Medical Express Έτος 23 ο / Τεύχος 231 / ιουλιοσ - ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2014 ΠΛΗΡΩΜΕΝΟ ΤΕΛΟΣ 011985 PRESS PRESS POST X+7 P O S T ISSN 1106-3157 Μ. ΠΙΤΣΙΛΙΔΗΣ Α.Ε. ΑΓ. ΝΙΚΟΛΑΟΥ 102 166 74 ΓΛΥΦΑΔΑ e-mail: info@pitsilidis.gr > ΜΗΝΑΣ ΗΤΑΝ ΚΑΙ ΠΕΡΑΣΕ > Εκτεταμένη υπερσυνταγογράφηση και φοροδιαφυγή από 14 γιατρούς > Συνελήφθη επ αυτοφώρω με φακελάκι ο διευθυντής της καρδιοχειρουργικής του Ευαγγελισμού > Μ. ΠΙΤΣΙΛΙΔΗΣ Μοιράζουν φάρμακα με τα λεφτά άλλων! > Θ. ΠΑΠΑΒΑΣΙΛΕΙΟΥ Μνημονιακές ενοχές συνεντευξη Erik Nordkamp: Πρέπει να συνεχίσουμε να επιβραβεύουμε την καινοτομία Φαρμακολογιο > «Ανάγκη για μια Εθνική Πολιτική Φαρμάκου» Επισκεφτείτε τη νέα µας ιστοσελίδα www.medicalexpr ess.gr U ser name και Pa s s wor d σ τ η σελίδ α τω ν περιεχ οµέ ν ω ν MEDICAL EXPRESS / ΤΕΥΧΟΣ 229 / ΜΑΪΟΣ 2014 / 2
π ε ρ ι ε χ ο μ ε ν α 16 45 editorial Μοιράζουν φάρμακα με τα λεφτά άλλων! 6 εξερχομενα Μνημονιακές ενοχές 10 μηνασ ηταν και περασε > Εκτεταμένη υπερσυνταγογράφηση και φοροδιαφυγή από 14 γιατρούς 12 > Συνελήφθη επ αυτοφώρω με φακελάκι ο διευθυντής της καρδιοχειρουργικής του Ευαγγελισμού 16 > Στο ΣτΕ προσφεύγει ο ΠΙΣ για το πλαφόν 18 ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ Erik Nordkamp, Πρόεδρος και Διευθύνων Σύμβουλος, Pfizer Hellas: Πρέπει να συνεχίσουμε να επιβραβεύουμε την καινοτομία 20 επικαιροτητα 26 συντομη ενημερωση 35 Φαρμακολογιο > Ο ΣΦΕΕ χαιρετίζει την έναρξη του 2 ου Προγράμματος Καινοτόμων Φαρμάκων 45 > «Ανάγκη για μια Εθνική Πολιτική Φαρμάκου» 46 4 / MEDICAL EXPRESS / ΤΕΥΧΟΣ 231 / ΙΟΥΛΙΟΣ - ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2014
e d i t o r i a l Μοιράζουν φάρμακα με τα λεφτά άλλων! Του Μιχάλη Πιτσιλίδη pitsilidis@gmail.com H φαρμακευτική περίθαλψη των ανασφάλιστων συμπολιτών μας αλλά και πολλών κατηγοριών ξένων που μένουν «νόμιμα και μόνιμα» στην Ελλάδα, αποτελεί ανάγκη ανθρωπισμού και πολιτισμού. Έτσι, οι ανασφάλιστοι αποκτούν πλήρη δικαιώματα στη φαρμακευτική περίθαλψη, με βάση πρόσφατη κοινή υπουργική απόφαση των κυρίων Σταϊκούρα, Βορίδη και Βρούτση. Όπως σχεδόν πάντα συμβαίνει στη χώρα όπου ανθεί φαιδρά πορτοκαλέα, η κοινή υπουργική απόφαση αποδεικνύει, ότι η μέθοδος «νομοθετούμε στο πόδι» εξακολουθεί να λατρεύεται και να ανθίζει στους δαιδαλώδεις διαδρόμους του κυβερνάν α λα Ελληνικά. Πραγματικά θλίβεται κανείς από την επιταχυνόμενη αποδόμηση κάθε μεταρρύθμισης, ιδίως στην Υγεία και την Παιδεία, η οποία επιχειρείται στο πλαίσιο της άσκησης προεκλογικής πολιτικής 6 / MEDICAL EXPRESS / ΤΕΥΧΟΣ 231 / ΙΟΥΛΙΟΣ - ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2014
e d i t o r i a l Tίθεται σε κίνδυνο η υγεία των ανθρώπων καθώς θα έρχονται σε επαφή με γιατρούς που αγνοούν πλήρως το ιστορικό τους Ιδού μερικές παρατηρήσεις πρώτης ματιάς. Πρώτον. Ποιος μηχανισμός, πώς και πότε θα πιστοποιεί ότι ο δικαιούχος ανασφάλιστος δεν είναι ασφαλισμένος ούτε σε ιδιωτικό φορέα και όλες τις άλλες προϋποθέσεις που τίθενται; Δεύτερον. Οι μόνοι γιατροί που δικαιούνται να συνταγογραφήσουν σε ανασφάλιστους, σύμφωνα με την κοινή υπουργική απόφαση, είναι οι γιατροί που εργάζονται (α) στις μονάδες ΠΕΔΥ και (β) στα Νοσοκομεία. Εξαιρούνται όλοι οι συμβασιούχοι με το ΠΕΔΥ ιατροί. Άρα, πρακτικά, εξαιρούνται όλοι σχεδόν οι γιατροί, ιδιαιτέρως στην επαρχία. Αναπόφευκτα, οι ανασφάλιστοι θα καταφεύγουν μαζικά στα νοσοκομεία. Επομένως στο πλαίσιο της ενίσχυσης της Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας, με την ασυλλόγιστη αυτή απόφαση στέλνουμε 2.000.000 ανθρώπους στα νοσοκομεία στα οποία, ως γνωστόν, κάθε άλλο παρά συνωστισμός επικρατεί, στα εξωτερικά τους ιατρεία. Ταυτοχρόνως, τίθεται σε κίνδυνο η υγεία των ανθρώπων καθώς θα έρχονται σε επαφή με γιατρούς που αγνοούν πλήρως το ιστορικό τους και θα κληθούν να συνταγογραφούν «τυφλά» Τρίτον. Η ετήσια δαπάνη για τους ανασφάλιστους, προϋπολογιζόμενου ύψους 340 εκατ. ευρώ, συνυπολογίζεται στη δημόσια φαρμακευτική δαπάνη η οποία έχει πλαφόν περίπου 2 δις ευρώ. Επειδή το ποσόν αυτό είναι ήδη ανεπαρκές και υπερκαλύπτεται, η δαπάνη των 340 εκατ. θα μεταφερθεί εξ ολοκλήρου στις πλάτες των φαρμακευτικών εταιρειών, ως επιστροφή χρημάτων (clawback). Έτσι, το ελληνικό κράτος, παριστάνει τον καλό Σαμαρείτη, στην κυριολεξία με τα λεφτά των άλλων. Προσπαθεί να επιτελέσει το καθήκον του επιβαρύνοντας ασφυκτικά, για μια ακόμα φορά, τον ιδιωτικό τομέα. Αν συμβεί όμως αυτό θα πρέπει η κυβέρνηση να είναι προετοιμασμένη για εξαιρετικά πιεστικές και επικίνδυνες καταστάσεις. Χωρίς περιστροφές, εταιρείες θα κλείσουν και άλλες θα αποσυρθούν από την ελληνική αγορά. Πραγματικά θλίβεται κανείς από την επιταχυνόμενη αποδόμηση κάθε μεταρρύθμισης, ιδίως στην Υγεία και την Παιδεία, η οποία επιχειρείται στο πλαίσιο της άσκησης προεκλογικής πολιτικής. Είναι έγκλημα να θυσιάζονται μέτρα που λήφθηκαν με κόστος, πολιτικό αλλά και κοινωνικό-ανθρωπιστικό, στο πλαίσιο άσκησης μιας ψευδεπίγραφα «φιλολαϊκής» πολιτικής. Ξηλώνεται, από το Υπουργείο Υγείας, το μέτρο της απελευθέρωσης του ωραρίου των φαρμακείων, φημολογούνται νέες οριζόντιες μειώσεις στις τιμές των φαρμάκων, αυξάνεται συνεχώς η επιβάρυνση των ασφαλισμένων και, παράλληλα, αποθαρρύνεται η όποια επενδυτική δραστηριότητα στο χώρο του φαρμάκου, μια πραγματικά προνομιακή περιοχή επιχειρηματικής δράσης για την Ελλάδα. 8 / MEDICAL EXPRESS / ΤΕΥΧΟΣ 231 / ΙΟΥΛΙΟΣ - ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2014
ε ξ ε ρ χ ο μ ε ν α Μνημονιακές ενοχές Του Θεόδουλου Παπαβασιλείου pitsilidis@gmail.com Οι διακοπές, η διασκέδαση, οι μικρές χαρές της ζωής, ακόμη και το γέλιο τείνουν να...ποινικοποιηθούν από κάποιους, οι οποίοι θεωρούν ότι πρέπει να κλειστούμε στο σπίτι και με μαύρη πλερέζα να θρηνούμε την χαμένη μας ευμάρεια. H ζωή μας τα τελευταία χρόνια έχει αλλάξει κατά πολύ. Για άλλους το μνημόνιο στάθηκε η αφορμή για να περιορίσουν τις υπερβολές, για άλλους να περιορίσουν ακόμη και τα ελάχιστα που είχαν, για άλλους να επαναπροσδιορίσουν τους στόχους, τις ανάγκες, ακόμη και τα όνειρά τους. Άλλες επιχειρήσεις έκλεισαν, άλλες παλεύουν να κρατηθούν, η ανεργία αγγίζει κόκκινο και οι δυσκολίες της καθημερινότητας μοιάζουν πολλές φορές ανυπέρβλητες. Οι εικόνες αλλάζουν. Γίνονται πιο σκληρές, πιο ωμές. Άνθρωποι ψάχνουν για φαγητό στα σκουπίδια, άνθρωποι οδηγούνται σε ακραίες πράξεις, άνθρωποι απελπισμένοι προσπαθούν να βρουν ένα...οδηγό επιβίωσης στις νέες συνθήκες που διαμορφώνονται. Μέτρα, φόροι, χαράτσια, μειώσεις μισθών, απολύσεις και βίαιη προσαρμογή σε μια καινούρια πραγματικότητα που άλλοι την αντιμετωπίζουν κατά μέτωπο και άλλοι σκύβουν το κεφάλι εξαντλημένοι, παραδίδοντας τα όπλα. Οι δυσκολίες μοιάζουν ακόμη πιο ζόρικες, όταν δεν μπορείς να δεις στην άκρη του τούνελ λίγο φως. Αυτό που βλέπουν οι εκάστοτε κυβερνώντες και το ονομάζουν ανάπτυξη, έξοδο από την κρίση, νέα αρχή. Πολλά από αυτά που γίνονται τώρα λόγω μνημονίου ήταν αναγκαίο να γίνουν εδώ και χρόνια. Η προσπάθεια να καλύψουμε σε ελάχιστο χρόνο την αδράνεια και τα «πάθη» δεκαετιών, οδηγεί σε λάθη, αλλά και στη βίαιη αυτή αλλαγή των δεδομένων, που δεν σου δίνει πολλά περιθώρια να αντιδράσεις, να σκεφτείς, να δεχτείς, αλλά ούτε και τον απαραίτητο χρόνο για να προσαρμοστείς στις αλλαγές. Αυτή είναι η πραγματικότητά μας. Η καθημερινότητά μας. Χωρίς αυτό να σημαίνει πως είναι μόνο αυτή. Την ίδια ώρα γίνονται νέες προσπάθειες κόντρα στην κρίση, η δημιουργικότητα ξυπνά από τον λήθαργο του βολέματος, οι άνθρωποι έρχονται πιο κοντά, η αλληλεγγύη δεν μοιάζει πλέον μια μακρινή και αφηρημένη έννοια. Αντέχουμε, προσπαθούμε, παλεύουμε, προχωράμε. Και πώς αλλιώς να γίνει; Ένα από τα μεγαλύτερα κακά του μνημονίου είναι οι ενοχές που προκάλεσε στους ανθρώπους. Η χαρά για τους αγώνες της Εθνικής μας στο μουντιάλ, συνοδευόταν από τα επικριτικά σχόλια αυτών που υποστήριζαν ότι «μας αξίζουν τα μνημόνια, αφού πανηγυρίζουμε με τέτοια ανούσια πράγματα» (!!). Οι διακοπές, η διασκέδαση, οι μικρές χαρές της ζωής, ακόμη και το γέλιο τείνουν να...ποινικοποιηθούν από κάποιους, οι οποίοι θεωρούν ότι πρέπει να κλειστούμε στο σπίτι και με μαύρη πλερέζα να θρηνούμε την χαμένη μας ευμάρεια. Η ζωή συνεχίζεται. Κι ο καθένας έχει το δικαίωμα να την συνεχίσει όπως θέλει και μπορεί. Το καλοκαίρι είναι εδώ. Ας αράξουμε σε μια ξαπλώστρα σε ένα νησί ή σε μια κοντινή παραλία. Ας πιούμε ουζάκια σε ένα ταβερνάκι ή μπίρες με καλή παρέα στο μπαλκόνι. Ας κάνουμε αυτό που νιώθουμε και θα μας βοηθήσει να πάρουμε δυνάμεις για τη συνέχεια, χωρίς ενοχές. Δεν θα δώσουμε λογαριασμό σε κανένα. Τον λογαριασμό της κρίσης τον πληρώσαμε και τον πληρώνουμε. Ας μας επιτρέψουν οι κριτές των πάντων, τα «ρέστα» να τα ξοδέψουμε όπως θέλουμε εμείς. 10 / MEDICAL EXPRESS / ΤΕΥΧΟΣ 231 / ΙΟΥΛΙΟΣ - ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2014
μ η ν α σ η τ α ν κ α ι π ε ρ α σ ε Εκτεταμένη υπερσυνταγογράφηση και φοροδιαφυγή από 14 γιατρούς Tο Αρχηγείο της Αστυνομίας παρουσίασε πριν από λίγες μέρες μια σημαντική υπόθεση, που σχετίζεται με εκτεταμένη και συστηματική φοροδιαφυγή σε βάρος του ελληνικού Δημοσίου, καθώς και άλλα συναφή ποινικά αδικήματα που διώκονται σε βαθμό κακουργήματος. Συγκεκριμένα η υπόθεση αφορά σε εκτεταμένη υπερσυνταγογράφηση και φοροδιαφυγή από δεκατέσσερις (14) συνολικά γιατρούς, οι οποίοι δραστηριοποιούνται είτε ως ελεύθεροι επαγγελματίες, είτε είναι εργαζόμενοι στο Εθνικό Σύστημα Υγείας. Πιο αναλυτικά, από τη Διεύθυνση Οικονομικής Αστυνομίας, μετά από συστηματική διερεύνηση και εξέταση μεγάλου αριθμού φορολογικών και τραπεζικών δεδομένων, υποβλήθηκαν στον Εισαγγελέα Εγκλημάτων Διαφθοράς τα αποτελέσματα της έρευνας, για τους παραπάνω γιατρούς, υπό μορφή προανακριτικού πορίσματος. Η έρευνα αφορούσε κυρίως στη διαπίστωση τέλεσης παραβάσεων της φορολογικής νομοθεσίας, καθώς και της νομοθεσίας για την πρόληψη και καταστολή της νομιμοποίησης εσόδων από εγκληματικές δραστηριότητες Σύμφωνα με τα αποτελέσματα του προανακριτικού υλικού εντοπίστηκε φοροδιαφυγή από τους συγκεκριμένους γιατρούς, σε βάρος του ελληνικού Δημοσίου, συνολικού ύψους 1.400.000 ευρώ, καθώς και πλήθος περιπτώσεων υπερσυνταγογράφησης. Ενδεικτικές είναι τέσσερις περιπτώσεις γιατρών, οι οποίοι είχαν εκδώσει τουλάχιστον (16.400) ιατρικές συνταγές, σε διάστημα μόλις τριών μηνών (Ιούλιο, Αύγουστο και Σεπτέμβριο του 2012), με χαρακτηριστική, μεταξύ αυτών την περίπτωση γιατρού στη Βόρεια Ελλάδα που είχε εκδώσει, στο ίδιο χρονικό διάστημα, συνταγές, η συνολική αξία των οποίων ξεπερνά το ποσό των 405.000 ευρώ. Τις ειδικότερες λεπτομέρειες σχετικά με την υπόθεση παρουσίασε ο Προϊστάμενος της Διεύθυνσης Οικονομικής Αστυνομίας, Ταξίαρχος κ. Αλαμάνας Απόστολος. Σύμφωνα με τον κ. Αλαμάνα, η Διεύθυνση Οικονομικής Αστυνομίας μετά από αξιοποίηση μεγάλου όγκου δεδομένων, που σχετίζονται με την ηλεκτρονική συνταγογράφηση (e -συνταγογράφηση), προχώρησε σε εξέταση και επεξεργασία των στοιχείων πενήντα (50) περίπου ιατρών, οι οποίοι, για τους μήνες Ιούλιο, Αύγουστο και Σεπτέμβριο του 2012, είχαν εκδώσει πολύ μεγάλο αριθμό συνταγών. Από την περαιτέρω ανάλυση των φορολογικών και τραπεζικών δεδομένων για τα οικονομικά έτη 2011, 2012 και 2013, προέκυψαν σημαντικά επιβαρυντικά στοιχεία για δεκατέσσερις (14) από τους παραπάνω ιατρούς, τόσο σε επίπεδο φοροδιαφυγής, όσο και σε επίπεδο υπερσυνταγογράφησης. Οι πλέον χαρακτηριστικές περιπτώσεις υπερσυνταγογράφησης είναι οι εξής: ιατρός ειδικότητας γενικής ιατρικής (ελεύθερος επαγγελματίας) που δραστηριοποιείται στη Βόρεια Ελλάδα, είχε εκδώσει περίπου 12 / MEDICAL EXPRESS / ΤΕΥΧΟΣ 231 / ΙΟΥΛΙΟΣ - ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2014
μ η ν α σ η τ α ν κ α ι π ε ρ α σ ε Ιατρός εξέδιδε περίπου 147 συνταγές ημερησίως, ενώ η συνολική αξία των συνταγών που εκδόθηκαν σε αυτό το χρονικό διάστημα ξεπερνά το ποσό των 405.000 ευρώ 9.400 ιατρικές συνταγές μέσα στους τρεις μήνες της υπό έρευνας χρονικής περιόδου (Ιούλιο, Αύγουστο και Σεπτέμβριο 2012). Με δεδομένο ότι κάθε μήνας έχει 22 εργάσιμες ημέρες, ο συγκεκριμένος ιατρός εξέδιδε περίπου 147 συνταγές ημερησίως, ενώ η συνολική αξία των συνταγών που εκδόθηκαν σε αυτό το χρονικό διάστημα ξεπερνά το ποσό των 405.000 ευρώ, ιατρός ειδικότητας γενικής ιατρικής εργαζόμενος σε νοσοκομείο του Εθνικού Συστήματος Υγείας στη Βόρεια Ελλάδα, εξέδωσε περίπου 2.200 ιατρικές συνταγές τους μήνες Ιούλιο, Αύγουστο και Σεπτέμβριο του έτους 2012, οι οποίες σε ποσοστό περίπου 84% εκτελέστηκαν στο ίδιο φαρμακείο, ιατρός ειδικότητας γενικής ιατρικής εργαζόμενος σε νοσοκομείο του Εθνικού Συστήματος Υγείας στη Βόρεια Ελλάδα, εξέδωσε περίπου 1.200 ιατρικές συνταγές, οι οποίες σε ποσοστό περίπου 67% εκτελέστηκαν στο ίδιο φαρμακείο για το ίδιο χρονικό διάστημα, ιατρός ειδικότητας παθολογίας (ελεύθερος επαγγελματίας) που δραστηριοποιείται στη Στερεά Ελλάδα, μέσα στους μήνες Ιούλιο, Αύγουστο και Σεπτέμβριο 2012, συνταγογράφησε περίπου σε 3.600 ασθενείς, γεγονός το οποίο υποδηλώνει ότι ο εν λόγω ιατρός εξέταζε κατά μέσο όρο 1.200 ασθενείς μηνιαίως. Σημειώνεται ότι για τη διεξαγωγή της έρευνας, ελήφθησαν υπόψη κριτήρια όπως: το συνολικό χρηματικό ποσό των ιατρικών συνταγών ανά ιατρό, ο συνολικός αριθμός των συνταγών ανά ιατρό, ο μέσος όρος αξίας ανά συνταγή, ο συνολικός αριθμός ασθενών που συνταγογραφήθηκαν, το ποσοστό των ιατρικών συνταγών που εκτελέστηκαν στο ίδιο φαρμακείο, το είδος και η κατασκευάστρια φαρμακοβιομηχανία, δεδομένου ότι τα συνταγογραφημένα σκευάσματα προέρχονταν, στο σύνολό τους, από εταιρείες, που κατατάσσονται μεταξύ των πρώτων σε πωλήσεις. Προέκυψε επίσης ότι, τα δηλωθέντα εισοδήματα και οι πραγματοποιούμενες τραπεζικές καταθέσεις των (14) γιατρών, για το υπό εξέταση χρονικό διάστημα, δεν αντιστοιχούσαν μεταξύ τους. Συγκεκριμένα, διαπιστώθηκε ότι για την πλειοψηφία των γιατρών, οι τραπεζικές καταθέσεις που πιστώθηκαν στους λογαριασμούς τους υπερβαίνουν το σύνολο των δηλωθέντων εισοδημάτων. Η εν λόγω αναντιστοιχία υπερβαίνει συνολικά το ποσό του (1.400.000) ευρώ. Το σύνολο των διαπιστώσεων της έρευνας παρατίθεται σε σχετική «Έκθεση Παράθεσης Φορολογικών και Τραπεζικών Δεδομένων». Από την εξέταση των στοιχείων διαφαίνεται ότι οι συγκεκριμένοι γιατροί έχουν διαπράξει συστηματικά εκτεταμένη φοροδιαφυγή, μη δηλώνοντας εισοδήματα που προέρχονται, είτε από μη έκδοση αποδείξεων, είτε από «χρηματοδότηση» φαρμακευτικών εταιρειών για συνταγογράφηση των σκευασμάτων τους ή ακόμη και από «χρηματοδότηση» προερχόμενη από συγκεκριμένα φαρμακεία στα οποία εκτελούσαν τις συνταγές. Για την υπόθεση έχουν ενημερωθεί όλες οι αρμόδιες Δημόσιες Οικονομικές Υπηρεσίες (Δ.Ο.Υ.) για τη διενέργεια του σχετικού φορολογικού ελέγχου. 14 / MEDICAL EXPRESS / ΤΕΥΧΟΣ 231 / ΙΟΥΛΙΟΣ - ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2014
μ η ν α σ η τ α ν κ α ι π ε ρ α σ ε Συνελήφθη επ αυτοφώρω με φακελάκι ο διευθυντής της καρδιοχειρουργικής του Ευαγγελισμού Σ υνελήφθη επ αυτοφώρω με φακελάκι καρδιοχειρουργός, διευθυντής του νοσοκομείου της Αθήνας «Ευαγγελισμός». Ο εν λόγω γιατρός συνελήφθη έχοντας στα χέρια του προσημειωμένα χαρτονομίσματα, που δόθηκαν από συγγενή ασθενή ως προκαταβολή, για την επέμβαση που θα πραγματοποιούσε ο καρδιοχειρουργός. Σύμφωνα με τα στοιχεία που είδαν το φως της δημοσιότητας υπήρξαν αντίστοιχες καταγγελίες για τον ίδιο γιατρό κατά το παρελθόν, που αφορούσαν την απαίτηση χρηματικού ποσού (της τάξεως των 1500 ευρώ) από τους οικείους των ασθενών, ώστε να προχωρήσει στις επείγουσες επεμβάσεις. «Σε βάρος ιατρού υπηρετούντος στο Εθνικό Σύστημα Υγείας και συγκεκριμένα στο νοσοκομείο «Ευαγγελισμός», ασκήθηκε ποινική δίωξη σε βαθμό κακουργήματος για το αδίκημα της ενεργητικής δωροληψίας κατ εξακολούθηση. Κατόπιν εντολής του υπουργείου Υγείας ανεστάλησαν τα καθήκοντα του συγκεκριμένου ιατρού και έχει κινηθεί εις βάρος του πειθαρχική διαδικασία. Ανάλογα με την εξέλιξη της ποινικής υποθέσεως, θα εξαντληθεί κάθε πειθαρχική πιθανότητα σε βάρος του συγκεκριμένου ιατρού. Θέλω στο σημείο αυτό, εκτός από αυτά που είναι αυτονόητες δράσεις απέναντι σε φαινόμενα παρασιτισμού και παρανομίας που έχουν ιδιαίτερα μεγάλη ηθικοκοινωνική απαξία, να συγχαρώ τον πολίτη ασθενή ο οποίος κατήγγειλε αυτή την πράξη που τελέσθηκε σε βάρος του. Θα ήθελα ταυτοχρόνως να αποτελέσει αυτός ο πολίτης παράδειγμα για όλους τους πολίτες που τυχόν υφίστανται τέτοιου είδους έκνομες συμπεριφορές. Είναι απολύτως σαφές ότι αυτές οι συμπεριφορές δεν αφορούν παρά τη μειοψηφία επίορκων λειτουργών και προφανώς δεν χαρακτηρίζουν το σύνολο των ιατρών που υπηρετούν στο Εθνικό Σύστημα Υγείας», τόνισε ο υπουργός Υγείας, κ. Μάκης Βορίδης. «Καταδικάζουμε τέτοια απαράδεκτα φαινόμενα χρηματισμού ιατρών, τα οποία ντροπιάζουν το Ιατρικό Σώμα και διασύρουν το Σύστημα Υγείας της χώρας μας. H Δικαιοσύνη έχει τώρα το λόγο. Ο Πανελλήνιος Ιατρικός Σύλλογος καλεί τους πολίτες να καταγγέλλουν κάθε τέτοιo φαινόμενο διαφθοράς το οποίο υποπίπτει στην αντίληψη τους και δηλώνει ότι ο Σύλλογος θα σταθεί αρωγός για την απομάκρυνση των επίορκων ιατρών από το Σύστημα Υγείας της χώρας μας», δήλωσε απ τη μεριά το ο πρόεδρος του ΠΙΣ, κ. Μιχάλης Βλασταράκος. 16 / MEDICAL EXPRESS / ΤΕΥΧΟΣ 231 / ΙΟΥΛΙΟΣ - ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2014
μ η ν α σ η τ α ν κ α ι π ε ρ α σ ε Στο ΣτΕ προσφεύγει ο ΠΙΣ για το πλαφόν Ο ι γιατροί έλαβαν πρόσφατα μήνυμα μέσω του e-syntagografisi για τα μηνιαία όρια δαπάνης ΕΟ- ΠΥΥ ανά ασφαλισμένο, τα οποία κυμαίνονται πλέον αναλόγως της ειδικότητας και της περιοχής. Κι όπως όλα δείχνουν από τις πρώτες αντιδράσεις, η ιστορία επαναλαμβάνεται. Ο Πανελλήνιος Ιατρικός Σύλλογος αποφάσισε να προσφύγει στο Συμβούλιο της Επικρατείας για την αναστολή και ακύρωσης της σχετικής Υπουργικής Απόφασης (ΦΕΚ Β 1706), που καθορίζει τα νέα όρια συνταγογράφησης φαρμάκων. «Ο Π.Ι.Σ. έχει τεθεί κατ επανάληψη εναντίων ανάλογων αστυνομικών περιοριστικών μέτρων. Ασχέτως εάν είναι σε σχέση με την προηγούμενη απόφαση σε καλύτερη κατεύθυνση, θεωρεί ότι είναι απαράδεκτο να τίθενται φραγμοί και όρια στην αντιμετώπιση του ασθενούς με λογιστικά κριτήρια και όχι επιστημονικά. Η εφαρμογή των Διαγνωστικών και Θεραπευτικών Πρωτοκόλλων είναι περισσότερο αναγκαία από ποτέ. Η διοίκηση του ΕΟΠΥΥ και η ηγεσία του Υπουργείου Υγείας όφειλαν να έχουν προχωρήσει προς αυτή τη κατεύθυνση και να μην επιδίδονται σε ασκήσεις αστυνόμευσης, εκφοβισμού και περιορισμού της ιατρικής λειτουργίας. Η φαρμακευτική περίθαλψη των 2 δισ. ευρώ, συμπεριλαμβανομένων των ανασφάλιστων πολιτών, δεν δημιουργεί τις προϋποθέσεις παροχής ασφαλούς φαρμακευτικής περίθαλψης. Με γνώμονα την προστασία της Δημόσιας Υγείας και της ιατρικής λειτουργίας ο Π.Ι.Σ. προσφεύγει στο Συμβούλιο της Επικρατείας για αναστολή και ακύρωση της απόφασης, η οποία μπορεί να θέσει σε κίνδυνο την υγεία των πολιτών», αναφέρει ο Σύλλογος στη σχετική ανακοίνωσή του. Την ίδια ώρα, ο πρόεδρος του ΕΟ- ΠΥΥ ανακοίνωσε ότι εξαιρούνται από το πλαφόν τα παιδικά εμβόλια. 18 / MEDICAL EXPRESS / ΤΕΥΧΟΣ 231 / ΙΟΥΛΙΟΣ - ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2014
Sildenafil/Sandoz Sildenafil SI B 04 2014 Περαιτέρω πληροφορίες διατίθενται από τον κάτοχο άδειας κυκλοφορίας κατόπιν αιτήσεως Βοηθήστε να γίνουν τα φάρµακα πιο ασφαλή και Αναφέρετε ΟΛΕΣ τις ανεπιθύµητες ενέργειες για ΟΛΑ τα φάρµακα Συµπληρώνοντας την «ΚΙΤΡΙΝΗ ΚΑΡΤΑ»
Σ Υ Ν Ε Ν Τ Ε Υ Ξ Η Erik Nordkamp Πρόεδρος και Διευθύνων Σύμβουλος, Pfizer Hellas Πρέπει να συνεχίσουμε να επιβραβεύουμε την καινοτομία Συνέντευξη στην Νεκταρία Καρακώστα T ι σημαίνει για εσάς καινοτομία και καινοτόμα φάρμακα; Για εμένα, καινοτομία είναι οι νέοι τρόποι του να κάνουμε πράγματα και να έχουμε καλύτερα αποτελέσματα. Ως οργανισμός, έχουμε αγκαλιάσει αυτήν την ιδέα, τόσο στο κομμάτι της ανάπτυξης φαρμάκων, όσο και στο ότι προσπαθούμε να είμαστε πιο αποδοτικοί και πιο αποτελεσματικοί σε ό,τι κάνουμε, σε κάθε τμήμα του οργανισμού. Οι περισσότεροι άνθρωποι θεωρούν ότι καινοτομία είναι μόνο τα μεγάλα επιτεύγματα, τόσο στα φάρμακα, στα προϊόντα και τις υπηρεσίες, όσο και στον τρόπο εργασίας. Για εμένα, καινοτομία, και μάλιστα πολύτιμη, είναι ακόμη και οι μικρές βελτιώσεις -και αυτό ισχύει και για τα φάρμακα. Πιστεύω ωστόσο, ότι ο πήχυς για αυτό που θεωρούμε καινοτομία και για αυτό που ως κοινωνία είμαστε διατεθειμένοι να πληρώσουμε για αυτήν, έχει ανέβει πολύ, σε όλους τους τομείς. Θα πρέπει επομένως να επιταχύνουμε και να αυξήσουμε τους τύπους της καινοτομίας, προκειμένου να ανταποκριθούμε σε αυτές τις νέες, υψηλότερες προσδοκίες. Οι νέες τεχνολογίες, στην Πληροφορική, στην έρευνα και στην ανάπτυξη, είναι αρωγοί μας σε αυτό και ως βιομηχανία έχουμε ανταποκριθεί, με το 70% των υπό ανάπτυξη φαρμάκων μας να είναι νέα μόρια. Τι ύψος επένδυσης απαιτείται για την καινοτομία στη φαρμακευτική βιομηχανία; Χρειάζονται περίπου 13,5 χρόνια και περισσότερα από 1 δις ευρώ για την ανάπτυξη κάθε νέου φαρμάκου, με βάση αυτά που απαιτούνται για τις κλινικές μελέτες. Τα κόστη των κλινικών μελετών αυξάνονται ραγδαία. Ενδεικτικά, το μέσο κόστος κλινικής μελέτης ανά ασθενή (στο σύνολο των θεραπευτικών τομέων) ανερχόταν, το 2011: * σε 15.000 ευρώ για μελέτη Φάσης 1 * σε 26.000 ευρώ στη Φάση 2 * σε 34.000 ευρώ για τις μελέτες Φάσης IIIa και IIIb. Τα τυπικά προγράμματα ανάπτυξης περιλαμβάνουν χιλιάδες ασθενείς. Επιπλέον, για κάθε 20 χημικές ενώσεις που αναγνωρίζονται στο εργαστήριο, μόλις μία θα φτάσει μέχρι τους ασθενείς. Οι καινοτόμες θεραπείες είναι συνήθως ακριβές. Πώς αξιολογείται η αποτελεσματικότητά τους; Μπορούν τα συστήματα υγείας να αντέξουν το κόστος αυτών των φαρμάκων; Υπάρχουν πολλοί τρόποι να ελέγξει κανείς τη σχέση κόστους αποτελεσματικότητας. Πολλές χώρες ακολουθούν τη μέθοδο της αξιολόγησης της τεχνολογίας υγείας, για να κάνουν ακριβώς αυτό. Γνωρίζουμε επίσης, από μεγάλες μελέτες που έχουν 20 / MEDICAL EXPRESS / ΤΕΥΧΟΣ 231 / ΙΟΥΛΙΟΣ - ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2014
Σ Υ Ν Ε Ν Τ Ε Υ Ξ Η διεξαχθεί (π.χ. μελέτη Lichtenberg) ότι τα φάρμακα έχουν συμβάλει σημαντικά στο προσδόκιμο και στην ποιότητα ζωής. Η έρευνα επισημαίνει ότι την περίοδο 2000 2009, το 75% αυτής της αύξησης αποδόθηκε στα φάρμακα. Ως εκ τούτου, είναι σημαντικό τα συστήματα υγείας να συνεχίσουν να επιβραβεύουν και να δίνουν κίνητρα στην καινοτομία εξασφαλίζοντας παράλληλα οικονομικούς πόρους, με μια πολύ ανταγωνιστική και αποδοτική αγορά off-patent και γενοσήμων φαρμάκων. Πώς μπορούμε να κατευθύνουμε περισσότερους πόρους προς την καινοτομία; Δύο είναι οι κυρίαρχοι τρόποι με τους οποίους μπορούμε να το κάνουμε αυτό. Ο πρώτος, όπως αναφέραμε και παραπάνω, είναι με το να δημιουργήσουμε μία πολύ αποδοτική και ανταγωνιστική αγορά off-patent και γενοσήμων φαρμάκων και να επωφεληθούμε από τον οικονομικό χώρο που αυτή θα δημιουργήσει. O δεύτερος τρόπος είναι να κοιτάξουμε ολιστικά το σύστημα υγείας, ώστε διαρκώς να βελτιώνουμε την αποδοτικότητα και την αποτελεσματικότητά του. Αυτό είναι πολύ δύσκολο να γίνει και συχνά πολύπλοκο. Σε χώρες που τα πάνε καλά σε αυτό, οι ασθενείς έχουν πρόσβαση σε καινοτόμα φάρμακα, έχουν καλά αποτελέσματα και το ποσοστό του ΑΕΠ που ξοδεύεται για την υγεία είναι κάτω από το 10%, ενώ το ποσοστό που ξοδεύεται για φάρμακα σαν ποσοστό επί της συνολικής δαπάνης υγείας, είναι επίσης 10%. Η καινοτομία αποτελεί πολύτιμο κρίκο στην αλυσίδα της ανάπτυξης, στην Ελλάδα όμως, έρευνα και ανάπτυξη «σκοντάφτουν» στα γρανάζια της γραφειοκρατίας και της λάθος νοοτροπίας. «Η Ελλάδα έχει ικανά στελέχη και επιστήμονες, και θα μπορούσε να διεξάγει καλής ποιότητας έρευνα και ανάπτυξη, σε ανταγωνιστικές τιμές. Πρέπει όμως πρώτα να αντιμετωπίσει τη γραφειοκρατία και τη (στρεβλή) αίσθηση του επείγοντος», τονίζει o Πρόεδρος και Διευθύνων Σύμβουλος της Pfizer Hellas, κ. Εrik Nordkamp. Έχετε δηλώσει ότι η Ευρώπη σκοτώνει την καινοτομία μέρα με τη μέρα. Φταίει ο τρόπος σκέψης μας; Αυτό που ήθελα να πω είναι ότι εμείς οι Ευρωπαίοι επικεντρωνόμαστε πάντα στο γιατί δεν λειτούργησε κάτι, αντί να κοιτάμε το πώς θα μπορούσε να λειτουργήσει. Έχει να κάνει με τον τρόπο σκέψης μας, είναι κάτι ανάλογο με το να βλέπεις το ποτήρι μισογεμάτο αντί για μισοάδειο. Πιστεύω ότι πρέπει να υιοθετήσουμε έναν πιο θετικό και οπορτουνιστικό τρόπο σκέψης, καθώς, όχι μόνο θα μας κάνει να αισθανθούμε καλύτερα, αλλά θα μας οδηγήσει σε καλύτερα αποτελέσματα. Το βλέπω καθημερινά στην εταιρεία μου- και νομίζω δεν είναι σύμπτωση που φέτος κερδίσαμε τη δεύτερη θέση στον διαγωνισμό «Best places to work Greece». MEDICAL EXPRESS / ΤΕΥΧΟΣ 231 / ΙΟΥΛΙΟΣ - ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2014 / 21
Σ Υ Ν Ε Ν Τ Ε Υ Ξ Η Είναι σημαντικό τα συστήματα υγείας να συνεχίσουν να επιβραβεύουν και να δίνουν κίνητρα στην καινοτομία Πώς βλέπετε την κατάσταση στην Ελλάδα; Ποια είναι τα κυριότερα εμπόδια για την έρευνα και την ανάπτυξη στην Ελλάδα και τι μπορεί να γίνει για αυτό; Υπάρχουν κάποια πράγματα που μπορούμε να κάνουμε, αλλά πρώτα από όλα θα πρέπει να τονίσω πως προϋπόθεση για να προσελκυθούν μεγάλης κλίμακας επενδύσεις είναι να έχουμε σταθερές και προβλέψιμες συνθήκες στην αγορά αλλά και σεβασμό των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας. Καταλαβαίνω ότι τα τελευταία δύο χρόνια που προσπαθούμε να διαχειριστούμε την κρίση, αυτό ήταν δύσκολο, όμως πλέον πρέπει να αποτελέσει προτεραιότητα για τη χώρα. Όσον αφορά στην έρευνα και στην ανάπτυξη, το κυριότερο εμπόδιο είναι οι ρυθμοί με τους οποίους γίνονται τα πράγματα στην Ελλάδα. Κι αυτό είναι κυρίως θέμα γραφειοκρατίας, αλλά και νοοτροπίας.. Η Ελλάδα έχει ικανά στελέχη και επιστήμονες, και θα μπορούσε να διεξάγει υψηλής ποιότητας έρευνα και ανάπτυξη, σε ανταγωνιστικές τιμές. Πρέπει όμως πρώτα να αντιμετωπίσει τη γραφειοκρατία και τη (στρεβλή) αίσθηση του επείγοντος. Τα ορφανά φάρμακα αποτελούν καινοτομία; Αν συνεχίσουμε να ξοδεύουμε όλο και περισσότερα χρήματα, για ολοένα και λιγότερους ασθενείς, ποια θα ήταν η λύση σε όρους οικονομίας; Οι υψηλές τιμές έχουν οριστεί από τις κυβερνήσεις, με ειδική νομοθεσία, ως ένα κίνητρο για να εξακολουθήσει η έρευνα, σε σοβαρές παθήσεις, με λίγους όμως ασθενείς. Σήμερα, είμαστε σε μία φάση όπου η αυξημένη έρευνα σε αυτόν τον τομέα, έχει αποτελέσματα. Αυτό όμως με τη σειρά του πιέζει τους προϋπολογισμούς των κυβερνήσεων. Η κοινωνία, μέσω των κυβερνήσεών της, είναι εκείνη που θα επιλέξει τι θέλει να πληρώσει τελικά. Θα έλεγα όμως ότι υπάρχουν πολλοί τομείς από τους οποίους θα μπορούσαν να εξοικονομήσουν πόρους και οι οποίοι δεν έχουν ακόμη πλήρως εξερευνηθεί. Πρώτα επομένως, θα εστίαζα σε αυτούς. Η Pfizer είναι η μεγαλύτερη βιοφαρμακευτική εταιρεία στον κόσμο. Πού εστιάζουν οι δικές σας προσπάθειες έρευνας και ανάπτυξης; Έχουμε επικεντρώσει την έρευνα και την ανάπτυξή μας σε τομείς της υγείας και της φροντίδας των ασθενών, όπου μπορούμε να κάνουμε τη μεγαλύτερη διαφορά. Το τρέχον pipeline της Pfizer περιλαμβάνει συνολικά 84 προγράμματα έρευνας και ανάπτυξης -62 από τα οποία αφορούν σε νέα μόρια και εστιάζεται σε τομείς όπου υπάρχει πραγματική ανάγκη, όπως η Ογκολογία, η Ανοσολογία και η φλεγμονή, τα καρδιαγγειακά και τα μεταβολικά νοσήματα, η Νευροεπιστήμη και ο πόνος, οι σπάνιες παθήσεις και τα εμβόλια. Μιλήστε μας για την στρατηγική Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης της εταιρείας. Η Pfizer Hellas δραστηριοποιείται στην Ελλάδα, εδώ και 54 χρόνια και έχει να επιδείξει μια μακρά ιστορία στην υποστήριξη των Ελλήνων ασθενών- πράγμα για το οποίο είμαστε περήφανοι. Η συνεχής προσπάθειά μας για βελτίωση της υγείας των ανθρώπων, αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της δραστηριότητάς μας, όχι μόνο μέσω της έρευνας και της ανάπτυξης καινοτόμων φαρμάκων, αλλά και μέσω της υποστήριξης των κοινοτήτων στις οποίες εργαζόμαστε. Στόχος μας, στο πλαίσιο του Προγράμματος Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης, είναι να συμβάλουμε ουσιαστικά στη δημόσια υγεία και στην κοινωνία και να υποστηρίξουμε, σε αυτούς τους δύσκολους καιρούς, εκείνους που το έχουν πραγματικά ανάγκη. 22 / MEDICAL EXPRESS / ΤΕΥΧΟΣ 231 / ΙΟΥΛΙΟΣ - ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2014
Σ Υ Ν Ε Ν Τ Ε Υ Ξ Η Who is who Μια ακμάζουσα φαρμακευτική βιομηχανία στην Ελλάδα, η οποία θα προσελκύει επενδύσεις, εξαγωγές, και θα συμβάλλει στην οικονομική ανάπτυξη και στην απασχόληση, είναι προς το συμφέρον όλων μας. Η Pfizer Hellas δώρισε πρόσφατα βασικά φάρμακα αξίας 1εκ σε ασθενείς που έχουν ανάγκη, στο πλαίσιο μιας κοινής πρωτοβουλίας, με το Ιατρείο της Κοινωνικής Αποστολής, που σχεδιάστηκε για να βοηθήσει περίπου 50.000 ανασφάλιστους Έλληνες ασθενείς να αποκτήσουν πρόσβαση στα συνταγογραφούμενα φάρμακα που χρειάζονται. Πιστεύουμε επίσης, ότι πρέπει να διαθέσουμε την εμπειρία και την ικανότητά μας και να συνεργαστούμε με την κυβέρνηση σε τομείς κοινού ενδιαφέροντος. Μια ακμάζουσα φαρμακευτική βιομηχανία στην Ελλάδα, η οποία θα προσελκύει επενδύσεις, εξαγωγές, και θα συμβάλλει στην οικονομική ανάπτυξη και στην απασχόληση (ιδίως για εργαζόμενους υψηλής εξειδίκευσης), είναι προς το συμφέρον όλων μας. Ποιες είναι οι προτεραιότητες του Pharma Innovation Forum; Με ποιες κινήσεις/ πρωτοβουλίες θα υποστηριχθεί η καινοτομία; Οι κύριες προτεραιότητες του PhRMA innovation Forum είναι: - Nα υποστηρίξουμε την αξία των καινοτόμων φαρμάκων - να δείξουμε την αξία της φαρμακευτικής βιομηχανίας στην οικονομία και την κοινωνία - να κάνουμε αμοιβαίες συμφωνίες μεταξύ πολιτείας και βιομηχανίας σχετικά με τους όρους της αγοράς, για μια ακμάζουσα φαρμακευτική βιομηχανία που θα συμβάλλει στην οικονομική ανάπτυξη και την απασχόληση, μέσω της προσέλκυσης επενδύσεων. Εργαζόμαστε πάνω σε σημαντικές πρωτοβουλίες σε όλους αυτούς τους τομείς. Ελπίζουμε ότι πολύ σύντομα θα φανούν οι καρποί αυτής της προσπάθειας! O Erik Nordkamp είναι Πρόεδρος και Διευθύνων Σύμβουλος της Pfizer Hellas. Eίναι εκλεγμένος Πρόεδρος του PhRMA Innovation Forum, Μέλος ΔΣ του Ελληνοαμερικανικού Εμπορικού Επιμελητηρίου, μέλος της Φαρμακευτικής Επιτροπής και μέλος της Επιτροπής Συντονισμού του Ινστιτούτου Οικονομικής Πολιτικής και Δημόσιας Διακυβέρνησης του Ελληνοαμερικανικού Εμπορικού Επιμελητηρίου. Ο Erik εργάζεται στη φαρμακευτική αγορά εδώ και 15 χρόνια. Από τον Οκτώβριο του 2010 κατείχε έναν πολύ κρίσιμο ρόλο στη Pfizer, ως επικεφαλής Στρατηγικής/ Senior Director για την Ευρώπη και τον Καναδά. Από τη θέση αυτή, ο Erik Nordkamp ηγήθηκε της στρατηγικής αξιολόγησης και της αναβάθμισης του λειτουργικού μοντέλου της εταιρείας. Πριν από την ένταξή του στην Pfizer, εργάστηκε στην εταιρεία Elli Lilly σε μια σειρά από ηγετικές επιχειρησιακές θέσεις σε επίπεδο χώρας (Επικεφαλής Επιχειρησιακών Μονάδων στη M. Βρετανία και στη Γερμανία), αλλά και σε περιφερειακό επίπεδο (εγκατέστησε τη μεθοδολογία Lean Six Sigma στον οργανισμό και ηγήθηκε της μετατροπής του ευρωπαϊκού εμπορικού μοντέλου). Ο Εrik Nordkamp κατάγεται από την Ολλανδία και έχει πτυχίο Επιστημών Υγείας από το Πανεπιστήμιο Nijmegen της Ολλανδίας, MBA από το πανεπιστήμιο Erasmus του Ρότερνταμ στην Ολλανδία και μεταπτυχιακό στη Διαχείριση Περιβάλλοντος από το Πανεπιστήμιο του Varese της Ιταλίας. Είναι 45 ετών, παντρεμένος και έχει δύο παιδιά, ηλικίας 9 and 5 ετών. MEDICAL EXPRESS / ΤΕΥΧΟΣ 231 / ΙΟΥΛΙΟΣ - ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2014 / 23
To προϊόν δεν αποτελεί υποκατάστατο μίας ισορροπημένης διατροφής Αριθ. Πρωτ. Γνωστοποίησης ΕΟΦ: 20251/24.3.2010, 77244/12.11.2010, 12765/17.02.2011, 83191/7.12.2011, 64083/12.11.2004, 64084/12.11.2004, 83192/7.12.2011 ΟΝ ΝΡΕ ΟΪΟ C r e a t i v e Π VITAMIN D3 η φυσική VITAMIN VITAMIN VITAMIN VITAMIN VITAMIN VITAMIN VITAMIN D3 D3 D3 D3 D3 D3 D3 βιταμίνη 400 IU softgels 600 IU veg.caps 1000 IU softgels 1000 IU tablets 2200 IU veg.caps 2500 IU liquid 4000 IU veg.caps Συμβάλλει στην ομαλή απορρόφηση του φωσφόρου & του ασβεστίου και στη διατήρηση υγιών οστών, μυών & δοντιών1 Συμβάλλει στην ενίσχυση της λειτουργίας του ανοσοποιητικού συστήματος2 1 ημερησίως για οποιαδήποτε πρότασή σας e for a healthym Σ ΓΟ Σ ΧΟΡΗ ΕΠΙΣΗΜΟ 1 ΣΦΡΑΓΙΔΑ ΓΝΗΣΙΟΤΗΤΑΣ Μεγάλη γκάμα των προϊόντων της ISOPLUS θα βρείτε στα φαρμακεία με την ειδική σήμανση Ref: EFSA - European Food Safety Authority - 2009;7(9): 1227, 2010;8(2):1468), 2011;9(6):2203) 2 EFSA - European Food Safety Authority - 2009;7(9): 1227, 2010;8(2):1468) ΣΦΡΑΓΙΔΑ ΓΝΗΣΙΟΤΗΤΑΣ ÁÈÇÍÁ: Τ. 210 95 79 707 ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ: Τ. 2310 028 668 e-mail: info@iso-plus.gr www.healthyme.gr Health & Nutrition Health & Nutrition TM Health & Nutrition εμπνευσμένη από τη φύση εμπνευσμένη από τη φύση Perfect for Every Body healthyme.gr ΣΦΡΑΓΙΔΑ ΓΝΗΣΙΟΤΗΤΑΣ VITAMIN D3 Perfect for Every Body TM εμπνευσμένη από τη φύση Perfect for Every Body TM application healthymeup! for ios & Android UP UP!! Perfect for Every Body TM Health & Nutrition εμπνευσμένη από τη φύση