Ο ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ

Ο ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ 1919 1922

Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΤΗΣ ΣΜΥΡΝΗΣ Με την αποβίβαση του ελληνικού στρατού στη Σμύρνη εγκαταστάθηκε στην πόλη και η ελληνική διοίκηση. Ο Αριστείδης Στεργιάδης ήταν επικεφαλής ως ύπατος αρμοστής και είχε την εμπιστοσύνη και του Ελευθερίου Βενιζέλου και των Βρετανών. Η εντολή του ήταν να αντιμετωπίζει ισότιμα όλους τους κατοίκους.

Στα αριστερά διακρίνεται ο ύπατος αρμοστής της Σμύρνης Αριστείδης Στεργιάδης Πηγή εικόνας: https://en.wikipedia.org/wiki/aristeidis_stergiadis

Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΤΗΣ ΣΜΥΡΝΗΣ Ο Στεργιάδης δεν ήταν πολύ συμπαθής στον μητροπολίτη Σμύρνης Χρυσόστομο, σε μέρος των Ελλήνων αξιωματικών αλλά και σε πολλούς Μικρασιάτες Έλληνες επειδή προσπάθησε να εφαρμόσει την πολιτική της ίσης μεταχείρισης, που για πολλούς δεν γινόταν αποδεκτή. Σε κάθε περίπτωση η ελληνική διοίκηση άφησε σημαντικό έργο.

Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΤΗΣ ΣΜΥΡΝΗΣ Το έργο της ελληνικής διοίκησης αφορούσε: την οικονομία την εκπαίδευση την υγεία και την εγκατάσταση των Ελλήνων προσφύγων που είχαν διωχθεί παλαιότερα από τις οθωμανικές αρχές και τώρα επέστρεφαν

ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΣΤΡΑΤΟΥ Με την αποβίβασή στη Σμύρνη στις 2 Μαΐου 1919 ο ελληνικός στρατός κατέλαβε τις περιοχές που είχαν καθοριστεί από την συνθήκη των Σεβρών. Γρήγορα όμως ο Βενιζέλος έλαβε εντολή από την συνδιάσκεψη του Παρισιού να επεκτείνει την ελληνική ζώνη κατοχής, με αποτέλεσμα να εισχωρήσουν τα ελληνικά στρατεύματα σε βάθος 100 έως 150 χιλιόμετρα στην ενδοχώρα.

Η αρχική ζώνη κατοχής του ελληνικού στρατού Πηγή εικόνας: https://en.wikipedia.org/wiki/occupation_of_smyrna

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΡΟΩΘΗΣΗ Οι ελληνικοί πληθυσμοί της Δυτικής Μικράς Ασίας δέχοταν συνεχώς επιθέσεις από Τούρκους εθνικιστές. Αυτό ανάγκαζε τον ελληνικό στρατό να επεκτείνει την ζώνη κατοχής για να προστατέψει τους Έλληνες της Μικράς Ασίας. Ο πόλεμος μεταξύ του ελληνικού στρατού και των Τούρκων εθνικιστών ήταν πλέον γεγονός.

Περιοχές προώθησης των ελληνικών δυνάμεων έως το 1922 Πηγή εικόνας: http://experimental-st-taksi.blogspot.com/2013/05/blog-post_24.html

Ο ΚΕΜΑΛ ΑΠΟΡΡΙΠΤΕΙ ΤΗ ΣΥΝΘΗΚΗ Οι επιτυχίες του ελληνικού στρατού στη Μικρά Ασία επέτρεψαν στην Αντάντ να επιβάλλει στον Σουλτάνο την συνθήκη των Σεβρών το 1920. Ο Μουσταφά Κεμάλ και το τουρκικό κίνημα αντίστασης, που ενισχυόταν συνεχώς, απέρριψαν την συνθήκη των Σεβρών. Αυτό το γεγονός έκανε τους συμμάχους επιφυλακτικούς σχετικά με το κατά πόσο ο ελληνικός στρατός θα μπορούσε να επιβληθεί.

Η ΑΠΟΠΕΙΡΑ ΔΟΛΟΦΟΝΙΑΣ Κατά τη διάρκεια της συνδιάσκεψης του Παρισιού και της υπογραφής των συνθηκών για την λήξη του Α Παγκοσμίου Πολέμου, έγινε μία απόπειρα δολοφονίας του πρωθυπουργού της Ελλάδας Ελευθερίου Βενιζέλου από φιλοβασιλικούς στο Παρίσι. Η απόπειρα δεν είχε επιτυχία, όμως στις ταραχές που ξέσπασαν στην Αθήνα δολοφονήθηκε ο γνωστός αντιβενιζελικός Ίωνας Δραγούμης.

Η απόπειρα δολοφονίας του Ελευθερίου Βενιζέλου στον σιδηροδρομικό σταθμό του Παρισιού «Gare de Lyon», 30.07.1920 έγχρωμη λιθογραφία εποχής Πηγή εικόνας: https://www.kathimerini.gr/k/100yk/1006048/apopeiradolofonias-venizeloy-2/

Το πρωτοσέλιδο της «Καθημερινής» για το 40ήμερο από τον θάνατο του Ίωνα Δραγούμη Πηγή εικόνας: https://www.kathimerini.gr/society/561117871/mia-ekthesiaki-prosopografia-mas-epanasystinei-ton-iona-dragoymi/

Η ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΤΟΥ ΒΕΝΙΖΕΛΟΥ Η απόπειρα δολοφονίας του Βενιζέλου και η δολοφονία του Ίωνα Δραγούμη ήταν το αποκορύφωμα του εθνικού διχασμού. Ο Ελευθέριος Βενιζέλος επέστρεψε στην Αθήνα τον Σεπτέμβριο του 1920. Με μεγαλοπρέπεια γιορτάστηκε στο Παναθηναϊκό Στάδιο η συνθήκη των Σεβρών, με την οποία η Ελλάδα γινόταν η χώρα των «δύο ηπείρων και των πέντε θαλασσών».

Από τους εορτασμούς της συνθήκης των Σεβρών στην Αθήνα, 15.09.1920 Πηγή εικόνας: https://www.istorikathemata.com/2014/12/the-triumph-of-venizelos-15-9-1920.html

Πηγή εικόνας: https://fr.wikipedia.org/wiki/eleftherios_venizelos

Χρυσό μετάλλιο του 1919 με αναπαράσταση του Ελευθερίου Βενιζέλου. Φέρει διακόσμηση με τον δικέφαλο αετό και το εθνόσημο. Πηγή εικόνας: https://commons.wikimedia.org/wiki/file:gold_medal,_eleftherios_venizelos,_1919,_greece_(1).jpg

Η ΑΝΤΙΠΟΛΙΤΕΥΣΗ Ο Δημήτριος Γούναρης δημιούργησε έναν αντιβενιζελικό συνασπισμό κομμάτων και υποσχόταν τον τερματισμό του πολέμου και την απαλλαγή από τη «βενιζελική τυραννία», όπως χαρακτήριζε τη διακυβέρνηση Βενιζέλου. Υποστήριζε πως ο ελληνικός λαός είχε κουραστεί από την πολεμική προσπάθεια που ξεκίνησε με τους Βαλκανικούς Πολέμους το 1912.

ΟΙ ΕΚΛΟΓΕΣ ΤΟΥ 1920 Ο Βενιζέλος προκηρύσσει εκλογές εν μέσω της μικρασιατικής εκστρατείας και είναι βέβαιος ότι θα τις κερδίσει, επηρεασμένος από το εορταστικό κλίμα στην Αθήνα μετά την επιστροφή του από το Παρίσι. Τα αποτελέσματα των εκλογών δίνουν τα εξής ποσοστά: Κόμμα των Φιλελευθέρων 50,31 % «Ηνωμένη Αντιπολίτευσις» 49,36 %

ΟΙ ΕΚΛΟΓΕΣ ΤΟΥ 1920 Νικητής των εκλογών αναδείχθηκε η «Ηνωμένη Αντιπολίτευσις» με ποσοστό 49,36 %.

ΟΙ ΕΚΛΟΓΕΣ ΤΟΥ 1920 Ο εκλογικός νόμος που ίσχυε το 1920 έδωσε την νίκη στην φιλοβασιλική παράταξη, παρόλο που είχε λάβει συνολικά λιγότερες ψήφους στις εκλογές. Μετά την ήττα του στις εκλογές ο Βενιζέλος έφυγε αυτοεξόριστος στο Παρίσι και η κυβέρνηση του Δημητρίου Ράλλη διενήργησε δημοψήφισμα στις 5 Δεκεμβρίου 1920 για την επιστροφή του βασιλιά στην Ελλάδα.

ΤΟ ΔΗΜΟΨΗΦΙΣΜΑ ΤΟΥ 1920 Στο δημοψήφισμα του 1920 ο ελληνικός λαός ψήφισε υπέρ της επανόδου του βασιλιά στην Ελλάδα με ένα ποσοστό πολύ υψηλό, που αφήνει υπόνοιες για νοθεία. Ήταν μήπως η αρχή του τέλους της ελληνικής παρουσίας στην Μικρά Ασία;

Η επιστροφή του βασιλιά Κωνσταντίνου Α στην Αθήνα Πηγή εικόνας: https://www.kaliterilamia.gr/2020/03/1920.html

Πρωτοσέλιδο του «Ελεύθερου Τύπου» της 21.11.1920 με τη συμμαχική διακοίνωση ότι η επιστροφή του βασιλιά θεωρείται εχθρική πράξη Πηγή εικόνας: https://www.kaliterilamia.gr/2020/03/1920.html

ΟΙ ΕΠΙΛΟΓΕΣ ΤΗΣ ΑΝΤΑΝΤ Μετά την επιστροφή του Κωνσταντίνου στην Ελλάδα αφ ενός και την δυναμική του τουρκικού κινήματος αφ ετέρου, οι δυνάμεις της Αντάντ άρχισαν να επανεξετάζουν την στάση τους απέναντι στην Ελλάδα. Πολλοί έβλεπαν τη δυνατότητα του κεμαλικού κινήματος να είναι ο νικητής της σύγκρουσης στην Μικρά Ασία.

Η ΣΤΑΣΗ ΤΗΣ ΓΑΛΛΙΑΣ Η Γαλλία με αφορμή την επιστροφή του βασιλιά Κωνσταντίνου, ο οποίος είχε μία φιλογερμανική στάση κατά τη διάρκεια του Α Παγκοσμίου Πολέμου, αλλά και η Ιταλία απέσυραν την υποστήριξή τους από την Ελλάδα. Προχώρησαν μάλιστα στην υπογραφή συμφωνιών με τον Μουσταφά Κεμάλ, αφού έλαβαν ως αντάλλαγμα την παραχώρηση προνομίων και διευκολύνσεων από την κεμαλική Τουρκία, και απέσυραν τα στρατεύματά τους από την Μικρά Ασία.

Ο Μουσταφά Κεμάλ επιθεωρεί τουρκικά στρατεύματα πριν από την μάχη του Εσκί Σεχίρ τον Ιούνιο του 1921 παρουσία του Γάλλου συνταγματάρχη Sarroux Πηγή εικόνας: http://www.levantineheritage.com/occup.htm

ΟΙ ΕΠΙΤΥΧΙΕΣ ΤΟΥ ΚΕΜΑΛ Ο Κεμάλ Ατατούρκ κατάφερε να υπογράψει συμφωνία συνεργασίας και με την Σοβιετική Ένωση. Η Ελλάδα είχε πλέον μόνο την υποστήριξη της Μεγάλης Βρετανίας, και αυτό μόνο σε διπλωματικό επίπεδο. Και ενώ ο πόλεμος ήταν σε εξέλιξη η Ελλάδα έμεινε πρακτικά χωρίς συμμάχους.

Η ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΚΥΒΕΡΝΗΣΗ Οι προεκλογικές υποσχέσεις των φιλοβασιλικών κομμάτων για τερματισμό του πολέμου ξεχάστηκαν αμέσως μετά τις εκλογές. Ο Κωνσταντίνος πίστευε ότι το τέλος του πολέμου και η τελική νίκη ήταν κοντά και έτσι αποφάσισε την συνέχιση του πολέμου. Έκανε όμως ένα μεγάλο λάθος: απομάκρυνε από το στράτευμα όλους τους αξιωματικούς που ήταν «φιλοβενιζελικοί» μεν, αλλά έμπειροι στον πόλεμο δε.

Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΙΘΕΣΗ Ο Κωνσταντίνος διέταξε την επιστράτευση στην Ελλάδα πολλών εφέδρων για να ενισχύσει τις ελληνικές δυνάμεις και αποφάσισε παρά τις συμβουλές των αξιωματικών του στρατού να ξεκινήσει ο στρατός μεγάλη επίθεση. Οι στρατιωτικοί εξέφρασαν την άποψη ότι θα ήταν πολύ δύσκολο να υποστηρίξουν με τα απαραίτητα εφόδια το στράτευμα σε μία επιθετική ενέργεια τόσο βαθιά στην τουρκική ενδοχώρα.

Χάρτης της ελληνικής επίθεσης το καλοκαίρι του 1921 Πηγή εικόνας: https://www.aixmi.gr/index.php/mikrasiatikhekstrateia90xroniameta/

Πορεία ανδρών της ΧΙΙ Μεραρχίας προς τον Σαγγάριο μέσα από άνυδρες εκτάσεις Πηγή εικόνας: https://www.infokids.gr/ti-akrivos-egine-sti-maxi-tou-saggario/

Άνδρες του Μηχανικού κατασκευάζουν γέφυρα στον παραπόταμο του Σαγγάριου Πουρσάκ τον Αύγουστο του 1921 Εθνικό Ιστορικό Μουσείο, Αθήνα Πηγή εικόνας: Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τεύχος 34, σελ.178, Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα, 2015

Έλληνες στρατιώτες στις όχθες του Σαγγάριου τον Αύγουστο του 1921 Εθνικό Ιστορικό Μουσείο, Αθήνα Πηγή εικόνας: Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τεύχος 34, σελ.182, Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα, 2015

Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΥΠΟΧΩΡΗΣΗ Ο ελληνικός στρατός πέρασε τον ποταμό Σαγγάριο αλλά συνάντησε πολύ μεγάλη αντίσταση έξω από την Άγκυρα. Στη μάχη της Άγκυρας οι ελληνικές απώλειες ήταν πολύ μεγάλες. Αυτό το γεγονός σε συνδυασμό με την μη συντριβή των κεμαλικών δυνάμεων, επηρέασε το ηθικό του στρατού, ώστε αναγκάστηκε να υποχωρήσει στην γραμμή Εσκί Σεχίρ Κιουτάχεια Αφιόν Καραχισάρ.

Η αμυντική γραμμή του ελληνικού στρατού τον Αύγουστο του 1922 Πηγή αρχικής εικόνας: Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τεύχος 34, σελ.205, Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα, 2015

Η ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΟ 1921 Η ελληνική κυβέρνηση του Δημητρίου Γούναρη είχε εγκλωβιστεί σε έναν πόλεμο χωρίς συμμάχους. Ο Μουσταφά Κεμάλ, ενισχυμένος σε χρήματα και πολεμικό υλικό από Γάλλους και Ιταλούς, ήταν αδιάλλακτος απέναντι στους Έλληνες. Η ελληνική κυβέρνηση προσπαθούσε να βρει στην Ευρώπη τρόπους χρηματοδότησης και ένα σχέδιο ειρήνης αλλά απέτυχε ολοκληρωτικά.

Δημήτριος Γούναρης (1867-1922) Πρωθυπουργός της Ελλάδας 1921 1922 Καταδικάστηκε σε θάνατο λόγω εσχάτης προδοσίας και εκτελέστηκε στις 15.11.1922 Διακρίνεται αριστερά μαζί με τον Γεώργιο Μπαλτατζή σε φωτογραφία του 1921 Πηγή εικόνας: https://de.wikipedia.org/wiki/dimitrios_gounaris

ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΤΟΥ 1922 Και ενώ ο ελληνικός στρατός κρατούσε τις θέσεις του στη γραμμή Εσκί Σεχίρ Κιουτάχεια Αφιόν Καραχισάρ ήρθε η ανάθεση της αρχιστρατηγίας της Στρατιάς στον φιλοβασιλικό αντιστράτηγο Χατζανέστη, γεγονός που κλόνισε την εμπιστοσύνη πολλών αξιωματικών και οπλιτών στην ηγεσία. Παράλληλα στην Ελλάδα κορυφώθηκαν οι διώξεις εναντίον των φιλοβενιζελικών.

Γεώργιος Χατζανέστης (1863-1922) Καταδικάστηκε σε θάνατο λόγω εσχάτης προδοσίας και εκτελέστηκε στις 15.11.1922

ΑΝΤΙΔΡΑΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΑΘΗΝΑ Οι φωνές της αντιπολίτευσης πλήθαιναν και γινόταν πιο δυνατές. Στην Αθήνα ο Αλέξανδρος Παπαναστασίου και έξι συνεργάτες του δημοσιεύουν το «Δημοκρατικό Μανιφέστο» με το οποίο ασκούν κριτική στις επιλογές του βασιλιά. Παράλληλα οι κυβερνήσεις στην Αθήνα αλλάζουν και συνεχίζουν να αναζητούν στήριξη και χρηματοδότηση στο εξωτερικό αλλά χωρίς επιτυχία.

Ο Αλέξανδρος Παπαναστασίου και οι έξι συνεργάτες του, συντάκτες του «Δημοκρατικού Μανιφέστου» Πηγή αρχικής εικόνας: Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τεύχος 34, σελ.195, Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα, 2015

Η ΤΟΥΡΚΙΚΗ ΑΝΤΕΠΙΘΕΣΗ Στις 13 Αυγούστου του 1922 άρχισε η τουρκική αντεπίθεση σε όλο το μέτωπο. Οι ελληνικές δυνάμεις δεν μπόρεσαν να αντισταθούν και σε μόλις δύο εβδομάδες, στις 27 Αυγούστου, οι Τούρκοι έμπαιναν στην Σμύρνη. Τον ελληνικό στρατό που υποχωρούσε, ακολουθούσαν χιλιάδες Έλληνες προς τις ακτές της Μικράς Ασίας από φόβο για τις τουρκικές βιαιότητες.

Η ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ ΤΗΣ ΣΜΥΡΝΗΣ Στόχος των προσφύγων ήταν να φτάσουν στην Σμύρνη, την οποία εγκατέλειψε ο ελληνικός στρατός και ο στόλος. Αυτό που ακολούθησε έγινε γνωστό ως η καταστροφή της Σμύρνης, όπου χιλιάδες Έλληνες και Αρμένιοι βρήκαν τραγικό θάνατο. Με την είσοδό τους στην πόλη οι Τούρκοι την πυρπολούν, με αποτέλεσμα η μεγάλη φωτιά να καταστρέψει την Σμύρνη.

Χιλιάδες πρόσφυγες στην ακτή ζουν με την ελπίδα να περάσουν με κάποιο πλοίο στα νησιά Πηγή εικόνας: https://www.lifo.gr/team/sansimera/51401

Χιλιάδες κόσμου στη παραλία της Σμύρνης προσπαθούν να γλυτώσουν Πηγή εικόνας: https://www.news247.gr/afieromata/i-katastrofi-tis-smyrnis-i-fotia-poy-apoteleiose-ton-ellinismo-tis-mikras-asias.6647650.html

Πηγή εικόνας: https://www.xronos.gr/reportaz/31-aygoystoy-1922-i-arhi-tis-katastrofis-tis-smyrnis

Πηγή εικόνας: https://www.lifo.gr/team/sansimera/51401

Με την είσοδο των Τούρκων στην Σμύρνη ξεκίνησαν λεηλασίες, βιασμοί, κάθε μορφής αγριότητα εναντίον Ελλήνων και Αρμενίων. Ούτε τους νεκρούς άφησαν στην ησυχία τους Πηγή εικόνας: https://en.wikipedia.org/wiki/great_fire_of_smyrna

Το έργο ολοκληρωμένο: η Σμύρνη κατεστραμμένη Πηγή εικόνας: https://www.lifo.gr/team/sansimera/51401

Η ΕΘΝΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ Με την ήττα του ελληνικού στρατού στην Μικρά Ασία ξεκίνησε για εκατομμύρια Έλληνες και Αρμενίους το μαρτύριο της προσφυγιάς. Όσοι δεν μεταφέρθηκαν από τους Τούρκους στο εσωτερικό της Μικράς Ασίας σε πορείες θανάτου και κατάφεραν να φύγουν, θα προσπαθήσουν μέσα σε πολύ δύσκολες συνθήκες να δημιουργήσουν και πάλι τις εστίες τους σε νέους τόπους, δίνοντας το όνομα των ιδιαίτερων πατρίδων τους στις νέες τους εστίες.

ΝΕΑ ΖΩΗ Νέα Σμύρνη Νέα Φιλαδέλφεια Νέα Ιωνία Νέα Ιωνία Βόλου Νέα Μηχανιώνα Νέα Μάλγαρα Νέα Χαλκηδόνα Νέα Αμισός Νέα Ραιδεστός Νέα Πέραμος Νέα Μουδανιά Νέα Καλλικράτεια Νέα Ρόδα Νέα Ηράκλεια

ΠΡΟΣΦΥΓΕΣ ΣΤΗΝ ΑΘΗΝΑ Πηγή εικόνας: https://www.lifo.gr/articles/archaeology_articles/123667/mythoi-kai-alitheies-gia-toys-prosfyges-toy-1922

Προσφυγόπουλα μετά την Μικρασιατική Καταστροφή Κείμενα, συγγραφή, ιστορική έρευνα, εικόνες: Γαρίτατζης Χαράλαμπος (ΠΕ07) Φιλολογική επιμέλεια: Γεώργιος Σπανός (ΠΕ02)