Πόσο πραγματικά γνωρίζουμε το διαδίκτυο; Μία έρευνα που παρουσιάζει την συμπεριφορά των εφήβων σε σχέση μ αυτό. Γεώργιος Ασσιόγλου Εκπαιδευτήρια Απόστολος Παύλος gassi384@hotmail.com Επιβλέπων Καθηγητής: Λάζαρος Τζήμκας Καθηγητής Πληροφορικής, Εκπαιδευτήρια Απόστολος Παύλος ltzimkas@auth.gr ΠΕΡΙΛΗΨΗ Καθημερινά διαπιστώνουμε ότι η τεχνολογία αναπτύσσεται, διεισδύει και κατακτά όλες τις περιοχές του ανθρωπίνου βίου. Ένα νέο τεχνολογικό εργαλείο παρουσιάζεται στην ανθρωπότητα. Το διαδίκτυο, η επανάσταση στην κοινωνία της πληροφορίας, μία νέα τεχνολογική πρόοδος. Συμβάλλει, όμως, πραγματικά στην κοινωνική πρόοδο ή διαμορφώνει έναν άλλο τρόπο ζωής; Τελευταία, τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης μας πληροφορούν για την προβληματική συμπεριφορά που παρουσιάζουν οι έφηβοι χρήστες του διαδικτύου σε ιστοσελίδες κοινωνικής δικτύωσης, διαδικτυακά παιχνίδια και δωμάτια συνομιλιών. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να εμφανίζονται φαινόμενα άσκοπης χρήσης, κατάχρησης και εθισμού. Μήπως υπάρχουν κίνδυνοι και αρνητικές συνέπειες στο προσωπικό και στο κοινωνικό επίπεδο του νέου, από τη χρήση του διαδικτύου; Εξετάζοντας όλα αυτά τα νέα κοινωνικά δρώμενα που προκύπτουν απ την επίδραση και την πολύωρη ενασχόληση του εφήβου με τις νέες τεχνολογίες, προκύπτει ένας προβληματισμός σχετικά με το πόσο απερίσκεπτα χρησιμοποιεί ο νέος την κάθε τεχνολογία. Προκειμένου να κατανοήσουμε καλύτερα αυτά τα σύγχρονα φαινόμενα και όλες τις νέες αυτές ανθρώπινες συμπεριφορές, συντάξαμε ένα ερωτηματολόγιο το οποίο συμπληρώθηκε από εφήβους του σχολείου μας. Με την επεξεργασία και την καταγραφή των στατιστικών στοιχείων θα αναλυθούν και θα αξιολογηθούν τα αποτελέσματα του ερωτηματολογίου. Συνεπώς, με τον τρόπο αυτό ευελπιστούμε να αναγνωρίσουμε, να επισημάνουμε και να προβάλουμε τον προκείμενο προβληματισμό. ΛΕΞΕΙΣ ΚΛΕΙΔΙΑ: Διαδίκτυο, κοινωνική δικτύωση, στατιστική, ερωτηματολόγιο, κίνδυνοι στο Διαδίκτυο, συμπεριφορές εφήβων ΕΙΣΑΓΩΓΗ Κύρια αφορμή για την υλοποίηση της παρούσας εργασίας αποτέλεσαν η ενημέρωση από τα Μ.Μ.Ε., το στενό συγγενικό και σχολικό περιβάλλον. Στην συνέχεια, η αναζήτηση πληροφοριών στον παγκόσμιο διαδικτυακό ιστό για το θέμα της προβληματικής χρήσης του διαδικτύου από εφήβους, είχε σαν αποτέλεσμα την εύρεση 1
του ερωτηματολογίου YOUNG INTERNET ADDICTION TEST (I.A.T.), μίας έρευνας που πραγματοποιείται από ειδικούς στο θέμα αυτό. Το όνομα YOUNG ταυτίζεται με την Δρ. Kimberly Yοung, μία ψυχίατρο που αναγνώρισε το 1995 στις Η.Π.Α., πρώτη στην παγκόσμια σφαίρα, το φαινόμενο του εθισμού στο διαδίκτυο. Συνοψίζοντας, προσπαθήσαμε να προσεγγίσουμε το σύγχρονο αυτό φαινόμενο που απασχολεί την παγκόσμια κοινότητα. ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ Δομή του ερωτηματολογίου Το ερωτηματολόγιο που συντάξαμε αποτελείται από 2 μέρη και είναι βασισμένο στο πρότυπο του ερωτηματολογίου YOUNG (I.A.T.), με κάποιες μικρές διαφοροποιήσεις. Το πρώτο, αναφέρεται σε ερωτήσεις οι οποίες αφορούν την ιδιότητα του μαθητή (φύλο, τάξη) και σε κάποιες γενικές ερωτήσεις σχετικά με την χρήση του διαδικτύου (π.χ. δραστηριότητες στο διαδίκτυο). Το δεύτερο μέρος έχει να κάνει με την συμπεριφορά του νέου ως προς την χρήση του διαδικτύου. Ειδικότερα, παρουσιάζονται συγκεκριμένες ψυχολογικές ερωτήσεις που δείχνουν τον βαθμό σχέσης του χρήστη με το διαδικτύου, οι οποίες πρόκειται να επισημανθούν στην ανάλυση των αποτελεσμάτων του ερωτηματολογίου που προκύπτουν ύστερα από στατιστική ανάλυση. Στατιστική ανάλυση του 1 ου μέρους του ερωτηματολογίου Η στατιστική επεξεργασία των δεδομένων πραγματοποιήθηκε με το πρόγραμμα Excel της σουίτας γραφείου Microsoft Office. Το αντιπροσωπευτικό δείγμα ήταν 171 έφηβοι από το σχολείο μας, οι οποίοι φοιτούν σε τάξεις του Λυκείου. Συγκεκριμένα, από το σύνολο των δειγμάτων, 83 ήταν κορίτσια, ενώ τα αγόρια ήταν 88 με ποσοστό 49% προς 51% αντίστοιχα. Ξεκινώντας με τις γενικές ερωτήσεις του ερωτηματολογίου, παρατηρήθηκε ότι όλοι οι μαθητές (100%) χρησιμοποιούν Η/Υ και σχεδόν όλοι, το 98% των μαθητών απάντησε ότι έχει Η/Υ, ενώ το υπόλοιπο 2% κάνει χρήση στο σχολείο ή σε κάποιο ίντερνετ καφέ. Παρομοίως, τα ίδια ποσοστά παρουσιάστηκαν και στην ερώτηση σχετικά με το αν χρησιμοποιούν το διαδίκτυο. Επιπρόσθετα, από τους μαθητές που δήλωσαν πως έχουν υπολογιστή στο σπίτι τους, το 53% των μαθητών απάντησαν ότι έχουν προσωπικό υπολογιστή στο δωμάτιό τους, ενώ το υπόλοιπο 47% έχουν κοινόχρηστο Η/Υ στο σπίτι τους αλλά όχι στο δωμάτιό τους. Ο μέσος όρος αρχικής χρήσης του διαδικτύου κυμαίνεται από 4 έως 5 χρόνια. Συνεπώς, μπορούμε να αντιληφθούμε ότι οι νέοι του σχολείου μας κάνουν πολυετή χρήση του διαδικτύου. Στην συνέχεια, ερωτήθηκαν για το που χρησιμοποιούν το διαδίκτυο, σε ποιους χώρους, δηλαδή, έχουν πρόσβαση σ αυτό. Τα αποτελέσματα παρουσιάζονται στο Σχήμα 1, σε γραφική αναπαράσταση για την ευκολότερη επισκόπηση τους. Παράλληλα, όσον αφορά τον χρόνο που ξοδεύουν στο διαδίκτυο, τα αποτελέσματα εμφανίζονται στον Πίνακα 1. Από τα δεδομένα του Πίνακα 1, παρατηρούμε ότι υπάρχει μία ανοδική αύξηση του χρόνου που χρησιμοποιούν οι έφηβοι το διαδίκτυο τα Σαββατοκύριακα. Υπάρχουν, δηλαδή, μεγαλύτερα ποσοστά χρήσης τα Σαββατοκύριακα. Από αυτό μπορεί να διαπιστωθεί ότι μία από τις κύριες απασχολήσεις των μαθητών την ίδια χρονική περίοδο είναι η ενασχόληση με το διαδίκτυο. Μήπως, λοιπόν, γι αυτόν τον λόγο ενέχονται κίνδυνοι οι οποίοι μπορούν να επηρεάσουν την συμπεριφορά των εφήβου και να αλλάξουν τον τρόπο ζωής του; 2
Σχήμα 1: Σημεία πρόσβασης των εφήβων στο διαδίκτυο 100% 91% 80% 60% 37% 40% 21% 20% 5% 0% Σπίτι Σχολείο Ίντερνετ καφέ Φορητή Συσκευή (κινητό) Πίνακας 1: Χρόνος χρήσης του διαδικτύου τις Καθημερινές και τα Σαββατοκύριακα Πόσο χρόνο ξοδεύεις στο διαδίκτυο; Καθημερινές Σαββατοκύριακα λιγότερο από 1ώρα 55% 27% 1-2 ώρες 29% 32% 2-3 ώρες 6% 20% 3-4 ώρες 4% 6% περισσότερο από 4 ώρες 6% 15% Φαίνεται συνεπώς ξεκάθαρα από τα αποτελέσματα που παρατίθενται στον Πίνακα 1, ότι το σαββατοκύριακο αυξάνεται το ποσοστό των μαθητών που χρησιμοποιούν το διαδίκτυο, δηλαδή 2-3 ώρες ή περισσότερες από 4 ώρες, γεγονός που σημαίνει ότι πολύ περισσότεροι μαθητές ξοδεύουν αρκετές ώρες το Σαββατοκύριακο στο διαδίκτυο. Όσον αφορά την δραστηριότητα των εφήβων στο διαδίκτυο, δηλαδή σε τι είδους ιστότοπους περιηγούνται, καταγραφήκαν κάποια ποσοστά που παρουσιάζουν τα ενδιαφέροντα των 3
μαθητών ως προς την χρήση του διαδικτύου, τα οποία συγκεντρώθηκαν στο γράφημα που ακολουθεί (Σχήμα 2). Σχήμα 2: Δραστηριότητες των εφήβων στο διαδίκτυο Πορνογραφία Τυχερά Παιχνίδια Σχολική Χρήση Email Αγορές Download Eφημερίδες Συνομιλία Περιήγηση Κοινωνική Δικτύωση Παιχνίδια 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Σύμφωνα με τα δεδομένα που παρουσιάζονται στο Σχήμα 2 και με αυτά που αναφέρθηκαν παραπάνω που προκύπτουν από το ερωτηματολόγιο του 1 ου μέρους, παρατηρούμε ότι: Περισσότεροι από τους μισούς μαθητές (55%) δηλώνουν ότι κάνουν χρήση του Facebook. 1 στους 4 μαθητές έχουν συναντηθεί με κάποιον άγνωστο που γνώρισαν στο διαδίκτυο. Το 17 % δηλώνουν ότι έχουν δεχτεί μήνυμα εκφοβισμού (cyber bulling) από κάποιον μέσω διαδικτύου. Το 11 % είναι θύτες ηλεκτρονικού εκφοβισμού. Το 27 % έχουν νιώσει ντροπή ή αμηχανία σε δωμάτια συνομιλιών και σε ιστοσελίδες κοινωνικής δικτύωσης λόγω έκθεσης προσωπικών δεδομένων και πληροφοριών για τον εαυτό τους που δεν θα επιθυμούσαν να δημοσιευθούν στην διαδικτυακή κοινότητα. Η καταγραφή δείχνει ότι οι νέοι θέλουν να συναντώνται με αγνώστους στο διαδίκτυο, να απειλούν και να απειλούνται, φαίνεται, έτσι, ότι το διαδίκτυο είναι ένα πεδίο προκλήσεων. Στατιστική ανάλυση του 2 ου μέρους του ερωτηματολογίου Σχετικά με το δεύτερο τμήμα του ερωτηματολογίου, διατυπώθηκαν 16 ερωτήσεις που αφορούν την συμπεριφορά του νέου, ως προς την χρήση του διαδικτύου, στις οποίες κλήθηκαν οι μαθητές να δηλώσουν τη συχνότητα χρήσης που κάνουν για κάθε ερώτημα. 4
Τα αποτελέσματα από την ανάλυση του 2 ου μέρους συγκεντρώνονται στο Πίνακα 2. Πίνακας 2: Κατηγορίες συμπεριφοράς εφήβων ως προς την χρήση του διαδικτύου Ερώτηση Ποτέ Περιστα σιακά Συχνά 1. Πόσο συχνά αντιλαμβάνεσαι ότι βρίσκεσαι συνδεδεμένος στο διαδίκτυο περισσότερο από όσο είχες σκοπό; 2. Πόσο συχνά αμελείς τα μαθήματα του σχολείου ή να κάνεις κάτι άλλο για να μείνεις περισσότερη ώρα στο διαδίκτυο; 3. Πόσο συχνά προτιμάς τον ενθουσιασμό του διαδικτύου από το να έρθεις κοντά με τους φίλους-ες σου; 4. Πόσο συχνά συνάπτεις νέες φιλίες με άλλους χρήστες του διαδικτύου; 5. Πόσο συχνά οι γύρω σου, σου παραπονιούνται για τον πολύ χρόνο που ασχολείσαι με το διαδίκτυο; 6. Πόσο συχνά μειώνονται οι επιδόσεις (βαθμοί) στο σχολείο εξαιτίας της ενασχόλησής σου με το διαδίκτυο; 7. Πόσο συχνά ελέγχεις το email σου, πριν κάνεις κάτι άλλο που χρειάζεται; 8. Πόσο συχνά γίνεσαι αμυντικός ή μυστικοπαθής, όταν κάποιος σε ρωτήσει τι κάνεις στο διαδίκτυο ; 9. Πόσο συχνά αντιλαμβάνεσαι τον εαυτό σου να ανυπομονεί πότε θα ξανασυνδεθεί στο διαδίκτυο; 10. Πόσο συχνά φοβάσαι, ότι η ζωή χωρίς το διαδίκτυο θα ήταν βαρετή, κενή και δυσάρεστη; 11. Πόσο συχνά εκνευρίζεσαι, φωνάζεις, ή συμπεριφέρεσαι ενοχλημένα αν κάποιος σε απασχολήσει την ώρα που είσαι στο διαδίκτυο; 12. Πόσο συχνά καθυστερείς να κοιμηθείς λόγω χρήσης του διαδικτύου αργά το βράδυ; 13. Πόσο συχνά βρίσκεις τον εαυτό σου να λέει «λίγα λεπτά ακόμη» όταν είσαι σε σύνδεση; 14. Πόσο συχνά προσπαθείς να μειώσεις το χρόνο που είσαι στο διαδίκτυο; 15. Πόσο συχνά προσπαθείς να κρύψεις πόση ώρα ήσουν στο διαδίκτυο; 16. Πόσο συχνά νοιώθεις θλίψη, δυσαρέσκεια ή εκνευρισμό όταν είσαι εκτός διαδικτύου, που παύεις να νοιώθεις όταν επιστρέψεις στο διαδίκτυο; 20% 51% 30% 42% 43% 15% 76% 21% 3% 58% 35% 7% 55% 32% 13% 84% 21% 7% 42% 36% 22% 54% 33% 13% 36% 49% 14% 57% 27% 17% 45% 40% 16% 40% 40% 20% 27% 39% 34% 47% 37% 16% 62% 27% 11% 77% 19% 4% 5
ΣΥΖΗΤΗΣΗ Αξίζει να αναφέρουμε ορισμένα συμπεράσματα που προκύπτουν παρατηρώντας τα παραπάνω ποσοστά του Πίνακα 2. Φαίνεται σύμφωνα με το ερώτημα 1 ότι οι 8 στους 10 έφηβους κάθονται στο διαδίκτυο περισσότερη ώρα από αυτήν που είχαν προγραμματίσει, με αποτέλεσμα περισσότεροι από τους μισούς να χάνουν χρόνο από τα μαθήματά τους καθώς σπαταλούν την ώρα τους στο διαδίκτυο (ερώτηση 2). Παρατηρείται, δηλαδή, μία μορφή εξάρτησης, που παρασύρει αρκετά μεγάλο ποσοστό στην μη παραγωγική αξιοποίηση του χρόνου τους. Παρόλα αυτά, οι επιδόσεις τους στο σχολείο δεν μειώνονται εξαιτίας αυτής της κατάχρησης για το μεγαλύτερο ποσοστό των μαθητών, με εξαίρεση ένα 7 % εξ αυτών (ερώτηση 6). Η παραπάνω χρήση του διαδικτύου γίνεται αντιληπτή από το στενό οικογενειακό περιβάλλον και οι περισσότεροι προσπαθούν να το κρύψουν, σύμφωνα με την ερώτηση 14. Επιπλέον παρατηρείται ότι μερικές φορές, οι έφηβοι καθυστερούν να κοιμηθούν λόγω της ενασχόλησης τους με το διαδίκτυο (ερώτηση 12). Όσον αφορά τις κοινωνικές σχέσεις, ευτυχώς δεν φαίνεται να επηρεάζονται σε μεγάλο βαθμό, καθώς οι περισσότεροι μαθητές (76 %) προτιμούν να βρεθούν με τους φίλους-ες, παρά να μείνουν μόνοι σερφάροντας στο διαδίκτυο (ερώτηση 3). Τέλος, οι περισσότεροι αποφεύγουν ορθώς να συνάψουν νέες φιλίες με άλλους χρήστες του διαδικτύου, γιατί κρύβει κινδύνους (ερώτηση 4). ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Ανακεφαλαιώνοντας, προκύπτουν τα ανάλογα συμπεράσματα: Όλοι (100%) οι μαθητές χρησιμοποιούν Η/Υ και διαδίκτυο Συνηθέστερες χρήσεις: κατέβασμα αρχείων μουσικής-βίντεο (downloading), περιήγηση, κοινωνική δικτύωση, παιχνίδια. Πάνω από τους μισούς μαθητές χρησιμοποιούν το Facebook Φαινόμενο παρενόχλησης διαδικτύου (cyber bulling) σε ποσοστό μαθητών 17%. 1 στους 10 μαθητές χρησιμοποιούν το διαδίκτυο για τυχερά παιχνίδια. 1 στους 8 εφήβους κάνει υπερβολική χρήση του διαδικτύου. Η νέα ηλεκτρονική κοινωνία, στην οποία οι νέοι γεννήθηκαν, φαίνεται να είναι μία συνεχής πρόκληση που κρύβει αρκετούς κινδύνους. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Konstantinos Siomos. et al. (2008). Internet Addiction among GreekAdolescent Students, CyberPsychology & Behavior, 11(6), 653-657. Kimberly Young (1998 ). Internet Addiction: The Emergence of a New Clinical Disorder, CyberPsychology & Behavior, 1(3), 237-244. Chih-Hung, et al. (2005). Gender Differences and Related Factors Affecting Online Gaming Addiction Among Taiwanese Adolescents, Journal of Nervous & Mental Disease, 193 (4), 273-277. Tsitsika, A., et al. (2009). Internet use and misuse: a multivariate regression analysis of the predictive factors of internet use among Greek adolescents, European Journal of Pediatrics, 168 (6), 655-665 6
Widyanto, L., Griffiths, M. (2011). Empirical study of problematic Internet Use and self- Esteem, CyberPsychology & Behavior, 1(1), 13-24. Siomos, K., et al. (2008). Internet Addiction among Greek Adolescent Students, CyberPsychology & Behavior, 11(6), 653-657. Caplan, S. (2007 ). Relations Among Loneliness, Social Anxiety, and Problematic Internet Use, CyberPsychology & Behavior, 10(2), 234-242. Nalwa, K., Anand, A., (2003). Internet Addiction in Students: A Cause of Concern, CyberPsychology & Behavior, 6(6), 653-656. Bayraktar F., Gun, Z. (2007). Incidence and Correlates of Internet Usage Among Adolescents in North Cyprus, CyberPsychology & Behavior, 10 (2), 191-197. 7