Αποτελέσματα της Έρευνας της EQUIPP και Βασικές Συστάσεις

Αποτελέσματα της Έρευνας της EQUIPP και Βασικές Συστάσεις Γιάννης Κυριόπουλος,MD, MSc, MPH, PhD Τομέας Οικονομικών της Υγείας Εθνική Σχολή Δημόσιας Υγείας Μάιος 2011 Περίγραμμα Εισαγωγή Επίδοση πολιτικών στην Ελλάδα Η Ελληνική πραγματικότητα Βασικές συστάσεις Αύξηση των τιμών του καπνού Ασφαλιστική κάλυψη για την παροχή συμβουλευτικών υπηρεσιών Ασφαλιστική κάλυψη φαρμακευτικών σκευασμάτων Παροχή εθνικής καθοδήγησης και κλινικών κατευθυντήριων γραμμών Στήριξη της εκπαίδευσης για τους ιατρούς πρωτοβάθμιας περίθαλψης Συμμετοχή των ιατρών πρωτοβάθμιας περίθαλψης Βελτίωση της κατάρτισης για όλους τους επαγγελματίες υγείας 1

Εισαγωγή Οι νόσοι οι οποίες σχετίζονται με το κάπνισμα ενοχοποιούνται για περίπου 20.000 θανάτους το χρόνο στην Ελλάδα¹ Η χώρα έχει επί του παρόντος το μεγαλύτερο ποσοστό καπνιστών από όλα τα μέλη του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ)² Το ποσοστό ατόμων που καπνίζουν καθημερινά είναι 35% (2008)⁵ ¹ Ελληνικός δικτυακός τόπος Nosmoke.gr. Ασθένειες που προκαλεί το κάπνισμα. Διατίθεται στη διεύθυνση http://www.nosmoke.gr/el/smokingandconsequences/smokingconditions.html Ημερομηνία τελευταίας πρόσβασης Ιανουάριος 2011 ² Κ. Βαρδαβάς, Α. Καφάτος. Smoking policy and prevalence in Greece: an overview. The European Journal of Public Health 2007 17(2):211 213. Διατίθεται στη διεύθυνση http://eurpub.oxfordjournals.org/cgi/content/full/17/2/211 Ημερομηνία τελευταίας πρόσβασης Ιανουάριος 2011 ⁵ Ευρωπαϊκή Επιτροπή. TNS Opinion & Social. European Commission Eurobarometer. Survey on Tobacco. 2009. Flash EB Series #253 Εισαγωγή Ο βασικός στόχος της υγειονομικής πολιτικής είναι να μειωθεί το ποσοστό των ενήλικων καπνιστών κατά 10% έως το 2012³ Η Ελλάδα έχει θεσπίσει νομοθεσία κατά του καπνίσματος τον Ιούλιο του 2009, η οποία τέθηκε σε πλήρη ισχύ τον Ιανουάριο του 2010 Από την 1η Σεπτεμβρίου 2010, απαγορεύτηκε το κάπνισμα σε όλους τους δημόσιους κλειστούς χώρους⁴ Βάσει της ισχύουσας νομοθεσίας απαγορεύεται επίσης η πώληση προϊόντων καπνού σε ανήλικους ³Υπουργείο Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης. Εθνικό Σχέδιο Δράσης Κάπνισμα 2008 2012. Διατίθεται στη διεύθυνση http://www.yyka.gov.gr/articles/health/domes kai draseis gia thn ygeia/ethnika sxedia drashs/95 ethnika sxedia drashs Ημερομηνία τελευταίας πρόσβασης Φεβρουάριος 2011 ⁴Δικτυακός τόπος Smokefree Partnership Ελλάδα. Διατίθεται στη διεύθυνση http://www.smokefreepartnership.eu/greece Ημερομηνία τελευταίας πρόσβασης Φεβρουάριος 2011 2

Επίδοση πολιτικών στην Ελλάδα Κατηγορία Ονομασία Δείκτη Τιμή Δείκτη σε Εθνικό Επίπεδο Πολιτικές για τον περιορισμό της έκθεσης στον Καπνό του Τσιγάρου (εκτίμηση του αθροίσματος των score των 7 συνιστωσών της βάσης δεδομένων 12/14 του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας. Μέγιστο άθροισμα η τιμή 14) Πίνακας: Αριθμός καπνιστών στην Ελλάδα (2006 2011) 2006 2011 Αριθμός % Αριθμός % Μη καπνιστής 1.840 46,3 3.286 50,0 Καπνιστής 1.860 46,8 2.362 36,0 Πρότερος καπνιστής 277 6,9 919 14,0 Σύνολο 3.997 100,0 6.567 100,0 Δ.ξ. / Δ.α. 26 2 3

Αριθμός ημερήσιας χρήσης τσιγάρων (2006 2011) 2006 2011 Αριθμός % Αριθμός % 1 5 128 6,9 289 12,2 6 10 261 14,0 498 21,1 11 20 791 42,5 998 42,3 21 40 539 29,0 485 20,5 41 > 141 7,6 92 3,9 Σύνολο 1.860 2.362 100,0 Μέσος όρος τσιγάρων την ημέρα 24,0 18,7 Χρονική διάρκεια διακοπής καπνίσματος (2006 2011) 2006 2011 Αριθμός % Αριθμός % 1 2 85 31,7 218 23,7 3 5 38 14,2 142 15,5 6 10 62 23,1 178 19,4 11 20 52 19,4 215 23,4 21 > 31 11,6 166 18,1 Σύνολο 268 100,0 919 100,0 Μέσος όρος ετών διακοπής 9,3 11,8 4

Αριθμός καπνιστών ανά γεωγραφική περιφέρεια (2011) Γεωγραφική Περιοχή Αττική Θεσσαλονίκη Βόρεια Ελλάδα Κεντρική Ελλάδα Ν. Αιγαίου/Κρήτη Αριθμός % Αριθμός % Αριθμός % Αριθμός % Αριθμός % Μη καπνιστής 1,108 49,1 297 47,4 739 49,4 824 53,9 318 48,1 Καπνιστής 876 38,9 243 38,8 502 33,5 488 31,9 253 38,3 Πρότερος καπνιστής 270 12,0 86 13,8 256 17,1 217 14,2 90 13,6 Σύνολο: 2,254 100,0 626 100,0 1,497 100,0 1,529 100,0 661 100,0 Δ.ξ. / Δ.α. 0 0 0 2 0 Αριθμός καπνιστών ανά φύλο (2011) Άνδρες Γυναίκες Άνδρες Φύλο Γ.ξ. / Γ.α. 2 0 Γυναίκες Αριθμός % Αριθμός % Όχι 1,275 40,5 2,011 58,8 Ναι 1,212 38,5 1,150 33,6 Πρότερος καπνιστής 661 21,0 258 7,6 Σύνολο 3,148 100,0 3,419 100,0 5

Αριθμός καπνιστών ανά ομάδα ηλικιών (2011) Ηλικία 18 24 ετών 25 39 ετών 40 54 ετών 55 64 ετών 65+ ετών Αριθμός % Αριθμός % Αριθμός % Αριθμός % Αριθμός % Όχι 269 60,9 771 46,7 774 42,0 566 48,9 906 61,5 Ναι 156 35,3 737 44,6 844 45,8 377 32,6 248 16,8 Πρότερος καπνιστής 17 3,8 143 8,7 225 12,2 215 18,5 319 21,7 Σύνολο 442 100,0 1,651 100,0 1,843 100,0 1,158 100,0 1,473 100,0 Γ.ξ. / Γ.α. 1 1 0 0 0 Μέσος όρος κατανάλωσης τσιγάρων ημερησίως κατά φύλο και ηλικία (2011) Σύνολο Άντρες Γυναίκες 6

Αριθμός καπνιστών ανά μορφωτικό επίπεδο (2011) Δημοτικό Γυμνάσιο Λύκειο Ανώτερη Ανώτατη Αριθμός % Αριθμός % Αριθμός % Αριθμός % Όχι 761 61,9 320 44,0 858 46,6 1,333 48,5 Ναι 293 23,8 286 39,3 768 41,7 1,010 36,7 Πρότερος καπνιστής 176 14,3 121 16,7 214 11,7 408 14,8 Σύνολο 1,230 100,0 727 100,0 1,840 100,0 2,751 100,0 Γ.ξ. / Γ.α. 0 0 1 1 Η Ελληνική πραγματικότητα Από τις αρχές του 2011, τα συνταγογραφούμενα φαρμακευτικά σκευάσματα για τη διακοπή του καπνίσματος δεν καλύπτονται από τα ασφαλιστικά ταμεία Εξετάζεται η αλλαγή του καθεστώτος ασφαλιστικής κάλυψης ειδικά όταν πρόκειται για σοβαρές, χρόνιες νόσους Δεν υπάρχουν ειδικές κατευθυντήριες γραμμές για τη διακοπή του καπνίσματος ή για τη θεραπεία της εξάρτησης απότονκαπνόστηνελλάδα Δεν υπάρχει επίσημο εκπαιδευτικό πρόγραμμα ή πρόγραμμα κατάρτισης για τους φοιτητές ιατρικής και τους ιατρούς πρωτοβάθμιας ή δευτεροβάθμιας φροντίδας υγείας. 7

Βασικές συστάσεις Μια δέσμη συστάσεων που θεωρούνται βασικές και εφαρμόσιμες σε ευρωπαϊκή κλίμακα έχει αναπτυχθεί. (α) Αύξηση των τιμών του καπνού (β) Ασφαλιστική κάλυψη του χρόνου για την παροχή συμβουλευτικών υπηρεσιών για τη διακοπή του καπνίσματος (ή αύξηση της υπάρχουσας ασφαλιστικής κάλυψης) (γ) Ασφαλιστική κάλυψη φαρμακευτικών σκευασμάτων για τη διακοπή του καπνίσματος (δ) Παροχή εθνικής καθοδήγησης για κλινικές κατευθυντήριες γραμμές (ή εφαρμογή των υπαρχουσών) (ε) Στήριξη της εκπαίδευσης για τους ιατρούς πρωτοβάθμιας περίθαλψης (στ) Μεγαλύτερη συμμετοχή των ιατρών πρωτοβάθμιας περίθαλψης στα προγράμματα για τη διακοπή του καπνίσματος (ζ) Βελτίωση της εκπαίδευσης και κατάρτισης για όλους τους επαγγελματίες υγείας Αύξηση των τιμών του καπνού Αναμενόμενο αποτέλεσμα Μείωση της κατανάλωσης προϊόντων καπνού Μείωση του ποσοστού καπνιζόντων Πιθανή μείωση του ποσοστού νεαρών ατόμων που αρχίζουν το κάπνισμα Παράδειγμα βέλτιστης πρακτικής: Δανία Η κυβέρνηση αύξησε τον ειδικό φόρο κατανάλωση τσιγάρων κατά 3,00 1 κορώνες Δανίας (ή κατά 10% περίπου) τον Ιανουάριο του 2010. Η Καρδιολογική Εταιρεία της Δανίας υπολόγισε ότι μια φορολογική αύξηση της τάξης του 10% θα οδηγούσε σε μείωση κατά 4% της κατανάλωσης 2 1 KPMG. Global Indirect Tax Brief. Issue 14, April 2009 2 Danish Heart Association (Hjerteforeningen). Baggrund for Hjerteforeningens forebyggelsespolitik 2009. [In Danish] December 2008 8

Ασφαλιστική κάλυψη για την παροχή συμβουλευτικών υπηρεσιών Αναμενόμενα αποτελέσματα Αύξηση της πρόσβασης σε υπηρεσίες για τη διακοπή του καπνίσματος (ιδιαίτερα για τα άτομα που ανήκουν σε χαμηλότερες κοινωνικές/οικονομικές τάξεις) Αύξηση της χρήσης υπηρεσιών για τη διακοπή του καπνίσματος Αύξηση του αριθμού ατόμων που κάνουν προσπάθεια να διακόψουν το κάπνισμα Αύξηση του αριθμού ατόμων που καταφέρνουν να διακόψουν το κάπνισμα Παράδειγμα βέλτιστης πρακτικής: Ιρλανδία Οι υπηρεσίες για τη διακοπή του καπνίσματος που παρέχονται από την Υπηρεσία Υγείας (HSE) είναι δωρεάν για όλους όσους παραπέμπονται στη συγκεκριμένη υπηρεσία Ασφαλιστική κάλυψη φαρμακευτικών σκευασμάτων Αναμενόμενα αποτελέσματα Αύξηση η του αριθμού ατόμων που κάνουν προσπάθεια να διακόψουν το κάπνισμα Αύξηση του αριθμού ατόμων που καταφέρνουν να διακόψουν το κάπνισμα Παράδειγμα βέλτιστης πρακτικής: Ηνωμένο Βασίλειο Η χώρα που παρέχει πλήρη ασφαλιστική κάλυψη των φαρμακευτικών σκευασμάτων για τη διακοπή του καπνίσματος 9

Παροχή εθνικής καθοδήγησης και κλινικών κατευθυντήριων γραμμών Αναμενόμενα αποτελέσματα Παράδειγμα βέλτιστης πρακτικής: Ηνωμένο Βασίλειο Εθνική καθοδήγηση Αύξηση της παροχής κατάλληλων υπηρεσιών Κάθε ένα από τα 4 έθνη έχει τους δικούς Τυποποίηση των υπηρεσιών βασισμένων σε του στόχους, όσον αφορά τα ποσοστά δεδομένα (evidence based) καπνιστών και υπάρχει εθνική καθοδήγηση για την επίτευξη αυτών των Εθνικές κλινικές κατευθυντήριες γραμμές στόχων, π.χ. η καθοδήγηση για τη Αναγνώριση της εξάρτησης από τον καπνό ως νόσου δημόσια υγεία σχετικά με την προαγωγή της υγείας στο χώρο εργασίας που Αύξηση της ικανότητας των παρόχων υγείας να παρέχεται από το Εθνικό Ινστιτούτο Υγείας προσφέρουν υπηρεσίες βασισμένες σε δεδομένα και Κλινικής Αριστείας (NICE) του Εθνική συνοχή στη θεραπευτική αντιμετώπιση Ηνωμένου Βασιλείου: «NICE Public Health Παροχή εργαλείων για την παρακολούθηση και τον Intervention Guidance. Workplace health έλεγχο της προόδου Προστασία από θεραπείες που δεν είναι τεκμηριωμένες, αποτελεσματικές ή οικονομικά προσιτές Αποτελεσματική ως προς το κόστος χρήση πόρων promotion: how to help employees to stop smoking. 2007¹» 1 NICE. Public Health Intervention Guidance 5. Workplace health promotion: how to help employees to stop smoking. 2007 Στήριξη της εκπαίδευσης για τους ιατρούς πρωτοβάθμιας περίθαλψης Αναμενόμενα αποτελέσματα Αύξηση του αριθμού ατόμων που κάνουν προσπάθεια να διακόψουν το κάπνισμα Αύξηση του αριθμού ατόμων που καταφέρνουν να διακόψουν το κάπνισμα Συμβολή στην αναγνώριση της εξάρτησης από τον καπνό ως νόσου Πιθανή αύξηση του όγκου έρευνας για τη νόσο Αύξηση της πρόσβασης σε υπηρεσίες διακοπής του καπνίσματος για μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού Διευκόλυνση της δημιουργίας ομάδων και δικτύων μεταξύ των επαγγελματιών υγείας 10

Συμμετοχή των ιατρών πρωτοβάθμιας περίθαλψης Αναμενόμενα αποτελέσματα Συμβολή στην αναγνώριση της εξάρτησης από τον καπνό ως νόσου Πιθανή αύξηση του όγκου έρευνας για τη νόσο Παροχή τυποποίησης των υπηρεσιών βάσει στοιχείων Αύξηση της παροχής εγκεκριμένων υπηρεσιών για τη διακοπή του καπνίσματος Μεγαλύτερη χρήση γνωστών επιτυχημένων παρεμβάσεων Βελτίωση της κατάρτισης για όλους τους επαγγελματίες υγείας Αναμενόμενα αποτελέσματα Συμβολή στην αναγνώριση της εξάρτησης από τον καπνό ως νόσου Πιθανή αύξηση του όγκου έρευνας για τη νόσο Παροχή τυποποίησης των υπηρεσιών βάσει στοιχείων Αύξηση της παροχής εγκεκριμένων υπηρεσιών για τη διακοπή του καπνίσματος Αύξηση της πρόσβασης σε υπηρεσίες για τη διακοπή του καπνίσματος για μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού Διευκόλυνση της δημιουργίας ομάδων και δικτύων μεταξύ των επαγγελματιών υγείας Παράδειγμα βέλτιστης πρακτικής: Νορβηγία Στη Νορβηγία, η θεραπεία της εξάρτησης από τον καπνό αποτελεί μέρος του εθνικού προγράμματος υγείας και του προγράμματος πρωτοβάθμιας περίθαλψης¹ 1 World Health Organization Tobacco database. Available at: http://data.euro.who.int/tobacco/default.aspx?tabid=2404 Last accessed March 2011 11

Ευχαριστώ θερμά για την προσοχή σας! 12