Γεώργιος ΓΕΩΡΓΑΚΗΣ Πολιτικός µηχανικός ΕΜΠ geogeorgakis@teemail.gr

Πράξεις εφαρµογής περιοχών που εντάχθηκαν στο σχέδιο πόλης µε το ν.1337/83 και προβλήµατα α- πώλειας κοινόχρηστων χώρων. Η περίπτωση του ήµου Αρτέµιδος Αττικής Γεώργιος ΓΕΩΡΓΑΚΗΣ Πολιτικός µηχανικός ΕΜΠ geogeorgakis@teemail.gr ΠΕΡΙΛΗΨΗ Η εργασία αυτή εκπονήθηκε στα πλαίσια του µαθήµατος: «Προσεγγίσεις του σχεδιασµού στην Ελλάδα» και ασχολείται µε τις πράξεις εφαρµογής περιοχών που εντάχθηκαν στο σχέδιο πόλεως σύµφωνα µε τις διατάξεις του Ν.1337/83 σαν περιοχές δεύτερης κατοικίας και έχουν καταλήξει να αποτελούν εκ των πραγµάτων περιοχές πρώτης κατοικίας. Στόχος της εργασίας είναι να αναδείξει την µεγάλη χρονική καθυστέρηση της κύρωσης των πράξεων εφαρµογής που σε κάποιες περιπτώσεις ξεπερνά την 20-ετία, σε συνδυασµό µε τον κίνδυνο που εγκυµονεί η καθυστέρηση αυτή για την απώλεια αρκετών κοινόχρηστων χώρων µε εξέταση του φαινοµένου αυτού στον ήµο Αρτέµιδος Αττικής. Εξετάζεται το νοµικό καθεστώς που διέπει την κατάσταση αυτή, ενώ γίνεται µια προσπάθεια να προσεγγιστούν τα προβλήµατα και να προταθούν µέτρα για την όσο το δυνατόν καλύτερη αντιµετώπιση του προβλήµατος που έχει δηµιουργηθεί και µεγαλώνει µε την πάροδο του χρόνου. ABSTRACT This work was worked out in the frames of course: Approaches of planning in Greece and deal with the action of application of regions that was included in the drawing of city accordingly the provisions of law 1337/83 aw regions of second residence and they have led to constitute regions of first residence. Objective of work is it elects the big time delay of action of application that in certain cases exceeds the 20 years in combination with the danger that gestates this delay for the loss of enough communal spaces with examination of this phenomenon in the Municipality of Artemis Attica. In examined the legal regime that conditions this situation, while becomes an effort are approached the problems and are proposed metres for as much as possible better confrontation of problem that has been created and grown with the byway of time. 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Από τα µέσα της δεκαετίας του 1960 που άρχισε η κατασκευή παραθεριστικών κατοικιών από τους κατοίκους του πολεοδοµικού συγκροτήµατος της Αθήνας στις κοντινές προς την Αθήνα παραλίες (περιοχές που «έβλεπαν» στον Σαρωνικό ή στον Νότιο Ευβοϊκό Κόλπο), εµφανίστηκε το κύµα αυθαιρέτων που κατέκλυσε µεγάλο µέρος της παραλίας του Νοµού Αττικής. Κατόπιν η Πολιτεία προσπάθησε να καταπολεµήσει την κατάσταση αυτή και παράλληλα να δώσει «λύση» -όπως πάντα κατόπιν εορτής- στο κοινωνικό πρόβληµα που είχε δηµιουργηθεί, εντάσοντας στο σχέδιο πόλεως µεγάλα τµήµατα των περιοχών αυτών µε τον Ν.1337/83. Όµως για αρκετά χρόνια µετά την ένταξη στο σχέδιο πόλεως εκκρεµούν κυρώσεις των πράξεων εφαρµογής. Το γεγονός της καθυστέρησης των πράξεων εφαρµογής δηµιουργεί ένα σωρό πολεοδοµικά προβλήµατα µε µεγαλύτερο αυτό της «απώλειας» αρκετών από τους χώρους που η πολεοδοµική µελέτη έχει χαρακτηρίσει σαν κοινόχρηστους, λόγω της παρέλευσης «εύλογου» χρονικού διαστήµατος χωρίς να έχουν κυρωθεί οι πράξεις εφαρµογής. Το πρόβληµα αυτό δεν έχει µέχρι σήµερα αντιµετωπιστεί από τους ειδικούς και από το κοινωνικό ΕΜΠ ΠΜΣ Πολεοδοµία Χωροταξία Προσεγγίσεις του σχεδιασµού στην Ελλάδα 2008/09 47

σύνολο γενικότερα µε την απαιτούµενη υπευθυνότητα και µε την τάση που παρουσιάζει η Ελληνική πόλη και ιδιαίτερα η Αθήνα να διαχέεται, κατά την άποψή µου µε την πάροδο του χρόνου θα γίνεται πιο έντονο. Στόχος της εργασίας αυτής είναι να αναλυθεί όσο είναι δυνατόν το νοµικό πλαίσιο της κατάστασης και οι διατάξεις που διέπουν την περίπτωση που εξετάζου- µε. Θα µπορούσαµε να υποθέσουµε ότι όσο καθυστερούν οι κυρώσεις των πράξεων εφαρµογής, τόσο χάνονται κοινόχρηστοι χώροι και κατά συνέπεια η ζωή σε πόλεις που µέχρι «χθες» ήταν συνώνυµες µε την ύπαιθρο και την εξοχή, θα γίνεται αφόρητη και την απάντηση στην υ- πόθεση αυτή θα προσπαθήσουµε να προσεγγίσουµε µέσω αυτής της εργασίας. Στην παρούσα εργασία θα προσπαθήσουµε να µελετήσουµε το νοµικό καθεστώς που ισχύει για τον αποχαρακτηρισµό των κοινόχρηστων χώρων προσεγγίζοντας και κάποιες αποφάσεις του Συµβουλίου της Επικρατείας που κατά κάποιον τρόπο έχουν δηµιουργήσει µια σχετική νοµολογία και στην συνέχεια θα δούµε κάποιες λίγες χαρακτηριστικές περιπτώσεις αποχαρακτηρισµών κοινόχρηστων χώρων που έλαβαν χώρα στον ήµο Αρτέµιδος Αττικής. Για την περίπτωση του ήµου Αρτέµιδος θα αντλήσουµε πληροφορίες από τα στοιχεία που υπάρχουν στον ήµο και ιδιαίτερα στην Τεχνική Υπηρεσία του. 2. Η «ΠΡΑΞΗ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ» ΩΣ ΕΡΓΑΛΕΙΟ ΕΞΑΣΦΑΛΙΣΗΣ ΚΟΙΝΟΧΡΗΣΤΩΝ ΧΩΡΩΝ Στο κεφάλαιο αυτό θα γίνει µια προσέγγιση της έννοιας της πράξης εφαρµογής σε συνδιασµό µε την εξασφάλιση κοινόχρηστων χώρων για την πόλη µετά από την κύρωσή της. Μετά την εκπόνηση και την έγκριση της πολεοδοµικής µελέτης ακολουθεί η εφαρµογή της. Η εφαρµογή της πολεοδοµικής µελέτης συντελείται µε την σύνταξη την κύρωση και κατόπιν την µεταγραφή της πράξης στο αρµόδιο υποθηκοφυλακείο της περιοχής αν δεν λειτουργεί κτηµατολόγιο ενώ αν λειτουργεί κτηµατολογικό γραφείο στην περιοχή τότε η πράξη καταχωρίζεται στο αρµόδιο κτηµατολογικό γραφείο. Μία βασική αποστολή της Πράξης Εφαρµογής είναι να πραγµατοποιηθούν οι κατάλληλες ενέργειες προκειµένου να αποκτηθεί και να διατεθεί η γη για τον σχηµατισµό των κοινόχρηστων και κοινωφελών χώρων καθώς και ο σχηµατισµός των οικοδοµικών τετραγώνων όπως αυτοί προβλέπονται στο εγκεκριµένο ρυµοτοµικό σχέδιο και στην πολεοδοµική µελέτη. Όπως είναι φυσικό και αναµενόµενο για να υλοποιηθούν όλα τα παραπάνω πρέπει να γίνει εφαρµογή των διατάξεων του Ν.1337/83 περί εισφορών σε γη και χρήµα καθώς και οι απαιτούµενες από την µελέτη ρυµοτοµήσεις τακτοποιήσεις και προσκυρώσεις των οικοπέδων. Όπως θα έγινε ήδη αντιληπτό ο Ν.1337/83 εµπεριέχει τις διατάξεις των πράξεων ρυµοτοµίας και αναλογισµού αποζηµίωσης του Ν.. της 17-7-1923 και επιπλέον εισάγει την έννοια της εισφοράς σε γη, αποτελεί την βάση για την εισφορά σε χρήµα και καθορίζει τους χώρους που προορίζονται για κοινωφελείς κοινόχρηστοι. Με λίγα λόγια περιλαµβάνει όλες τις ενέργειες που πρέπει να λάβουν χώρα προκειµένου να εφαρµοστεί η πολεοδοµική µελέτη. Η πράξη εφαρµογής κατά κανόνα- αφορά ολόκληρη την Πολεοδοµική Ενότητα αλλά σε µερικές ειδικές περιπτώσεις είναι δυνατόν να πραγµατοποιηθεί σε µικρότερη κλίµακα (π.χ. ένα οικοδοµικό τετράγωνο) οπότε µιλάµε για «µεµονωµένη πράξη εφαρµογής». Προκει- µένου να συνταχθεί µεµονωµένη πράξη εφαρµογής θα πρέπει να µην επηρεάζει η πράξη άλλα οικοδοµικά τετράγωνα παρά µόνο το οικοδοµικό τετράγωνο µε το οποίο θα ασχοληθεί. Σε µεµονωµένες πράξεις εφαρµογής συνήθως καταφεύγει η διοίκηση ώστε να καταφέρει να εξασφαλίσει χώρους σχολείων, παιδικών χαρών, κ.λ.π. δεδοµένου ότι η κύρωση των πράξεων ε- φαρµογής καθυστερεί µε αποτέλεσµα να «χάνονται» κοινόχρηστοι και κοινωφελείς χώροι µε τρόπο που θα αναλύσουµε διεξοδικά παρακάτω. 3. ΑΝΑ ΡΟΜΗ ΣΤΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΤΗΣ ΠΟΛΕΟ ΟΜΙΣΗΣ ΤΗΣ ΑΡΤΕΜΙ ΑΣ Η Αρτέµιδα -συνολικής επιφάνειας 19500 στρεµµάτων- (Λούτσα) αποσπάστηκε από τον ήµο Σπάτων στον οποίο υπαγόταν διοικητικά και αποτέλεσε ξεχωριστή κοινότητα την κοι- 48 ΕΜΠ ΠΜΣ Πολεοδοµία Χωροταξία Προσεγγίσεις του σχεδιασµού στην Ελλάδα 2008/09

νότητα Αρτέµιδος- το 1974 (Π..773/1-11-1974, Φ.Ε.Κ. Α 340/16-11-1974), ενώ αποτέλεσε ξεχωριστό ήµο τον ήµο Αρτέµιδος- το 1994 (Π..217/30-8-1994, Φ.Ε.Κ. Α 133/1994) και διοικητικά υπάγεται στην Περιφέρεια Αττικής και στην Νοµαρχία Ανατολικής Αττικής. Η ονοµασία «Λούτσα» προέρχεται από την αρβανίτικη λέξη «λούτσα» που σηµαίνει υγρός, βαλτώδης τόπος. Η ονοµασία «Αρτέµιδα» οφείλεται στο Ναό της Ταυροπόλου Αρτέ- µιδας της αρχαίας Ελληνικής θεότητας της φύσης και του κυνηγιού- που υπάρχει στην περιοχή. Η περιοχή κατοικήθηκε χωρίς διακοπή από την Πρωτοελλαδική εποχή και ο οικισµός ονοµαζόταν «Αραφηνίδες Αλές». Η δηµογραφική εξέλιξη στην περιοχή του ήµου Αρτέµιδος χαρακτηρίζεται από µια συνεχή και µε ταχείς ρυθµούς πληθυσµιακή εξάπλωση σε όλη τη διάρκεια των τελευταίων 40 ετών (βλέπε πίνακα 1). Έτος απογραφής 1961 1971 1981 1991 2001 Πληθυσµός Αρτέµιδος 165 564 4249 9485 17391 Πληθυσµός Ελλάδας 8388553 8768641 9740417 10264156 10964020 Πίνακας 1. Πληθυσµιακή εξέλιξη του ήµου Αρτέµιδος σε σχέση µε το σύνολο της Χώρας (Πηγή: Ε.Σ.Υ.Ε.) Από τα παραπάνω βλέπουµε καθαρά ότι οι ρυθµοί πληθυσµιακής µεταβολής στην περιοχή είναι ιδιαίτερα υψηλοί και πολλαπλάσιοι από τους αντίστοιχους της χώρας. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι στην περιοχή της µελέτης οι εξελίξεις προκύπτουν ως συνισταµένη των τάσεων αστικοποίησης της περιοχής, ανάπτυξης παραθεριστικής κατοικίας καθώς και µόνιµης εγκατάστασης στις περιοχές παραθεριστικής κατοικίας. Ήδη από τις αρχές της δεκαετίας του 1960 η ευρύτερη περιοχή της Ανατολικής Αττικής λειτουργεί σαν κύριος χωρικός υποδοχέας ενός έντονου ρεύµατος εσωτερικής µετοίκησης που σχετίζεται µε µια διευρυµένη τάση εγκατάλειψης της υπαίθρου και µετακίνησης του πληθυσµού κοντά σε αστικά κέντρα. Αρχικά το κύριο πληθυσµιακό ρεύµα που εισέρεε στην περιοχή είχε χαρακτήρα παραθεριστικής εποχιακής κατοικίας η οποία εξελίχθηκε σε κύριο οικιστικό και κοινωνικοοικονοµικό χαρακτηριστικό της περιοχής. Τον ισχυρισµό αυτόν έρχεται να ενισχύσει και ο συνεχώς αυξανόµενος αριθ- µός των κατοικούµενων κατοικιών και η αντίστοιχη µείωση των κενών (παραθεριστικών) κατοικιών όπως αυτό φαίνεται στις απογραφές του 1981,1991 και 2001 (βλέπε πίνακα 2). Απογραφή Σύνολο κατοικιών Κατοικούµενες κατοικίες Κενές κατοικίες 1981 11250 1440 9810 1991 14626 2999 11627 2001 20152 11150 9002 Πίνακας 2. Η µεταβολή του αριθµού των κατοικιών στον ήµο Αρτέµιδος (Πηγή: Ε.Σ.Υ.Ε.) Ο ρυθµός ανάπτυξης της παραθεριστικής κίνησης σε όλη την διάρκεια των τελευταίων 20 ετών υπήρξε ραγδαίος µε συνέπεια την άναρχη και ταχύρυθµη δόµηση στην περιοχή, χωρίς να έχουν λυθεί βασικά προβλήµατα υποδοµής µε αποτέλεσµα να παρατηρούνται προβλή- µατα όπως αισθητός περιορισµός ελεύθερων χώρων, νόθευση της οµορφιάς του τοπίου, γενικότερα υποβάθµιση του φυσικού περιβάλλοντος, ενώ για λόγους κερδοσκοπίας παρατηρήθηκε κατάτµηση της γης σε µεγάλο βαθµό µε επιφάνεια οικοπέδων 200-400 µ2. Όλα αυτά είχαν σαν αποτέλεσµα να δηµιουργηθεί µια περιοχή υψηλής οικιστικής συγκέντρωσης µε µεγάλες ελλείψεις σε χρήσεις κοινωνικών εξυπηρετήσεων. Οι ανάγκες σε υποδοµές εκπαίδευσης, υγείας πρόνοιας και αθλητικής χρήσης δεν προβλέφθηκαν έγκαιρα µε αποτέλεσµα η υπάρχουσα σήµερα κατάσταση να είναι δύσκολα αντιστρέψιµη. ΕΜΠ ΠΜΣ Πολεοδοµία Χωροταξία Προσεγγίσεις του σχεδιασµού στην Ελλάδα 2008/09 49

Εικόνα 1. Χάρτης µε την ευρύτερη περιοχή της Αρτέµιδας Εικόνα 2. ορυφορική φωτογραφία του ήµου Αρτέµιδος 4. ΠΟΛΕΟ ΟΜΙΚΟ ΚΑΘΕΣΤΩΣ ΣΗΜΕΡΙΝΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ Οι οικιστικές περιοχές του ήµου Αρτέµιδος από πολεοδοµική σκοπιά έχουν διαχωριστεί σε περιοχές Α κατοικίας στα όρια του παλιού οικισµού (περιοχή Κέντρου) και σε περιοχές Β κατοικίας όλη την υπόλοιπη περιοχή που εντάχθηκε στο σχέδιο πόλεως στα πλαίσια της Ε.Π.Α. (Επιχείρηση Πολεοδοµικής Ανασυγκρότησης). (βλέπε πίνακα 3). ΠΟΛΕΟ ΟΜΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ Φ.Ε.Κ. ΣΧΟΛΙΑ Π.Ε.1,2 Π. /γµα 7-11-1988/Φ.Ε.Κ.882 /9-12-1988 Μη κυρωµένες πράξεις εφαρµογής Π.Ε.3,4,5 Π. /γµα 19-6-1987/Φ.Ε.Κ.722 /31-7-1987 Κυρωµένες πράξεις εφαρµογής σε Π.Ε. 3 και Π.Ε.5 και µη κυρωµένη σε Π.Ε.4 Π.Ε.6 Π. /γµα 14-6-1989/Φ.Ε.Κ.424 /16-6-1989 Μη κυρωµένη πράξη εφαρµογής Π.Ε.7,8,9 Π. /γµα 13-4-1989/Φ.Ε.Κ.298 /17-5-1989 Μη κυρωµένες πράξεις εφαρµογής Π.Ε.10,11 Π. /γµα 15-9-1989/Φ.Ε.Κ.638 /9-10-1989 & Π. /γµα 30-9-1991/Φ.Ε.Κ.785 /6-11-1991 Μη κυρωµένες πράξεις εφαρµογής Π.Ε.12 Π. /γµα 12-6-1997/Φ.Ε.Κ.578 /7-7-1997 Μη κυρωµένη πράξη εφαρµογής Π.Ε.13 Π. /γµα 15-2-1991/Φ.Ε.Κ.111 /12-3-1991 Μη κυρωµένη πράξη εφαρµογής Π.Ε.14 Π. /γµα 5-10-1989/Φ.Ε.Κ.641 /9-10-1989 Μη κυρωµένη πράξη εφαρµογής Πίνακας 3. Πολεοδοµικές Ενότητες (Π.Ε.) του ήµου Αρτέµιδος που εντάχθηκαν στο σχέδιο πόλεως µε τις διατάξεις του Ν.1337/83 Ο παλαιός οικισµός του ήµου διαθέτει εγκεκριµένο ρυµοτοµικό σχέδιο από το 1965 και καταλαµβάνει επιφάνεια 115 στρεµµάτων. Το υπόλοιπο εντός σχεδίου τµήµα του ήµου έχει επιφάνεια 12500 στρέµµατα. Από το τµήµα αυτό το οποίο χωρίζεται σε 14 Πολεοδοµικές Ενότητες (Π.Ε.) οι πράξεις εφαρµογής έχουν κυρωθεί στην Π.Ε.5 (σύµφωνα µε την 50 ΕΜΠ ΠΜΣ Πολεοδοµία Χωροταξία Προσεγγίσεις του σχεδιασµού στην Ελλάδα 2008/09

υπ αρ.14471/3765/19-10-1997 απόφαση Νοµάρχη Ανατολικής Αττικής) και στην Π.Ε.3 (σύµφωνα µε την υπ αρ.12796/1726/21-9-2006 απόφαση Νοµάρχη Ανατολικής Αττικής). ηλαδή από τα 12500 στρέµµατα που χωρίζονται σε δεκατέσσερεις Πολεοδοµικές Ενότητες (Π.Ε.) έχουµε κυρωµένες πράξεις εφαρµογής σε δύο µόνο Πολεοδοµικές Ενότητες (Π.Ε.) που αντιστοιχούν σε συνολική επιφάνεια 2250 στρεµµάτων. Εικόνα 3. Η διαίρεση του εντός σχεδίου τµήµατος του ήµου Αρτέµιδος σε 14 Πολεοδοµικές Ενότητες (Π.Ε.) Στην Αρτέµιδα δεν υφίσταται Γ.Π.Σ. Η παραλιακή περιοχή του ήµου ανήκει στην καθορισµένη µε το Φ.Ε.Κ.465 /85 περιοχή Β κατοικίας ενώ η λοιπή περιοχή υπάγεται στο καθεστώς που ορίζει η Ζ.Ο.Ε. Αττικής (Φ.Ε.Κ.284 /83) οι ζώνες Ν.Αττικής (Φ.Ε.Κ.707 /79) και η εκτός σχεδίου δόµηση (Φ.Ε.Κ.270 /85). Η ένταξη της περιοχής στο σχέδιο πόλεως καθόρισε τις χρήσεις γης στις εντός σχεδίου περιοχές ακολουθώντας την κεντρική ιδέα ενός µοντέλου παραθεριστικής κατοικίας ορίζοντας έτσι περιοχές αµιγούς κατοικίας στο σύνολό της και ελάχιστες περιοχές γενικής κατοικίας κατά µήκος του κεντρικού δρόµου (Λ.Αρτέµιδος) που διατρέχει την περιοχή. 5. ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΚΑΙ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΟΥ ΣΧΕ ΙΑΣΜΟΥ 5.1. ΓΕΝΙΚΑ Όπως εύκολα διαπιστώνουµε παρατηρώντας τον παραπάνω πίνακα 2 µεταξύ της ηµερο- µηνίας ένταξης στο σχέδιο πόλεως µιας Πολεοδοµικής Ενότητας και της ηµεροµηνίας κύρωσης της πράξης εφαρµογής της ίδιας Πολεοδοµικής Ενότητας όπου αυτό έχει συµβεί- µεσολαβεί ένα µεγάλο χρονικό διάστηµα. Από την άλλη στις δώδεκα από τις δεκατέσσερις Πολεοδοµικές Ενότητες που δεν έχει κυρωθεί η πράξη εφαρµογής, παρατηρούµε ότι εκκρεµεί η κύρωση για πολλά χρόνια που σε κάποιες περιπτώσεις ξεπερνούν τα 20! Από την αργοπορία αυτή όπως θα δούµε παρακάτω προκύπτουν ένα σωρό προβλήµατα που υποβαθµίζουν όχι µόνο το περιβάλλον του τόπου αλλά και την καθηµερινότητα των πολιτών και των κατοίκων της πόλης. Πιο συγκεκριµένα οι περιοχές που εντάσσονται στο σχέδιο πόλεως όπως είναι φυσικό εκτός από οικοδοµήσιµα τετράγωνα, περιέχουν κοινόχρηστους και κοινωφελείς χώρους προκειµένου η διαβίωση στην πόλη που πρόκειται να δηµιουργηθεί να είναι άνετη και να περιέχει όλους τους απαιτούµενους χώρους (πλατείες, χώροι στάθµευσης, σχολεία, χώροι αθλοπαιδιών, χώροι κατασκευής διοικητικών κέντρων, κ.λ.π.). Παρατηρούµε ότι επειδή καθυστερούν να κυρωθούν οι πράξεις εφαρµογής, οι διάφοροι πολίτες που είναι ιδιοκτήτες εκτάσεων που βρίσκονται σε οικοδοµικά τετράγωνα χαρακτηρισµένα σαν κοινόχρηστοι χώροι στο Φ.Ε.Κ. ένταξης της περιοχής στο σχέδιο πόλεως, να καταφεύγουν στην ιοικητική ικαιοσύνη και επικαλούµενοι της προστασία που παρέχει το Σύνταγµα στην ιδιοκτησία (άρθρο 17 παρ. 4 του Συντάγµατος της Ελλάδας) να επιτυγχάνουν τον αποχαρακτηρισµό της ιδιοκτησίας τους και στη συνέχεια την µετατροπή της σε οικοδοµήσιµο χώρο. Αυτό αν το δούµε από την σκοπιά του ηµόσιου συµφέροντος είναι ολέθριο και επειδή η εκκρεµότητα των µη κυρωµένων πράξεων εφαρµογής εξακολουθεί να υπάρχει, ο αποχαρακτηρισµός των κοινόχρηστων χώρων έχει φτάσει στα όρια της επιδηµίας. Ένας ικανός αριθµός ΕΜΠ ΠΜΣ Πολεοδοµία Χωροταξία Προσεγγίσεις του σχεδιασµού στην Ελλάδα 2008/09 51

κοινόχρηστων χώρων µετατράπηκαν και συνεχίζουν να µετατρέπονται σε οικόπεδα που κατά κανόνα οικοδοµούνται άµεσα και µε συνοπτικές διαδικασίες µε αποτέλεσµα να χαθούν ανεπιστρεπτί πολλοί κοινόχρηστοι χώροι. 5.2. ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ - ΝΟΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΙΑ ΙΚΑΣΙΕΣ Ας παρακολουθήσουµε λίγες ενδεικτικές περιπτώσεις τέτοιων χαµένων κοινοχρήστων χώρων παραθέτοντας αρχικά µερικές βασικές αρχές της Πολεοδοµίας και την Χωροταξίας. Σύµφωνα µε τον Αριστοτέλη (Πολιτικά, Βιβλίο Α ) η πόλη είναι η ανώτατη µορφή κοινωνίας η οποία υφίσταται προκειµένου να παρέχει τα απαραίτητα αγαθά για τη ζωή του ανθρώπου µε στόχο την κατάκτηση του «ευ ζην» δηλαδή της ηθικής τελείωσης, της ανώτερης ποιοτικά ζωής που διέπεται από το µέτρο και είναι απαλλαγµένη από ακρότητες και µεταβολές, της ηθικά εννοούµενης ευδαιµονίας. Κατά τον καθηγητή του Ε.Μ.Π. Γ. Σαρηγιάννη, Πολεοδοµία είναι η επέµβαση στην πόλη και γεννήθηκε από την ανάγκη αντιµετώπισης των πολεοδοµικών προβληµάτων, δηλαδή της χωρίς µέτρο, χωρίς ρυθµό και χωρίς σχέδιο επέκτασης της πόλης και της αποξένωσης του πολίτη από τον χώρο του τα οποία είναι ουσιαστικά προβλήµατα που αντιµετωπίζει η κοινωνία σαν σύνολο. Έτσι βασικός σκοπός της Πολεοδοµίας είναι η διορθωτική παρέµβαση στο δο- µηµένο περιβάλλον. Ας σηµειωθεί ότι στην Ελλάδα η πολεοδόµηση µιας περιοχής κατά κανόνα προηγείται του οποιουδήποτε χωροταξικού σχεδιασµού, και για εξήντα χρόνια ο µοναδικός πολεοδοµικός νόµος που εκδόθηκε ήταν το Ν.. της 17-7-1923 «Περί σχεδίων Πόλεων, Κωµών και Συνοικισµών του Κράτους και οικοδοµής αυτών» και το οποίο σε αντίθεση µε τους µεταγενέστερους πολεοδοµικούς νόµους, δεν απαιτούσε γενικότερο πολεοδοµικό σχεδιασµό. Από την άλλη όπως προκύπτει από το άρθρο 24 παράγραφος 2 του Συντάγµατος, το πολεοδοµικό και χωροταξικό δίκαιο είναι αντικείµενο ενός κεντρικού κρατικού σχεδιασµού και δεν είναι υπόθεση της τοπικής κοινωνίας παρά το γεγονός ότι η τοπική κοινωνία υφίσταται τις όποιες πολεοδοµικές και χωροταξικές επιλογές της κεντρικής διοίκησης. Έτσι φορέας του πολεοδοµικού σχεδιασµού είναι ο Υπουργός ΠΕ.ΧΩ..Ε. σαν κεντρικό όργανο ή ο Γενικός Γραµµατέας της Περιφέρειας σαν περιφερειακό όργανο ανάλογα µε την σηµασία και τον το- µέα της αρµοδιότητάς τους. Ένα ακόµα εργαλείο για την πολεοδοµική προστασία του κοινωνικού συνόλου είναι το «πολεοδοµικό κεκτηµένο» (απόφαση ολοµέλειας ΣτΕ 10/1998) το οποίο αποτελεί φραγµό στις πολεοδοµικές επεµβάσεις που είναι ικανές να επιφέρουν ανεπανόρθωτες βλάβες στο οικιστικό περιβάλλον και γενικότερα στην ποιότητα ζωής των ανθρώπων. Το πολεοδοµικό κεκτη- µένο απαιτεί από τον νοµοθέτη αλλά και από την διοίκηση σαν φορείς τόσο του χωροταξικού όσο και του πολεοδοµικού σχεδιασµού να λαµβάνουν µέτρα για την αναβάθµιση του οικιστικού περιβάλλοντος ενώ υπόκειται το κάθε µέτρο που θα λάβουν στον έλεγχο του ακυρωτικού δικαστή. ηλαδή το Συµβούλιο της Επικρατείας εισάγοντας µε την νοµολογία του την έννοια του πολεοδοµικού κεκτηµένου και θεωρώντας ότι το οικιστικό περιβάλλον χρήζει προστασίας και φροντίδας προκειµένου να διατηρήσει και να αναδείξει την φυσιογνωµία του. Ακόµα έχει δεχτεί ότι ο κανόνας του πολεοδοµικού κεκτηµένου είναι ο τρόπος που θα µας οδηγήσει σε ένα βιώσιµο αστικό περιβάλλον. Πως όµως µεταφέρονται στην καθηµερινότητα οι αρχές της αειφορίας, του πολεοδοµικού κεκτηµένου και τόσες άλλες αρχές που έχουν θεσπιστεί από τον νοµοθέτη ή από την διοικητική δικαιοσύνη για να προστατεύουν το κοινωνικό σύνολο; Εξειδικεύοντας τους πολεοδοµικούς προβληµατισµούς µας θα µπορούσαµε να επικεντρώσουµε στην κατηγορία των κοινοχρήστων χώρων. Βασικό στοιχείο του ορθολογικού σχεδιασµού µιας περιοχής αποτελεί η πρόβλεψη και διαµόρφωση κοινόχρηστων χώρων και χώρων πρασίνου, η έκταση, το εύρος και η διάταξη των οποίων αποτελεί βασική προϋπόθεση της αντιµετώπισης των αναγκών της λειτουργικότητας και της αισθητικής των πόλεων και καθοριστικό παράγοντα της φυσιογνωµίας των πόλεων. Η ανάγκη προστασίας των χώρων αυτών οι 52 ΕΜΠ ΠΜΣ Πολεοδοµία Χωροταξία Προσεγγίσεις του σχεδιασµού στην Ελλάδα 2008/09

οποίοι αποτελούν υποκατάστατο του φυσικού περιβάλλοντος γίνεται επιτακτικότερη στις µέρες µας εξαιτίας της δραστικής µείωσής τους από την άναρχη δόµηση, από την χρησιµοποίησή τους για εξυπηρέτηση άλλων δηµόσιων σκοπών και λόγω του ότι σήµερα το κόστος απαλλοτριώσεων στις πόλεις είναι πάρα πολύ µεγάλο. Αν θέλαµε να επιχειρήσουµε να δώσουµε έναν ορισµό για τους κοινόχρηστους χώρους, θα µπορούσαµε να πούµε ότι σύµφωνα µε το άρθρο 242 παρ. 2 ΚΒΠΝ κοινόχρηστους χώρους αποτελούν οι δρόµοι, οι πλατείες, τα άλση και γενικότερα όλοι οι προοριζόµενοι για κοινή χρήση ελεύθεροι χώροι που καθορίζονται από το εγκεκριµένο ρυµοτοµικό σχέδιο ή έ- χουν τεθεί σε κοινή χρήση µε νόµιµο τρόπο. Ένας άλλος ορισµός (. Χριστοφιλόπουλος, 2000) είναι ότι για να χαρακτηριστεί ένας χώρος σαν κοινόχρηστος θα πρέπει να ισχύουν οι παρακάτω τρεις προϋποθέσεις: α) να πρόκειται για ελεύθερο χώρο, β) ο χώρος αυτός να προορίζεται για κοινή χρήση και γ) να καθορίζεται από το εγκεκριµένο ρυµοτοµικό σχέδιο ενός οικισµού. Μέσα από το πρίσµα του πολεοδοµικού κεκτηµένου που αναφέρθηκε παραπάνω, θα µπορούσαµε να πούµε ότι η διαφύλαξη των κοινόχρηστων χώρων είναι προαπαιτούµενο για την προστασία του οικιστικού περιβάλλοντος. Το Συµβούλιο της Επικρατείας και συγκεκριµένα η επιτροπή αναστολών µε την υπ αρ.114/2002 απόφασή της υπέδειξε ότι µε τις τροποποιήσεις των πολεοδοµικών σχεδίων θα πρέπει να υπάρχει ο στόχος της αύξησης ή στην χειρότερη περίπτωση της διατήρησης των κοινόχρηστων χώρων δεδοµένου ότι πλέον σε όλες τις πόλεις οι εναποµείναντες χώροι είναι ελάχιστοι και τυχόν µείωσή τους αντιβαίνει στο άρθρο 24 του Συντάγµατος και η όποια αξιοποίηση των κοινόχρηστων χώρων θα πρέπει να γίνεται κατά συµβατό τρόπο µε την βασική πολεοδοµική λειτουργία τους. Ας σηµειωθεί ότι σύµφωνα µε το Συµβούλιο της Επικρατείας - υπ αρ.1118/1993 απόφαση τα άλση και τα πάρκα που βρίσκονται σε κοινόχρηστους χώρους εντός του εγκεκριµένου ρυµοτοµικού σχεδίου εξοµοιώνονται µε τα δάση και ως εκ τούτου δεν επιτρέπεται η µεταβολή της χρήσης τους. Ας αναφερθεί ότι ενώ για τον αποχαρακτηρισµό κοινόχρηστου χώρου αρκεί η τροποποίηση του εγκεκριµένου ρυµοτοµικού σχεδίου, για τη µετατροπή του οικοδοµήσιµου χώρου σε κοινόχρηστο απαιτείται επιπλέον και η συντέλεση της πράξης απαλλοτρίωσης. Η ταυτόχρονη συντέλεση της πράξης απαλλοτρίωσης θεωρείται απαραίτητη δεδοµένου ότι υπάρχει ο κίνδυνος προσωρινής η οριστικής απώλειας του κοινόχρηστου χώρου στην περίπτωση καθυστέρησης η µη πραγµατοποίησης της πράξης απαλλοτρίωσης. Επίσης και αυτό αφορά περισσότερο την µελέτη περίπτωσης µας υπάρχει κίνδυνος αν όχι βεβαιότητα να αρθεί η απαλλοτρίωση η οποία προβλέπεται από το εγκεκριµένο ρυµοτοµικό σχέδιο αν παρέλθει εύλογο χρονικό διάστηµα µη υλοποίησης της κύρωσης της πράξης εφαρµογής και κατά συνέπεια µη πραγµατοποίησης της πράξης εφαρµογής και εφόσον έχει υποβληθεί σχετικό αίτηµα από τους ενδιαφερόµενους, προς εκπλήρωση της επιταγής του άρθρου 17 του Συντάγµατος (βλέπε υπ αρ. 4213/1997 απόφαση του Συµβουλίου της Επικρατείας). 5.3. ΣΗΜΕΡΙΝΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ - Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΟΥ ΗΜΟΥ ΑΡΤΕΜΙ ΟΣ Σύµφωνα µε την υπ αρ.4587/2005 απόφαση του Ε τµήµατος του Συµβουλίου της Επικρατείας «ο καθορισµός ακινήτων ως κοινόχρηστων χώρων µε πράξη έγκρισης, αναθεώρησης, τροποποίησης ή επέκτασης ρυµοτοµικού σχεδίου ισοδυναµεί µε κήρυξη αναγκαστικής απαλλοτρίωσης των χώρων αυτών. Ο κανόνας της αυτοδίκαιης άρσης των αναγκαστικών απαλλοτριώσεων που θεσπίζεται µε τα άρθρα 17 παρ.4 του Συντάγµατος και 11 παρ.3 Κ.Α.Α.Α. (Κώδικας Αναγκαστικών Απαλλοτριώσεων Ακινήτων ) επιβάλλεται αντίστοιχη τροποποίηση σχεδίου πόλεως µε σχετική ρητή πράξη της αρµόδιας διοικητικής αρχής». Με βάση όλα τα παραπάνω και µε δεδοµένη την κρατική ολιγωρία και την έλλειψη παραχώρησης οικονοµικών πόρων στους Ο.Τ.Α. µαζί µε την εκχώρηση των αρµοδιοτήτων, παρατηρούµε να χρονίζουν εκκρεµότητες µη κύρωσης πράξεων εφαρµογής. Όπως είναι αυτονόητο οι περισσότεροι ιδιοκτήτες που έχουν ακίνητο που η ένταξη στο σχέδιο πόλεως τους έχει επιβάλει αναγκαστικές απαλλοτριώσεις, καταφεύγουν εκµεταλλευόµενοι το συνταγ- µατικό τους δικαίωµα στην ιοικητική ικαιοσύνη και όπως αναµένεται δικαιώνονται. Κατό- ΕΜΠ ΠΜΣ Πολεοδοµία Χωροταξία Προσεγγίσεις του σχεδιασµού στην Ελλάδα 2008/09 53

πιν ο κανόνας που έχει θεσπιστεί από το άρθρο 17 παρ.4 του Συντάγµατος και από το άρθρο 11 παρ.3 του Κ.Α.Α.Α. και που θέτει σαν προϋπόθεση ότι αν παρέλθει 18-µηνο από την δη- µοσίευση της δικαστικής απόφασης πρέπει να έχει καθοριστεί η σχετική αποζηµίωση ισχύει και για τις ρυµοτοµικές αποζηµιώσεις, οπότε ακολουθείται η διαδικασία άρσης του βάρους του ακινήτου. ηλαδή να καθοριστεί το ύψος αποζηµίωσης και αυτή να καταβληθεί άµεσα και αν αυτό δεν γίνει, να µετατραπεί ο αρχικά προβλεπόµενος κοινόχρηστος χώρος σε οικοδοµήσιµο χώρο. Όπως έχει ήδη γίνει αντιληπτό, από τη µια πλευρά έχουµε το άρθρο 17 παρ.4 του Συντάγµατος που προστατεύει την ιδιοκτησία και από την άλλη έχουµε το δηµόσιο κοινωνικό συµφέρον. Η ισορροπία αυτή ανάµεσα στην ατοµική ελευθερία και το κοινωνικό συµφέρον που εκφράζει το δηµοκρατικό µας πολίτευµα και αντικατοπτρίζεται στο δικαίωµα της ιδιοκτησίας, µερικές φορές διαταράσσεται και η πρακτική της διοίκησης, οι επιλογές του νοµοθέτη και οι νοµολογικές κρίσεις των δικαστηρίων της χώρας πολλές φορές ανατρέπουν αυτή την ισορροπία σε βάρος του δικαιώµατος της ιδιοκτησίας. Ο νοµοθέτης γνωρίζοντας όλα αυτά τα προβλήµατα επιχείρησε στα πλαίσια της Συνταγµατικής αναθεώρησης του 2001 να αποκαταστήσει κατά κάποιον τρόπο την ισορροπία αυτή και να προστατεύσει την ιδιοκτησία θεσπίζοντας ένα πλέγµα διατάξεων. Από την άλλη φρόντισε να διασφαλίσει ο νοµοθέτης το δηµόσιο συµφέρον. Έτσι επιχειρήθηκε να προστατευτούν και οι δύο πλευρές ενόψει µάλιστα και των διεθνών δεσµεύσεων που έχει αναλάβει η Χώρα λόγω της συµµετοχής της στους διάφορους ιεθνείς οργανισµούς. Οι µεταβολές αυτές οι οποίες επήλθαν εξαιτίας της συνταγµατικής αναθεώρησης και αφορούν την ιδιοκτησία αναφέρονται και στις ουσιαστικές και στις διαδικαστικές εγγυήσεις του θεσµού της αναγκαστικής απαλλοτρίωσης και µπορούν να αναλυθούν σε πέντε επιµέρους συνιστώσες ρυθµίσεων που περιλαµβάνονται στις παραγράφους 2 και 4 του άρθρου 17 του Συντάγµατος. Η πρώτη αφορά στον υπολογισµό της αξίας της απαλλοτριούµενης ιδιοκτησίας, η δεύτερη στην αιτιολόγηση της δυνατότητας κάλυψης της δαπάνης για την αποζη- µίωση, η τρίτη στον τρόπο καταβολής της αποζηµίωσης, η τέταρτη το δικονοµικό πλαίσιο της αναγκαστικής απαλλοτρίωσης και η πέµπτη τη δυνατότητα της άµεσης εκτέλεσης εργασιών πριν από την εκτέλεση της απαλλοτρίωσης. Όλα τα παραπάνω ερµηνεύονται µε την βοήθεια των διατάξεων που συνδέονται έµµεσα µε την ιδιοκτησία όπως το άρθρο 24 του Συντάγµατος και µε τις νέες προβλέψεις του άρθρου 25 του Συντάγµατος, ιδιαίτερα εκείνες που διασφαλίζουν την άσκηση των θεµελιωδών δικαιωµάτων, την αρχή του κοινωνικού κράτους δικαίου και την αρχή της αναλογικότητας. Πρέπει να σηµειώσουµε ότι λίγο πριν από την συνταγµατική αναθεώρηση του 2001 ψηφίστηκε ο Ν.2882/2001 «Κώδικας Αναγκαστικών Απαλλοτριώσεων Ακινήτων» (Κ.Α.Α.Α.) ο οποίος αντικατέστησε το Ν..797/1971. Όµως επειδή µετά την Συνταγµατική αναθεώρηση ο Κ.Α.Α.Α. έπρεπε να εναρµονιστεί µε το νέο Σύνταγµα, ψηφίστηκε ο Ν.2985/2002 που έχει τίτλο: «Προσαρµογή των διατάξεων του Κώδικα Αναγκαστικών Απαλλοτριώσεων Ακινήτων στο Σύνταγµα». Συνοψίζοντας τα παραπάνω θα µπορούσαµε να δούµε σε συντοµία την κατάσταση που επικρατεί στον ήµο Αρτέµιδος που αποτελεί την µελέτη περίπτωσής µας. Με βάση τα στοιχεία που τηρούνται στην Τεχνική Υπηρεσία του ήµου συµπεραίνουµε ότι πάρα πολλοί κοινόχρηστοι χώροι έχουν χαθεί µε την διαδικασία που περιγράψαµε αναλυτικά παραπάνω. Θα µπορούσαµε ενδεικτικά να αναφέρουµε ορισµένες χαρακτηριστικές περιπτώσεις όπως το Ο.Τ.1803 που ανήκει στην 6 η Π.Ε. του ήµου η οποία εντάχθηκε στο σχέδιο πόλεως σύµφωνα µε το από 14-6-1989 Π.. (Φ.Ε.Κ.424 /16-6-1989) και µέχρι σήµερα δεν έχει κυρωθεί η πράξη εφαρµογής! Το παραπάνω Οικοδοµικό Τετράγωνο έχει χαρακτηριστεί σαν χώρος ανέγερσης ηµαρχιακού µεγάρου.. Το οικοδοµικό τετράγωνο (το οποίο αποτελείται από τέσσερεις ιδιοκτησίες ) αποχαρακτηρίστηκε σύµφωνα µε την υπ αρ.778/2007 απόφαση του ιοικητικού Πρωτοδικείου της Αθήνας (τµήµα 25 ο τριµελές). Έτσι συντελέστηκε η άρση του βάρους του ακινήτου και στην συνέχεια µε αφορµή την παραπάνω απόφαση στάλθηκε από την νση Πολεοδοµίας Χωροταξίας της Νοµαρχιακής Αυτοδιοίκησης Ανατολικής Αττικής προς τον 54 ΕΜΠ ΠΜΣ Πολεοδοµία Χωροταξία Προσεγγίσεις του σχεδιασµού στην Ελλάδα 2008/09

ήµο Αρτέµιδος το υπ αρ.πρωτ.7213/1045/1-6-2007 µε το οποίο ζητήθηκε µέσα σε προθεσµία 3 µηνών από τη λήψη του να αποφασίσει το ηµοτικό Συµβούλιο σύµφωνα µε τις εγκυκλίους 141/1986 και 18/2003 του Υ.ΠΕ.ΧΩ..Ε.- να αποφασίσει για την αναγκαιότητα διατήρησης του χώρου, και την πρόθεση καθώς και την δυνατότητα του ήµου να αποζηµιώσει τους ιδιοκτήτες µε βάση την αντικειµενική αξία του σύµφωνα µε τα στοιχεία της οικίας.ο.υ. Στην περίπτωση αυτή θα πρέπει να εγγραφεί αντίστοιχο κονδύλι στο προϋπολογισµό. Στην περίπτωση που δεν γίνει κάτι τέτοιο θα πρέπει να αποδεικνύεται η πιστοληπτική ικανότητα του ήµου. Όπως ήταν αναµενόµενο ο ήµος είναι σε οικτρή οικονοµική κατάσταση- τίποτα από τα παραπάνω δεν έγινε και ο χώρος που προοριζόταν για κατασκευή ηµαρχιακού µεγάρου χάθηκε για τον ήµο και κατ επέκταση για το κοινωνικό σύνολο. Η περίπτωση αυτή ίσως είναι η πιο τρανταχτή, όµως υπάρχουν και άλλες περιπτώσεις που δείχνουν την ένδεια αλλά και την αδιαφορία της διοίκησης τοπικής και κεντρικής. Θα µπορούσαµε να αναφέρουµε τις περιπτώσεις του Ο.Τ.1928 και του Ο.Τ.1849 στην 6 η Π.Ε. για αποχαρακτηρισµό κοινόχρηστων χώρων και τα έγγραφα που εστάλησαν από το Υ.ΠΕ.ΧΩ..Ε. (Γεν. /νση Πολεοδοµίας/ /νση Πολεοδ. Σχεδιασµού /Τµήµα Α ) µε αρ.πρωτ.4673/14-2-2007 και 5735/14-2- 2007 αντίστοιχα προς το Νοµικό Συµβούλιο του Κράτους και προς το 18 ο Τριµελές ιοικητικό Πρωτοδικείο Αθηνών µε το οποίο τονιζόταν ότι το Υ.ΠΕ.ΧΩ..Ε. διαφωνούσε µε τον αποχαρακτηρισµό των παραπάνω οικοδοµικών τετραγώνων. Όµως πέρα από αυτό δεν έγινε κάποια άλλη ενέργεια και χάθηκαν άλλοι δύο κοινόχρηστοι χώροι για την πόλη. Με την ίδια διαδικασία «χάθηκε» ένας µεγάλος αριθµός κοινόχρηστων χώρων της πόλης. Ενδεικτικά θα µπορούσαµε να αναφέρουµε περιπτώσεις των κοινόχρηστων χώρων που χάθηκαν όπως: στα Ο.Τ.630,631,616,602,603 της Π.Ε.1, στα Ο.Τ.721,703 της Π.Ε.2, στο Ο.Τ.235 της Π.Ε.4, στα Ο.Τ. 1769,1770 της Π.Ε.6, στα Ο.Τ.1236, 1250, 1247, 1191, 1189, της Π.Ε.7, στα Ο.Τ. 954, 990, 955, 962, 956 της Π.Ε.8, στο Ο.Τ. 1293 της Π.Ε.9στα Ο.Τ. 1386, 1357,1351 της Π.Ε.11, στο Ο.Τ. 2189 της Π.Ε.13 και στα Ο.Τ. 1497, 1501, 1500, 1351, 1532, 1634 της Π.Ε.14. Εικόνα 4.Απόσπασµα από το εγκεκριµένο ρυµοτοµικό σχέδιο της 6 ης Π.Ε. του ήµου Αρτέµιδος που δείχνει το Ο.Τ.1803 που προοριζόταν για χώρος ηµαρχείου πριν από τον δικαστικό αποχαρακτηρισµό του ΕΜΠ ΠΜΣ Πολεοδοµία Χωροταξία Προσεγγίσεις του σχεδιασµού στην Ελλάδα 2008/09 55

Σε όλες αυτές τις περιπτώσεις είχαµε άρση της απαλλοτρίωσης και τροποποίηση του εγκεκριµένου ρυµοτοµικού σχεδίου µε µετατροπή των ιδιοκτησιών σε οικοδοµήσιµους χώρους σύµφωνα µε τις αποφάσεις των ιοικητικών ικαστηρίων και µε βάση τη νοµολογία που έχει διαµορφωθεί (αποφάσεις Συµβουλίου της Επικρατείας υπ αρ. 2817/1999, 2013/1997, κ.ά.). Οι παραπάνω περιπτώσεις αποτελούν ένα µικρό µόνο ποσοστό αποχαρακτηρισµών κοινόχρηστων χώρων από το σύνολο αυτών που έχουν συντελεστεί. Ακόµα πάρα πολλές περιπτώσεις δεν έχουν ακόµα τελεσιδικήσει ενώ στην Π.Ε.12 η οποία είναι παραλιακή και εντάχθηκε στο σχέδιο πόλεως σχετικά πρόσφατα (1997), τώρα ξεκινούν οι διαδικασίες δικαστικών αποχαρακτηρισµών και όπως είναι αναµενόµενο το πολεοδοµικό πρόβληµα της περιοχής θα επιδεινώνεται ολοένα και περισσότερο, ενώ παράλληλα θα έχουµε πληθυσµιακή έκρηξη. Εικόνα 3.Απόσπασµα του εγκεκριµένου ρυµοτοµικού σχεδίου τις Π.Ε.1 Εικόνα 3.Απόσπασµα του εγκεκριµένου ρυµοτοµικού σχεδίου της Π.Ε.6 που δείχνει αρκετούς κοινόχρηστους χώρους που έχουν αποχαρακτηριστεί µετά από δικαστική απόφαση 6. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ Συνοψίζοντας όλα τα παραπάνω θα µπορούσαµε να πούµε ότι το πολεοδοµικό πρόβληµα που έχει δηµιουργηθεί είναι τεράστιο και οι επιπτώσεις του µε την πάροδο του χρόνου θα οξύνονται και οποίες ήδη έχουν αρχίσει να επιδρούν και στον κοινωνικό ιστό της πόλης. Το ερώτηµα που τίθεται επιτακτικό σε όλους -ειδικούς και µη- είναι αφενός αν µπορεί να γίνει κάτι ώστε να σταµατήσει αυτή η κατάσταση και ακόµα καλύτερα αν µπορούν να ανακτηθούν οι χαµένοι ελεύθεροι χώροι. Το δεύτερο σκέλος του προβληµατισµού για το αν µπορούν να ανακτηθούν οι χαµένοι κοινόχρηστοι χώροι και ως ερώτηµα µόνο, µελαγχολία µπορεί να φέρει. Όσο για το αν µπορεί να γίνει κάτι για να σταµατήσει ο κατήφορος αυτός, σίγουρα µπορεί 56 ΕΜΠ ΠΜΣ Πολεοδοµία Χωροταξία Προσεγγίσεις του σχεδιασµού στην Ελλάδα 2008/09

να γίνει αλλά «οι καιροί ου µενετοί». Πρέπει να παρθούν µέτρα άµεσα, διαφορετικά θα φτάσουµε σε αδιέξοδο. Μερικά τέτοια µέτρα για την περίπτωση του ήµου Αρτέµιδος είναι: Οικονοµικός συντονισµός µεταξύ Κεντρικής ιοίκησης και Ο.Τ.Α. για την εξασφάλιση των απαραίτητων κονδυλίων προκειµένου οι πράξεις εφαρµογής να κυρωθούν γρήγορα και να καταβληθούν άµεσα οι προβλεπόµενες αποζηµιώσεις. Εγγραφή κονδυλίων στον ετήσιο Προϋπολογισµό των Ο.Τ.Α. και δέσµευση µεγάλου ποσοστού του για την καταβολή αποζηµιώσεων για συµµόρφωση σε δικαστικές αποφάσεις. Επιδίωξη σύναψης δανείου από το Ταµείο Παρακαταθηκών και ανείων για κύρωση των πράξεων εφαρµογής. Ένταξη αν αυτό είναι εφικτό- των πράξεων εφαρµογής σε κάποιο κοινοτικό πρόγραµµα, ώστε να χρησιµοποιηθούν κοινοτικές πιστώσεις τόσο για καταβολή αποζη- µιώσεων σύµφωνα µε τις επιταγές των δικαστικών αποφάσεων, όσο και για χρηµατοδότηση των πράξεων εφαρµογής. Πέρα από όλα τα παραπάνω θα µπορούσαµε σαν τελικό συµπέρασµα να πούµε ότι ειδικά για τον ήµο Αρτέµιδος αλλά και για άλλες περιοχές της Χώρας που έχουν «κερδίσει» τον τίτλο της «αυθαιρετούπολης» να πούµε ότι το πρόβληµα έχει σαν εκκίνηση την αδιαφορία του Κράτους που άφησε την κακώς εννοούµενη ιδιωτική πρωτοβουλία - ασυδοσία µε µόνο γνώµονα το εύκολο και γρήγορο κέρδος. Αντί πρώτα να ενταχθεί στο σχέδιο πόλης η περιοχή και µετά να αρχίσει η οικοδοµική δραστηριότητα, έγινε ακριβώς το αντίθετο. Έτσι σήµερα η Πολιτεία και ο ειδικός επιστήµονας αντί να προλάβει το πρόβληµα ή να το αντιµετωπίσει στη γέννησή του, να καλείται να το θεραπεύσει. Θα το πετύχει; Και αν ναι, σε τι βαθµό; Με βάση όσα εξετάσαµε στην παρούσα εργασία θα µπορούσαµε να καταλήξουµε στο γενικό συµπέρασµα που αφορά σε όλες τις περιοχές που εντάχθηκαν στο σχέδιο πόλεως σύµφωνα µε τις διατάξεις του Ν.1337/83, ότι η Πολιτεία πριν εντάξει την κάθε περιοχή στο σχέδιο πόλεως θα πρέπει να έχει εξασφαλίσει τα απαραίτητα οικονοµικά κονδύλια ώστε να προχωρήσει άµεσα στην κύρωση της πράξης εφαρµογής και στην καταβολή αποζηµιώσεων, την πληρωµή των επικειµένων κ.λ.π. Σε αντίθετη περίπτωση ίσως θα έπρεπε να αποφεύγονται οι διαδικασίες ένταξης των περιοχών στο σχέδιο πόλεως, γιατί διαφορετικά θα παρατηρούνται τα φαινόµενα που αναπτύχθηκαν πιο πάνω οπότε όχι µόνο δεν θα έχει επιτευχθεί ο στόχος της βελτίωσης της ποιότητας ζωής στις εντασσόµενες στο σχέδιο πόλεως περιοχές, αλλά η περιοχή ίσως να έχει υποβαθµιστεί περισσότερο, οπότε και θα έχει παραβιαστεί η αρχή της αειφορίας που θα πρέπει να είναι και το ζητούµενο για τις περιοχές που εντάσσονται στο σχέδιο πόλεως. ΑΝΑΦΟΡΕΣ Χριστοφιλόπουλος. (1996), Το δίκαιο της δόµησης Αυθαίρετη δόµηση, Τόµος Β, Εκδόσεις Π.Ν.Σάκκουλας, Αθήνα Χριστοφιλόπουλος. (2000), Το δίκαιο της δόµησης Γενικός Οικοδοµικός Κανονισµός, Εκδόσεις Π.Ν.Σάκκουλας, Αθήνα Χριστοφιλόπουλος. (1984), Χωροταξία Πολεοδοµία, Τόµος Β Θεσµοί, Εκδόσεις Αφοί Σάκκουλα, Αθήνα Χριστοφιλόπουλος. (1993), Εφαρµογή πολεοδοµικών σχεδίων, Εκδόσεις Αφοί Σάκκουλα, Αθήνα Ρωµαλιάδης Α. (1987), Η εφαρµογή των σχεδίων πόλεων, Αθήνα Ρωµαλιάδης Α. (1991), Ερωτήσεις Απαντήσεις σε θέµατα Αυθαιρέτων, Αιγιαλού, Παραλίας, Αθήνα ΕΜΠ ΠΜΣ Πολεοδοµία Χωροταξία Προσεγγίσεις του σχεδιασµού στην Ελλάδα 2008/09 57

Αραβαντινός Α. (1998), Πολεοδοµικός Σχεδιασµός για µια βιώσιµη ανάπτυξη του αστικού χώρου, Εκδόσεις Συµµετρία, Αθήνα. Σιδηρόπουλος Κ. (1996), Μελέτη Αναπτυξιακού Προγράµµατος ήµου Αρτέµιδος, Αθήνα Μαντουβάλου Μ., Μαυρίδου Μ. (2007), «Αυθαίρετη δόµηση:μονόδροµος σε αδιέξοδο;», Αναλυτική προσέγγιση του αστικού χώρου, Σχολή Αρχιτεκτόνων Μηχανικών, Εκδόσεις Ε.Μ.Π., Αθήνα Αντωνοπούλου Σ. (1994), Ο µεταπολεµικός µετασχηµατισµός της Ελληνικής Κοινωνίας και το οικιστικό φαινόµενο (1950-1980), Εκδόσεις Παπαζήση http//:www.ste.gr http//:el.wikipedia.org http//:www.cres.gr http//:www.statistics.gr http//:www.minenv.gr http//:www.artemida.gov.gr http//:www.atticaeast.gr http//:www.et.gr http//:www.libver.gr:4530 58 ΕΜΠ ΠΜΣ Πολεοδοµία Χωροταξία Προσεγγίσεις του σχεδιασµού στην Ελλάδα 2008/09