ΜΑΘΗΜΑ: «ΜΔΣΑΝΑΣΔΤΗ: OIKONOMIKΔ, ΚΟΙΝΩΝΙΚΔ ΚΑΙ ΠΟΛΙΣΙΜΙΚΔ ΠΑΡΑΜΔΣΡΟΙ» ΓΙΓΑΚΩΝ: θ. Ρ.ΦΑΚΙΟΛΑ ΘΔΜΑ ΔΡΓΑΙΑ: «Η ΓΙΑΜΟΡΦΩΗ ΚΟΙΝΗ ΜΔΣΑΝΑΣΔΤΣΙΚΗ

ΠΑΝΤΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ Π.Μ.Σ. ΔΙΕΘΝΩΝ & ΕΤΡΩΠΑΪΚΩΝ ΠΟΤΔΩΝ ΚΑΣΕΤΘΤΝΗ: ΜΑΘΗΜΑ: «ΜΔΣΑΝΑΣΔΤΗ: OIKONOMIKΔ, ΚΟΙΝΩΝΙΚΔ ΚΑΙ ΠΟΛΙΣΙΜΙΚΔ ΠΑΡΑΜΔΣΡΟΙ» ΓΙΓΑΚΩΝ: θ. Ρ.ΦΑΚΙΟΛΑ ΘΔΜΑ ΔΡΓΑΙΑ: «Η ΓΙΑΜΟΡΦΩΗ ΚΟΙΝΗ ΜΔΣΑΝΑΣΔΤΣΙΚΗ ΠΟΛΙΣΙΚΗ ΣΗ Δ.Δ» (ΓΤΥΔΡΔΙΔ-ΤΜΠΔΡΑΜΑΣΑ- ΠΡΟΣΑΔΙ) ΠΑΡΟΤΙΑΗ: ΦΙΛΙΠΠΟΤ ΕΤΑΓΓΕΛΙΑ / ΚΑΣΑΡΟΤ ΟΤΛΣΑΝΑ Α.Μ: 1207Μ069 / 1207Μ074 1

ΠΔΡΙΔΥΟΜΔΝΑ ΟΙ ΜΔΣΑΝΑΣΔΤΣΙΚΔ ΡΟΔ ΣΗΝ ΔΤΡΩΠΗ ΓΙΑ ΠΟΙΟ ΛΟΓΟ Η ΔΤΡΩΠΑÏΚΗ ΔΝΩΗ ΑΠΟΣΔΛΔΙ ΠΟΛΟ ΔΛΞΗ ΜΔΣΑΝΑΣΩΝ; Η ΠΟΛΙΣΙΚΗ ΠΟΤ ΑΚΟΛΟΤΘΔΙΣΑΙ ΗΜΔΡΑ ΣΗΝ ΔΤΡΩΠΑÏΚΗ ΔΝΩΗ ΚΑΙ ΟΙ ΛΟΓΟΙ ΓΙΑ ΣΟΤ ΟΠΟΙΟΤ ΠΡΟΚΤΠΣΔΙ Η ΑΝΑΓΚΗ ΓΙΑ ΜΙΑ ΚΟΙΝΗ ΔΤΡΩΠΑÏΚΗ ΜΔΣΑΝΑΣΔΤΣΙΚΗ ΠΟΛΙΣΙΚΗ (ΚΜΠ) ΠΟΙΑ ΠΡΔΠΔΙ ΝΑ ΔΙΝΑΙ Η ΚΑΣΔΤΘΤΝΗ ΣΗ ΔΤΡΩΠΑÏΚΗ ΜΔΣΑΝΑΣΔΤΣΙΚΗ ΠΟΛΙΣΙΚΗ; ΓΤΥΔΡΔΙΔ ΣΗ ΓΙΑΜΟΡΦΩΗ ΚΟΙΝΗ ΜΔΣΑΝΑΣΔΤΣΙΚΗ ΠΟΛΙΣΙΚΗ(ΚΜΠ) Η ΑΜΦΙΒΗΣΟΤΜΔΝΗ ΑΝΑΓΚΗ ΓΙΑ ΜΔΓΑΛΗ ΜΔΣΑΝΑΣΔΤΗ ΤΜΠΔΡΑΜΑΣΑ ΚΑΙ ΠΡΟΣΑΔΙ ΓΙΑ ΓΡΑΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 2

ΟΙ ΜΔΣΑΝΑΣΔΤΣΙΚΔ ΡΟΔ ΣΗΝ ΔΤΡΩΠΗ Η Δπξσπατθή Ήπεηξνο απνηεινχζε θαη απνηειεί έλα ζεκαληηθφ πφιν κεηαλαζηεπηηθψλ ξνψλ. Καηά ηε δηάξθεηα ηνπ 19 νπ θαη ηνπ πξψηνπ κηζνχ ηνπ 20 νπ αηψλα ηξνθνδνηνχζε κε νηθνλνκηθνχο κεηαλάζηεο ηελ Ακεξηθή θαη ηελ Απζηξαιία 1, ελψ κεηά ην Β Παγθφζκην Πφιεκν απνηέιεζε θπξίσο ρψξν ππνδνρήο κεηαλαζηψλ. Απφ ην 1840 έσο ην 1914 εγθαηέιεηςαλ ηε Γεξαηά Ήπεηξν πεξίπνπ 35 εθαη. Δπξσπαίνη (πεξίπνπ ην 18% ηνπ ζπλνιηθνχ πιεζπζκνχ ηεο Δπξψπεο ηελ επνρή εθείλε). Απηφ νθεηιφηαλ θπξίσο ζηε κεγάιε αχμεζε ηνπ επξσπατθνχ πιεζπζκνχ, ζηε δηάδνζε πιεξνθνξηψλ φηη ζηελ Ακεξηθή ππήξραλ ηεξάζηηεο αλεθκεηάιιεπηεο εθηάζεηο πνπ πξνζέθεξαλ επθαηξίεο πινχηνπ θαη ζηελ εμέιημε ησλ κεηαθνξηθψλ κέζσλ. Ωζηφζν, ν πνηνηηθφο θαη πνζνηηθφο έιεγρνο ησλ κεηαλαζηεπηηθψλ εηζξνψλ απφ ηηο ΗΠΑ, θαζψο θαη ε νηθνλνκηθή θξίζε ηνπ 1929 δηαθφπηνπλ απηέο ηηο κεηαλαζηεπηηθέο ξνέο. Η πνζνηηθή πξνζέγγηζε απηνχ ηνπ θαηλνκέλνπ βεβαίσο είλαη ηδηαίηεξα επηζθαιήο, δηφηη ηδηαίηεξα ζην παξειζφλ νη επξσπατθέο ρψξεο απνηεινχζαλ ηφζν ρψξεο απνζηνιήο φζν θαη ρψξεο ππνδνρήο κεηαλαζηψλ θαη ε ζηαηηζηηθή θαηαγξαθή απηψλ ησλ κεηαθηλήζεσλ δελ ήηαλ ζεκαληηθά αμηφπηζηε. Δπηπιένλ, κεηά ηε δηεχξπλζε ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο ην ζέκα πεξηπιέθεηαη αθφκα πεξηζζφηεξν, αθνχ ζα έπξεπε λα γίλεη επίζεο δηαρσξηζκφο κεηαμχ ησλ κεηαθηλήζεσλ ππεθφσλ θξαηψλ κειψλ ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο ζε άιια θξάηε κέιε ηεο θαη ησλ κεηαθηλήζεσλ ππεθφσλ ηξίησλ ρσξψλ πξνο επξσπατθέο ρψξεο. Ωζηφζν, ζα κπνξνχζακε γεληθά λα παξαηεξήζνπκε φηη ηηο ηειεπηαίεο δχν δεθαεηίεο παξαηεξείηαη κηα αχμεζε ησλ κεηαλαζηεπηηθψλ ξνψλ ζηελ Δπξψπε, γεγνλφο πνπ νθείιεηαη θπξίσο ζε ζεκαληηθά πνιηηηθά γεγνλφηα φπσο νη πνιηηηθέο αιιαγέο πνπ ζπληειέζηεθαλ ζηηο ρψξεο ηεο Αλαηνιηθήο Δπξψπεο, ε επαλέλσζε ηεο Γπηηθήο θαη Αλαηνιηθήο Γεξκαλίαο, ν πφιεκνο ζηελ πξψελ Γηνπγθνζιαβία θαη πην πξφζθαηα νη 1 Δμαίξεζε απνηεινχζε ε Γαιιία, πνπ ήηαλ ρψξα ππνδνρήο ήδε απφ ην 19 ν αηψλα, αθνχ ππνδερφηαλ θπξίσο κεηαλάζηεο ηερλίηεο. 3

πνιεκηθέο πεξηπέηεηεο ζηε Μέζε Αλαηνιή (Αθγαληζηάλ θαη Ιξάθ). 2 Αλεμάξηεηα απφ ην γεγνλφο φηη απηέο νη ξνέο αθνξνχλ ζε κεγάιν πνζνζηφ γεγελείο επξσπατθνχο πιεζπζκνχο ή κεηαλαζηεπηηθνχο πιεζπζκνχο πνπ εθξένπλ ελ ηέιεη απφ ηνλ επξσπατθφ ρψξν, φιεο νη εμειίμεηο ζπλεγνξνχλ ζηελ αχμεζε ηνπ κεηαλαζηεπηηθνχ απνζέκαηνο, δειαδή ηνπ κεγέζνπο ηνπ πιεζπζκνχ ησλ αηφκσλ κε μέλε ππεθνφηεηα πνπ δηακέλνπλ ζε ρψξεο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο. εκαληηθφ είλαη ίζσο λα αλαθεξζεί φηη αλ θαη ζην παξειζφλ νη ρψξεο ηεο Γπηηθήο Δπξψπεο ιφγσ ησλ απμεκέλσλ αλαγθψλ πνπ ζπλεπαγφηαλ ε εθβηνκεράληζή ηνπο ( ή ζηελ πεξίπησζε ηεο Γεξκαλίαο ε αλάγθε αλνηθνδφκεζήο ηεο κεηά ην Β Παγθφζκην Πφιεκν) απνηεινχζαλ θπξίσο ρψξεο εηζδνρήο νηθνλνκηθψλ θπξίσο κεηαλαζηψλ, ηα ηειεπηαία ρξφληα ην ξφιν απηφλ έρεη αλαιάβεη ν επξσπατθφο Νφηνο. Η έληαμε ρσξψλ ηεο Νφηηαο Δπξψπεο ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε ηηο ελδπλάκσζε νηθνλνκηθά, εθζπγρξφληζε ηηο νηθνλνκηθέο ηνπο δνκέο θαη ηηο έθαλεο ειθπζηηθνχο ρψξνπο εγθαηάζηαζεο θαη ππνδνρήο νηθνλνκηθψλ κεηαλαζηψλ. Οη ηειεπηαίεο εμειίμεηο επηπιένλ ζηε Μέζε Αλαηνιή έρνπλ θαηαζηήζεη ηε Νφηηα Δπξψπε θαη ηδίσο ηε ρψξα καο ηφπν εηζδνρήο πνιηηηθψλ κεηαλαζηψλ επίζεο. 3 Γεληθά, ηα ηειεπηαία ρξφληα ππνινγίδεηαη φηη νη κεηαλάζηεο ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε θηάλνπλ ηνλ αξηζκφ ησλ 22 εθαη. ελψ εθείλνη πνπ δηακέλνπλ ρσξίο άδεηα είλαη κάιινλ πάλσ απφ 4 εθαη., θαζψο κφλν θαη εθηίκεζε κπνξεί λα ππνινγηζηεί ν αξηζκφο ηνπο. ηνπο αξηζκνχο απηνχο πεξηιακβάλνληαη ηφζν νη νηθνλνκηθνί κεηαλάζηεο φζν θαη νη αηηνχληεο πνιηηηθφ άζπιν, νη νπνίνη λνκηθά ηνπιάρηζηνλ απνηεινχλ μερσξηζηή θαηεγνξία. Οη πεξηζζφηεξνη νηθνλνκηθνί κεηαλάζηεο ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε πξνέξρνληαη απφ ρψξεο κέζνπ εηζνδήκαηνο ή κεηαβαηηθήο 2 Η Μεηαλαζηεπηηθή Πξφθιεζε, Ήξα Δκθε Πνπινπνχινπ, εθδφζεηο Παπαδήζε, Αζήλα 2007, ζει. 84-87. 3 ηελ πεξίπησζε ηνπ Δπξσπατθνχ Νφηνπ ιφγσ ηεο απεηξίαο ησλ θπβεξλεηηθψλ αξρψλ νη κεηαλαζηεπηηθέο εηζξνέο μέθπγαλ απφ ηνλ έιεγρν θαη ζε πνιιέο πεξηπηψζεηο έραζαλ ην λφκηκν ραξαθηήξα ηνπο. Δπηπιένλ, νη θνηλσληθέο αληηδξάζεηο ζηελ πεξίπησζε απηή ζπλνδεχηεθαλ απφ έληνλα εζληθηζηηθά θαηλφκελα ιφγσ ηνπ ηδηαίηεξνπ παξειζφληνο θάπνησλ εζλνηηθψλ νκάδσλ πνπ πξνέξρνληαλ απφ παιαηφηεξεο κεηαθηλήζεηο πιεζπζκψλ (π.ρ. Βάζθνη, Μνπζνπικάλνη ηεο Θξάθεο θ.ά..) Μεηαλαζηεπηηθέο ηάζεηο θαη επξσπατθή κεηαλαζηεπηηθή πνιηηηθή, Υξήζηνο Μπάγθαβνο Γέζπνηλα Παπαδνπνχινπ, ΙΝΔ (Ιλζηηηνχην Δξγαζίαο ΓΔΔ ΑΓΔΓΤ), ζει. 64. 4

νηθνλνκίαο. Οη πνιίηεο αλαπηπζζφκελσλ ρσξψλ κε ρακειφ εηζφδεκα πξνζαλαηνιίδνληαη θπξίσο πξνο ρψξεο ππνδνρήο θνληά ζηελ εζηία ηνπο. ΓΙΑ ΠΟΙΟ ΛΟΓΟ Η ΔΤΡΩΠΑÏΚΗ ΔΝΩΗ ΑΠΟΣΔΛΔΙ ΠΟΛΟ ΔΛΞΗ ΜΔΣΑΝΑΣΩΝ; Η Δπξσπατθή Έλσζε απνηειεί έλαλ ειθπζηηθφ ρψξν εγθαηάζηαζεο γηα ηνπο νηθνλνκηθνχο κεηαλάζηεο ησλ γεηηνληθψλ κε απηήλ πεξηνρψλ, θαζψο θαη γηα ηνπο αηηνχληεο πνιηηηθφ άζπιν. Απηφ ζπκβαίλεη δηφηη ε Δ.Δ. απνηειείηαη απφ 27 ρψξεο κέιε πνπ ζηελ πιεηνςεθία ηνπο ραξαθηεξίδνληαη απφ νηθνλνκηθή επκάξεηα θαη πνιηηηθή ζηαζεξφηεηα. 4 Οη δεκνθξαηηθέο αμίεο, ν ζεβαζκφο ηεο δηαθνξεηηθφηεηαο φζνλ αθνξά ηε ζξεζθεία, ηηο πνιηηηθέο ηδέεο θαη ηελ θνπιηνχξα απνηεινχλ εγγχεζε γηα φζνπο αιινδαπνχο επηζπκνχλ λα εγθαηαζηαζνχλ ζηελ επηθξάηεηά ηνπο. Δπηπιένλ, ε θηιειεπζεξνπνίεζε ηεο νηθνλνκηθήο δξαζηεξηφηεηαο ζηηο ρψξεο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο ζε ζπλδπαζκφ κε ηηο λέεο δηαδηθαζίεο θαη πξαθηηθέο πνπ εηζήγαγε ε παγθνζκηνπνίεζε ζπλέηεηλε ζηελ ελίζρπζε ησλ κεηαλαζηεπηηθψλ εηζξνψλ. Η άηππε εξγαζία επεθηείλεηαη, εκθαλίδνληαη λέεο θαηεγνξίεο εξγαζίαο, φπσο πξνζσξηλή, επνρηθή, νηθηαθή/πξνζσπηθή, πνπ αληαπνθξίλνληαη ζηελ παγθφζκηα δήηεζε γηα ειαζηηθή εξγαζία, ηελ νπνία ηθαλνπνηνχλ νη κεηαλαζηεπηηθέο εηζξνέο, νη νπνίεο παξάιιεια κε ηελ ηθαλνπνίεζε ηεο αλάγθεο γηα αλεηδίθεπηε εξγαζία αλαθνπθίδνπλ ηελ Δπξψπε απφ ην βάξνο ηνπ δεκνγξαθηθνχ ηεο ειιείκκαηνο. 4 Σν 2007 ην ΑΔΠ ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο ήηαλ απφ ηα πςειφηεξα ζηνλ θφζκν. 5

Η ΠΟΛΙΣΙΚΗ ΠΟΤ ΑΚΟΛΟΤΘΔΙΣΑΙ ΗΜΔΡΑ ΣΗΝ ΔΤΡΩΠΑÏΚΗ ΔΝΩΗ ΚΑΙ ΟΙ ΛΟΓΟΙ ΓΙΑ ΣΟΤ ΟΠΟΙΟΤ ΠΡΟΚΤΠΣΔΙ Η ΑΝΑΓΚΗ ΓΙΑ ΜΙΑ ΚΟΙΝΗ ΔΤΡΩΠΑÏΚΗ ΜΔΣΑΝΑΣΔΤΣΙΚΗ ΠΟΛΙΣΙΚΗ (ΚΜΠ) Πξηλ πξνρσξήζνπκε ζηελ πεξηγξαθή ησλ πξσηνβνπιηψλ πνπ έρνπλ αλαιεθζεί ζην πιαίζην ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο γηα ηελ αληηκεηψπηζε ηνπ κεηαλαζηεπηηθνχ θαηλνκέλνπ θαη ηελ άζθεζε θνηλήο κεηαλαζηεπηηθήο πνιηηηθήο, ζθφπηκν είλαη λα νξίζνπκε ηελ κεηαλαζηεπηηθή πνιηηηθή. Μεταναστατευτική πολιτική νξίδεηαη ην ζχλνιν ησλ λνκνζεηηθψλ κέηξσλ θαη ησλ θνηλσληθψλ πξαθηηθψλ πνπ πηνζεηεί έλα θξάηνο πξνθεηκέλνπ λα αληηκεησπίζεη ην κεηαλαζηεπηηθφ θαηλφκελν. Σν ζχλνιν απηψλ ησλ κέηξσλ θαη πξαθηηθψλ αθνξνχλ δχν πεδία: Α. Σνλ έιεγρν ηεο εηζφδνπ, ηεο δηακνλήο θαη ηεο απαζρφιεζεο αλζξψπσλ πνπ δελ απνηεινχλ ππεθφνπο κηαο θνηλσλίαο (εδψ πεξηιακβάλνληαη θαη θαλφλεο πνπ αθνξνχλ ηε ιαζξνκεηαλάζηεπζε ή ηελ επαλαπξνψζεζε αηφκσλ πνπ παξαλφκσο εηζέξρνληαη ζε κηα ρψξα) θαη Β. Σηο εζληθέο πνιηηηθέο έληαμεο θαη ελζσκάησζεο ησλ κεηαλαζηψλ πνπ δνπλ θαη εξγάδνληαη λφκηκα ζε κηα ρψξα, φζνλ αθνξά ζηνλ ηνκέα ηεο εθπαίδεπζεο, ηεο θνηλσληθήο αζθάιηζεο, ηεο ζηέγαζεο, ηεο πγείαο θ.ιπ.. Σα θξάηε-κέιε ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο δελ έρνπλ πξνο ην παξφλ ηνπιάρηζηνλ θνηλή πξνζέγγηζε ζηα ζέκαηα ηεο κεηαλάζηεπζεο. Η Δ.Δ. απνηειείηαη απφ θξάηε πνπ έρνπλ παξάδνζε φζνλ αθνξά ηηο κεηαλαζηεπηηθέο εηζξνέο, θπξίσο νη πξψελ απνηθηνθξαηηθέο ρψξεο (Μεγάιε Βξεηαλία, Κάησ Υψξεο, Γαιιία) θαη ε Γεξκαλία (ε νπνία αληηκεηψπηζε ην δήηεκα ηεο αλνηθνδφκεζήο ηεο κεηά ην Β Παγθφζκην Πφιεκν), αιιά ππάξρνπλ επίζεο θξάηε γηα ηα νπνία νη απμεκέλεο κεηαλαζηεπηηθέο εηζξνέο απνηεινχλ θάηη θαηλνθαλέο. Τπάξρνπλ ρψξεο πνπ ππνδέρνληαη ηε κεηαλάζηεπζε ζεηηθά, δερφκελεο ηελ πνιηηηζηηθή πνιπκνξθία θαη άιιεο πνπ ηελ αληηκεησπίδνπλ κε επηθχιαμε. ε πξνέθηαζε απηψλ ε πνιηηηθή πνπ επηιέγεη λα αθνινπζήζεη ην θάζε θξάηνο κέινο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο είλαη δηαθνξεηηθή. 5 5 Γχν απφ ηα ραξαθηεξηζηηθφηεξα πξφηππα άζθεζεο κεηαλαζηεπηηθήο πνιηηηθήο πνπ έρνπλ εθαξκνζηεί απφ ρψξεο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο είλαη: α. ην γεξκαληθφ πξφηππν ηνπ εξγάηε 6

Πνην κνληέιν πνιηηηθήο φκσο πξέπεη λα αθνινπζήζεη ε Έλσζε ψζηε λα αληαπνθξηζεί ζηηο αλάγθεο ηνπ ζπλφινπ ησλ ρσξψλ πνπ ηελ απαξηίδνπλ; Απηή είλαη ε κεγάιε πξφθιεζε πνπ πξέπεη λα αληηκεησπίζεη ε Δ.Δ. ηηο ζχγρξνλεο εκέξεο, αθνχ ζήκεξα πεξηζζφηεξν απφ θάζε άιιε θνξά εκθαλίδεηαη επηηαθηηθή ε αλάγθε γηα ηελ πηνζέηεζε θνηλήο επξσπατθήο κεηαλαζηεπηηθήο πνιηηηθήο. Οη κεηαλαζηεπηηθέο εηζξνέο απνηεινχλ πηα θνηλφ γλψξηζκα φισλ ησλ κειψλ ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο, αθνχ ην κεηαλαζηεπηηθφ θαηλφκελν έρεη πάξεη πηα ππεξεζληθέο δηαζηάζεηο θαη έρεη ζνβαξέο νηθνλνκηθέο, θνηλσληθέο θαη δεκνγξαθηθέο ζπλέπεηεο. Γελ πξέπεη λα μερλνχκε άιισζηε φηη ε Δπξψπε αληηκεησπίδεη ζνβαξφ πξφβιεκα δεκνγξαθηθήο γήξαλζεο κε φιεο ηηο αξλεηηθέο επηπηψζεηο πνπ απηφ ζπλεπάγεηαη γηα ηα ζπληαμηνδνηηθά ηακεία. Δπηπιένλ, ε απμαλφκελε δηεχξπλζε θαη ε εκβάζπλζε ηεο νηθνλνκηθήο νινθιήξσζεο ηεο Έλσζεο, πνπ επηηάζζεη ηελ ειεχζεξε θπθινθνξία, εληφο ησλ ζπλφξσλ ηεο, αγαζψλ, αηφκσλ θαη θεθαιαίσλ θάλεη αλαγθαία ηε ζπλεξγαζία θαη ελαξκφληζε ησλ επηκέξνπο πνιηηηθψλ ησλ κειψλ ηεο ζρεηηθά κε ηε κεηαλάζηεπζε. 6 Πξηλ αζρνιεζνχκε κε ηηο αξρέο πάλσ ζηηο νπνίεο πξέπεη λα νηθνδνκεζεί απηή ε εληαία κεηαλαζηεπηηθή πνιηηηθή θαη κε ηνπο ζηφρνπο πνπ πξέπεη λα επηηχρεη, ζθφπηκν είλαη λα αλαθεξζνχκε ζπλνπηηθά ζηα επηηεχγκαηα ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο φζνλ αθνξά απηφλ ηνλ ηδηαίηεξα θηιφδνμν ζηφρν. Η πνξεία γηα κηα θνηλή επξσπατθή κεηαλαζηεπηηθή πνιηηηθή αξρίδεη ην 1985, πνπ πέληε θξάηε ε Γαιιία, ε Γεξκαλία, ην Βέιγην, ε Οιιαλδία θαη ην Λνπμεκβνχξγν ππέγξαςαλ ηε πλζήθε ηνπ έλγθελ. Βάζεη απηήο ηεο πλζήθεο θαηαξγήζεθαλ νη έιεγρνη ζηα εζσηεξηθά ζχλνξα απηψλ ησλ θξαηψλ θαη ζεζπίζηεθε έλα θαζεζηψο ειεχζεξεο θπθινθνξίαο φισλ ησλ ππεθφσλ ησλ θξαηψλ πνπ είραλ ππνγξάςεη ηε πκθσλία. Δπίζεο, θαζηεξψζεθαλ θνηλνί θαλφλεο γηα ην δηθαίσκα αζχινπ, γηα ηε ζπλεξγαζία ησλ αζηπλνκηθψλ θαη δηθαζηηθψλ αξρψλ θαη γηα ηνλ έιεγρν ησλ εμσηεξηθψλ ζπλφξσλ. ηαζκφ σζηφζν ζηε ράξαμε κηαο θνηλήο επξσπατθήο κεηαλαζηεπηηθήο πνιηηηθήο απνηειεί ε ππνγξαθή ηεο πλζήθεο ηνπ Άκζηεξληακ, ε νπνία ηέζεθε ζε ηζρχ ηελ 1 ε Ματνπ 1999. 7 Με απηήλ ηε θηινμελνχκελνπ ή Gast Arbeiter, ην νπνίν απνδείρζεθε αλεθάξκνζην γηα πεξηφδνπο κεγαιχηεξεο ηνπ έηνπο (Μεηαλαζηεπηηθή Πνιηηηθή Δ.Δ., Ρ. Φαθηνιάο, «ΠΡΟΒΛΗΜΑΣΙΜΟΙ», ηεχρνο 40, εθδφζεηο ΔΛΔΜΔ, 2007) θαη β. ην γαιιηθφ πξφηππν «έληαμεο θαη ελζσκάησζεο». 6 Πξνβιεκαηηζκνί κεηαλαζηεπηηθήο πνιηηηθήο ζηελ Διιάδα θαη ηελ Δπξψπε, νπδάλα Μαξία Νηθνιάνπ, Λήδα ηεξγίνπ, Δθπαίδεπζε & Δπηζηήκε, 2006, ζει. 277. 7 ηε πλζήθε ηνπ Άκζηεξληακ πξνζαξηήζεθε σο Πξσηφθνιιν ε πλζήθε ηνπ έλγθελ. 7

πλζήθε ε Δπξσπατθή Έλσζε ζεψξεζε φηη ηα ζέκαηα ηεο κεηαλάζηεπζεο, ηεο θχιαμεο ησλ εμσηεξηθψλ ζπλφξσλ θαη ηνπ αζχινπ απνηεινχλ ζεκαληηθά πνιηηηθά δεηήκαηα ηεο Έλσζεο. Με απηφλ ηνλ ηξφπν έζεζε ηα ζεκέιηα γηα ηε ξχζκηζε απηψλ ησλ ζεκάησλ θνηλνηηθά, δειαδή ζηε βάζε πξνηάζεσλ ηεο Δπξσπατθήο Δπηηξνπήο. Πην ζπγθεθξηκέλα, απηή ε πλζήθε πξνέβιεπε ηελ ελαξκφληζε ησλ εζληθψλ πνιηηηθψλ ησλ θξαηψλ πνπ ζπκκεηείραλ ζε απηήλ ζε ζέκαηα δηθαίνπ, κεηαλάζηεπζεο, αζχινπ θαη ειέγρνπ ησλ εμσηεξηθψλ ζπλφξσλ ζε δηάζηεκα πέληε εηψλ απφ ηε ζέζε ηεο ζε ηζρχ. εκαληηθφ βήκα πξνο ηελ θαηεχζπλζε ηεο ελαξκφληζεο ηεο επξσπατθήο κεηαλαζηεπηηθήο πνιηηηθήο πνπ δηέγξαθε ε πλζήθε ηνπ Άκζηεξληακ ήηαλ ηα ζπκπεξάζκαηα ζηα νπνία θαηέιεμε ην Δπξσπατθφ πκβνχιην ζην Σάκπεξε ηεο Φηλιαλδίαο ηνλ Οθηψβξην ηνπ 1999. 8 ηα πιαίζηα ηεο αλάγθεο γηα ηελ ράξαμε κηαο θνηλήο επξσπατθήο πνιηηηθήο ην Δπξσπατθφ πκβνχιην ππνγξακκίδεη ηελ αλαγθαηφηεηα ελφο επξσπατθνχ πεξηεθηηθνχ ζρεδίνπ πνπ ζα ξπζκίδεη δεηήκαηα φπσο ηα αλζξψπηλα δηθαηψκαηα θαη ε αλάπηπμε ζηηο ρψξεο πξνέιεπζεο θαη δηέιεπζεο ησλ κεηαλαζηψλ, απνδίδνληαο έηζη ηδηαίηεξε ζεκαζία ζηελ ππόλητη γηα ηνλ έιεγρν ησλ κεηαλαζηεπηηθψλ ξνψλ. Αλαγλσξίδεη ηελ αλάγθε πξνζέγγηζεο ησλ εζληθψλ λνκνζεζηψλ φζνλ αθνξά ηηο πξνυπνζέζεηο εηζδνρήο θαη δηακνλήο πνιηηψλ ηξίησλ ρσξψλ, βάζεη κηαο απφ θνηλνχ αμηνιφγεζεο ησλ νηθνλνκηθψλ θαη δεκνγξαθηθψλ εμειίμεσλ ζηελ Έλσζε. Δπίζεο, ππνγξακκίδεη ηελ αλάγθε ζεζκνζέηεζεο ελφο θνηλνχ επξσπατθνχ ζπζηήκαηνο ρνξήγεζεο αζχινπ, πνπ ζα βαζίδεηαη ζηηο αξρέο πνπ ζέηεη ε χκβαζε ηεο Γελεχεο γηα ην Καζεζηψο ησλ Πξνζθχγσλ ηνπ 1951. ηελ χλνδν Κνξπθήο ηνπ Σάκπεξε ηέινο πηνζεηήζεθαλ νη νδεγίεο γηα ην θαζεζηψο ηνπ επί καθξφλ δηακέλνληα 9, γηα ηελ νηθνγελεηαθή επαλέλσζε, γηα ηελ αληαιιαγή καζεηψλ θ.ά.. Παξά ηηο αγσληψδεηο πξνζπάζεηεο ησλ θξαηψλ κειψλ ηεο Δπξσπατθήο Δλσζεο λα ελαξκνλίζνπλ ηηο εζληθέο ηνπο πνιηηηθέο ζρεηηθά κε ηε κεηαλάζηεπζε, ην απνηέιεζκα 8 Η Μεηαλαζηεπηηθή Πνιηηηθή ηεο Δπξψπεο, Η Μαθξά Πνξεία πξνο κηα Δληαία Μεηαλαζηεπηηθή Πνιηηηθή ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε: Οη Δμειίμεηο 1999-2005, Ισάλλεο Μ. Βαξβηηζηψηεο, Κνηλνβνπιεπηηθή Οκάδα ηνπ ΔΛΚ ΔΓ ζην Δπξσπατθφ Κνλνβνχιην, Τπεξεζία Σεθκεξίσζεο Δθδφζεσλ Έξεπλαο, 2005, ζει. 16-20. 9 Σν ζέκα ξπζκίζηεθε κε ηελ νδεγία 2003/109/CE. Γηα λα απνδνζεί ζε θάπνηνλ ν ραξαθηεξηζκφο ηνπ επί καθξφλ δηακέλνληα, ζα πξέπεη λα δηακέλεη ζε κηα ρψξα κέινο λφκηκα ηα ηειεπηαία ζπλερφκελα πέληε έηε, λα γλσξίδεη ηε γιψζζα ηεο ρψξαο ππνδνρήο, λα δηαζέηεη επαξθείο θαη ηαθηηθνχο πφξνπο γηα ηε ζπληήξεζε ηνπ ηδίνπ ή ηεο νηθνγέλεηάο ηνπ θ.ά.. 8

παξακέλεη πεξηνξηζκέλν. Αθνξά θπξίσο ηνλ έιεγρν ησλ ζπλφξσλ θαη ηελ θαηαπνιέκεζε ηεο παξάλνκεο κεηαλάζηεπζεο, ζπλδένληαο πνιιέο θνξέο ηε κεηαλαζηεπηηθή πνιηηηθή κε ηελ αληηηξνκνθξαηηθή πνιηηηθή θαη ηελ πνιηηηθή αληηκεηψπηζεο ηνπ εγθιήκαηνο. Οη πνιηηηθέο πνπ αθνινπζνχληαη ζθνπφ έρνπλ λα ζσξαθίζνπλ ηνλ εληαίν επξσπατθφ ρψξν θαη λα δεκηνπξγήζνπλ απηφ πνπ πνιινί νλνκάδνπλ «Δπξψπε θξνχξην». Έμθαζη έηζι δίδεηαι κςπίυρ ζηα μέηπα αζηςνόμεςζηρ ηυν ζςνόπυν και απαγόπεςζηρ ηηρ ειζόδος 10 ηυν μεηαναζηών ζε σώπερ πύλερ ηηρ Ένυζηρ, με αποηέλεζμα να έσοςμε έξαπζη ηηρ λαθπομεηανάζηεςζηρ, και όσι ζε πολιηικέρ αποηποπήρ ηηρ μεηανάζηεςζηρ ή ενζυμάηυζηρ ηυν μεηαναζηών ζηην εςπυπαφκή κοινυνία. 11 Δπηπιένλ, πνιιέο νδεγίεο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο πεξηιακβάλνπλ «παξαζπξάθηα», φπσο ζα ιέγακε, πνπ επηηξέπνπλ ζηα θξάηε-κέιε ηελ επρέξεηα λα δηαηππψζνπλ ηα ίδηα ηηο πξνυπνζέζεηο πνπ ζα πξέπεη λα πιεξνχλ νη αιινδαπνί ηξίησλ ρσξψλ πξνθεηκέλνπ λα ηνπο αλαγλσξηζηεί θάπνηα ηδηφηεηα π.ρ. ην δηθαίσκα ζηελ ππεθνφηεηα ηεο ρψξαο ππνδνρήο δελ ππφθεηηαη ζε εληαία επξσπατθή πνιηηηθή. ΠΟΙΑ ΠΡΔΠΔΙ ΝΑ ΔΙΝΑΙ Η ΚΑΣΔΤΘΤΝΗ ΣΗ ΔΤΡΩΠΑÏΚΗ ΜΔΣΑΝΑΣΔΤΣΙΚΗ ΠΟΛΙΣΙΚΗ; Οη λέεο πξνθιήζεηο ινηπφλ πνπ πξνβάιινπλ ζην θαηψθιη ηνπ 21 νπ αηψλα επηηάζζνπλ ηε ράξαμε κηαο απνηειεζκαηηθήο θνηλήο επξσπατθήο κεηαλαζηεπηηθήο πνιηηηθήο πνπ ζα αθνξά ηφζν ηνλ άμνλα ηνπ ειέγρνπ ηεο εηζφδνπ ησλ κεηαλαζηψλ φζν θαη ηνλ άμνλα ηεο νηθνλνκηθήο θαη θνηλσληθήο ηνπο ελζσκάησζεο. Αλεμάξηεηα απφ ηηο δπζρέξεηεο αλάπηπμεο κηαο ηέηνηαο θνηλήο πνιηηηθήο, νη νπνίεο ζα αλαθεξζνχλ ζην ακέζσο επφκελν θεθάιαην, ε επξσπατθή κεηαλαζηεπηηθή πνιηηηθή ζα πξέπεη λα ιάβεη ππφςε ηεο ηα αθφινπζα: ηε δηεχξπλζε ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο κε ηα λέα κέιε, ε νπνία ζα επλνήζεη πεξαηηέξσ κεηαλαζηεπηηθά ξεχκαηα, 10 Σν Δπξσπατθφ χληαγκα κάιηζηα πξνβιέπεη ηελ ελδερφκελε ζχζηαζε κηαο «επξσ-θξνπξάο», ζηα εμσηεξηθά ζχλνξα ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο. 11 Μεηαλαζηεπηηθέο ηάζεηο θαη Δπξσπατθή Μεηαλαζηεπηηθή Πνιηηηθή, Υξήζηνο Μπάγθαβνο, Γέζπνηλα Παπαδνπνχινπ, ΙΝΔ Ιλζηηηνχην Δξγαζίαο ΓΔΔ ΑΓΔΓΤ, ζει. 85. 9

ην ζέκα ησλ πνιηηηθψλ πξνζθχγσλ, πνπ πξνθχπηεη απεηιεηηθά απφ ηηο αξρέο ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1990, ηελ νηθνγελεηαθή ζπλέλσζε, πνπ απνηειεί ίζσο ηε ζεκαληηθφηεξε πηπρή ηεο κεηαλαζηεπηηθήο εηζξνήο ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε, ηελ θνηλσληθν-νηθνλνκηθή έληαμε ησλ κεηαλαζηψλ (απαζρφιεζε, επαγγεικαηηθή θαηάξηηζε, εθπαίδεπζε), ε νπνία απαηηεί ξπζκίζεηο νη νπνίεο αθνξνχλ ηφζν ηνπο κεηαλάζηεο φζν θαη ηηο ρψξεο ππνδνρήο, ην ζέκα ησλ νηθνλνκηθψλ κεηαλαζηψλ ζρεηηθά κε ην κφληκν ή επθαηξηαθφ ραξαθηήξα ησλ αλαγθψλ ηεο νηθνλνκίαο πνπ ελδερνκέλσο εμππεξεηνχλ, ηε ζπλεξγαζία κε ηηο ρψξεο απνζηνιήο ησλ κεηαλαζηψλ. Η ζπλεξγαζία απηή κπνξεί λα πεξηιακβάλεη παθέηα νηθνλνκηθήο βνήζεηαο πξνο ηηο ρψξεο απνζηνιήο ησλ κεηαλαζηψλ κε ζθνπφ ηελ εμάιεηςε ησλ ζπλζεθψλ πνπ νδεγνχλ ηνπο πιεζπζκνχο ηνπο ζηε κεηαλάζηεπζε. 12 ΓΤΥΔΡΔΙΔ ΣΗ ΓΙΑΜΟΡΦΩΗ ΚΟΙΝΗ ΜΔΣΑΝΑΣΔΤΣΙΚΗ ΠΟΛΙΣΙΚΗ(ΚΜΠ) Ο ρψξνο ησλ κεηαλαζηεπηηθψλ πνιηηηθψλ έρεη απνδεηρζεί έλαο ρψξνο εμαηξεηηθά επάισηνο, δχζθνινο θαη επίκαρνο, ηφζν γηα ηελ Δπξσπατθή Έλσζε φζν θαη γηα ηα επξσπατθά εζληθά θξάηε. Οη ζχγρξνλεο κεηαλαζηεπηηθέο πνιηηηθέο είλαη νη πξνζπάζεηεο πνιηηηθήο θαη θνηλσληθήο ξχζκηζεο ησλ ζχγρξνλσλ κεηαλαζηεπηηθψλ θαηλνκέλσλ. Οξίδνληαη φκσο θαηά θχξην ιφγν ζε επίπεδν εζληθφ θαη άξα νπνηαδήπνηε αληηκεηψπηζε θαη επίιπζε ηνπ πξνβιήκαηνο είλαη πεξηνξηζκέλε θαη έρεη ηα φξηα ησλ πνιηηηθψλ πνπ ηελ αζθνχλ. Οη νπζηαζηηθέο πξνζπάζεηεο παξέκβαζεο απφ ππεξεζληθά επίπεδα (δηεζλείο νξγαληζκνί, νξγαλψζεηο, Δπξσπατθή Έλσζε, θιπ.) πξνζθξνχνπλ ζηηο εμνπζίεο ησλ εζληθψλ θξαηψλ θαη έρνπλ ην κεγάιν κεηνλέθηεκα λα είλαη απνκαθξπζκέλα απφ ηηο ηνπηθέο θνηλσλίεο. Οη πξνζπάζεηεο πνπ έρνπλ πξαγκαηνπνηεζεί ηα ηειεπηαία ρξφληα ππνδειψλνπλ αθξηβψο ηελ αλάγθε μεπεξάζκαηνο απηνχ ηνπ πξνβιήκαηνο. Αληηκεησπίδνπλ φκσο ζπγθεθξηκέλα πξνβιήκαηα πνπ ζα κπνξνχζακε λα ηα ζπλνςίζνπκε ζε ηξεηο κεγάιεο θαηεγνξίεο νη νπνίεο αιιεινπιέθνληαη, δηαληηδξνχλ θαη αιιειεμαξηψληαη. Α) Η πξψηε νκάδα 12 Πνιηηηθέο κεηαλάζηεπζεο ζηελ Διιάδα θαη ηελ Δπξσπατθή Έλσζε, άββαο Ρνκπφιεο, «ΔΝΗΜΔΡΩΗ», Σεχρνο 104, Μάξηηνο 2004. 10

αληηζηνηρεί ζε πξνβιήκαηα πνπ πεγάδνπλ απφ ηελ δηαθνξεηηθή ηζηνξία ησλ εζλψλθξαηψλ, ην εζληθφ αζπλείδεην θαη ηελ δηαθνξεηηθή εκπεηξία εθαξκνγήο ησλ κεηαλαζηεπηηθψλ πνιηηηθψλ. Η θαηεγνξία απηή αλαθέξεηαη θπξίσο ζηα κεγάια παξαδνζηαθά κεηαλαζηεπηηθά έζλε. Β) Η δεχηεξε νκάδα αληηζηνηρεί ζε πξνβιήκαηα πνπ πεγάδνπλ απφ ηε ζχγθξνπζε θαη ηε δηαθνξεηηθή αμηνιφγεζε κεηαμχ ησλ δηαθνξεηηθψλ θνηλσληθψλ, δεκνγξαθηθψλ, πνιηηηθψλ θαη νηθνλνκηθψλ δεηθηψλ θαη ηελ αμηνιφγεζε ηνπ δηαθνξεηηθνχ θαη αληηθαηηθνχ ξφινπ ηεο κεηαλάζηεπζεο γηα θάζε θνηλσλία. Η θαηεγνξία απηή ηζρχεη γηα φια ηα θξάηε ππνδνρήο κεηαλαζηψλ. Γ) Η ηξίηε νκάδα αληηζηνηρεί ζε πξνβιήκαηα πνπ πεγάδνπλ ηφζν απφ ηε ζπγθπξηαθή θαη απνζπαζκαηηθή κεηαλαζηεπηηθή πνιηηηθή απφ ηα πεξηζζφηεξα θξάηε-κέιε φζν θαη απφ ηελ αλσξηκφηεηα θαη απεηξία αληηκεηψπηζεο αλάινγσλ θαηαζηάζεσλ θαη θαηλνκέλσλ. Η θαηεγνξία απηή αλαθέξεηαη ζηα λενγλά θξάηε ππνδνρήο κεηαλαζηψλ, φπσο είλαη απηά ηεο λφηηαο Δπξψπεο. Οη πξνζπάζεηεο ελαξκφληζεο θαη ζχγθιηζεο ησλ δηαθνξεηηθψλ κεηαλαζηεπηηθψλ πνιηηηθψλ δειαδή νη λνκηθέο θαη πνιηηηθέο πξσηνβνπιίεο γηα ηελ θαζηέξσζε κηαο επξσπατθήο κεηαλαζηεπηηθήο πνιηηηθήο πξνζθξνχνπλ ζηηο δπζθνιίεο θαη ηδηαηηεξφηεηεο ηεο θάζε ρψξαο-κέινπο. Οη ζηφρνη φκσο απηψλ ησλ πνιηηηθψλ επηθεληξψλνληαη ζε θάπνηνπο εχζξαπζηνπο θνηλσληθνχο ρψξνπο θαη ρξεζηκνπνηνχληαη απφ ηηο θπβεξλήζεηο πνηθηινηξφπσο θαη φρη πάληα πξνο ηελ ίδηα θαηεχζπλζε. Θέκαηα φπσο ε επίιπζε ηνπ δεκνγξαθηθνχ πξνβιήκαηνο θαη ηεο ρακειήο γελλεηηθφηεηαο, ε νηθνλνκηθή αλάπηπμε, ε θνηλσληθή αζθάιηζε, ε αληηκεηψπηζε ηεο εγθιεκαηηθφηεηαο θαη ησλ ζπλερψλ νηθνλνκηθψλ θξίζεσλ (αλεξγία, θηψρεηα, θνηλσληθφο απνθιεηζκφο, θιπ), ε αληηκεηψπηζε ησλ αθξνδεμηψλ θνκκάησλ πνπ απεηινχλ ηελ θνηλσληθή ζπλνρή θαη ηνλ δεκνθξαηηθφ ραξαθηήξα ησλ επξσπατθψλ θνηλσληψλ, θαζψο επίζεο θαη ε επαλαδηαηχπσζε κηαο εζληθήοεπξσπατθήο ηαπηφηεηαο ζε αληηπαξάζεζε κε ηνπο πιεζπζκνχο ηνπ ηξίηνπ θφζκνπ, απνηεινχλ ηνπο θεληξηθνχο άμνλεο πνπ άπηνληαη ηνπ ππξήλα ηνπ κεηαλαζηεπηηθνχ θαηλνκέλνπ ζηνλ πνιηηηθφ θαη δεκφζην δηάινγν. πκπεξαζκαηηθά, ε επίηεπμε κηαο θνηλήο κεηαλαζηεπηηθήο πνιηηηθήο ζην επίπεδν ηεο Έλσζεο δελ απνηειεί κηα εχθνιε ππφζεζε γηα ηέζζεξηο θπξίσο ιφγνπο. Πξψηνλ, ηα ζέκαηα ηεο κεηαλάζηεπζεο εκπεξηέρνπλ κηα έληνλε δηάζηαζε εζσηεξηθήο αζθάιεηαο θαη δηθαηνζχλεο, ηνκείο φπνπ ηα θξάηε-κέιε επηδεηθλχνπλ κηα 11

ραξαθηεξηζηηθή επαηζζεζία θαη δελ είλαη δηαηεζεηκέλα λα εθρσξήζνπλ αξκνδηφηεηεο ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε. Γεχηεξνλ, θάζε επξσπαίνο εηαίξνο αληηιακβάλεηαη δηαθνξεηηθά ην κεηαλαζηεπηηθφ θαηλφκελν, επεξεαζκέλνο αθελφο απφ ηα πνιηηηθντζηνξηθά, δεκνγξαθηθά, θνηλσληθά θαη νηθνλνκηθά ηνπ ραξαθηεξηζηηθά θαη αθεηέξνπ απφ ηελ εθάζηνηε ζπγθπξία. Σξίηνλ, είλαη θνηλά απνδεθηφ φηη, ελψ ε εηζξνή κεηαλαζηψλ έρεη ζεηηθέο επηπηψζεηο ζηελ θάιπςε ηνπ δεκνγξαθηθνχ, ηνπ αζθαιηζηηθνχ θαη ηνπ ειιείκκαηνο ζε εξγαηηθφ δπλακηθφ, θπξηαξρεί κηα έληνλε αλεζπρία ησλ επξσπαίσλ πνιηηψλ ζρεηηθά κε ην κέιινλ ησλ δηθψλ ηνπο ζέζεσλ εξγαζίαο θαη κε ηελ αχμεζε ηεο εγθιεκαηηθφηεηαο πνπ έρεη ζπλδεζεί κε ηνπο κεηαλάζηεο. Σέηαξηνλ, ζε θάπνηα θξάηε εκθαλίδεηαη απμεκέλνο αξηζκφο κεηαλαζηψλ (Ιζπαλία, Ιηαιία, Διιάδα, Μεγάιε Βξεηαλία) θαη ζε θάπνηα άιια κεδεληθφο (Βαιηηθέο ρψξεο, Πνισλία, Βνπιγαξία). Σα θξάηε, ηα νπνία βξίζθνληαη ζηα ζχλνξα ηεο Έλσζεο δέρνληαη δπζαλάινγε κεηαλαζηεπηηθή πίεζε απφ απηά πνπ βξίζθνληαη ζηελ ελδνρψξα. πλεπψο, είλαη αλακελφκελν ην λα κελ επηδεηθλχνπλ φια ηα θξάηε-κέιε ηελ ίδηα ζπνπδή, πξνθεηκέλνπ λα πξνθξηζεί ην ζέκα ηεο κεηαλάζηεπζεο επί ησλ ππνινίπσλ ζεκαληηθψλ ζεκάησλ ηεο θνηλνηηθήο αηδέληαο. Η θχξηα δπζρέξεηα γηα ηε δηακφξθσζε θνηλήο κεηαλαζηεπηηθήο πνιηηηθήο είλαη νη δηαθνξεηηθέο ζπλζήθεο αλά ρψξα σο πξνο ηελ εζσηεξηθή νξγάλσζε θαη ηε γεσγξαθηθή ζέζε θαη ε ηάζε γηα απηφλνκε εζληθή πνιηηηθή ησλ ρσξψλ-κειψλ. Η ΑΜΦΙΒΗΣΟΤΜΔΝΗ ΑΝΑΓΚΗ ΓΙΑ ΜΔΓΑΛΗ ΜΔΣΑΝΑΣΔΤΗ Η πξφνδνο ζηε δηακφξθσζε Κνηλήο Μεηαλαζηεπηηθήο Πνιηηηθήο ζρεηίδεηαη θαη κε ην πψο αηζζάλνληαη νη Δπξσπαίνη πνιίηεο γηα ηνπο κεηαλάζηεο. Σελ πεξίνδν ηεο πεξηνξηζκέλεο νηθνλνκηθήο αλάπηπμεο 1974 έσο ηηο αξρέο ηεο δεθαεηίαο 1990, νη αιινδαπνί πνπ κεηαλάζηεπαλ ηελ ΔΔ δελ ήηαλ εμαηξεηηθά επηζπκεηνί γηαηί νη πεξηζζφηεξνη ήηαλ παξάλνκνη, δεηνχληεο άζπιν ή ήηαλ κέιε νηθνγελεηψλ κεηαλαζηψλ πνπ δηέκελαλ ζηε ρψξα. Οη αξρέο ησλ ρσξψλ ππνδνρήο αζρνινχληαλ 12

θπξίσο κε ηε δηαρείξηζε θξίζεσλ ζρεηηθά κε ηε κεηαλάζηεπζε, φπσο ζπκβαίλεη π.ρ. ζηελ Διιάδα ηα ηειεπηαία 15 ρξφληα, θαη φρη κε ηε δηεθπεξαίσζε ππνζέζεσλ πνπ πξνέθππηαλ απφ ηελ πξφζθιεζε νηθνλνκηθψλ κεηαλαζηψλ γηα ηελ αληηκεηψπηζε ειιεηκκάησλ ζηελ πξνζθνξά εξγαζίαο, φπσο ηηο δεθαεηίεο '50 θαη '60. Οη πεξηζζφηεξεο ινηπφλ θπβεξλήζεηο πξνζπαζνχζαλ λα εθαξκφζνπλ πνιηηηθή κεδεληθήο κεηαλάζηεπζεο, δειψλνληαο εκθαηηθά φηη δελ απνηεινχζαλ «ρψξεο κεηαλάζηεπζεο». Αλαγλσξίδνληαο ηηο δεκνγξαθηθέο θαη ηηο αλάγθεο ηεο αγνξάο εξγαζίαο, φιεο νη ρψξεο πξνζπαζνχλ ηψξα λα εθαξκφδνπλ θαη πνηνηηθά θξηηήξηα ζηε κεηαλάζηεπζε. Γηαπηζηψλεηαη φκσο ηαπηφρξνλα φηη ζε κηθξφ κφλν βαζκφ ε κεηαλάζηεπζε πεξηνξίδεη ηε δεκνγξαθηθή γήξαλζε θαη ηηο ζηελφηεηεο πξνζθνξάο γηα δηάθνξεο θαηεγνξίεο εξγαζίαο. Με βάζε ηε πλζήθε Schengen θαη γηα ιφγνπο αλζξσπηζηηθνχο, φπσο ήδε αλαθέξζεθε, δχζθνια ειέγρεηαη ε θαηά θχιν θαη ειηθία ζχλζεζε φζσλ εηζέξρνληαη ζε κηα ρψξα λφκηκα απφ άιιεο θνηλνηηθέο ρψξεο ή σο εμαξηψκελα κέιε νηθνγελεηψλ, ελψ θαη νη κεηαλάζηεο γεξλνχλ. Δλψ ε κεγάιε αλεξγία ζπλερίδεηαη, ε ζπκκεηνρή ηνπ πιεζπζκνχ ζην εξγαηηθφ δπλακηθφ είλαη θάησ απφ ην 56%, έλαληη ηνπ επηδησθφκελνπ 63% (ζηελ Διιάδα είλαη 50% πεξίπνπ). Σν πξνζδφθηκν δσήο θαηά ηε γέλλεζε έρεη θζάζεη ηα 80 ρξφληα, αιιά ε κέζε ειηθία ζπληαμηνδφηεζεο είλαη ζηα 59 πεξίπνπ (ζηελ Διιάδα αθφκε κηθξφηεξε, θαηά 1-2 ρξφληα). Η θαηάζηαζε πγείαο ζηηο κεγαιχηεξεο ειηθίεο βειηηψλεηαη ζπλερψο, ελψ νη αλάγθεο γηα ζσκαηηθά θνπηψδεηο εξγαζίεο κεηψλνληαη. Τπάξρνπλ ινηπφλ επξχηαηα πεξηζψξηα γηα αμηνπνίεζε ησλ απνζεκάησλ εξγαζίαο, γηα ηελ επίηεπμε ελεξγνχ γήξαλζεο ηνπ πιεζπζκνχ θαη αχμεζεο ηεο δηάξθεηαο ηνπ ελεξγνχ βίνπ. Σηο εμειίμεηο απηέο αληηθαηνπηξίδεη θαη ε απφθαζε ησλ ππνπξγψλ εξγαζίαο ηεο ΔΔ (Ναχπιην 24.1.2003) γηα ειηθία ζπληαμηνδφηεζεο αλδξψλ θαη γπλαηθψλ ηα 65, κε θίλεηξα γηα παξακνλή ζηελ εξγαζία 2 αθφκε ρξφληα. Αλ θαη ζηηο ζρεηηθέο κεηαξξπζκίζεηο αληηδξνχλ ηα εξγαηηθά ζσκαηεία, πξφζθαηα κε ηδηαίηεξε έληαζε ζηε Γαιιία θαη Γεξκαλία, εθηηκάηαη φηη, γηα κηα δεθαεηία θαη πιένλ, ε εξγαζία δελ ζα απνηειέζεη πεξηνξηζηηθφ παξάγνληα γηα ηαρχξπζκε αλάπηπμε. Γελ πξνβιέπεηαη π.ρ. αλεπάξθεηα πξνζθνξάο γηα ην Βέιγην θαη ηελ Οιιαλδία, ελψ γηα ηελ Διβεηία θαη ηε νπεδία ην πνζνζηφ ηεο αλαμηνπνίεηεο εξγαζίαο ππνινγίδεηαη ζε 13

18-22%. Δθηφο απφ ηηο εηδηθέο πεξηπηψζεηο γηα πεξηνξηζκέλε απαζρφιεζε αιινδαπψλ (γηα επνρηθή π.ρ. εξγαζία θαη γηα εηδηθνχο δηαθφξσλ θαηεγνξηψλ), γηα φιεο ηηο ρψξεο ην πξφβιεκα ζπλίζηαηαη θπξίσο ζηελ πιεξέζηεξε αμηνπνίεζή ησλ απνζεκάησλ εξγαζίαο. ΤΜΠΔΡΑΜΑΣΑ ΚΑΙ ΠΡΟΣΑΔΙ ΓΙΑ ΓΡΑΗ Απφ ηηο αξρέο ηεο δεθαεηίαο 1980 ε ΔΔ επηδηψθεη λα δηακνξθψζεη κηα Κνηλή Μεηαλαζηεπηηθή Πνιηηηθή, θαηά ην πξφηππν ηεο Κνηλήο Αγξνηηθήο Πνιηηηθήο θαη ηνπ επξψ. Αλ θαη αλαθφπεθε πξνζσξηλά, ε πξφνδνο γηα θνηλή πνιηηηθή εληζρχζεθε απφ ηελ έμαξζε ηεο ηξνκνθξαηίαο δηεζλψο. Η ππεξςήθηζε ηνπ Δπξσπατθνχ πληάγκαηνο, εάλ θαη φηαλ επηηεπρζεί, εθηηκάηαη φηη ζα επηηαρχλεη ηηο ζρεηηθέο δηαδηθαζίεο. Ωζηφζν, ε πνξεία πξνο κηα θνηλή επξσπατθή πνιηηηθή κεηαλάζηεπζεο είλαη αθφκε καθξά, παξά ηηο πξνφδνπο πνπ παξαηεξνχληαη ηα ηειεπηαία ρξφληα, γεγνλφο πνπ δηαθαίλεηαη εηδηθφηεξα απφ ηελ παξνπζίαζε ησλ εζληθψλ πνιηηηθψλ αζχινπ, κεηαλάζηεπζεο θαη πνιηηνγξάθεζεο ησλ 25 θξαηψλ- κειψλ ηεο Δ.Δ. Η κεηαλάζηεπζε ζπδεηείηαη ζπλήζσο κε αθεηεξία ηηο ίδηεο παξαδφζεηο, αληηζέζεηο θαη ηδηνκνξθίεο ησλ ραξαθηήξσλ. πρλά ηα κέηξα ηεο κεηαλαζηεπηηθήο πνιηηηθήο απνθαζίδνληαη ζε θάζε ρψξα, κφλν ζε ζρέζε κε ηελ έθηαζε θαη ηελ ζχλζεζε ηνπ εζληθνχ θαζεζηψηνο ηεο κεηαλάζηεπζεο. Σα εζληθά ζπκθέξνληα αληαλαθιψληαη ζηηο ζρεηηθέο ζπδεηήζεηο ζην επίπεδν ηεο Δ.Δ. θαη δελ είλαη ζπάληεο νη πεξηπηψζεηο, θαηά ηηο νπνίεο ε πξαγκαηηθή εηνηκφηεηα ησλ θξαηψλ κειψλ λα επηηχρνπλ ηελ ελαξκφληζε απηνχ ηνπ ηνκέα ηεο πνιηηηθήο ηνπο, εθθξάδεηαη είηε κε ην λα κελ πινπνηνχληαη ακέζσο νη δεζκεπηηθέο απνθάζεηο είηε κε θαζπζηέξεζε ηεο ελαξκφληζήο ηνπο ζην εζληθφ δίθαην. Η πινπνίεζε επηηπγράλεηαη κφλνλ εθφζνλ ηα θξάηε κέιε εμαλαγθαζζνχλ ζε απηήλ, κε ηελ παξέκβαζε ηνπ Γηθαζηεξίνπ ησλ Δπξσπατθψλ Κνηλνηήησλ. Ιδηαίηεξε ζεκαζία έρεη θαη ε κεηάβαζε ζην θαζεζηψο εληζρπκέλεο πιεηνςεθίαο θαη ζπλαπφθαζεο επί φισλ ζρεδφλ ησλ ζεκάησλ ηνπ Σέηαξηνπ Σίηινπ ηεο πλζήθεο, κε εμαίξεζε ηελ λφκηκε κεηαλάζηεπζε γηα ηελ νπνία ηζρχεη θαζεζηψο νκνθσλίαο θαη δηαβνχιεπζεο κε ην Δπξσπατθφ Κνηλνβνχιην. 14

Σα θξάηε κέιε ηεο επξσπατθήο έλσζεο είλαη κεηαμχ ηνπο ζηελά ζπλδεδεκέλα. Σα εζληθά κέηξα ηεο κεηαλαζηεπηηθήο ηνπο πνιηηηθήο αζθνχλ έηζη επίδξαζε ζε άιια θξάηε κέιε ηεο Κνηλφηεηαο, φπσο θάλεθε ζαθψο απφ ηελ αληίδξαζε κεξηθψλ θξαηψλ κειψλ ζηα κέηξα πνπ πξφζθαηα πινπνηήζεθαλ ζηελ Ιζπαλία. Σν ίδην ηζρχεη θαη ζε δξάζεηο πνπ ζπκθσλήζεθαλ απφ θνηλνχ π.ρ. ζηελ θαηάξγεζε ησλ εζσηεξηθψλ ζπλφξσλ, πνπ θαζηζηά απαξαίηεηε ηελ ζηελή ζπλεξγαζία ζηελ πνιηηηθή αζχινπ θαη κεηαλάζηεπζεο. Αλ ζηα επφκελα ρξφληα πξνρσξήζεη ηαρχηεξα ε ελαξκφληζε ησλ δχν απηψλ ηνκέσλ ηεο πνιηηηθήο, ηα θξάηε κέιε ζα γίλνληαη νινέλα ιηγφηεξν απηφλνκα ζηελ ιήςε απνθάζεσλ. Απηφ, βέβαηα, ζα κπνξνχζε λα ζεκάλεη καθξνπξφζεζκα θαη ηελ αχμεζε ησλ δπλαηνηήησλ επηηπρίαο ηεο θνηλήο επξσπατθήο πνιηηηθήο κεηαλάζηεπζεο. Πέληε ρξφληα κεηά ηελ εηδηθή χλνδν ηνπ Σακπέξε, ην Δπξσπατθφ πκβνχιην, θαηά ηελ ζπλεδξίαζε ηεο 4 εο θαη 5 εο Ννεκβξίνπ 2004, ελέθξηλε έλα λέν πνιπεηέο πξφγξακκα, ην απνθαινχκελν Πξφγξακκα ηεο Υάγεο, ην νπνίν ζα επηηξέςεη ζηελ Δ.Δ. λα πξνρσξήζεη βάζεη ησλ έσο ηφηε επηηπρηψλ θαη λα ππεξληθήζεη ηηο πξνθιήζεηο πνπ ζα δερζεί ζην κέιινλ. Μεηαμχ άιισλ, ην πξφγξακκα έρεη ζηφρν ηελ βειηίσζε ηεο θνηλήο ηθαλφηεηαο ηεο Έλσζεο θαη ησλ κειψλ ηεο λα εμαζθαιίζνπλ ηα ζεκειηψδε δηθαηψκαηα, ηα ειάρηζηα πξφηππα εγγχεζεο ησλ δηαδηθαζηψλ θαη ηελ πξφζβαζε ζηελ δηθαηνζχλε γηα ηελ πξνζηαζία ησλ αηφκσλ πνπ ηελ έρνπλ αλάγθε, ζε ζπκθσλία κε ηελ χκβαζε ηεο Γελεχεο πεξί ηνπ θαζεζηψηνο ησλ πξνζθχγσλ θαη άιιεο δηεζλείο ζπκβάζεηο, γηα ηελ ξχζκηζε ησλ ξεπκάησλ ηεο κεηαλάζηεπζεο θαη ηνλ έιεγρν ησλ εμσηεξηθψλ ζπλφξσλ ηεο Δ.Δ. Η κειινληηθή επξσπατθή πνιηηηθή κεηαλάζηεπζεο θαη αζχινπ πξέπεη λα ζηεξίδεηαη ζε θνηλή αλάιπζε φισλ ησλ πηπρψλ ησλ κεηαλαζηεπηηθψλ ξεπκάησλ. Γηα ηνλ ζθνπφ απηφ εμεηάδεηαη ε δεκηνπξγία ελφο Δπξσπατθνχ Κέληξνπ Μεηαλαζηεπηηθήο Πνιηηηθήο. Σν Κέληξν απηφ ζα πξέπεη λα έρεη ηελ έδξα ηνπ ζε έλα απφ ηα θξάηε-κέιε ηεο Δ.Δ θαη λα δηαηεξεί εμσηεξηθά γξαθεία ζε θάζε θξάηνο-κέινο. Αθφκε, ζα πξέπεη λα ζπλεξγάδεηαη ζηελά κε ίδηνπο ή παξφκνηνπο θνξείο ζηηο ρψξεο πξνέιεπζεο θαη δηέιεπζεο κεηαλαζηψλ. ηφρνη ηνπ πξέπεη λα είλαη κεηαμχ άιισλ: - ε ίδξπζε εληαίαο Σξάπεδαο Γεδνκέλσλ κε ηηο πιένλ επίθαηξεο πιεξνθνξίεο ζρεηηθά κε ηελ έθηαζε θαη ηελ ζχλζεζε ηεο κεηαλάζηεπζεο ζηελ Δ.Δ, θαζψο θαη ηηο θηλήζεηο 15

ηεο κεηαλάζηεπζεο ζηα κειινληηθά θξάηε-κέιε θαη ζηηο ζεκαληηθέο ρψξεο πξνέιεπζεο θαη δηακεηαθφκηζεο, αιιά θαη ζρεηηθά κε ηελ ειηθία, ηελ εθπαίδεπζε, ηελ επαγγεικαηηθή πείξα θαη ηηο γλψζεηο γιψζζαο ησλ κεηαλαζηψλ. Οη πιεξνθνξίεο πνπ ζπιιέγνληαη πξέπεη λα ρξεζηκνπνηνχληαη απνθιεηζηηθά γηα ηνπο ζθνπνχο ηεο αλάιπζεο ηνπ πνιηηηθνχ πεδίνπ θαη γηα ηελ πιεξνθφξεζε ηνπ πιεζπζκνχ ζρεηηθά κε ζέκαηα κεηαλαζηεπηηθήο πνιηηηθήο. Σα δεδνκέλα πξέπεη λα είλαη αθξηβή θαη αμηφπηζηα θαη λα ζεσξνχληαη δεκφζην θαη φρη πνιηηηθφ αγαζφ. - ε ζχληαμε πεξηνδηθψλ εθζέζεσλ απφ θάζε θξάηνο κέινο ζρεηηθά κε ηηο πην επίθαηξεο εμειίμεηο ηεο κεηαλαζηεπηηθήο πνιηηηθήο ηεο εθάζηνηε ρψξαο κέινπο. Δπηπιένλ, ην Δπξσπατθφ Κέληξν Έξεπλαο ηεο Μεηαλαζηεπηηθήο Πνιηηηθήο πξέπεη λα ζπγθεληξψζεη πιεξνθνξίεο ζρεηηθά κε ηηο επίθαηξεο εμειίμεηο ζηελ πινπνίεζε ησλ κέηξσλ γηα ηελ κεηαλάζηεπζε, πνπ έρνπλ απνθαζηζηεί ζε επίπεδν Δ.Δ. Αθφκε, λα γίλνπλ ζπζηεκαηηθέο, αληηθεηκεληθέο, αλεμάξηεηεο θαη απνηειεζκαηηθέο εθηηκήζεηο γηα λα θξηζεί έηζη ε ιεηηνπξγία ησλ κέηξσλ θαη λα πξνηαζνχλ ιχζεηο γηα πξνβιήκαηα πνπ πξνθχπηνπλ θαηά ηελ εθαξκνγή ηνπο. -ε ζχληαμε πνηνηηθψλ εξεπλεηηθψλ εθζέζεσλ ζρεηηθά κε φιεο ηηο παξακέηξνπο (δεκνγξαθηθέο, νηθνλνκηθέο, πνιηηηθέο θιπ.) ησλ κεηαλαζηεπηηθψλ θηλήζεσλ θαη ε αλάπηπμε κειινληηθψλ ζρεδίσλ ηεο κεηαλαζηεπηηθήο πνιηηηθήο. Γηα ηνλ ζθνπφ απηφ, πξέπεη λα ηδξπζεί έλα εηδηθφ ηακείν έξεπλαο. - ε αμηνπνίεζε ησλ εκπεηξηψλ άιισλ παξαδνζηαθψλ ρσξψλ ππνδνρήο κεηαλαζηψλ (π.ρ. ΗΠΑ, Καλαδά, Απζηξαιίαο θιπ.) θαη ε αληαιιαγή γλψζεο ζηνλ ηνκέα ηεο κεηαλάζηεπζεο θαη ηεο ελζσκάησζεο. - ν ζπληνληζκφο ηεο ζπλεξγαζίαο ησλ ππεχζπλσλ γηα ηελ πνιηηηθή κεηαλάζηεπζεο θαη ηελ πνιηηηθή ηνπ αζχινπ, θαζψο θαη άιισλ ζρεηηθψλ ηνκέσλ ηεο πνιηηηθήο. ην κέιινλ πξέπεη λα νξηζζεί -ζε ζρέζε κε ηελ ελζσκάησζε ησλ πνιηηψλ απφ ηξίηεο ρψξεο- κηα απνηειεζκαηηθφηεξε πνιηηηθή, θαηά ηνλ ίδην ηξφπν θαη ζε ίδηα έθηαζε κε ηελ πνιηηηθή πάηαμεο ηεο παξάλνκεο κεηαλάζηεπζεο. Η ελζσκάησζε πξέπεη λα έρεη σο ζηφρν ηελ ζπκκεηνρή ησλ κεηαλαζηψλ ζε δηαθνξεηηθνχο επηκέξνπο θνηλσληθνχο ηνκείο, ηελ αμηνπνίεζε ησλ ηαιέλησλ ηνπο αλάινγα κε ηελ ηθαλφηεηα θαη ηελ εηνηκφηεηα απφδνζήο ηνπο θαη ηελ φζν ην δπλαηφλ απεξηφξηζηε θαη απηφλνκε δηαβίσζή ηνπο. Σα θξάηε-κέιε ζα κπνξνχζαλ λα ζπκβάιινπλ ζε απηφ, πξνσζψληαο κέηξα ελζσκάησζεο θαη απνκαθξχλνληαο ηα εκπφδηα πνπ ππάξρνπλ ζην δξφκν νινθιήξσζήο ηεο. Οη πξνζθνξέο ζην πιαίζην ηεο ελζσκάησζεο δελ ζα πξέπεη λα 16