Υπεύθυνος Έργου: Δαμιανάκης Αδάμ, Δρ. Επιστήμης Υπολογιστών Συγγραφική ομάδα: Πανουτσόπουλος Θανάσης, Δάσκαλος Κροντηράς Χριστόφορος, Αναπληρωτής Καθηγητής Τμήματος Φυσικής Πανεπιστημίου Πατρών Copyright 2008 Conceptum Α.Ε. Eκδοση: Conceptum Α.Ε. Χέυδεν 12, 104 34 Αθήνα, Τηλ. 210 8838 858, Fax. 210 8838 691 www.conceptum.gr e-mail: info@conceptum.gr Απαγορεύεται η αναδημοσίευση, η αναπαραγωγή, ολική, μερική ή περιληπτική, ή η απόδοση κατά παράφραση ή διασκευή του περιεχομένου του βιβλίου με οποιονδήποτε τρόπο, μηχανικό, ηλεκτρονικό, φωτοτυπικό, ηχογράφησης ή άλλο, χωρίς προηγούμενη γραπτή άδεια του εκδότη. Νόμος 2121/1993 και κανόνες του Διεθνούς Δικαίου που ισχύουν στην Ελλάδα. ISBN 978-960-7772-48-0 1
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Διαθεματικά σενάρια... 3 Ορυκτά καύσιμα... 4 Πηγές ενέργειας... 5 Ανθρώπινες παρεμβάσεις... 6 Διαχείριση οικοσυστημάτων... 7 Οξέα Βάσεις... 8 Μίγματα Διαλύματα... 9 Διάστημα... 10 Ανακύκλωση... 11 Μεταφορικά Μέσα... 12 Διατροφή και Υγεία... 13 Φως Φακός Φωτογραφία... 14 Όλα άρχισαν από ένα κύτταρο... 15 Φύλλα εργασίας... 16 Ηλεκτρική ενέργεια... 17 Οι μικροί ηλεκτρολόγοι... 19 Τροφικές σχέσεις... 21 Το ταξίδι μιας μπουκιάς τροφής... 22 Η ροή ενέργειας στα οικοσυστήματα... 24 Φωτοσύνθεση... 26 Το τίμημα της ανάπτυξης... 28 Ηλεκτρομαγνήτες... 30 Ποιος είναι πιο απαραίτητος;... 32 Σώστε το περιβάλλον... 34 Ανακύκλωση... 36 Βαρύτητα και βάρος... 38 2
Διαθεματικά σενάρια 1. Ορυκτά καύσιμα 2. Πηγές ενέργειας 3. Ανθρώπινες παρεμβάσεις 4. Διαχείριση οικοσυστημάτων 5. Οξέα - Βάσεις 6. Μίγματα - Διαλύματα 7. Διάστημα 8. Ανακύκλωση 9. Μεταφορικά μέσα 10. Διατροφή και υγεία 11. Φως Φακός - Φωτογραφία 12. Όλα άρχισαν από ένα κύτταρο 3
Ορυκτά καύσιμα 4
Πηγές ενέργειας 5
Ανθρώπινες παρεμβάσεις 6
Διαχείριση οικοσυστημάτων 7
Οξέα Βάσεις 8
Μίγματα Διαλύματα 9
Διάστημα 10
Ανακύκλωση 11
Μεταφορικά Μέσα 12
Διατροφή και Υγεία 13
Φως Φακός Φωτογραφία 14
Όλα άρχισαν από ένα κύτταρο 15
Φύλλα εργασίας 1. Ηλεκτρική ενέργεια 2. Οι μικροί ηλεκτρολόγοι 3. Τροφικές σχέσεις 4. Το ταξίδι μιας μπουκιάς τροφής 5. Η ροή ενέργειας στα οικοσυστήματα 6. Φωτοσύνθεση 7. Το τίμημα της ανάπτυξης 8. Ηλεκτρομαγνήτες 9. Ποιός είναι πιο απαραίτητος ; 10. Σώστε το περιβάλλον 11. Ανακύκλωση 12. Βαρύτητα και βάρος 16
Ηλεκτρική ενέργεια Φύλλο Εργασίας ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ ΜΑΘΗΤΗ: ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ ΟΜΑΔΑΣ... 1. Ακολουθήστε τις διαδρομές: α) Η Ενέργεια > Ενέργεια παντού β) Η Ενέργεια > Πηγές ενέργειας Μελετήστε προσεκτικά με την ομάδα σου τις παραπάνω σελίδες συζητήστε για τις πηγές ενέργειας 2. Ακολουθήστε τη διαδρομή: Διαθεματικά σενάρια > πηγές ενέργειας Μελετήστε προσεκτικά το διάγραμμα και συζητήστε όλες τις διαδρομές (κάθε διαδρομή έχει και έναν διαφορετικό αριθμό) μέσω των οποίων η ενέργεια μπορεί να μετατραπεί τελικά σε ηλεκτρική. Κατασκευάστε ένα δικό σας διάγραμμα με τους τρόπους αυτούς. Συζητήστε το με τον δάσκαλό σας. 3. Οργανώστε μία επίσκεψη στο τοπικό υποκατάστημα της ΔΕΗ στην περιοχή σας. Πάρτε μια συνέντευξη από έναν υπεύθυνο και ζητήστε του να σας ενημερώσει για το από πού προέρχεται το ηλεκτρικό ρεύμα που χρησιμοποιείτε στα σπίτια σας αλλά και για τις υπηρεσίες που παρέχει η ΔΕΗ σε όλη τη χώρα. 4. Αν υπάρχει στην περιοχή σας και κάποιος σταθμός παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, μπορείτε να τον επισκεφθείτε και να ζητήσετε πληροφορίες, έντυπα και φωτογραφίες του σταθμού. 5. Παρουσιάστε στην τάξη τα αποτελέσματα της δουλειά σας. Τρόποι παρουσίασης: Κατασκευάστε ένα πόστερ. Σε ένα χαρτόνι κολλήστε 17
φωτογραφίες, ζωγραφιές, διαγράμματα, κείμενα, λογαριασμούς της ΔΕΗ και ό,τι άλλο νομίζετε. Λειτουργήστε ελεύθερα και προσπαθήστε να περιγράψετε το θέμα «Ηλεκτρική ενέργεια» με τον τρόπο που εσείς προτιμάτε. Κατασκευάστε μία αφίσα με την οποία θα παρουσιάσετε όλους τους μηχανισμούς με τους οποίους η ενέργεια μετατρέπεται σε ηλεκτρική και φτάνει μέχρι το σπίτι μας. Δώστε έναν πρωτότυπο τίτλο στην αφίσα. Δώστε μια θεατρική παράσταση. Αφού μοιραστείτε τους ρόλους (ήλιος, αέρας, ανεμογεννήτρια, ποτάμι, πετρέλαιο, φωτοβολταϊκό στοιχείο κ.λπ.), αυτοσχεδιάστε ένα μικρό θεατρικό παιχνίδι για την ηλεκτρική ενέργεια. Συνθέστε ένα τραγούδι. Μπορείτε να γράψετε το «Το τραγούδι του ηλεκτρικού ρεύματος». Μοιραστείτε τη δουλειά (στίχοι, μουσικά όργανα, ακόμη και χορό). Μη φοβάστε, δε χρειάζεται να έχετε πτυχίο μουσικής. Η μουσική υπάρχει μέσα μας. Χρησιμοποιήστε οτιδήποτε σαν μουσικό όργανο, ακόμη και παλιές ηλεκτρικές συσκευές. Μη διστάσετε να ντυθείτε ανάλογα. Χρησιμοποιήστε το διαφανοσκόπιο. Κατασκευάστε διαφάνειες τις οποίες θα προβάλετε στο διαφανοσκόπιο του σχολείου σας. Χρησιμοποιήστε τον υπολογιστή. Μεταφέρετε τις ψηφιακές φωτογραφίες από τη φωτογραφική μηχανή στον υπολογιστή ή «κατεβάστε» φωτογραφίες από το Διαδίκτυο. Γράψτε τα κείμενα σε έναν κειμενογράφο (π.χ. Word). Όλα αυτά περάστε τα σε ένα ηλεκτρονικό πρόγραμμα παρουσίασης (π.χ. Power Point). Με τον τρόπο αυτό η δουλειά σας θα μείνει αποθηκευμένη για πάντα και επίσης, ζητώντας τη βοήθεια του δασκάλου σας, μπορείτε να προσθέσετε εντυπωσιακά εφέ, μουσική, ακόμα και βίντεο. 18
Οι μικροί ηλεκτρολόγοι Φύλλο Εργασίας ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ ΜΑΘΗΤΗ: ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ ΟΜΑΔΑΣ 1 1. Ακολουθήστε τη διαδρομή: Ηλεκτρισμός > Το ηλεκτρικό ρεύμα > Περίληψη > διασκέδαση 2. Στην οθόνη θα δείτε μπαταρίες, καλώδια και πολλά κουμπιά που γράφουν on/off. Πιέζοντας το πλήκτρο "αρχή", μια λάμπα κατεβαίνει και αρχίζει ένα παιχνίδι. Στόχος σας είναι να ανάψετε τη λάμπα συνδέοντας μία ή περισσότερες μπαταρίες, μέσα στο χρόνο που σας δίνει το παιχνίδι και ο οποίος φαίνεται σαν μια γαλάζια γραμμή που μικραίνει. Κάθε λάμπα που θα καταφέρετε να ανάψετε δίνει στην ομάδα σας βαθμούς που γράφονται στο κάτω μέρος της οθόνης. Κάντε έναν μικρό διαγωνισμό μεταξύ σας για το ποιος είναι ο πιο γρήγορος ηλεκτρολόγος. 3. Παίξτε όσο θέλετε και στη συνέχεια απαντήστε στις παρακάτω ερωτήσεις: α) Πώς ονομάζονται "επίσημα" αυτά τα κουμπιά που όταν τα πιέζετε γράφουν on ή off;... β) Πού έχετε ξαναδεί τέτοια κουμπιά και ποια ακριβώς είναι η λειτουργία τους;......... γ) Τι σημαίνουν οι αριθμοί «1,5», «4,5» και «9» της κάθε μπαταρίας;... δ) Σε κάθε λάμπα που πρέπει να ανάψετε εμφανίζεται στο κάτω μέρος της οθόνης, δίπλα στη βαθμολογία, ένας αριθμός χαρακτηριστικός για κάθε λάμπα. Τι σημαίνει αυτός ο αριθμός;... 4. Ζητήστε από το δάσκαλό σας να σας δώσει μερικά λαμπάκια, μπαταρίες και 19
καλώδια και προσπαθήστε να τα ανάψετε όπως ακριβώς κάνατε με τα λαμπάκια του παιχνιδιού. Πώς θα τα καταφέρετε χωρίς τα κουμπάκια on/off; Κάθε φορά που θα ανάβετε ένα αληθινό λαμπάκι φτιάξτε μια ωραία ζωγραφιά στην οποία θα φαίνονται η μπαταρία ή οι μπαταρίες, τα καλώδια και ό,τι άλλο χρησιμοποιήσατε. 5. Φανταστείτε ένα πορτατίφ και φτιάξτε ο καθένας από μια ζωγραφιά στην οποία θα φαίνονται τα καλώδια και ο τρόπος με τον οποίο ανάβει και σβήνει η λάμπα του. Σε ένα μεγάλο χαρτόνι κολλήστε τις ζωγραφιές σας και δώστε έναν τίτλο. Καλή διασκέδαση! 20
Τροφικές σχέσεις Φύλλο Εργασίας ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ ΜΑΘΗΤΗ: ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ ΟΜΑΔΑΣ 1. Ακολουθήστε τις διαδρομές: α) Πράσινες σελίδες > Τροφικές σχέσεις β) Πράσινες σελίδες > Τροφικές αλυσίδες 2. Μελετήστε προσεκτικά με την ομάδα σου τις παραπάνω σελίδες και συζητήστε για τις τροφικές σχέσεις, τις τροφικές αλυσίδες και τα τροφικά πλέγματα στα οικοσυστήματα. 1. Κόψτε κομμάτια από χαρτόνι και γράψτε ονόματα οργανισμών (π.χ. πρόβατο, χορτάρι, γεράκι, φίδι, σκουλήκι κ.λπ.). Φροντίστε να επιλέξετε από όλα τα είδη των οργανισμών (αυτότροφοι, ετερότροφοι κ.λπ.). 2. Διαλέξτε από μία καρτέλα και κρεμάστε την πάνω σας. Είστε ο οργανισμός που γράφει η καρτέλα σας. Όλοι μαζί σχηματίστε μια τροφική αλυσίδα. Μην ξεχνάτε ότι στην αρχή της βρίσκεται πάντα ένας αυτότροφος οργανισμός. Πειραματιστείτε αρκετές φορές. 3. Ελάτε σε επαφή με τις άλλες ομάδες. Προσπαθήστε όλες οι ομάδες μαζί να σχηματίσετε ένα μεγάλο τροφικό πλέγμα. 1. Νομίζετε ότι όλοι οι οργανισμοί είναι χρήσιμοι σε ένα οικοσύστημα ; 1. ΝΑΙ 2. ΟΧΙ Δικαιολογήστε εδώ την απάντησή σας............ 21
Το ταξίδι μιας μπουκιάς τροφής Φύλλο Εργασίας ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ ΜΑΘΗΤΗ: ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ ΟΜΑΔΑΣ 1. Ακολουθήστε τις διαδρομές: α) Γαλάζιες σελίδες > το πεπτικό σύστημα β) Πράσινες σελίδες > Φωτοσύνθεση και διαπνοή γ) Πράσινες σελίδες > Τροφικές αλυσίδες δ) Πράσινες σελίδες > Τροφικές σχέσεις 2. Μελετήστε προσεκτικά με την ομάδα σου τις παραπάνω σελίδες συζητήστε για τη λειτουργία του πεπτικού συστήματος συζητήστε για το μηχανισμό με τον οποίο η ενέργεια μεταφέρεται μέσω της τροφής στον οργανισμό μας 3. Παρουσιάστε στην τάξη τα αποτελέσματα της δουλειά σας. Τρόποι παρουσίασης: Κατασκευάστε ένα πόστερ. Σε ένα χαρτόνι κολλήστε φωτογραφίες, ζωγραφιές, διαγράμματα, κείμενα, φυσικά υλικά και ό,τι άλλο νομίζετε. Λειτουργήστε ελεύθερα και προσπαθήστε να περιγράψετε το ταξίδι της ενέργειας μέσω της τροφής με τον τρόπο που εσείς προτιμάτε. Κατασκευάστε μία αφίσα όπου θα παρουσιάσετε τον μηχανισμό με τον οποίο η ενέργεια μεταφέρεται μέσω της τροφής στον οργανισμό μας. Δώστε έναν πρωτότυπο τίτλο στην αφίσα. Δώστε μια θεατρική παράσταση. Αφού μοιραστείτε τους ρόλους (ήλιος, φυτό, στόμα, μπουκιά, πεπτικός σωλήνας, αποσυνθετικός οργανισμός κ.λπ.), αυτοσχεδιάστε ένα μικρό θεατρικό παιχνίδι όπου παρουσιάζονται οι περιπέτειες μιας μπουκιάς τροφής και της ενέργειας που περιέχει. 22
Συνθέστε ένα τραγούδι. Μπορείτε να γράψετε το «Το τραγούδι μιας μπουκιάς». Μοιραστείτε τη δουλειά (στίχοι, μουσικά όργανα, ακόμη και χορό). Μη φοβάστε. Δε χρειάζεται να έχετε πτυχία μουσικής. Η μουσική υπάρχει μέσα μας. Χρησιμοποιήστε οτιδήποτε σαν μουσικό όργανο. Μη διστάσετε να ντυθείτε ανάλογα. Χρησιμοποιήστε το διαφανοσκόπιο. Κατασκευάστε διαφάνειες τις οποίες θα προβάλετε στο διαφανοσκόπιο του σχολείου σας. Χρησιμοποιήστε τον υπολογιστή. Μεταφέρετε τις ψηφιακές φωτογραφίες από τη φωτογραφική μηχανή στον υπολογιστή ή «κατεβάστε» φωτογραφίες από το Διαδίκτυο. Γράψτε τα κείμενα σε έναν κειμενογράφο (π.χ. Word). Όλα αυτά περάστε τα σε ένα ηλεκτρονικό πρόγραμμα παρουσίασης (π.χ. Power Point). Με τον τρόπο αυτό η δουλειά σας θα μείνει αποθηκευμένη για πάντα και επίσης, ζητώντας τη βοήθεια του δασκάλου σας, μπορείτε να προσθέσετε εντυπωσιακά εφέ, μουσική ακόμα και βίντεο. 23
Η ροή ενέργειας στα οικοσυστήματα Φύλλο Εργασίας ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ ΜΑΘΗΤΗ: ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ ΟΜΑΔΑΣ... 1. Ακολουθείστε τις διαδρομές: α) Πράσινες σελίδες > Φωτοσύνθεση και διαπνοή β) Πράσινες σελίδες > Τροφικές αλυσίδες γ) Πράσινες σελίδες > Τροφικές σχέσεις 2. Μελετήστε προσεκτικά με την ομάδα σου τις παραπάνω σελίδες συζητήστε με την ομάδα σου για τη ροή ενέργειας μεταξύ των οργανισμών ενός οικοσυστήματος συζητήστε για τις τροφικές σχέσεις και τις τροφικές αλυσίδες. 3. Παρουσιάστε στην τάξη τα αποτελέσματα της δουλειά σας Τρόποι παρουσίασης: Κατασκευάστε ένα πόστερ. Σε ένα χαρτόνι κολλήστε φωτογραφίες, ζωγραφιές, διαγράμματα, κείμενα, φυσικά υλικά και ό,τι άλλο νομίζετε. Λειτουργήστε ελεύθερα και προσπαθήστε να περιγράψετε τη ροή ενέργειας μέσα σε ένα οικοσύστημα με τον τρόπο που εσείς προτιμάτε. Κατασκευάστε μία αφίσα όπου θα παρουσιάζεται η διαδικασία της μεταφοράς ενέργειας σε ένα οικοσύστημα. Δώστε έναν πρωτότυπο τίτλο στην αφίσα (π.χ. «Το ταξίδι της ενέργειας»). Δώστε μια θεατρική παράσταση. Αφού μοιραστείτε τους ρόλους (ήλιος, φυτό, χορτοφάγο, σαρκοφάγο κ.λπ.), αυτοσχεδιάστε ένα μικρό θεατρικό παιχνίδι όπου καθένας σας θα είναι κι ένας κρίκος μιας τροφικής αλυσίδας. Συνθέστε ένα τραγούδι. Μπορείτε να γράψετε το «Τραγούδι της ενέργειας». Μοιραστείτε τη δουλειά (στίχοι, μουσικά όργανα, ακόμη και χορό). Μη φοβάστε. Δε χρειάζεται να έχετε πτυχία μουσικής. Η 24
μουσική υπάρχει μέσα μας. Χρησιμοποιήστε οτιδήποτε σαν μουσικό όργανο. Μη διστάσετε να ντυθείτε ανάλογα. Χρησιμοποιήστε το διαφανοσκόπιο. Κατασκευάστε διαφάνειες τις οποίες θα προβάλετε στο διαφανοσκόπιο του σχολείου σας. Χρησιμοποιείστε τον υπολογιστή. Μεταφέρετε τις ψηφιακές φωτογραφίες από τη φωτογραφική μηχανή στον υπολογιστή ή «κατεβάστε» φωτογραφίες από το Διαδίκτυο. Γράψτε τα κείμενα σε έναν κειμενογράφο (π.χ. Word). Όλα αυτά περάστε τα σε ένα ηλεκτρονικό πρόγραμμα παρουσίασης (π.χ. Power Point). Με τον τρόπο αυτό η δουλειά σας θα μείνει αποθηκευμένη για πάντα και επίσης, ζητώντας τη βοήθεια του δασκάλου σας, μπορείτε να προσθέσετε εντυπωσιακά εφέ, μουσική ακόμα και βίντεο. 25
Φωτοσύνθεση Φύλλο Εργασίας ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ ΜΑΘΗΤΗ: ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ ΟΜΑΔΑΣ... 1. Ακολουθείστε τις διαδρομές: α) Πράσινες σελίδες > Φωτοσύνθεση και διαπνοή β) Πράσινες σελίδες > Τροφικές αλυσίδες γ) Πράσινες σελίδες > Τροφικές σχέσεις 2. Μελετήστε προσεκτικά με την ομάδα σου τις παραπάνω σελίδες συζητήστε για τις τροφικές σχέσεις και τις τροφικές αλυσίδες από πού προέρχεται η ενέργεια των οργανισμών; 3. Παρουσιάστε στην τάξη τη διαδικασία της φωτοσύνθεσης Τρόποι παρουσίασης: Κατασκευάστε ένα πόστερ. Σε ένα χαρτόνι κολλήστε φωτογραφίες, ζωγραφιές, διαγράμματα, κείμενα, φύλλα φυτών και ό,τι άλλο νομίζετε. Λειτουργήστε ελεύθερα και προσπαθήστε να περιγράψετε τη διαδικασία της φωτοσύνθεσης με τον τρόπο που εσείς προτιμάτε. Κατασκευάστε μία αφίσα όπου θα παρουσιάζεται η διαδικασία της φωτοσύνθεσης. Δώστε έναν πρωτότυπο τίτλο στην αφίσα (π.χ. «Φυτά, σας ευχαριστούμε») Δώστε μια θεατρική παράσταση. Αφού μοιραστείτε τους ρόλους (οξυγόνο, διοξείδιο του άνθρακα, νερό, φύλλα, φυτοφάγα ζώα κ.λπ.), αυτοσχεδιάστε ένα μικρό θεατρικό παιχνίδι για την παρουσίαση της φωτοσύνθεσης. Συνθέστε ένα τραγούδι. Μπορείτε να γράψετε το «Τραγούδι της φωτοσύνθεσης». Μοιραστείτε τη δουλειά (στίχοι, μουσικά όργανα, ακόμη και χορό). Μη φοβάστε. Δε χρειάζεται να έχετε πτυχία μουσικής. Η μουσική υπάρχει μέσα μας. Χρησιμοποιήστε οτιδήποτε σαν μουσικό 26
όργανο. Ακόμα και άδειες γλάστρες ή κολοκύθες. Μη διστάσετε να ντυθείτε ανάλογα. Χρησιμοποιήστε το διαφανοσκόπιο. Κατασκευάστε διαφάνειες τις οποίες θα προβάλετε στο διαφανοσκόπιο του σχολείου σας. Χρησιμοποιήστε τον υπολογιστή. Μεταφέρετε τις ψηφιακές φωτογραφίες από τη φωτογραφική μηχανή στον υπολογιστή ή «κατεβάσετε» φωτογραφίες από το Διαδίκτυο. Γράψτε τα κείμενα σε έναν κειμενογράφο (π.χ. Word). Όλα αυτά περάστε τα σε ένα ηλεκτρονικό πρόγραμμα παρουσίασης (π.χ. Power Point). Με τον τρόπο αυτό η δουλειά σας θα μείνει αποθηκευμένη για πάντα και επίσης, ζητώντας τη βοήθεια του δασκάλου σας, μπορείτε να προσθέσετε εντυπωσιακά εφέ, μουσική ακόμα και βίντεο. 27
Το τίμημα της ανάπτυξης Φύλλο Εργασίας ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ ΜΑΘΗΤΗ: ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ ΟΜΑΔΑΣ 1. Ακολουθήστε τις διαδρομές: α) Ο κόσμος γύρω μας > Ο αέρας > Η ρύπανση της ατμόσφαιρας β) Ο κόσμος γύρω μας > Το νερό > Η ρύπανση του νερού γ) Πράσινες σελίδες > Ανθρώπινες παρεμβάσεις δ) Πράσινες σελίδες > Διαχείριση οικοσυστημάτων 2. Μελετήστε προσεκτικά με την ομάδα σου τις παραπάνω σελίδες συζητήστε για τα προβλήματα που δημιουργεί η ανάπτυξη του ανθρώπου 3. Ζητήστε από το δάσκαλό σας να τυπώσει τα διαθεματικά σενάρια: Ανθρώπινες παρεμβάσεις Διαχείριση οικοσυστήματος Μελετήστε προσεκτικά τα σενάρια και συζητήστε τα. Παρουσιάστε στην τάξη τους τρόπους με τους οποίους η ανάπτυξη του ανθρώπου επηρεάζει το περιβάλλον. Τρόποι παρουσίασης: Κατασκευάστε ένα πόστερ. Σε ένα χαρτόνι κολλήστε φωτογραφίες, ζωγραφιές, διαγράμματα, κείμενα, αποκόμματα εφημερίδων και ό,τι άλλο νομίζετε. Προσπαθήστε να περιγράψετε όλες τις ανθρώπινες δραστηριότητες και τον τρόπο με τον οποίο επηρεάζουν το περιβάλλον. Κατασκευάστε μία αφίσα όπου θα παρουσιάσετε τις ανθρώπινες δραστηριότητες και τον τρόπο με τον οποίο επηρεάζουν το περιβάλλον. Δώστε έναν πρωτότυπο τίτλο στην αφίσα. Δώστε μια θεατρική παράσταση. Αφού μοιραστείτε τους ρόλους (ο 28
αγρότης, ο βιομήχανος, η φώκια Μονάχους-Μονάχους, τα παιδιά της Αφρικής κ.λπ.), αυτοσχεδιάστε ένα μικρό θεατρικό παιχνίδι για την καταστροφή του περιβάλλοντος. Συνθέστε ένα τραγούδι. Μπορείτε να γράψετε το «Τραγούδι της ρύπανσης». Μοιραστείτε τη δουλειά (στίχοι, μουσικά όργανα, ακόμη και χορό). Μη φοβάστε. Δε χρειάζεται να έχετε πτυχία μουσικής. Η μουσική υπάρχει μέσα μας. Χρησιμοποιήστε οτιδήποτε σαν μουσικό όργανο, ακόμα και κάδους απορριμμάτων ή άδεια μπουκάλια που δεν ανακυκλώθηκαν. Μη διστάσετε να ντυθείτε ανάλογα. Χρησιμοποιήστε το διαφανοσκόπιο. Κατασκευάστε διαφάνειες τις οποίες θα προβάλετε στο διαφανοσκόπιο του σχολείου σας. Χρησιμοποιήστε τον υπολογιστή. Μεταφέρετε τις ψηφιακές φωτογραφίες από τη φωτογραφική μηχανή στον υπολογιστή ή «κατεβάστε» φωτογραφίες από το Διαδίκτυο. Γράψτε τα κείμενα σε έναν κειμενογράφο (π.χ. Word). Όλα αυτά περάστε τα σε ένα ηλεκτρονικό πρόγραμμα παρουσίασης (π.χ. Power Point). Με τον τρόπο αυτό η δουλειά σας θα μείνει αποθηκευμένη για πάντα και επίσης, ζητώντας τη βοήθεια του δασκάλου σας, μπορείτε να προσθέσετε εντυπωσιακά εφέ, μουσική ακόμα και βίντεο. 29
Ηλεκτρομαγνήτες Φύλλο Εργασίας ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ ΜΑΘΗΤΗ: ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ ΟΜΑΔΑΣ 1 1. Ακολουθήστε τη διαδρομή: Ηλεκτρισμός > Ηλεκτρικά φαινόμενα > Μαγνητικά αποτελέσματα του ηλεκτρικού ρεύματος 2. Μελετήστε προσεκτικά τη σελίδα και συζητήστε μεταξύ σας για το πώς μπορεί να κατασκευαστεί ένας ηλεκτρομαγνήτης. 3. Επισκεφθείτε με την ομάδα σας ένα ηλεκτροτεχνείο αυτοκινήτων και ζητήστε από τον ηλεκτρολόγο να σας δείξει μερικούς ηλεκτρομαγνήτες. Επειδή μέρος της δουλειάς του είναι η επισκευή των ηλεκτρομαγνητών, θα δείτε πολλούς ηλεκτρομαγνήτες ανοιχτούς και θα έχετε την ευκαιρία για μερικές καλές φωτογραφίες ή και βίντεο. Φροντίστε να έχετε μαζί σας μερικές μπαταρίες και ζητήστε του να σας φτιάξει με αυτές έναν μικρό ηλεκτρομαγνήτη. Φροντίστε να μάθετε ποια μηχανήματα λειτουργούν με τη βοήθεια ηλεκτρομαγνητών. 4. Παρουσιάστε στην τάξη το θέμα "ηλεκτρομαγνήτες" Τρόποι παρουσίασης: Κατασκευάστε ένα πόστερ. Σε ένα χαρτόνι κολλήστε φωτογραφίες, ζωγραφιές, κείμενα, αυτοσχέδιους ηλεκτρομαγνήτες και ό,τι άλλο νομίζετε. Λειτουργήστε ελεύθερα και προσπαθήστε να περιγράψετε το θέμα με τον τρόπο που εσείς προτιμάτε. Κατασκευάστε μία αφίσα όπου θα παρουσιάζετε τη λειτουργία και τη χρήση των ηλεκτρομαγνητών. Δώστε έναν πρωτότυπο τίτλο στην αφίσα. Δώστε μια θεατρική παράσταση. Αφού μοιραστείτε τους ρόλους (ρεύμα, πηνίο, αντικείμενο που έλκεται, ηλεκτρική συσκευή κ.λπ.), αυτοσχεδιάστε ένα μικρό 30
θεατρικό παιχνίδι για τη λειτουργία των ηλεκτρομαγνητών. Συνθέστε ένα τραγούδι. Μπορείτε να γράψετε το «Τραγούδι του μαγνήτη». Μοιραστείτε τη δουλειά (στίχοι, μουσικά όργανα, ακόμη και χορό). Μη φοβάστε. Δε χρειάζεται να έχετε πτυχία μουσικής. Η μουσική υπάρχει μέσα μας. Χρησιμοποιήστε οτιδήποτε σαν μουσικό όργανο. Ακόμα και παλιές ηλεκτρικές συσκευές. Μη διστάσετε να ντυθείτε ανάλογα. Χρησιμοποιήστε το διαφανοσκόπιο. Κατασκευάστε διαφάνειες τις οποίες θα προβάλετε στο διαφανοσκόπιο του σχολείου σας. Χρησιμοποιήστε τον υπολογιστή. Μεταφέρετε τις ψηφιακές φωτογραφίες από τη φωτογραφική μηχανή στον υπολογιστή ή «κατεβάστε» φωτογραφίες από το Διαδίκτυο. Γράψτε τα κείμενα σε έναν κειμενογράφο (π.χ. Word). Όλα αυτά περάστε τα σε ένα ηλεκτρονικό πρόγραμμα παρουσίασης (π.χ. Power Point). Με τον τρόπο αυτό η δουλειά σας θα μείνει αποθηκευμένη για πάντα και επίσης, ζητώντας τη βοήθεια του δασκάλου σας, μπορείτε να προσθέσετε εντυπωσιακά εφέ, μουσική ακόμα και βίντεο. 31
Ποιος είναι πιο απαραίτητος; Φύλλο Εργασίας ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ ΜΑΘΗΤΗ: ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ ΟΜΑΔΑΣ 1. Ακολουθήστε τις διαδρομές: α) Πράσινες σελίδες > Τροφικές σχέσεις β) Πράσινες σελίδες > Τροφικές αλυσίδες 2. Μελετήστε προσεκτικά με την ομάδα σου τις παραπάνω σελίδες συζητήστε για τις τροφικές σχέσεις, τις τροφικές αλυσίδες και τα τροφικά πλέγματα στα οικοσυστήματα 3. Ελάτε σε επαφή με τις άλλες ομάδες και χωριστείτε ως εξής: Ομάδα A: φυτό, έντομο Ομάδα B: βάτραχος, λαγός, σαύρα, ποντίκι Ομάδα Γ: γεράκι, φίδι, αλεπού Ομάδα Δ: σκουλήκι, μικροοργανισμοί Aν εξαφανιστεί η ομάδα Α, γράψτε πώς θα επηρεαστούν οι οργανισμοί των άλλων δύο ομάδων. Ομάδα Β:..... Ομάδα Γ:...... Ομάδα Δ:...... Aν εξαφανιστεί η ομάδα Β, γράψτε πώς θα επηρεαστούν οι οργανισμοί των άλλων δύο ομάδων. Ομάδα Α:.. 32
... Ομάδα Γ:...... Ομάδα Δ:...... Aν εξαφανιστεί η ομάδα Γ, γράψτε πώς θα επηρεαστούν οι οργανισμοί των άλλων δύο ομάδων. Ομάδα Α:...... Ομάδα Β:...... Ομάδα Δ:...... Aν εξαφανιστεί η ομάδα Δ, γράψτε πώς θα επηρεαστούν οι οργανισμοί των άλλων δύο ομάδων. Ομάδα Α:..... Ομάδα Β:...... Ομάδα Γ:...... 33
Σώστε το περιβάλλον Φύλλο Εργασίας ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ ΜΑΘΗΤΗ: ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ ΟΜΑΔΑΣ... 4. Ακολουθήστε τις διαδρομές: α) Ο κόσμος γύρω μας > Ο αέρας > Η ρύπανση της ατμόσφαιρας β) Ο κόσμος γύρω μας > Το νερό > Η ρύπανση του νερού γ) Πράσινες σελίδες > Ανθρώπινες παρεμβάσεις δ) Πράσινες σελίδες > Διαχείριση οικοσυστημάτων ε) Πράσινες σελίδες > Αειφόρος ανάπτυξη στ) Η ενέργεια > Πηγές ενέργειας> εναλλακτικές μορφές 5. Μελετήστε προσεκτικά με την ομάδα σου τις παραπάνω σελίδες συζητήστε για τα προβλήματα που δημιουργεί η ανάπτυξη του ανθρώπου και για το πώς μπορούμε να προστατέψουμε το περιβάλλον 6. Ζητήστε από το δάσκαλό σας να τυπώσει τα διαθεματικά σενάρια: Ανθρώπινες παρεμβάσεις Διαχείριση οικοσυστήματος Μελετήστε προσεκτικά τα σενάρια και συζητήστε τα. Παρουσιάστε στην τάξη τους τρόπους με τους οποίους μπορούμε να προστατέψουμε το περιβάλλον Τρόποι παρουσίασης: Κατασκευάστε ένα πόστερ. Σε ένα χαρτόνι κολλήστε φωτογραφίες, ζωγραφιές, διαγράμματα, κείμενα, αποκόμματα εφημερίδων και ό,τι άλλο νομίζετε. Προσπαθήστε να περιγράψετε όλους τους τρόπους με τους οποίους ο άνθρωπος μπορεί να προστατέψει το περιβάλλον. Κατασκευάστε μία αφίσα όπου θα παρουσιάσετε τους τρόπους με τους οποίους ο άνθρωπος μπορεί να προστατέψει το περιβάλλον. Δώστε 34
έναν πρωτότυπο τίτλο στην αφίσα. Δώστε μια θεατρική παράσταση. Αφού μοιραστείτε τους ρόλους (ο αγρότης, ο βιομήχανος, ο υπουργός, η χελώνα Καρέτα-Καρέτα κ.λπ.), αυτοσχεδιάστε ένα μικρό θεατρικό παιχνίδι για την προστασία του περιβάλλοντος. Συνθέστε ένα τραγούδι. Μπορείτε να γράψετε το «Τραγούδι του δάσους» ή το «Τραγούδι της λίμνης» ή το «Τραγούδι της ανεμογεννήτριας» κ.λπ. Μοιραστείτε τη δουλειά (στίχοι, μουσικά όργανα, ακόμη και χορό). Μη φοβάστε. Δε χρειάζεται να έχετε πτυχία μουσικής. Η μουσική υπάρχει μέσα μας. Χρησιμοποιήστε οτιδήποτε σαν μουσικό όργανο, ακόμα και κάδους απορριμμάτων ή άδεια μπουκάλια που δεν ανακυκλώθηκαν. Μη διστάσετε να ντυθείτε ανάλογα. Χρησιμοποιήστε το διαφανοσκόπιο. Κατασκευάστε διαφάνειες τις οποίες θα προβάλετε στο διαφανοσκόπιο του σχολείου σας. Χρησιμοποιήστε τον υπολογιστή. Μεταφέρετε τις ψηφιακές φωτογραφίες από τη φωτογραφική μηχανή στον υπολογιστή ή «κατεβάστε» φωτογραφίες από το Διαδίκτυο. Γράψτε τα κείμενα σε έναν κειμενογράφο (π.χ. Word). Όλα αυτά περάστε τα σε ένα ηλεκτρονικό πρόγραμμα παρουσίασης (π.χ. Power Point). Με τον τρόπο αυτό η δουλειά σας θα μείνει αποθηκευμένη για πάντα και επίσης, ζητώντας τη βοήθεια του δασκάλου σας, μπορείτε να προσθέσετε εντυπωσιακά εφέ, μουσική ακόμα και βίντεο. 35
Ανακύκλωση Φύλλο Εργασίας ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ ΜΑΘΗΤΗ: ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ ΟΜΑΔΑΣ... 7. Ακολουθήστε τις διαδρομές: α) Πράσινες σελίδες > Διαχείριση οικοσυστημάτων β) Πράσινες σελίδες > Ανακύκλωση γ) Πράσινες σελίδες > Ανακύκλωση και ενέργεια δ) Πράσινες σελίδες > Αειφόρος ανάπτυξη ε) Πράσινες σελίδες > Οι μαθητές μπορούν 8. Μελετήστε προσεκτικά με την ομάδα σου τις παραπάνω σελίδες συζητήστε για τα προβλήματα που δημιουργεί η ανάπτυξη του ανθρώπου και για το πόσο σημαντική είναι η ανακύκλωση για την προστασία του περιβάλλοντος και την εξοικονόμηση της ενέργειας. 9. Επισκεφθείτε τον υπεύθυνο ανακύκλωσης της Δημοτικής αρχής της πόλης ή του χωριού σας. Ζητήστε να σας ενημερώσει για την πορεία της ανακύκλωσης στην περιοχή σας. Ζητήστε ενημερωτικό υλικό. Μη ντραπείτε. Η ανακύκλωση είναι μια μεγάλη εθνική υπόθεση και στηρίζεται πάνω απ' όλα στην ενημέρωση των πολιτών. 10. Φτιάξτε σε οικολογικά χαρτόνια συνθήματα για την ανακύκλωση Γράψτε σε οικολογικό χαρτί το «Δεκάλογο της ανακύκλωσης» Παρουσιάστε στην τάξη το θέμα της ανακύκλωσης Τρόποι παρουσίασης: Κατασκευάστε ένα πόστερ. Σε ένα οικολογικό χαρτόνι κολλήστε φωτογραφίες, ζωγραφιές, διαγράμματα, κείμενα, αποκόμματα εφημερίδων, πλαστικές σακούλες και ό,τι άλλο νομίζετε. Προσπαθήστε να ευαισθητοποιήσετε τους συμμαθητές σας για την ανακύκλωση. Κατασκευάστε μία αφίσα όπου θα παρουσιάσετε τις απόψεις σας για 36
την ανακύκλωση. Δώστε έναν πρωτότυπο τίτλο στην αφίσα. Δώστε μια θεατρική παράσταση. Αφού μοιραστείτε τους ρόλους (η πλαστική σακούλα του σούπερ μάρκετ, το χαμένο γυάλινο μπουκάλι, το δέντρο που έγινε χαρτί κ.λπ.), αυτοσχεδιάστε ένα μικρό θεατρικό παιχνίδι για την ανακύκλωση. Συνθέστε ένα τραγούδι. Μπορείτε να γράψετε το «Τραγούδι του δέντρου που έγινε τετράδιο» κ.λπ. Μοιραστείτε τη δουλειά (στίχοι, μουσικά όργανα, ακόμη και χορό). Μη φοβάστε. Δε χρειάζεται να έχετε πτυχία μουσικής. Η μουσική υπάρχει μέσα μας. Χρησιμοποιήστε οτιδήποτε σαν μουσικό όργανο (κάδους ανακύκλωσης, άδεια μπουκάλια που δεν ανακυκλώθηκαν κ.λ.π.). Μη διστάσετε να ντυθείτε ανάλογα. Χρησιμοποιήστε το διαφανοσκόπιο. Κατασκευάστε διαφάνειες τις οποίες θα προβάλετε στο διαφανοσκόπιο του σχολείου σας. Χρησιμοποιήστε τον υπολογιστή. Μεταφέρετε τις ψηφιακές φωτογραφίες από τη φωτογραφική μηχανή στον υπολογιστή ή «κατεβάστε» φωτογραφίες από το Διαδίκτυο. Γράψτε τα κείμενα σε έναν κειμενογράφο (π.χ. Word). Όλα αυτά περάστε τα σε ένα ηλεκτρονικό πρόγραμμα παρουσίασης (π.χ. Power Point). Με τον τρόπο αυτό η δουλειά σας θα μείνει αποθηκευμένη για πάντα και επίσης, ζητώντας τη βοήθεια του δασκάλου σας, μπορείτε να προσθέσετε εντυπωσιακά εφέ, μουσική ακόμα και βίντεο. Κάντε μια εκδήλωση για τους γονείς σας. Καλέστε τον Δήμαρχο, τους γονείς σας, τους υπεύθυνους ανακύκλωσης του Δήμου, τους ιδιοκτήτες σούπερ μάρκετ και όποιον άλλο εσείς θεωρείτε απαραίτητο. Παρουσιάστε τη δουλειά που ετοιμάσατε και προκαλέστε μια συζήτηση. Σίγουρα κάποιοι από τους καλεσμένους σας θα έχουν να πουν πολύ ενδιαφέροντα πράγματα. Μοιράστε ενημερωτικό υλικό στο οποίο θα εξηγείτε με λίγα λόγια το πόσο σημαντική διαδικασίά είναι η ανακύκλωση. 37
Βαρύτητα και βάρος Φύλλο Εργασίας ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ ΜΑΘΗΤΗ: ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ ΟΜΑΔΑΣ... 1. Ακολουθήστε τη διαδρομή: Διασκέδαση > Βαρύτητα και βάρος 2. Αφού παίξετε με τη ζυγαριά και μόλις η ομάδα σου καταλάβει το πώς λειτουργεί, συμπληρώστε τα παρακάτω ερωτηματολόγια: Δραστηριότητα 1 Ποιο είναι το βάρος ενός ελέφαντα στη Γη; Α) Βάρος ελέφαντα σε κιλά:. Β) Βάρος ελέφαντα σε γραμμάρια:.. Γ) Βάρος ελέφαντα σε τόνους:.. Δραστηριότητα 2 Συζητήστε με την ομάδα σου και γράψτε το βάρος του κάθε μέλους σε γραμμάρια, κιλά και τόνους. Όνομα μέλους Ομάδας Βάρος σε γραμμάρια Βάρος σε κιλά Βάρος σε τόνους Δραστηριότητα 3 Συμπληρώστε τον παρακάτω πίνακα: 38
Πλανήτης Ερμής Αφροδίτη Γη Άρης Δίας Κρόνος Ουρανός Ποσειδώνας Πλούτωνας Β ά ρ ο ς Ελέφαντας Παιδί Μπουκάλι Ποδήλατο Τσάντα Αυγό Συζητήστε με την ομάδα σου τα παρακάτω θέματα και γράψτε τις απαντήσεις σας. 1) Το βάρος των σωμάτων είναι σταθερό; Από τι πιστεύετε πως εξαρτάται;......... 2) Πώς μπορείτε να καταλάβετε αν ένα σώμα έχει μεγαλύτερο ή μικρότερο βάρος σε κάποιον άλλον πλανήτη, χωρίς να το ζυγίσετε;.................. 3) Γιατί οι αστρονόμοι αποφάσισαν ότι ο Πλούτωνας δεν πρέπει πλέον να θεωρείται πλανήτης:.................. 39
3. Παρουσιάστε στην τάξη το θέμα «Βάρος και βαρύτητα» Τρόποι παρουσίασης: 1. Κατασκευάστε ένα πόστερ. Σ ένα χαρτόνι κολλήστε φωτογραφίες, ζωγραφιές, πίνακες βάρους, κείμενα, στοιχεία πλανητών και ό,τι άλλο νομίζετε. 2. Κατασκευάστε μία αφίσα όπου θα παρουσιάζεται το παραπάνω θέμα. Δώστε έναν πρωτότυπο τίτλο στην αφίσα (π.χ. «Η δίαιτα του Πλούτωνα») 3. Δώστε μια θεατρική παράσταση. Αφού μοιραστείτε τους ρόλους (Πλανήτης, δύναμη της βαρύτητας, Νεύτωνας κ.λπ.), αυτοσχεδιάστε ένα μικρό θεατρικό παιχνίδι για την παρουσίαση της βαρύτητας. 4. Συνθέστε μουσική. Μπορείτε να γράψετε το «Τραγούδι της Βαρύτητας». Μοιραστείτε τη δουλειά (στίχοι, μουσικά όργανα, ακόμη και χορό). Μη φοβάστε. Δε χρειάζεται να έχετε πτυχία μουσικής. Η μουσική υπάρχει μέσα μας. Χρησιμοποιήστε οτιδήποτε σαν μουσικό όργανο. Μη διστάσετε να ντυθείτε ανάλογα. 5. Χρησιμοποιήστε το διαφανοσκόπιο. Κατασκευάστε διαφάνειες τις οποίες θα προβάλετε στο διαφανοσκόπιο του σχολείου σας. 6. Χρησιμοποιήστε τον υπολογιστή. «Κατεβάστε» φωτογραφίες από το Διαδίκτυο. Γράψτε κείμενα σε έναν κειμενογράφο (Word). Όλα αυτά περάστε τα σε ένα ηλεκτρονικό πρόγραμμα παρουσίασης (π.χ. Power Point). Με τον τρόπο αυτό η δουλειά σας θα μείνει αποθηκευμένη για πάντα και επίσης, ζητώντας τη βοήθεια του δασκάλου σας, μπορείτε να προσθέσετε εντυπωσιακά εφέ, μουσική ακόμα και βίντεο. 40