Ë ÃË Ä ¹ à ¹ ¹ ª º ¹ à ¹ ƹ ª»ÃË Ã ¹ªÆ¹º ùëåýïù ºÃ ¹ Á ÃË ºÃ Ä»ÃË ¹ ¹ ºÃ ¹ Áª ƹ ÆÃË Æà ºË Ä ÃË Ë Ä ª ¹ Á ÆË ª Ä Ã Ä»» Æ Á
ΛΟΓΙΣΤΙΚΗ Α ΛΥΚΕΙΟΥ (ΚΟΙΝΟΣ ΚΟΡΜΟΣ) 1
Συγγραφή, ηλεκτρονική σελίδωση και επιμέλεια έκδοσης: Δέσπω Γεωργίου-Παπαέτη, Καθηγήτρια Οικονομικών, Λειτουργός Αναλυτικών Προγραμμάτων Εποπτεία: Μαρία Ιωάννου-Σεργίου, Επιθεωρήτρια Οικονομικών Μαθημάτων Γλωσσική επιμέλεια: Μαριάννα Χριστόφια, Λειτουργός Υπηρεσίας Ανάπτυξης Προγραμμάτων Σχεδιασμός εξωφύλλου: Θεόδωρος Κακουλλής, Λειτουργός Υπηρεσίας Ανάπτυξης Προγραμμάτων Συντονισμός έκδοσης: Χρίστος Παρπούνας, Συντονιστής Υπηρεσίας Ανάπτυξης Προγραμμάτων Δοκιμαστική Έκδοση 2015 Εκτύπωση: ΚΩΝΟΣ ΛΤΔ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΚΥΠΡΟΥ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ISBN: 978-9963-0-4789-5 Στο εξώφυλλο χρησιμοποιήθηκε ανακυκλωμένο χαρτί σε ποσοστό τουλάχιστον 50%, προερχόμενο από διαχείριση απορριμμάτων χαρτιού. Το υπόλοιπο ποσοστό προέρχεται από υπεύθυνη διαχείριση δασών. 2
Πρόλογος Η έκδοση του βιβλίου της Α Λυκείου έχει ως βασικό στόχο να καλύψει το κενό που δημιουργούσε η έλλειψη ενός εγχειριδίου για τη διδασκαλία του μαθήματος της Λογιστικής με σύγχρονες ορολογίες και μεθόδους, το οποίο από τη μια να ανταποκρίνεται στις ανάγκες του μαθητή και από την άλλη να αποτελεί και βιβλίο αναφοράς για τον καθηγητή. Είμαι σίγουρος ότι το βιβλίο αυτό θα αποβεί ιδιαίτερα χρήσιμο για κάθε μαθητή, αλλά και για κάθε άλλο άτομο που ασχολείται με το μάθημα της Λογιστικής Επιστήμης. Εκτιμούμε ότι με την κατάλληλη ταξινόμηση της ύλης, την ποικιλία των πηγών και των ασκήσεων και την πλούσια εικονογράφηση, το βιβλίο αυτό μπορεί να βοηθήσει τόσο στην επίτευξη των στόχων της Λογιστικής, όπως περιέχονται στο αναλυτικό πρόγραμμα, όσο και στην προώθηση της κριτικής προσέγγισης και της αυτενέργειας των μαθητών. Στην έκδοση αυτή, έχουν ληφθεί υπόψη παρατηρήσεις και εισηγήσεις των ακαδημαϊκών Δρ Ειρήνης Καραμάνου και Αποστολένας Θεοδοσίου Bsc (econ.), ΑCA, ως επίσης και του κ. Χάρη Χαραλάμπους FCCA, CFA, οι οποίοι στήριξαν την όλη προσπάθεια και τους ευχαριστούμε για τη βοήθειά τους. Ιδιαίτερες ευχαριστίες απευθύνω στην Επιθεωρήτρια των Οικονομικών μαθημάτων κα Μαρία Ιωάννου-Σεργίου που είχε την εποπτεία του βιβλίου, στην εκπαιδευτικό κα Δέσπω Παπαέτη- Γεωργίου, καθηγήτρια οικονομικών που εργάστηκε αποκλειστικά για τη συγγραφή του βιβλίου, ως επίσης και στον Δρ Ανδρέα Σ. Στυλιανού, Σύμβουλο Οικονομικών, οι οποίοι εργάστηκαν με μοναδικό ζήλο και αγάπη για την έκδοση του βιβλίου αυτού. Δρ Κυπριανός Δ. Λούης Διευθυντής Μέσης Εκπαίδευσης 3
Περιεχόμενα 1 Η Λογιστική και η σημασία της στις επιχειρήσεις 1 Εισαγωγή στη λογιστική-στόχοι της επιχείρησης 2 Εισαγωγή στη λογιστική αρχή 3 Διακρίσεις της λογιστικής 4 Επιχειρηματικές μορφές 2 Εισαγωγή στις οικονομικές καταστάσεις 1 Οι οικονομικές καταστάσεις 2 Παρουσίαση οικονομικών καταστάσεων 3 Επεξήγηση οικονομικών καταστάσεων 3 Αξιολόγηση αποτελεσμάτων 1 Αριθμοδείκτες και η ανάγκη για αξιολόγηση 2 Αριθμοδείκτες κερδοφορίας 3 Αριθμοδείκτες ρευστότητας 4 Εφαρμογή και ανάλυση 1-3 Επαναληπτικές ασκήσεις 29 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 1 - International Accounting Standards Terminology 37 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 2 - Άγγλο-Ελληνική Ορολογία 38 5 5 7 9 11 13 13 13 19 23 23 23 24 25 4
1 Η ΛΟΓΙΣΤΙΚΗ ΚΑΙ Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΣΤΙΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ 1.1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗ/ΣΤΟΧΟΙ ΤΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗΣ Ο στόχος οποιασδήποτε επιχείρησης είναι η επίτευξη κέρδους καθώς και η συνέχιση της εμπορικής δραστηριότητάς της. Απαραίτητη προϋπόθεση για την επίτευξη των στόχων αυτών είναι η σωστή και χρηστή διοίκηση της επιχείρησης από τους ιδιοκτήτες. Αυτό συμπεριλαμβάνει την ικανότητά τους να πουλούν τα προϊόντα ή τις υπηρεσίες τους, να αγοράζουν τα εμπορεύματα και τις πρώτες ύλες με σύνεση στις πιο συμφέρουσες τιμές, να διοικούν σωστά και να ενθαρρύνουν το προσωπικό, αλλά πάνω από όλα να χειρίζονται σωστά τα οικονομικά της επιχείρησης. O σωστός και συνεχής οικονομικός έλεγχος της επιχείρησης είναι πολύ σημαντικός, καθώς ενημερώνει τους ιδιοκτήτες για ό,τι αφορά την οικονομική κατάσταση της επιχείρησής τους και τους βοηθά να παίρνουν τις σωστές αποφάσεις. Βασικοί Κανόνες Οικονομικού Ελέγχου* Δημιουργία Επιχείρησης Στόχος της επιχείρησης είναι το κέρδος. δ Εμπόριο σημαίνει χρηματικές συναλλαγές Σωστός έλεγχος χρηματικών συναλλαγών σημαίνει Επίτευξη κέρδους Έλεγχος ταμειακών ροών Συνέχιση της εμπορικής δραστηριότητας Καλή οικονομική διαχείριση Κέρδος Επιτυχία Κακή οικονομική διαχείριση Ζημιά Αποτυχία *Προσαρμογή από S. Robinson and F. Wood, 2010 5
Ορισμός της Λογιστικής Η Λογιστική, ως αναπόσπαστο μέρος της Οικονομικής Επιστήμης, είναι ένα σύστημα που χρησιμοποιούμε, για να καταγράψουμε (record), να επεξεργαστούμε (summarize), να αξιολογήσουμε (evaluate) και να δημοσιοποιήσουμε (publish) τις οικονομικές δραστηριότητες ενός οργανισμού (επιχείρησης). ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ (RECORDING) Η καταγραφή των οικονομικών συναλλαγών με χρονολογική σειρά. π.χ. οι πωλήσεις της κάθε ημέρας στο βιβλίο πωλήσεων (Sales Day Book) ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ (SUMMARISING) Οι οικονομικές συναλλαγές της χρονιάς τυγχάνουν επεξεργασίας και συσχετίζονται, για να δώσουν σημαντικές πληροφορίες στους χρήστες, δηλαδή σε όσους ενδιαφέρονται για την επιχείρηση. ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ Κατάσταση Αποτελεσμάτων (Income Statement ) Δείχνει την κερδοφορία κατά τη διάρκεια της χρονικής περιόδου / (έτους). π.χ. Κέρδος (αν τα έσοδα είναι περισσότερα από τα έξοδα) Ζημιά (αν τα έξοδα είναι περισσότερα από τα έσοδα) Κατάσταση Χρηματοοικονομικής Θέσης (Statement of Financial Position) Δείχνει την οικονομική κατάσταση της επιχείρησης σε μία δεδομένη στιγμή. π.χ. - Τι ανήκει στην επιχείρηση - Περιουσιακά στοιχεία (assets) - Τι χρωστά η επιχείρηση (liabilities) - Τι ανήκει στον ιδιοκτήτη (capital) Δείχνει επίσης τη ρευστότητα της επιχείρησης κατά την ημερομηνία της Κατάστασης Χρηματοοικονομικής Θέσης π.χ. αν μπορεί η επιχείρηση να πληρώσει τις τρέχουσες υποχρεώσεις της. 6
1.2 ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗ ΑΡΧΗ Η Λογιστική βασίζεται στη Λογιστική Αρχή (Accounting Equation) ASSETS = CAPITAL + LIABILITIES Ενεργητικό = Κεφάλαιο + Παθητικό Είναι τα περιουσιακά Είναι η αξία των περιουσιακών Είναι οι υποχρεώσεις στοιχεία της επιχείρησης στοιχείων που εισέφερε της επιχείρησης σε π.χ. κτήρια (buildings), ο/η επιχειρηματίας στην τρίτους π.χ. δάνεια. αυτοκίνητα (motor vans), επιχείρηση (το ποσό έπιπλα (furniture), αυτό στην ουσία το εμπορεύματα (inventory), χρωστά η επιχείρηση μετρητά (cash). στον/στην επιχειρηματία). 7
Παράδειγμα: Ο Κώστας έχει μία επιχείρηση ένα τυπογραφείο που τυπώνει ευχετήριες κάρτες. Άρχισε την επιχείρηση με 1000 από δικές του οικονομίες. Με αυτά αγόρασε έναν ηλεκτρονικό υπολογιστή (computer) για 500 και μία φωτοτυπική (photocopier) για 300. Τα υπόλοιπα τα κατάθεσε σε τραπεζικό λογαριασμό στο όνομα της επιχείρησης. ASSETS Computer 500 Photocopier 300 Bank 200 1000 CAPITAL = + 1000 LIABILITIES 0 Assets 1000 = Capital 1000 + Liabilities 0 Αργότερα ο Κώστας αποφάσισε να αγοράσει ένα scanner 300 και έκανε δάνειο από την τράπεζα 300. ASSETS Computer 500 Photocopier 300 Scanner 300 Bank 200 1300 CAPITAL = 1000 + LIABILITIES 300 Assets 1300 = Capital 1000 + Liabilities 300 8
1.3 ΔΙΑΚΡΙΣΕΙΣ ΤΗΣ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗΣ Η ΛΟΓΙΣΤΙΚΗ ΔΙΑΚΡΙΝΕΤΑΙ ΣΤΗ Χρηματοοικονομική Λογιστική Financial Accounting Διοικητική Λογιστική Management Accounting Εξυπηρετεί τις πληροφοριακές ανάγκες των τρίτων, έξω από την επιχείρηση, και ασχολείται με την: Προετοιμασία Οικονομικών Καταστάσεων (ΟΚ) για εξωτερική χρήση. Οι ΟΚ αντανακλούν την εικόνα της επιχείρησης που αναφέρεται στο παρελθόν και στο παρόν. Η προετοιμασία των ΟΚ είναι υποχρεωτική (όλες οι μετοχικές εταιρείες πρέπει να ετοιμάζουν ΟΚ). Οι ΟΚ ετοιμάζονται βάσει διεθνών προτύπων / κανόνων (International Financial Reporting Standards IFRS/International Accounting Standards-IAS). Εξυπηρετεί τις πληροφοριακές ανάγκες μέσα στην επιχείρηση και ασχολείται με την: Προετοιμασία προϋπολογισμών /budgets) που αναφέρονται στο μέλλον (π.χ. πώς θα είναι οι Οικονομικές Καταστάσεις τον επόμενο χρόνο). Η προετοιμασία τους δεν είναι υποχρεωτική. Η χρήση τους είναι καθαρά εσωτερική και βασίζεται στη χρηματοοικονομική λογιστική, δεν χρειάζεται η εφαρμογή προτύπων ή και κανόνων, απλά βοηθούν τη διεύθυνση στον σχεδιασμό και στον έλεγχο των μελλοντικών αποτελεσμάτων. Απευθύνεται κυρίως σε εξωτερικούς χρήστες. Απευθύνεται κυρίως σε εσωτερικούς χρήστες. 9
Ποιοι είναι οι χρήστες της χρηματοοικονομικής Λογιστικής; Ποιους ενδιαφέρουν οι οικονομικοί λογαριασμοί και για τι είδους πληροφόρηση ενδιαφέρεται ο καθένας; Επενδυτές (Investors) Διεύθυνση (Management) Πελάτες (Customers) Χρήστες (Users) Υπάλληλοι (Employees) Κυβέρνηση (Government) Προμηθευτές/ Δανειοδότες (Suppliers/banks) Διεύθυνση Ενδιαφέρεται για την αξιολόγηση (evaluation) των αποτελεσμάτων (Management) και για τη μελλοντική ανάπτυξη της επιχείρησης (Long Term Planning). Επενδυτές (μέτοχοι, ιδιοκτήτες) Να επενδύσω περισσότερα στην εταιρεία; (Investors) Είχα ικανοποιητική απόδοση (return) από την επένδυση; Πελάτες Να αγοράσω; Θα μπορεί η επιχείρηση να με προμηθεύσει στο μέλλον; (Customers) Δανειοδότες/Τράπεζες Είναι η επιχείρηση σε θέση να αποπληρώσει το δάνειο (Bank s) και τους τόκους; Πιστωτές/Προμηθευτές Να πουλήσω; Θα μπορέσει η επιχείρηση να πληρώσει (Creditors) για τις αγορές της; Κυβέρνηση Για σκοπούς φορολόγησης και στατιστικής ανάλυσης. (Government) Υπάλληλοι Θα έχω δουλειά στο μέλλον; (Employees) Ασφάλεια εργοδότησης. 10
ΠΟΙΟΙ ΕΙΝΑΙ ΟΙ ΧΡΗΣΤΕΣ ΤΗΣ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗΣ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗΣ; Διεύθυνση/(Management) Σκοπός της είναι να βοηθήσει στην καλύτερη λήψη αποφάσεων που αφορούν τα βραχυπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα σχέδια της εταιρείας όσον αφορά:. Την Παραγωγή (βραχυπρόθεσμος σχεδιασμός). Την Ανάπτυξη της επιχείρησης (αξιολόγηση προοπτικών). Τον Προγραμματισμό και τις αποκλίσεις 1.4 ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΕΣ ΜΟΡΦΕΣ Μια επιχείρηση μπορεί να λειτουργεί με διαφορετικές μορφές. ΑΤΟΜΙΚΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ Ανήκει σε ένα άτομο Απεριόριστη ευθύνη Ατομικές Επιχειρήσεις (Sole Traders) - Ανήκουν σε ένα άτομο παρόλο που μπορούν να έχουν πολλούς υπαλλήλους. - Ο ιδιοκτήτης συνεισφέρει όλο το κεφάλαιο. - Είναι προσωπική ευθύνη του ιδιοκτήτη οι τυχόν ζημιές (Unlimited liability). - Έχουν ξεχωριστή λογιστική υπόσταση (separate business entity). π.χ. ξεχωριστό τραπεζικό λογαριασμό. ΠΡΟΣΩΠΙΚΕΣ (ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΚΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ) Ανήκουν σε δύο ή περισσότερα άτομα απεριόριστη ευθύνη Συνεταιρισμοί (Partnerships) - Ανήκουν σε δύο ή περισσότερα άτομα. - Οι συνεταίροι συνεισφέρουν όλο το κεφάλαιο. - Είναι προσωπική ευθύνη των συνεταίρων οι τυχόν ζημιές (Unlimited liability). - Έχουν ξεχωριστή λογιστική υπόσταση (separate business entity). π.χ. ξεχωριστοί τραπεζικοί λογαριασμοί. ΜΕΤΟΧΙΚΕΣ ΕΤΑΙΡΕΙΕΣ Ανήκουν σε πολλά άτομα περιορισμένη ευθύνη νομικό πρόσωπο άτομα Μετοχικές Εταιρείες (Companies) - Ανήκουν σε δύο ή περισσότερα άτομα. - Οι ιδιοκτήτες /μέτοχοι συνεισφέρουν το κεφάλαιο. - Οι ιδιοκτήτες έχουν περιορισμένη ευθύνη (δεν έχουν προσωπική ευθύνη) για τυχόν ζημιές / υποχρεώσεις της επιχείρησης (limited liability). - Η επιχείρηση είναι ξεχωριστό νομικό πρόσωπο (στα μάτια του νόμου) και μπορεί να κινηθεί, αλλά και να δεχθεί νομικά αγωγή στο όνομα της επιχείρησης και όχι προσωπικά στο όνομα των μετόχων. - Υπάρχει διαχωρισμός μεταξύ ιδιοκτησίας και διεύθυνσης. Η πηγή πληροφόρησης είναι η διεύθυνση, άρα γι αυτό υπάρχει η ανάγκη για αξιόπιστη πληροφόρηση. 11
Μετοχικές Εταιρείες και Διοικητικό Συμβούλιο Στις Μετοχικές Εταιρείες το κυρίαρχο σώμα είναι η Γενική Συνέλευση των μετόχων. Σε αυτήν μπορούν να πάρουν μέρος όλοι οι μέτοχοι για την εκλογή του Διοικητικού Συμβουλίου, αλλά και για τη λήψη άλλων σημαντικών αποφάσεων. Κάθε μετοχή είναι και μια ψήφος. Το Διοικητικό Συμβούλιο είναι υπεύθυνο για τη διοίκηση της εταιρείας, αλλά και την προετοιμασία οικονομικών καταστάσεων οι οποίες να δίνουν την αληθινή και δίκαιη (true and fair) εικόνα της επιχείρησης σύμφωνα με τα Διεθνή Πρότυπα Αναφοράς (International Accounting Standards-IFRS/IAS). Η εφαρμογή των προτύπων, που είναι λογιστικοί κανόνες, έγιναν υποχρεωτικοί με το άνοιγμα των κεφαλαιαγορών και είχε ως επακόλουθο τη σύγκριση μεταξύ οικονομικών καταστάσεων. Οι οικονομικές αυτές καταστάσεις συντάσσονται από διαφορετικές επιχειρήσεις τόσο στην ίδια την χώρα όσο και σε διεθνές επίπεδο. Ευθύνη του ελεγκτή Ελεγκτές είναι ανεξάρτητοι, εγκεκριμένοι λογιστές οι οποίοι καλούνται να ελέγξουν τις οικονομικές καταστάσεις και να εκφέρουν γνώμη κατά πόσον αυτές δίνουν την αληθινή και δίκαιη εικόνα της επιχείρησης και να κρίνουν κατά πόσον αυτές είναι απαλλαγμένες από ουσιώδη λάθη με σκοπό να προστατεύσουν τους μετόχους. 12
2 ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΙΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ 2.1 ΠΟΙΕΣ ΕΙΝΑΙ ΟΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ; Οι επιχειρήσεις πρέπει να είναι επικερδείς, διαφορετικά θα πρέπει να τερματίσουν τις λειτουργίες τους. Το λογιστήριο της επιχείρησης καταγράφει όλες τις οικονομικές συναλλαγές και ακολούθως ετοιμάζει τις οικονομικές καταστάσεις/financial statements, οι οποίες σκοπό έχουν να δείξουν αν η επιχείρηση είναι επικερδής, καθώς επίσης και την οικονομική κατάσταση της επιχείρησης και είναι η μόνη πληροφόρηση των ιδιοκτήτων. Οι πιο σημαντικές οικονομικές καταστάσεις είναι: 1. Κατάσταση Αποτελεσμάτων / Income Statement Δείχνει αν η επιχείρηση πραγματοποιεί κέρδος η ζημιά 2. Κατάσταση Χρηματοοικονομικής Θέσης / Statement οf Financial Position Δείχνει την οικονομική κατάσταση της επιχείρησης 3. Κατάσταση Tαμειακής Ροής / Cash Flow Statement Δείχνει την ρευστότητα της επιχείρησης 2.2 ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩΝ / FINANCIAL STATEMENTS Ετοιμάζονται συνήθως στο τέλος της οικονομικής περιόδου. Υπάρχουν διάφοροι τρόποι (formats) να παρουσιάσει κάποιος τις οικονομικές καταστάσεις που έχουν αλλάξει/εξελιχθεί με τη μετεξέλιξη της λογιστικής. Πιο κάτω ακολουθεί η κάθετη (vertical) παρουσίαση, η οποία χρησιμοποιείται και πιο συχνά. 13
A. Andreou Income statement for the year ended on 31 st December 2014 Sales Revenue Less Cost of Sales: Opening inventory Add Purchases Less Closing inventory Gross Profit Less Expenses: Wages Carriage outwards Electricity Rent General expenses Net Profit for the year 1.500 21.300 22.800 2.750 2.600 550 950 1.200 350 33.500 20.050 13.450 5.650 7.800 14
Α. Ανδρέου Κατάσταση Αποτελεσμάτων μέχρι την 31 η Δεκεμβρίου 2014 Πωλήσεις 33.500 Μείον Κόστος Πωλήσεων: Αρχικό Απόθεμα Αγορές Μείον Τελικό Απόθεμα Μικτό Κέρδος Μείον Έξοδα: Ημερομίσθια Μεταφορικά Πωλήσεων Ηλεκτρισμός Ενοίκια Γενικά έξοδα Καθαρό Κέρδος για τη χρονιά 1.500 21.300 22.800 2.750 2.600 550 950 1.200 350 20.050 13.450 5.650 7.800 15
Statement of financial position as at 31 December 2014 Non current assets Buildings 12.000 Motor vehicles 1.750 Current assets Inventory 2.750 Trade receivables 6.400 Bank 600 13.750 Cash 200 9.950 Total Assets 23.700 Capital & Liabilities Capital at start 10.500 Add: Net profit 7.800 Less: Drawings 4.500 13.800 Non-Current Liabilities Bank Loan 5.000 Current Liabilities Trade Payables 4.500 Total Capital and Liabilities 23.700 16
Κατάσταση Χρηματοοικονομικής Θέσης κατά την 31 Δεκεμβρίου 2014 Πάγιο Ενεργητικό Κτίρια 12.000 Αυτοκίνητα 1.750 Κυκλοφοριακό Ενεργητικό Εμπορεύματα 2.750 Χρεώστες 6.400 Τράπεζα 600 13.750 Ταμείο 200 9.950 Σύνολο Ενεργητικού 23.700 Κεφάλαιο & Παθητικό Κεφάλαιο 1 η Ιαν 2014 10.500 Συν Καθαρό κέρδος 7.800 Μείον Αναλήψεις 4.500 13.800 Μακροπρόθεσμο Παθητικό Δάνειο από τράπεζα 5.000 Βραχυπρόθεσμο Παθητικό Πιστωτές 4.500 Σύνολο Κεφαλαίου και Παθητικού 23.700 17
Σημείωση: Οι τίτλοι των Οικονομικών Καταστάσεων έχουν επίσης αλλάξει/εξελιχθεί με τη μετεξέλιξη της λογιστικής και την πάροδο του χρόνου ως εξής: TRADING AND PROFIT OR LOSS ACCOUNT ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΟΣ ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΗΣ ΕΜΠΟΡΕΥΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ ΧΡΗΣΗΣ INCOME STATEMENT / STATEMENT OF PROFIT OR LOSS ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ Και λοιπών Συνολικών Εσόδων BALANCE SHEET ΙΣΟΛΟΓΙΣΜΟΣ STATEMENT OF FINANCIAL POSITION ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΘΕΣΗΣ ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Οι Οικονομικές Καταστάσεις βασίζονται πάνω στην Αρχή των Δεδουλευμένων βάσει της οποίας τα έσοδα αναγνωρίζονται όταν πραγματοποιηθούν, ανεξάρτητα αν έχουν εισπραχθεί ή όχι, και τα έξοδα αναγνωρίζονται κατά την περίοδο που καταναλώνονται, ανεξάρτητα αν έχουν πληρωθεί ή όχι. Οπότε το σύνολο των μετρητών που εισπράχθηκαν κατά την περίοδο δεν είναι το ίδιο με το κέρδος της επιχείρησης για την αντίστοιχη περίοδο, άρα λοιπόν: ΜΕΤΡΗΤΑ = ΚΕΡΔΟΣ C A S H = P R O F I T 18
2.3 ΕΠΕΞΗΓΗΣΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩN Κατάσταση αποτελεσμάτων (Income Statement)/Επεξηγήσεις όρων Revenue /sales = Πωλήσεις εμπορευμάτων Purchases = Αγορές εμπορευμάτων Opening Inventory /Stock = Αρχικό απόθεμα εμπορευμάτων Closing Inventory/ Stock = Τελικό απόθεμα εμπορευμάτων Gross Profit = Μεικτό / ακάθαρτο κέρδος από τις πωλήσεις εμπορευμάτων Expenses = Έξοδα (απαραίτητα για την πραγματοποίηση κέρδους) Cost of Sales = Κόστος πωλήσεων (κόστος του εμπορεύματος που πωλήθηκε) Cost of Sales = opening inventory + purchases closing inventory Εμπόρευμα διαθέσιμο για πώληση Εμπόρευμα που παραμένει απούλητο στο τέλος του χρόνου Πρώτα υπολογίζεται το μεικτό κέρδος (Gross Profit) από την αγορά και πώληση εμπορευμάτων Gross Profit=Sales-Cost of Sales Ακολούθως υπολογίζεται το καθαρό κέρδος (Net Profit) αφού αφαιρεθούν από το μικτό κέρδος (Gross Profit) όλα τα έξοδα (expenses) Net Profit=Gross Profit-Expenses (αν είναι θετικός αριθμός) Net Loss=Gross Profit-Expenses (αν είναι αρνητικός αριθμός) Στο παράδειγμα του Α. Ανδρέου: Gross Profit=33.500-20.050 Gross Profit=13.450 Στο παράδειγμα του Α. Ανδρέου: Net Profit=13.450-5.650 Net Profit=7.800 19
Sales (Πωλήσεις) 33.500 20.050 Cost of Sales (κόστος πωλήσεων) 13.450 Gross Profit (μεικτό κέρδος) Expenses (έξοδα) 5.650 Net Profit (Καθαρό κέρδος) 7.800 20
Επεξηγήσεις όρων Κατάσταση Χρηματοοικονομικής Θέσης (Statement of Financial Position)/ ASSETS (ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΟ) (Περιουσιακά στοιχεία της επιχείρησης) NON-CURRENT ASSETS (Πάγιο Ενεργητικό) Έχουν μεγάλη διάρκεια ζωής (περισσότερο από ένα χρόνο) Χρησιμοποιούνται από την επιχείρηση Δεν προορίζονται για μεταπώληση NON-CURRENT ASSETS 1. Land and Building (Γη και Κτίρια) 2. Fixtures and Fittings (Έπιπλα) 3. Machinery (Μηχανήματα) 4. Motor Vehicles (Αυτοκίνητα) CURRENT ASSETS (Κυκλοφοριακό Ενεργητικό) Μετατρέπονται σύντομα σε χρήμα Αυξομειώνονται συνεχώς Δεν έχουν μεγάλη διάρκεια ζωής (λιγότερο από έναν χρόνο) CURRENT ASSETS 1. Inventory/Stock (Εμπορεύματα) 2. Trade receivables/debt (Χρεώστες) 3. Cash at Bank (Μετρητά σε Τράπεζα) 4. Cash in Hand (Μετρητά στο Ταμείο) NON-CURRENT LIABILITIES (Μακροπρόθεσμο Παθητικό) Έχουν ημερομηνία εξόφλησης μεγαλύτερη από έναν χρόνο 1) Bank Loan (Δάνειο από τράπεζα) 2) Debentures (Ομόλογα) LIABILITIES (ΠΑΘΗΤΙΚΟ) (Υποχρεώσεις της εταιρείας σε τρίτους) CURRENT LIABILITIES (Βραχυπρόθεσμο Παθητικό) Πρέπει να εξοφλούνται σε χρονικό διάστημα μικρότερο από έναν χρόνο 1) Trade payables/creditors (Πιστωτές) 2) Loans (repayable in less than one year) (Δάνεια που πρέπει να πληρωθούν μέσα σε έναν χρόνο) 3) Bank overdraft (τραπεζικό παρατράβηγμα) 21
22
3 ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ 3.1 ΑΡΙΘΜΟΔΕΙΚΤΕΣ ΚΑΙ Η ΑΝΑΓΚΗ ΓΙΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ Οι οικονομικοί λογαριασμοί έχουν σκοπό να δείξουν στους ιδιοκτήτες αν η επιχείρηση είναι επικερδής, καθώς επίσης και την οικονομική κατάσταση της επιχείρησης. Οι οικονομικοί λογαριασμοί περιέχουν σημαντικές πληροφορίες οι οποίες μπορούν με τη χρήση αριθμοδεικτών να αξιολογηθούν ως προς τα αποτελέσματα και την πορεία της επιχείρησης αλλά και ως προς τη σύγκριση της επιχείρησης με παρόμοιες επιχειρήσεις. Οι δύο πιο βασικές αλλά και ουσιαστικές προϋποθέσεις για την επιτυχία μιας επιχείρησης είναι η κερδοφορία(profitability), η ικανότητα δηλαδή της επιχείρησης να κάνει κέρδος και η ρευστότητα (Liquidity), η ικανότητα της επιχείρησης να πληρώνει τις υποχρεώσεις της, όπως για παράδειγμα τους προμηθευτές της. Οι πιο κάτω είναι ορισμένοι απλοί αλλά και πολύ σημαντικοί αριθμοδείκτες. 3.2 ΑΡΙΘΜΟΔΕΙΚΤΕΣ ΚΕΡΔΟΦΟΡΙΑΣ /profitability ratios 1. Αριθμοδείκτης Καθαρού Κέρδους πάνω στο Κεφάλαιο Καθαρό Κέρδος/Κεφάλαιο* x 100= % *(αρχικό κεφάλαιο +τελικό κεφάλαιο)/2 Return on capital employed (ROCE) Δείχνει το ποσοστό του κέρδους (απόδοση) πάνω στο κεφάλαιο. Net profit/capital employed* x100= % *(opening capital + closing capital)/2 2. Αριθμοδείκτης Μικτού Κέρδους πάνω στις Πωλήσεις Μικτό Κέρδος /πωλήσεις x 100= % Δείχνει το ποσοστό του Μικτού Κέρδους πάνω στις πωλήσεις. Gross profit margin Gross profit/sales x100=. % 23
3. Αριθμοδείκτης Καθαρού Κέρδους πάνω στις Πωλήσεις Καθαρό Κέρδος /πωλήσεις x 100= % Δείχνει το ποσοστό του καθαρού κέρδους πάνω στις πωλήσεις. Net profit margin Net profit/ sales x100 = % 3.3 ΑΡΙΘΜΟΔΕΙΚΤΕΣ ΡΕΥΣΤΟΤΗΤΑΣ / liquidity ratios 1. Αριθμοδείκτης Κυκλοφοριακής Ρευστότητας / Current ratio Ιδανικό 2:1 2:1 Current assets/current liabilities Δείχνει αν η επιχείρηση είναι σε θέση να πληρώσει τις βραχυπρόθεσμες υποχρεώσεις της. 2. Αριθμοδείκτης απόλυτης Ρευστότητας / Acid test or quick ratio Ιδανικό 1:1 1:1 Current assets less inventory/ current liabilities Δείχνει μια πιο αυστηρή εικόνα όσον αφορά τη ρευστότητα, κατά πόσον δηλαδή η επιχείρηση είναι σε θέση να πληρώσει τις βραχυπρόθεσμες υποχρεώσεις της χωρίς να πωλήσει το απόθεμα των εμπορευμάτων της. 24
3.4 ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΚΑΙ ΑΝΑΛΥΣΗ Παράδειγμα: The following are the final accounts for two similar types of retail stores : Income Statement for the year ended 31 December 2014 Shop A Shop B Sales 1.800 2.400 Less Cost of sales: Opening inventory 400 500 Add Purchases 1.100 1.900 1.500 2.400 Less Closing inventory 300 1.200 600 1.800 Gross profit 600 600 Less: Expenses 450 440 Net profit 150 160 25
Statement of Financial Position as at 31 December 2014 Shop A Shop B Non-Current Assets Equipment 1.000 1.900 Current Assets Inventory 300 600 Trade receivables 400 300 Bank 950 1.650 100 1.000 Total Assets 2.650 2.900 Equity & Liabilities Capital at start 1.800 2.240 Add:Net profit 150 160 1.950 2.400 Less: Drawings 100 240 1.850 2.160 Current Liabilities Trade payables 800 740 2.650 2.900 Θα υπολογιστούν οι εξής αριθμοδείκτες: Αριθμοδείκτες κερδοφορίας /profitability ratios a. Return on capital employed (ROCE) % b. Gross profit margin % c. Net profit margin % Αριθμοδείκτες ρευστότητας /liquidity ratios d. Current ratio e. Acid test ratio (quick ratio) 26
Shop A Shop B a) Return on Capital employed (ROCE) 150/1.825* 100=8,2% *(1.800+1.850)/2 160/2.200* 100=7,3% *(2.240+2.160)/2 b) Gross profit margin 600/1.800 100=33,3% 600/2.400 100=25% c) Net profit margin 150/1.800 100=8,3% 160/2.400 100=6,7% d) Current Ratio (300 +400+950)/800=2:1 (600 +300+100)/740=1,3:1 e) Acid test ratio (400+950)/800=1,7:1 (300+100)/740=0,5:1 Μετά τον υπολογισμό των αριθμοδεικτών θα πρέπει να γίνει μια σύντομη ανάλυση των αποτελεσμάτων. Σημείωση: Δεν είναι αρκετό να αναφερθεί απλά ότι οι αριθμοδείκτες διαφέρουν, αλλά και οι λόγοι που διαφέρουν στην κάθε επιχείρηση. Η επιχείρηση Α κατάφερε να έχει απόδοση 8,2 για κάθε 100 κεφαλαίου, δηλαδή 8,2%, ενώ η αντίστοιχη της Β είναι χαμηλότερη, στο 7,3%. Επίσης, η Α έχει ψηλότερο ποσοστό μικτού κέρδους επί των πωλήσεων 33,3% δηλαδή 33,3 κέρδος για 100 πωλήσεις συγκριτικά με αυτό της Β που είναι στο 25%. Πιθανόν η επιχείρηση Α να είναι σε θέση να επιβάλλει πιο ψηλές τιμές πώλησης ἠ/και να αγοράζει πιο φτηνά τα προϊόντα της, έχει δηλαδή πιο μεγάλο περιθώριο κέρδους. Ως επακόλουθο, το ποσοστό καθαρού κέρδους πάνω στις πωλήσεις της Α είναι ψηλότερο στο 8,3% συγκριτικά με αυτό της Β στο 6,7%,παρόλο που η Β φαίνεται ότι λειτούργησε με λιγότερα άλλα έξοδα 27
Η επιχείρηση Α έχει αριθμοδείκτη κυκλοφοριακής ρευστότητας 2:1 που είναι πολύ ικανοποιητικός αφού είναι όσο και το ιδανικό. Ο αντίστοιχος της επιχείρησης Β είναι χαμηλότερος στο 1,3:1 που δημιουργεί ανησυχίες όσον αφορά τη ρευστότητά της. Ο αριθμοδείκτης πραγματικής κυκλοφοριακής ρευστότητας της επιχείρησης Α συνεχίζει να είναι ασφαλής στο 1,7:1 αντιθέτως ο αντίστοιχος της επιχείρησης Β είναι πολύ χαμηλός στο 0,5:1 και συνεχίζει να δημιουργεί ανησυχίες όσον αφορά τη ρευστότητά της αφού για κάθε 1,00 τρεχουσών υποχρεώσεων έχει μόνο 0,50 κυκλοφοριακό ενεργητικό για να τις αποπληρώσει. Βασιζόμενοι στα πιο πάνω μπορούμε να πούμε με βεβαιότητα ότι η επιχείρηση A διοικείται πιο σωστά και ως αποτέλεσμα είναι και πιο επικερδής, αλλά και πιο ασφαλής όσοv αφορά τη ρευστότητα. 28
1-3 ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ REVIEW QUESTIONS EPΩTHΣEIΣ 1. Τι είναι λογιστική; 2. Ποιος είναι ο στόχος κάθε επιχείρησης; 3. Να συμπληρωθούν τα κενά: Καλή οικονομική διαχείριση μιας επιχείρησης έχει ως επακόλουθο... και. ενώ η κακή οικονομική διαχείριση.. και 4. Να εξηγήσετε τη διαφορά, δίνοντας παραδείγματα, μεταξύ της καταγραφής και της επεξεργασίας οικονομικών συναλλαγών. 5. Να εξηγήσετε τη Λογιστική Αρχή. 6. Τι είναι το Ενεργητικό (assets) και τι το παθητικό (liabilities) μιας επιχείρησης; Δώστε δύο παραδείγματα από το καθένα. 7. Τι εκφράζει ο όρος Κεφάλαιο; 8. Η Λογιστική χωρίζεται στη... και στη.. 9. Ποια η βασική διαφορά μεταξύ της Χρηματοοικονομικής και της Διοικητικής Λογιστική; 10. Ποιοι είναι οι χρήστες των πληροφοριών που παρέχει η Χρηματοοικονομική και ποιοι αυτοί της Διοικητικής Λογιστικής; Για τι είδους πληροφόρηση ενδιαφέρεται ο καθένας; 11. Οι επιχειρήσεις μπορούν να λειτουργήσουν με τρεις διαφορετικές επιχειρηματικές μορφές. Να εξηγήσετε τα χαρακτηριστικά τους. 12. Σε σχέση με τις μετοχικές εταιρείες ποια είναι η ευθύνη του Διοικητικού Συμβουλίου; 13. Τι είναι τα Διεθνή Πρότυπα Αναφοράς και γιατί είναι σήμερα αναγκαία η εφαρμογή τους από τις μετοχικές εταιρείες; 14. Τι είναι οι ελεγκτές και ποια ευθύνη έχουν σε σχέση με τους μετόχους της εταιρείας; 15. Να εξηγήσετε τη σημασία (α) Της Κατάστασης Αποτελεσμάτων (β) Της κατάστασης Χρηματοοικονομικής θέσης. 16. Ποια η χρησιμότητα των αριθμοδεικτών όσον αφορά την αξιολόγηση των οικονομικών καταστάσεων μιας επιχείρησης; 29
ΑΣΚHΣEIΣ Multiple choice questions: (I)Which of the following statements is incorrect? (a) Assets Liabilities = Capital (b) Liabilities +Capital = Assets (c) Assets Capital= Liabilities (d) Liabilities + Assets = Capital (II) Which of the following is not a liability? (a) Owing to bank (b) Adam trade payable (c) Loan to P. Petrou (d) Loan from A. Andreou (III) Which of the following is not an asset? (a) Furniture (b) Cash balance (c) Loan from A. Adam (d) B. Brown - trade receivable (IV) Which of the following is incorrect? Assets Liabilities Capital (a) 31 400 5 000 26 400 (b) 32 800 11 200 21 600 (c) 19 100 2 300 16 400 (d) 3 270 560 2 710 30
2. Copy the following table in your writing book and fill the missing figures. ASSETS CAPITAL LIABILITIES (a) 110 000 32 000 (b) 34 000 75 000 (c) 18 000 14 250 (d) 55 750 7 750 (e) 81 500 61 250 (f) 48 000 1 040 3. Copy the following in your writing book and fill the missing figures. ASSETS LIABILITIES CAPITAL 1. 65.000? 48.000 2? 35.000 50.000 3. 58.000? 58.000 4. 72.000 2.000? 5. 38.500? 32.000 31
4. O έμπορος A. Κλεάνθους είχε την 1 Αυγούστου 2015 τα πιο κάτω στοιχεία: Κτίρια 440.000 Αυτοκίνητα 84.000 Έπιπλα 32.000 Χρεώστες 52.000 Δάνεια 300.000 Εμπορεύματα 174.000 Ταμείο 3.600 Τράπεζα (Παρατράβηγμα) 85.600 Κεφάλαιο? Να συντάξετε την Κατάσταση Χρηματοοικονομικής Θέσης του Α. Κλεάνθους την 1 η Αυγούστου 2015. 5. Ο επιχειρηματίας Γ. Γεωργιάδης είχε την 1 Σεπτεμβρίου 2015 τα πιο κάτω στοιχεία: Ακίνητα 280.000 Μηχανήματα 60.000 Εμπορεύματα 66.000 Εξοπλισμός Γραφείου 26.000 Χρεώστες 29.000 Ταμείο 4.500 Αυτοκίνητα 19.500 Τράπεζα 16.700 Δάνεια 180.000 Πιστωτές Κεφάλαιο 35.100? Να συντάξετε την Κατάσταση Χρηματοοικονομικής θέσης του Γ. Γεωργιάδη την 1η Σεπτεμβρίου 2015. 32
6. Which of the items in the following list are liabilities and which of them are assets? (a) Motor vehicle (f) Cash in hand (b) Premises (g) Loan from J. Jones (c) Trade payables (h) Machinery (d) Inventory (i) Loan to D. Thomas (e) Trade receivables (j) Owing to bank 7. Which of the following are shown under the wrong heading? Assets Loan to P. Petrou Trade receivables Buildings Bank overdraft Cash in hand Liabilities Warehouse Trade payables Machinery Loan from a friend Inventory 8. From the following information prepare the Statement of Financial Position of D.Duck as at 31 December 2014: Capital 19.400 Trade receivables 900 Motor Van 7.500 Trade payables 3.500 Equipment 7.700 Inventory 5.600 Cash at bank 1.200 33
9. From the following information prepare the Statement of Financial Position of M.Mouse as at 31 March 2015: Capital? Building 50.500 Trade receivables 7.500 Loan to L. Lion 3.500 Computer 15.500 Trade payables 4.900 Loan from T. Tiger 5.200 10. D.Jones has the following items in his Statement of Financial Position on 31 July 2015: Trade payables 14.800; Capital 63.400; Furniture 19.200; Inventory 24.600; Motor Vehicle 17.200; Trade receivables 8.200; Cash at bank 9.000. During the first week of August 2015 (a) He bought goods for resale for 2.000 on credit. (b) He bought a new computer by cheque 1.200. (c) One of his trade receivables paid him by cheque 1.550. 11. You are required to prepare Statement of Financial Position as at 30 August 2015 after the above transactions took place. Complete the equations: (a) Sales cost of sales = 250.000-150.000= (b) Cost of sales + gross profit = 56.000 + 45.000 = 34
12. (α) Εξηγήστε την έννοια των όρων (i) κερδοφορία και (ii) ρευστότητα. (β) Δώστε δύο αριθμοδείκτες που μετρούν την κερδοφορία. (γ) Δώστε δύο αριθμοδείκτες που μετρούν τη ρευστότητα. (δ) Αξιολογήστε τις δύο επιχειρήσεις πιο κάτω όσον αφορά την κερδοφορία και τη ρευστότητα. Επιχείρηση Άλφα Επιχείρηση Ωμέγα 000 000 Κεφάλαιο 200 Κεφάλαιο 160 Καθαρό κέρδος 20 Καθαρό κέρδος 40 Πιστωτές 40 Πιστωτές 80 Έπιπλα 180 Κτίρια 140 Τράπεζα 40 Χρεώστες 10 Εμπορεύματα 20 Αυτοκίνητα 60 Χρεώστες 20 Εμπορεύματα 20 Πωλήσεις 80 Έπιπλα 40 Μικτό κέρδος 40 Τράπεζα 10 Πωλήσεις 120 Μικτό κέρδος 72 35
13. Evaluate the figures given below, for two separate businesses taken over the same time period, in terms of (a) profitability and (b) liquidity. Business A Business B 000 000 Capital 200 Capital 200 Net profit 60 Net profit 70 Trade Payables 80 Trade Payables 40 Equipment 180 Premises 140 Bank 30 Trade Receivables 40 Inventory 50 Motor Van 60 Trade Receivables 40 Inventory 30 Sales 200 Equipment 40 Bank 10 Sales 175 36
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 2 ΣΥΝΤΟΜΗ ΑΓΓΛΟ-ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΟΡΟΛΟΓΙΑ Α accounting equation accounting Standard account accruals accrued expenses acid test ratio adjustment add advertisements advance expenses administration expenses assets audited accounts auditors B balance balance brought down balance brought forward balance carried down balance carried forward bank bank charges bank overdraft book-keeping entry book-keeping system borrow buildings C calculate capital cash account cheque carriage Inwards carriage outwards closing entries cleaning expenses λογιστική εξίσωση λογιστικό πρότυπο λογαριασμός οφειλές οφειλόμενα έξοδα / δεδουλευμένα έξοδα δείκτης άμεσης ρευστότητας αναπροσαρμογή, διόρθωση προσθέτω διαφημίσεις έξοδα προπληρωμένα έξοδα διοίκησης ενεργητικό, περιουσιακό στοιχείο ελεγμένοι λογαριασμοί ελεγκτές υπόλοιπο υπόλοιπο εις νέο υπόλοιπο από μεταφορά υπόλοιπο προς εξίσωση υπόλοιπο σε μεταφορά τράπεζα τραπεζικά έξοδα / δικαιώματα παρατράβηγμα τράπεζας λογιστική εγγραφή σύστημα τήρησης λογιστικών βιβλίων δανείζομαι κτήρια υπολογίζω κεφάλαιο λογαριασμός ταμείου επιταγή μεταφορές αγορών μεταφορές πωλήσεων τελικές εγγραφές έξοδα καθαριότητας 37