ΕΠΙΤΕΛΙΚΗ ΣΥΝΟΨΗ LIFE2002NAT/GR/8494: ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΚΑΙ ΔΙΑΤΗΡΗΣΗ ΕΙΔΩΝ ΠΟΥΛΙΩΝ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ ΣΤΗ ΛΙΜΝΗ ΜΙΚΡΗ ΠΡΕΣΠΑ Αρχείο ΕΠΠ /Λ. Νικολάου Εταιρία Προστασίας Πρεσπών Σεπτέμβριος 2007 1
Το πρόγραμμα LIFE-Φύση «Προστασία ειδών πουλιών προτεραιότητας στη λίμνη Μικρή Πρέσπα» ξεκίνησε τον Ιούλιο του 2002 και έληξε τον Ιούνιο του 2007 με στόχο τη διασφάλιση και βελτίωση των συνθηκών προστασίας και διατήρησης του Αργυροπελεκάνου και της Λαγγόνας μέσα από την αποκατάσταση και διαχείριση των ενδιαιτημάτων τους. Κατά την διάρκεια της υλοποίησης του προγράμματος όλες οι δράσεις που προβλέπονταν στον αρχικό τετραετή σχεδιασμό (2006-2006) υλοποιήθηκαν επιτυχώς, ενώ υλοποιήθηκαν και πρόσθετες δράσεις στη διάρκεια μονοετούς παράτασης (Ιούλιος 2006-Ιούνιος 2007), πάντα στα πλαίσια των στόχων της εγκεκριμένης πρότασης. Η τελική έκθεση διαρθρώνεται σε τέσσερις βασικές ενότητες: α) η εισαγωγική ενότητα περιγράφει την υφιστάμενη κατάσταση, τα προβλήματα και το γενικότερο πλαίσιο μέσα στο οποίο επιτεύχθηκε η ολοκλήρωση των δράσεων του προγράμματος, β) η δεύτερη ενότητα περιέχει τεχνική ανάλυση των δράσεων του προγράμματος, γ) στην τρίτη ενότητα επιχειρείται μία σύντομη αξιολόγηση του προγράμματος ως προς την συνεισφορά του στην προστασία της περιοχής, δ) στην τέταρτη ενότητα περιλαμβάνονται τα παραρτήματα της αναφοράς, στα οποία περιγράφονται αναλυτικότερα κάποιες δραστηριότητες, παρέχονται επιπλέον πληροφορίες για τον βιότοπο και αναλύονται κάποια στοιχεία σχετικά με τη διαχείριση του προγράμματος. Την αναφορά συνοδεύουν ηλεκτρονικά παραρτήματα, στα οποία παρουσιάζεται φωτογραφικό και κινηματογραφικό υλικό από την υλοποίηση του προγράμματος, μαζί με μία επιλογή δημοσιεύσεων που το αφορούν και κυκλοφόρησαν κατά το τελευταίο έτος εκπόνησής του. Ηλεκτρονικά δίνονται επίσης αναρτημένες ανακοινώσεις (πόστερ) του προγράμματος, τα οποία έχουν παρουσιασθεί σε συνέδρια και περιγράφουν κάποιες από τις δραστηριότητες που υλοποιήθηκαν. Μαζί με την αναφορά συνυποβάλλονται και τα παραδοτέα ανάμεσα στα οποία ιδιαίτερη σημασία έχει το «Σχέδιο - οδηγός αποκατάστασης και διαχείρισης των υγρών λιβαδιών στη λίμνη Μικρή Πρέσπα» και το Σχέδιο διατήρησης και προστασίας μετά την εφαρμογή του προγράμματος LIFE ( After LIFE conservation plan ), το οποίο και προδιαγράφει τις μελλοντικές ανάγκες και προτάσεις διαχείρισης και αναλύει τις δράσεις που πρέπει να γίνουν έτσι ώστε να διασφαλιστεί η προστασία και διατήρηση των αξιών της λίμνης Μικρή Πρέσπα. Παρακάτω παρατίθεται η περιγραφή των βασικών σημείων από την ολοκλήρωση των δράσεων του προγράμματος. Οι δράσεις του Μέτρου Α αφορούσαν στην πραγματοποίηση προπαρασκευαστικών εργασιών και 2
συγκεκριμένα στην προετοιμασία των τεχνικών μελετών του εκσυγχρονισμού του θυροφράγματος στην θέση Κούλα (δράση Α.1), καθώς και στην ολοκλήρωση του «Σχεδίου - οδηγού αποκατάστασης και διαχείρισης των υγρών λιβαδιών στη λίμνη Μικρή Πρέσπα (2007-2012)» (δράση Α.2). Οι τεχνικές μελέτες που προαπαιτούνταν για την ανακατασκευή του φράγματος ανατέθηκαν σε εξωτερικούς μελετητές και ολοκληρώθηκαν σύμφωνα με τον προϋπολογισμό και το χρονοδιάγραμμα. Οι μελέτες έλαβαν τις προβλεπόμενες εγκρίσεις από τις σχετικές υπηρεσίες και έτσι το έργο προχώρησε στη φάση της κατασκευής. Η ολοκλήρωση του «Σχεδίου - οδηγού αποκατάστασης και διαχείρισης των υγρών λιβαδιών στη λίμνη Μικρή Πρέσπα» εκπονήθηκε από το προσωπικό της ΕΠΠ με τη συνδρομή εξωτερικών συνεργατών, ολοκληρώθηκε εντός του προβλεπόμενου χρονοδιαγράμματος και εγκρίθηκε όπως προβλεπόταν από την πρόταση από το Δ.Σ. του Φορέα Διαχείρισης του Εθνικού Δρυμού Πρεσπών. Σχετικά με τις δράσεις του Μέτρου Γ (μη επαναλαμβανόμενες διαχειριστικές παρεμβάσεις), το οποίο αφορούσε στην ανακατασκευή και εκσυγχρονισμό του θυροφράγματος με συγχρηματοδότηση και επίβλεψη από την Εταιρία Προστασίας Πρεσπών (ΕΠΠ), ιδιαίτερη προσπάθεια αφιερώθηκε στην εξεύρεση του κατάλληλου νομικού πλαισίου που θα επέτρεπε σε φορέα ιδιωτικού δικαίου όπως είναι η ΕΠΠ να εκτελέσει παρεμβάσεις σε δημόσια γη. Με την εύρεση αποδεκτής λύσης για τα διαδικαστικά θέματα και τη σύμφωνη γνώμη των αρμόδιων αρχών ( Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας), η ανάθεση του έργου έγινε σε κατασκευαστική εταιρία που επιλέχτηκε μετά την προκήρυξη διαγωνισμού από την ΕΠΠ και η ολοκλήρωσή του επιτελέστηκε λίαν επιτυχώς στο χρονοδιάγραμμα και προϋπολογισμό που είχε προβλεφθεί παρά τα προβλήματα που παρουσιάστηκαν, όπως τα ελλιπή μετεωρολογικά δεδομένα και η εύρεση παλαιών βλημάτων από τον Β Παγκόσμιο Πόλεμο στην περιοχή των εκσκαφών. Το νέο θυρόφραγμα ολοκληρώθηκε στα πρώτα δυόμισι χρόνια του προγράμματος LIFE και παραδόθηκε από την ΕΠΠ στην Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας η οποία με τη σειρά της το παραχώρησε σε πανηγυρική τελετή στο Φορέα Διαχείρισης του Εθνικού Δρυμού Πρεσπών, ο οποίος έχει και την ευθύνη της λειτουργίας του. Για την οριοθέτηση και εφαρμογή των διαχειριστικών στόχων που αφορούν στην ετήσια διαχείριση της στάθμης της λίμνης Μικρή Πρέσπα το 2005 ο Φορέας Διαχείρισης του Εθνικού Δρυμού Πρεσπών σύστησε τριμελή Επιτροπή Διαχείρισης της Στάθμης, η οποία αποτελείται από εκπρόσωπο του Δήμου Πρεσπών, εκπρόσωπο του Τοπικού Οργανισμού Εγγείων Βελτιώσεων και εκπρόσωπο της Εταιρίας Προστασίας Πρεσπών. Την επιστημονική και συμβουλευτική υποστήριξη της Επιτροπής ανέλαβε η Εταιρία Προστασίας Πρεσπών και η Επιτροπή λειτούργησε ομαλά στα επόμενα χρόνια μέχρι το τέλος του προγράμματος. 3
Η απρόσκοπτη λειτουργία του θυροφράγματος, η επίτευξη των διαχειριστικών στόχων που αφορούν στην ετήσια ρύθμιση της στάθμης της λίμνης Μικρή Πρέσπα, η ομαλή λειτουργία της Επιτροπής Διαχείρισης της Στάθμης της Λίμνης Μικρή Πρέσπα, η ελάχιστη συντήρηση που απαιτεί το έργο, αλλά και η θετική ανταπόκριση των κατοίκων και αρχών αποδεικνύουν την επιτυχή αντιμετώπιση του προβλήματος και τη σωστή υλοποίηση του έργου. Αποτέλεσμα της σωστής ολοκλήρωσης και λειτουργίας του έργου αυτού αλλά και των άλλων δράσεων διαχείρισης του προγράμματος συνολικά ήταν η συμφωνία των τοπικών και εθνικών αρχών στην αναγκαιότητα παράτασης του προγράμματος και της ολοκλήρωσης του «Σχεδίου - οδηγού αποκατάστασης και διαχείρισης των υγρών λιβαδιών στη λίμνη Μικρή Πρέσπα» (δράση Α.2) με στόχο αφ ενός να συγκεντρωθεί η γνώση και εμπειρία που συλλέχθηκε από την εφαρμογή των δράσεων διαχείρισης σε μία μελέτη, αλλά ταυτοχρόνως να δοθούν λεπτομερείς κατευθύνσεις για τη διαχείριση του υγροτόπου την επόμενη πενταετία μετά τη λήξη του παρόντος προγράμματος (2007-2012). Πρέπει να αναφερθεί ότι το συγκεκριμένο σχέδιο αποκατάστασης και διαχείρισης των υγρών λιβαδιών εξετάζει λεπτομερώς και ολοκληρωμένα όλα τα θέματα που αφορούν στη διαχείριση του υγροτόπου και των αξιών του όπως: α) διαχείριση υδάτων, β) διαχείριση βλάστησης, γ) διαχείριση ορνιθοπανίδας, δ) διαχείριση και ρύθμιση χρήσεων γης, ε) διοίκηση και χρηματοδότηση των δράσεων, και στ) ετήσια και συνολική αξιολόγηση των διαχειριστικών επεμβάσεων. Το σχέδιο διαχείρισης και αποκατάστασης των υγρών λιβαδιών οριοθετεί και εξετάζει την προστατευόμενη περιοχή λαμβάνοντας υπόψη τις ανάγκες των σπάνιων ειδών καθώς και των βιοτόπων τους, αλλά και τις ανθρώπινες δραστηριότητες που επηρεάζουν και επηρεάζονται από την προστατευόμενη περιοχή. Περιλαμβάνει για κάθε ένα από τους παραπάνω τομείς αναλυτικά τόσο τα ενεργητικά όσο και τα ρυθμιστικά μέτρα που πρέπει να εφαρμοστούν από το Φορέα Διαχείρισης έτσι ώστε να επιτευχθεί διαχείριση του υγροτόπου που θα αποσκοπεί στη διατήρηση και προστασία των ειδών και των βιοτόπων τους και τέλος προτείνει τη δημιουργία νέας επιτροπής διαχείρισης του υγροτόπου πλέον (όχι μόνο της στάθμης), υπό την εποπτεία και καθοδήγηση του Φορέα Διαχείρισης του Εθνικού Δρυμού Πρεσπών, ο οποίος θα έχει την ευθύνη της ετήσιας υλοποίησης και αξιολόγησης του σχεδίου διαχείρισης και αποκατάστασης των υγρών λιβαδιών στη λίμνη Μικρή Πρέσπα. Οι δράσεις του Μέτρου Δ (επαναλαμβανόμενες διαχειριστικές παρεμβάσεις) αφορούσαν στη διαχείριση της βλάστησης της παραλίμνιας ζώνης της λίμνης Μικρή Πρέσπα (εκτάσεις που κυριαρχούνταν από καλαμιώνες) με βόσκηση (δράση Δ.1) και συστηματικές κοπές της βλάστησης ανά έτος (δράση Δ.2) σε έντεκα παραλίμνιες τοποθεσίες. Στις δράσεις αυτές 4
περιλαμβανόταν βόσκηση με ένα κοπάδι βούβαλων και δύο κοπάδια αγελάδων, θερινές και φθινοπωρινές κοπές καθώς και συνδυασμός θερινών κοπών και βόσκησης, δράσεις στις οποίες συμμετείχαν και κάτοικοι της περιοχής. Το αποτέλεσμα των δράσεων αυτών ήταν ο τριπλασιασμός της συνολικής έκτασης των υγρών λιβαδιών στην παραλίμνια ζώνη και συγκεκριμένα η αύξησή τους από 325 σε 1000 στρέμματα. Οι επιδράσεις των διαχειριστικών αυτών παρεμβάσεων ήταν εξαιρετικά θετικές για την αλιεία και την κτηνοτροφία στην περιοχή, καθώς τα υγρολίβαδα αποτελούν χώρους: α) αναπαραγωγής των φυτόφιλων ειδών ψαριών, μεταξύ των οποίων ο κυπρίνος, που αποτελεί το κυριότερο αλίευμα της περιοχής και του οποίου οι πληθυσμοί αυξήθηκαν κατά τη διάρκεια του προγράμματος, και β) βόσκησης και συλλογής χορτονομής με χαρακτηριστική αύξηση των δεμάτων χόρτου (μπάλες 20-30 κιλών έκαστη) από 300 το 2002 σε 3000 το 2005-6. Οι δράσεις αυτές ξεκίνησαν και συνεχίστηκαν κανονικά καθ όλη τη διάρκεια του προγράμματος, σε συμφωνία με την εγκεκριμένη πρόταση. Ένας άλλος τομέας επαναλαμβανόμενων δράσεων του προγράμματος αφορούσε στην παρακολούθηση των περιοχών διαχείρισης, αλλά και της ευρύτερης προστατευόμενης περιοχής, και περιελάμβανε: α) Την παρακολούθηση των υδρο-μετεωρολογικών παραμέτρων καθώς και των χειρισμών του θυροφράγματος έτσι ώστε να είναι δυνατή η διαχείριση, αλλά και η εξαγωγή συμπερασμάτων για τη μελλοντική διαχείριση τους (δράση Δ.3α, που υπαγόταν στην ετήσια παράταση του προγράμματος). β) Την παρακολούθηση της βλάστησης (δράση Δ.3β) στις διαχειριζόμενες περιοχές με σκοπό την καταγραφή της εξέλιξης των ποιοτικών και δομικών παραμέτρων αυτής, η οποία έδειξε σαφή υποχώρηση των υψηλών ελόφυτων προς όφελος των υγρολιβαδικών ειδών φυτών. γ) Την παρακολούθηση της ορνιθοπανίδας (δράση Δ.3γ) και ειδικότερα της εξέλιξης των πληθυσμών αλλά και των περιοχών διατροφής και φωλεοποίησης. Ειδικότερα, οι δράσεις παρακολούθησης της ορνιθοπανίδας κατέγραφαν με συνεχείς ή εβδομαδιαίες παρατηρήσεις (ανάλογα με το είδος) τον ετήσιο αριθμό των αναπαραγόμενων ζευγαριών των δύο ειδών-στόχων του προγράμματος, καθώς και τις περιοχές όπου αυτά είχαν τις αποικίες αναπαραγωγής τους. Παράλληλα με την καταγραφή του πληθυσμού, με ειδική μεθοδολογία γινόταν και η συνεχής καταγραφή της παρουσίας και του πληθυσμού των ειδών στις περιοχές διατροφής, οι οποίες στην πλειοψηφία τους αποτελούσαν και τις παραπάνω περιοχές διαχείρισης με στόχο να διερευνηθεί η επίδραση των διαφόρων μεθόδων διαχείρισης της βλάστησης στις περιοχές τροφοληψίας των πουλιών. Παράλληλα, γινόταν και καταγραφή του πληθυσμού και της παρουσίας άλλων σπάνιων ειδών πουλιών κυρίως υδρόβιων στις περιοχές διαχείρισης. Μια από τις 5
σημαντικότερες επιτυχίες του προγράμματος είναι και το φώλιασμα στον υγρότοπο νέων σπάνιων υδρόβιων ειδών πουλιών όπως η χαλκόκοτα, η οποία είχε σταματήσει να φωλιάζει στην Πρέσπα πριν 35 περίπου χρόνια και φώλιασε ξανά τα έτη 2005 και 2007 ή άλλων ειδών όπως ο ήταυρος που πρώτη φορά παρατηρήθηκε να φωλιάζει στην περιοχή κατά τη διάρκεια του προγράμματος (2007). Για όλες τις προαναφερθείσες δράσεις παρακολούθησης προετοιμάστηκαν αναλυτικές τεχνικές και επιστημονικές αναφορές οι οποίες επισυνάπτονται στην παρούσα αναφορά και στις οποίες περιγράφονται αναλυτικά η μεθοδολογία που ακολουθήθηκε καθώς και τα επιστημονικά αποτελέσματα, τα οποία ήταν ιδιαίτερα εντυπωσιακά. Τέλος πρέπει να αναφερθεί ότι όλες οι δράσεις του μέτρου παρακολούθησης έγιναν επίσης σύμφωνα με το χρονοδιάγραμμα και τον προτεινόμενο προϋπολογισμό. Οι δράσεις του Μέτρου Ε αφορούσαν στις δράσεις ενημέρωσης ευαισθητοποίησης του κοινού και διάδοσης των αποτελεσμάτων του προγράμματος και ολοκληρώθηκαν σύμφωνα με τον αρχικό προγραμματισμό. Τα ενημερωτικά δελτία και φυλλάδια του προγράμματος (δράση Ε.1) εκδόθηκαν με σκοπό την ευρεία ενημέρωση του κοινού για το περιεχόμενο, την εξέλιξη και τα αποτελέσματά του. Συνολικά διανεμήθηκαν δύο ενημερωτικές επιστολές (από 500 αντίτυπα) απευθυνόμενες στους κατοίκους της Πρέσπας, δύο έγχρωμα ενημερωτικά φυλλάδιο στα ελληνικά (10.000 αντίτυπα), στα αγγλικά (3.700 αντίτυπα) και στα γαλλικά (1.300 αντίτυπα), ένα δεύτερο φυλλάδιο τον τελευταίο χρόνο του προγράμματος, και δύο μικρού μεγέθους αφίσες (3.000 αντίτυπα) που μοιράστηκαν σε πολλές υπηρεσίες και σχολεία. Επίσης εγκαταστάθηκαν δύο μεταλλικές αφίσες/ πινακίδες στη θέση ανακατασκευής του θυροφράγματος. Σε ότι αφορά στη διοργάνωση της παρατήρησης πουλιών στην Πρέσπα και την ενημέρωση των επισκεπτών (δράση Ε.2), 3.400 επισκέπτες διαφόρων εθνικοτήτων ενημερώθηκαν συνολικά για τις δράσεις του προγράμματος στα παρατηρητήρια της περιοχής ενώ στο Κέντρο Πληροφόρησης της ΕΠΠ ενημερώθηκαν πάνω από 31000 επισκέπτες. Η ιστοσελίδα του προγράμματος (δράση Ε.1) ξεκίνησε τον δεύτερο χρόνο (2003) φιλοξενούμενη στο δικτυακό χώρο της ΕΠΠ. Σε ότι αφορά την παραγωγή της εκλαϊκευμένης αναφοράς (layman s report) σχετικά με τις δράσεις του προγράμματος, ολοκληρώθηκε και υποβάλλεται με την παρούσα τεχνική αναφορά σε ηλεκτρονική και έντυπη μορφή. Η έκδοσή της επιχειρεί να συνοψίσει με απλό και κατανοητό τρόπο σε μορφή ερωτήσεων και απαντήσεων το περιεχόμενο και τα αποτελέσματα του προγράμματος και προετοιμάστηκε με κύριο στόχο την ενημέρωση και περαιτέρω ευαισθητοποίηση της τοπικής κοινωνίας, αλλά και την διάχυση του 6
περιεχομένου και αποτελεσμάτων του προγράμματος σε ένα στοχευμένο, αλλά όχι εξειδικευμένο κοινό. Παράλληλα μέσα στα πλαίσια της ενημέρωσης των κατοίκων και των επισκεπτών για το πρόγραμμα έγιναν δράσεις φύλαξης και ενημέρωσης με συστηματικές εβδομαδιαίες περιπολίες, όχι μόνο στις υπό διαχείριση περιοχές αλλά σε όλη την περιοχή του Εθνικού Δρυμού Πρεσπών με στόχο την αποτροπή παράνομων ενεργειών και την ενημέρωση των κατοίκων για τις αξίες της περιοχές και την ανάγκη προστασία τους. Κατά τη διάρκεια του προγράμματος διαπιστώθηκαν παραβάσεις κυρίως στις δασικές περιοχές των Πρεσπών αλλά και στον υγρότοπο, που σταμάτησαν με την παρέμβαση των εποπτών του προγράμματος Τέλος, μέρος του Μέτρου Ε ήταν η προβολή του προγράμματος από τα τοπικά και εθνικά ΜΜΕ (δράση Ε.3). Συνολικά, καθ όλη τη διάρκεια του προγράμματος δημοσιεύθηκαν περισσότερα από 40 άρθρα, δελτία τύπου και παρουσιάσεις σε ιστότοπους, έγιναν τουλάχιστον 5 παρουσιάσεις στην τηλεόραση, 4 συνεντεύξεις στελεχών του προγράμματος και 4 παρουσιάσεις του προγράμματος σε ντοκιμαντέρ από εθνικά και περιφερειακά τηλεοπτικά κανάλια. Οι δράσεις του Μέτρου ΣΤ (συνολική λειτουργία και παρακολούθηση του προγράμματος), ξεκίνησαν και ολοκληρώθηκαν κανονικά με βάση τον αρχικό προγραμματισμό. Οι δράσεις που αφορούσαν στη διαχείριση του προγράμματος (δράση ΣΤ.1) έδωσαν ιδιαίτερη βαρύτητα στην συγγραφή των συμφωνητικών και συμβολαίων με εσωτερικούς και εξωτερικούς συνεργάτες, στη διενέργεια όλων των απαραίτητων διαγωνισμών και στην παρακολούθηση της ορθής εκτέλεσης όλων των δράσεων. Στην ίδια δράση, έμφαση δόθηκε στην τήρηση των οικονομικών και διαχειριστικών διαδικασιών, όπως αυτές προβλέπονται στους κανονισμούς των προγραμμάτων LIFE-Φύση, αλλά και όπως προδιαγράφονται από τις εσωτερικές διατάξεις της ΕΠΠ. Τα αποτελέσματα της διαχείρισης του προγράμματος περιγράφονται στις τεχνικές και οικονομικές αναφορές που έχουν κατατεθεί. Οι παρουσιάσεις του προγράμματος, που έγιναν με τις πολλές ευκαιρίες που δόθηκαν σε εθνικό κυρίως, αλλά και σε διεθνές επίπεδο περιείχαν την παράθεση των στόχων και των μέσων υλοποίησης, καθώς επίσης και την ανάλυση πληθώρας πολύτιμων επιστημονικών δεδομένων που εξήχθησαν από το πεδίο. Η δράση που αφορούσε στο σχηματισμό και τη λειτουργία της επιστημονικής επιτροπής (δράση ΣΤ.2) προχώρησε με την συγκρότησή της από επιστήμονες, εκ των οποίων οι δύο ανήκουν στο επιστημονικό προσωπικό του γαλλικού ερευνητικού ιδρύματος Station Biologique de la Tour du Valat (Dr A. 7
Crivelli, Dr F. Mesléard), τον Καθηγητή του Αριστοτέλειου Πανεπιστήμιου Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ) Β. Παπαναστάση, τον διευθυντή του Ινστιτούτου Γεωργικών Μηχανών και Κατασκευών του Εθνικού Ιδρύματος Αγροτικών Ερευνών (ΕΘΙΑΓΕ) Δρ. Γ. Παρισόπουλο και τη Μυρσίνη Μαλακού, βιολόγο, διαχειρίστρια της ΕΠΠ. Η επιτροπή βάσει προγράμματος συναντήθηκε τέσσερις φορές στην Πρέσπα και παρακολουθούσε την εξέλιξη του προγράμματος και ιδιαιτέρως του επιστημονικού τομέα που αφορούσε στην παρακολούθηση των υδρομετεωρολογικών στοιχείων αλλά και της βλάστησης και της ορνιθοπανίδας, συνδράμοντας σε όλες τις σχετικές ενέργειες και δραστηριότητες. Η Επιστημονική Επιτροπή μετά από κάθε συνάντηση κατέθετε εκθέσεις αξιολόγησης του προγράμματος και της μέχρι τότε πορείας του σύμφωνα με τις οποίες επιβεβαιωνόταν τόσο τα προβλήματα, όσο και η ορθή και αποτελεσματική υλοποίηση των δράσεων του προγράμματος. Στις τελευταίες εκθέσεις της η Επιτροπή συμπλήρωσε προτάσεις για τη μελλοντική διαχείριση του υγροτόπου οι οποίες λήφθηκαν υπόψη στην ολοκλήρωση του Σχεδίου-οδηγού αποκατάστασης και διαχείρισης της λίμνης Μικρή Πρέσπα. Τέλος η συνεργασία με τους φορείς υλοποίησης άλλων προγραμμάτων LIFE- Φύση (δράση ΣΤ.3 Δικτύωση), που εκπονούνταν σε άλλες τέσσερις (4) υγροτόπους Ραμσάρ (Νέστος, Στροφυλιά Κοτύχι, Λιμνοθάλασσα Δράνας Έβρου και Αμβρακικός), έγινε με την συμμετοχή της ΕΠΠ στις πέντε συναντήσεις εργασίας και στην παραγωγή κοινής έκδοσης σχετικά με το πρόγραμμα LIFE-Φύση και τις περιοχές Natura 2000. Η έκδοση αναμένεται να υλοποιηθεί σύντομα από το πρόγραμμα του Νέστου, που είναι υπεύθυνο για την δράση αυτή. Εδώ πρέπει να τονιστεί, ότι ο ρόλος της συγκεκριμένης δράσης δικτύωσης των πέντε προγραμμάτων LIFE-Φύση ήταν εξαιρετικά σημαντικός για την ενίσχυση και υποστήριξη κάθε προγράμματος ξεχωριστά, αλλά και για την ανταλλαγή πολύτιμων πληροφοριών μεταξύ τους. Συμπερασματικά πρέπει να τονιστεί ότι το παρόν πρόγραμμα LIFE στην Πρέσπα συνέβαλλε πολύ θετικά στα παρακάτω: Α. Επιτυχής υλοποίηση μεγάλων και καίριων υποδομών (εκσυγχρονισμός θυροφράγματος) με αποτελεσματική διερεύνηση τόσο των διαδικασιών υλοποίησης έργων από ΜΚΟ όσο και της εφαρμογής τους στο πεδίο. Β. Επιτυχής εφαρμογή των επαναλαμβανόμενων δράσεων διαχείρισης και παρακολούθησης των υδάτων, της βλάστησης και της ορνιθοπανίδας του υγροτόπου τόσο με την εφαρμογή άμεσων μέτρων στα οποία συμμετείχαν ενεργητικά οι κάτοικοι των Πρεσπών, όσο και με τη συγγραφή και οργάνωση σχεδίου υλοποίησης με συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα εργασιών, χρηματοδότησης και ετήσιας αξιολόγησης των δράσεων που θα ισχύει και θα εφαρμοστεί τα επόμενα 5 χρόνια. 8
Γ. Διατήρηση των πληθυσμών των σπάνιων ειδών πουλιών, αύξηση της βιοποικιλότητας με το φώλιασμα νέων ειδών, τριπλασιασμό της έκτασης των σπάνιων βιοτόπων τους (υγρά λιβάδια). Δ. Διάδοση των αποτελεσμάτων και ευαισθητοποίηση των κατοίκων, του ευρύτερου κοινού, των υπηρεσιών αλλά και των επισκεπτών για τις αξίες του υγροτόπου, τα σπάνια είδη της ορνιθοπανίδας, την αποτροπή παράνομων ενεργειών, αλλά και την ανάγκη για την εφαρμογή ενεργητικών μέτρων διαχείρισης την επόμενη πενταετία. Ε. Εγκαθίδρυση σε επίπεδο διοίκησης και ειδικότερα στο Φορέα Διαχείρισης συγκεκριμένων διαδικασιών και εφαρμογή συγκεκριμένου και εγκεκριμένου σχεδίου διαχείρισης του υγρότοπου που θα αφορά στη διαχείριση των υδάτων, της βλάστησης, της ορνιθοπανίδας και των χρήσεων γης με συνεχή εφαρμογή και ετήσια αξιολόγηση των μέτρων και των προβλημάτων. Ζ. Καθιέρωση σε τοπικό και εθνικό επίπεδο κατοίκων και αρχών κοινά αποδεκτών αξιών του υγροτόπου που θα πρέπει να προστατευθούν και να διατηρηθούν εφαρμόζοντας συγκεκριμένες διαχειριστικές πρακτικές. Η. Ανάδειξη συγκεκριμένων κοινωνικοοικονομικών οφελών από τη διαχείριση του υγρότοπου με άμεσες και εμφανείς θετικές επιπτώσεις στην κτηνοτροφία, αλιεία και στον τουρισμό. Θ. Ανάδειξη και συστηματική παρουσίαση των προβλημάτων που παρουσιάζονται σε συγκεκριμένες χρήσεις ή σε περιοχές από την εφαρμογή διαχειριστικών πρακτικών με παράλληλη διατύπωση λύσεων, οι οποίες εγκρίθηκαν από το Φορέα Διαχείρισης και τους εμπλεκόμενους φορείς και μπορούν σταδιακά να εφαρμοστούν. Ι. Συμμετοχή των εμπλεκομένων φορέων και χρηστών στα θέματα διαχείρισης του υγροτόπου. Κ. Δημιουργία και εφαρμογή ενός προτύπου μοντέλου συνολικής διαχείρισης υγροτόπου στην Ελλάδα με συνεργασία ΜΚΟ, αρμόδιων υπηρεσιών και των κατοίκων το οποίο δρα ως πρότυπο εφαρμογής τόσο των άμεσων όσο και των θεσμικών μέτρων στην Ελλάδα, αλλά και στις γειτονικές χώρες στα πλαίσια του Διασυνοριακού Πάρκου Πρεσπών και του διασυνοριακού προγράμματος GEF. Λ. Τέλος, μέσα από την παραγωγή του Σχεδίου- Οδηγού αποκατάστασης των υγρών λιβαδιών στη λίμνη Μικρή Πρέσπα το πρόγραμμα έδωσε τη δυνατότητα για τη συνέχιση των δράσεων από το Φορέα Διαχείρισης του Εθνικού Δρυμού Πρεσπών και από την Εταιρία Προστασίας Πρεσπών με απώτερο αποτέλεσμα να συνεχιστούν οι δράσεις προστασίας και διατήρησης των αξιών του υγρότοπου και, όχι μόνο να διατηρηθούν, αλλά να βελτιωθούν οι αρχικοί στόχοι και μετά το πέρας του προγράμματος. 9