύ πξηλ ζπλερίζεηε γηα λα πξνζθέξεηε ην επόκελν. Οη δηαθνξεηηθέο γεύζεηο θαη ε ζύζηαζε ηνπ θαγεηνύ κπνξεί λα πξνθαιέζνπλ ζύγρπζε. Βειηηώζηε ηε δηαηξνθηθή αμία ηνπ θαγεηνύ πξνζζέηνληαο ζπκπιεξώκαηα (ζπδεηήζηε ην κε ην γηαηξό ή δηαηηνιόγν ζαο). Να καγεηξεύεηε θαγεηό πνπ κπνξεί λα ην ηξώεη εύθνια κε ηα ρέξηα, όπσο ζάληνπηηο, θνκκαηάθηα θνηόπνπινπ, ή θξνύηα θαη ιαραληθά θνκκέλα θνκκαηάθηα. Απινπνηήζηε ην πεξηβάιινλ: Να ρξεζηκνπνηείηε απιά αιιά αληηζέησλ ρξσκάησλ πηαηηθά θαη παηάθηα. Γηα παξάδεηγκα, βάιηε θόθθηλν πηάην πάλσ ζε ιεπθό παηάθη. Να απνθεύγεηε πηάηα κε ζρέδηα, δηαπγή πνηήξηα θαη δηαπγή πιαζηηθά δνρεία. Με βάδεηε πξάγκαηα ζην ηξαπέδη πνπ δελ είλαη αλαγθαία θαη απνζπνύλ ηελ πξνζνρή, όπσο αιαηνπίπεξν, ινπινύδηα θαη λα βάδεηε κόλν ηα αλαγθαία πηαηηθά θαη καραηξνπήξνπλα. 27