Ιδιοκτησία: Δημήτρης Κ. Μητσάτσος Τομέας Ενημέρωσης Κοινού - Παιδική HELMEPA

Ιδιοκτησία: Εκδότης: Σύνταξη: HELMEPA HELMEPA Δημήτρης Κ. Μητσάτσος Τομέας Ενημέρωσης Κοινού - Παιδική Απαγορεύεται η ολική ή μερική αναδημοσίευση όλων ανεξαιρέτως των κειμένων και φωτογραφιών χωρίς την γραπτή έγκριση του εκδότη. HELMEPA JUNIOR September 2014 HELMEPA 2014-2015 Copyright All Rights Reserved

(Έργο παιδιών-μελών Παιδικής HELMEPA)

Π Ε Ρ Ι Ε Χ Ο Μ Ε Ν Α σελίδα 1. Εισαγωγή.................................................................... 7 2. Προς Εκπαιδευτικούς............................................................ 8 3. Τι είναι η Παιδική ΗELMEPA;...................................................... 9 4. Περιβαλλοντικές Εκθέσεις....................................................... 10 5. Σχέδιο ράσης Παιδική ΗELMEPA................................................. 12 (α) Συµµετοχή............................................................ 12 (β) Λειτουργία Οµάδας...................................................... 13 (γ) ραστηριότητες......................................................... 15 Μαθαίνω για το Περιβάλλον µε Παιχνίδια και Πειράµατα........................ 17 Αναλαµβάνω ράση..................................................... 23 Σαλπάρω για τη Γνώση - Μαθαίνω για τη Ναυτιλία........................... 28 Καλλιτέχνης για το Περιβάλλον.......................................... 32 (δ) Υποστήριξη Οµάδων..................................................... 36 (ε) Συµβούλιο Παιδιών-Αντιπροσώπων......................................... 37 6. ιαγωνισµός Ζωγραφικής...................................................... 39 7. ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ................................................................ 40 Επεξήγηση ραστηριοτήτων.................................................. 40 Αφίσα Τα σκουπίδια δεν είναι άχρηστα υλικά - Χρόνοι διάλυσης απορριµµάτων στη θάλασσα............................. 46 Αφίσα Ο θαλάσσιος κόσµος................................................... 47 Αφίσα Απειλούµενα είδη των Ελληνικών Θαλασσών.......................... 48 Αφίσα «Ανθρώπινες απειλές για το θαλάσσιο περιβάλλον Τι προφέρουν οι θάλασσες και οι ωκεανοί».................................. 49 Αίτηση Συµµετοχής........................................................ 50 Έντυπο Αξιολόγησης Προγράµµατος......................................... 52

1 Εισαγωγή Η Ελληνική Ένωση Προστασίας Θαλάσσιου Περιβάλλοντος (HELMEPA) είναι ένας μηκυβερνητικός, μη-κερδοσκοπικός οργανισμός που ιδρύθηκε το 1982 από τους ανθρώπους της Ελληνικής Ναυτιλίας με σκοπό τη δημιουργία περιβαλλοντικής συνείδησης στο χώρο της ναυτιλιακής βιομηχανίας από πλοιοκτήτη μέχρι ναύτη. Καθώς οι άνθρωποι της Ελληνικής Ναυτιλιακής Οικογένειας κατάγονται παραδοσιακά από παράκτιες και νησιωτικές περιοχές που έχουν δημιουργήσει ιστορικούς δεσμούς με τη θάλασσα, ήταν φυσικό να απαιτήσουν όλοι από την αρχή να αναλάβει η HELMEPA πρωτοβουλίες για την περιβαλλοντική ενημέρωση και της ευρύτερης κοινωνίας. Η απαίτηση αυτή αποτελεί και αναγνώριση του γεγονότος ότι το 90% της θαλάσσιας ρύπανσης προέρχεται από ανθρώπινες δραστηριότητες στη στεριά και όχι στη θάλασσα. Έτσι, από το 1983 η HELMEPA πραγματοποιεί ετήσιες εκστρατείες ενημέρωσης κοινού με μέσα όπως περιβαλλοντικές εκθέσεις σε διάφορες περιοχές της χώρας, εθελοντικούς καθαρισμούς ακτών, τηλεοπτικά μηνύματα, έντυπο υλικό και μαθητικούς διαγωνισμούς αφίσας. Σύμβολο αυτών των εκστρατειών είναι ο γνωστός σε όλους μας Γλάρος της HELMEPA. Από το 1993 οι πρωτοβουλίες της HELMEPA για την ενημέρωση του ευρύτερου κοινού έχουν επικεντρωθεί στη λειτουργία ενός πρότυπου Προγράμματος περιβαλλοντικής εκπαίδευσης για παιδιά 5-13 ετών με τίτλο Παιδική HELMEPA. Το Πρόγραμμα αυτό έχει πλέον υιοθετηθεί και εφαρμόζεται και σε άλλες χώρες, από την Κύπρο μέχρι και τη μακρινή Αυστραλία, όπου η HELMEPA έχει προωθήσει την ίδρυση παρόμοιων με αυτήν Ενώσεων. Σεπτέμβριος 2014 7

2 Προς Εκπαιδευτικούς Τα μέλη της HELMEPA, Έλληνες ναυτικοί και πλοιοκτήτες μαζί με εταιρείες και οργανισμούς στην Ελλάδα και το εξωτερικό, προσφέρουν στη μαθητική κοινότητα της χώρας μας το περιβαλλοντικό εκπαιδευτικό Πρόγραμμα Παιδική HELMEPA. Το Πρόγραμμα υλοποιείται με το ετήσιο Σχέδιο Δράσης από ομάδα επιστημονικών στελεχών της HELMEPA στον Τομέα Περιβαλλοντικής Ενημέρωσης. Όπως η HELMEPA βασίζεται στην εθελοντική δέσμευση όσων θέλουν να βοηθήσουν να επικρατήσει περιβαλλοντική συνείδηση στη ναυτιλιακή βιομηχανία, έτσι και το Πρόγραμμα αυτό αποτείνεται στους Εκπαιδευτικούς που θέλουν κάτι να αλλάξει στην συμπεριφορά μας προς το περιβάλλον. Λάθη των παλαιότερων γενεών είτε από άγνοια, είτε από αδιαφορία οδήγησαν στη ρύπανση του περιβάλλοντος που, αν δεν περιοριστεί, οι αυριανοί κάτοικοι του πλανήτη θα αντιμετωπίσουν προβλήματα που η λύση τους μπορεί να είναι αδύνατη. Ειδικότερα, το θαυμάσιο θαλάσσιο περιβάλλον της Ελλάδας, της οποίας το πλούσιο πολιτιστικό παρελθόν συχνά προσβάλλουμε με τις πράξεις μας, έχει ανάγκη από τη δική μας προστασία. Το Σχέδιο Δράσης βρίσκεται στην ιστοσελίδα της Παιδικής HELMEPA www.helmepajunior.gr μαζί με λεπτομέρειες και χρήσιμες πληροφορίες για τη λειτουργία του Προγράμματος. Αποστέλλεται σε όσους συμπληρώσουν Αίτηση για συμμετοχή στο Πρόγραμμα, καθώς και σε Διευθυντές σχολείων που ενδιαφέρονται να ενημερώσουν Εκπαιδευτικούς. Όλοι μας στη HELMEPA εκφράζουμε την ευχή όπως τα σημερινά παιδιά αποκτήσουν εκείνες τις γνώσεις και ικανότητες που θα τα κάνουν υπεύθυνους και περιβαλλοντικά συνειδητούς πολίτες. 8

3 Τι είναι η Παιδική HELMEPA ; Είναι ένα Πρόγραμμα περιβαλλοντικής εκπαίδευσης που προσφέρει κάθε χρόνο τη δυνατότητα σε 4.000-6.000 μικρούς μαθητές που γίνονται εθελοντικά μέλη του, να ενημερωθούν και αναλάβουν δράση για την προστασία του θαλάσσιου περιβάλλοντος της πατρίδας μας. Οργανωμένοι σε Ομάδες των 10 και υπό την επίβλεψη ενός Εθελοντή Εκπαιδευτικού, οι μαθητές επιλέγουν και πραγματοποιούν δραστηριότητες του Προγράμματος για διάστημα ενός έτους. Ίδρυση Η Παιδική HELMEPA δημιουργήθηκε το 1993 ύστερα από προτάσεις 150.000 μαθητών που επισκέφθηκαν τις περιβαλλοντικές εκθέσεις της HELMEPA την περίοδο 1983-1992 και ενημερώθηκαν για τη σημασία του θαλάσσιου περιβάλλοντος και για τους κινδύνους που το απειλούν. Η συντονισμένη έρευνα που έγινε μεταξύ των παιδιών έδειξε ότι οι ηλικίες 5-13 ετών είναι το πιο δεκτικό τμήμα της νεολαίας στο περιβαλλοντικό μήνυμα της HELMEPA. Επίσης, προτάσεις πολλών μαθητών έδειξαν ότι τα παιδιά ζητούσαν να τους δοθεί ένα βήμα από όπου να μπορούν να εκφράζουν τις ανησυχίες τους για το περιβάλλον, να προβάλλουν ιδέες τους και να διεκδικούν από τους μεγαλύτερους το σεβασμό που δικαιούνται. Σκοπός Να δώσει τη δυνατότητα στα παιδιά που συμμετέχουν στο Πρόγραμμα να γίνουν υπεύθυνοι, περιβαλλοντικά ενήμεροι και ενεργοί αυριανοί πολίτες. Με τη συμμετοχή τους αυτή, τα παιδιά γνωρίζουν το φυσικό περιβάλλον της πατρίδας μας μαθαίνοντας πόσο σημαντικό είναι και γιατί πρέπει να το προστατεύουμε. Μέσα από τις δραστηριότητες του Προγράμματος αναδεικνύεται η σχέση μεταξύ της καθημερινής ατομικής συμπεριφοράς και ρύπανσης του περιβάλλοντος. Τα παιδιά ανακαλύπτουν ότι η λύση σημαντικών περιβαλλοντικών προβλημάτων, όπως είναι τα σκουπίδια στις ακτές, δε δίνεται μόνο από ΟΤΑ και κυβερνήσεις αλλά και από την περιβαλλοντικά υπεύθυνη συμπεριφορά του καθενός μας. Το Πρόγραμμα στοχεύει ακόμη και στη δημιουργία συλλογικού πνεύματος ανάμεσα στους εθελοντές-μέλη του. Μέσα στην Ομάδα, τα 10 μέλη της μαθαίνουν να συνεργάζονται μεταξύ τους, να αναλαμβάνουν πρωτοβουλίες και να αναπτύσσουν ικανότητες οργάνωσης και συντονισμού. Έτσι, μέσα από το συναγωνισμό μεταξύ των Ομάδων, τα παιδιά αναπτύσσουν αρχές ευγενικής μεταξύ τους άμιλλας. Με τις εμπειρίες που αποκτούν από τη συμμετοχή τους στο Πρόγραμμα, τα μέλη του ευαισθητοποιούνται και γίνονται οι πιο αποτελεσματικοί φορείς σωστών περιβαλλοντικών μηνυμάτων στην τοπική τους κοινωνία. Οι Εκπαιδευτικοί που επιθυμούν να πάρουν μέρος στο Πρόγραμμα της Παιδικής HELMEPA και θέλουν περισσότερες πληροφορίες μπορούν να επισκεφθούν το διαδικτυακό τόπο www.helmepajunior.gr ή να επικοινωνήσουν με τους υπεύθυνους του προγράμματος: e-mail: helmepajunior@helmepajunior.gr τηλ: 210-9343088, fax: 210-9407327. 9

4 Περιβαλλοντικές Εκθέσεις Η HELMEPA λειτουργεί δύο μόνιμες Περιβαλλοντικές Εκθέσεις, που φιλοξενούνται από την Εταιρεία-Μέλος Costamare Shipping Company SA στο Παλαιό Φάληρο και στο κτίριο Ceres στον Πειραιά. Την τελευταία πενταετία πάνω από 11.000 μαθητές επισκέφθηκαν τις παραπάνω Εκθέσεις από σχολεία της Αθήνας και του Πειραιά, ενώ την Έκθεση στον Πειραιά επισκέπτονται επίσης σπουδαστές Ναυτικών Ακαδημιών, φοιτητές Πανεπιστημίων και στελέχη της ελληνικής και διεθνούς ναυτιλίας. Oι ενδιαφερόμενοι Εκπαιδευτικοί μπορούν να επικοινωνούν στο 210 9343088 για να προγραμματίσουν επισκέψεις στις Περιβαλλοντικές Εκθέσεις. Τις δαπάνες μεταφοράς μαθητών των Δημόσιων Σχολείων από Αθήνα και Πειραιά, προσφέρει η HELMEPA. 10

5 Σχέδιο ράσης Παιδικής HELMEPA Το Πρόγραμμα της Παιδικής HELMEPA εκτελείται με ένα Σχέδιο Δράσης που θέτει τους κανόνες για να λειτουργήσει όσο γίνεται καλύτερα προς όφελος των παιδιών, του περιβάλλοντος και των τοπικών κοινωνιών. Το Σχέδιο Δράσης ανανεώνεται κάθε χρόνο με βάση την εμπειρία που αποκτάται, τις συνθήκες που επικρατούν και τις προτάσεις για αλλαγές που γίνονται από παιδιά, Εκπαιδευτικούς και γονείς. Στο τέλος του Σχεδίου Δράσης βρίσκεται το Έντυπο Αξιολόγησης του Προγράμματος Παιδική HELMEPA. Η συμπλήρωση του από τους εθελοντές Εκπαιδευτικούς και αποστολή του στη HELMEPA είναι σημαντική για την περαιτέρω βελτίωση του Προγράμματος. (α) Συµµετοχή Το ετήσιο εύρος συμμετοχής των 400-600 Ομάδων με 4.000-6.000 παιδιά, τέθηκε ώστε η Παιδική HELMEPA να καλύπτει σε λογικά πλαίσια τις δαπάνες των δράσεων των Ομάδων Δημόσιων Δημοτικών Σχολείων και Νηπιαγωγείων, που συμμετέχουν στο Πρόγραμμα και να παρέχει την απαραίτητη υποστήριξη σε όλες τις Ομάδες Δημόσιων και Ιδιωτικών Σχολείων. Κάθε μαθητής/μαθήτρια ηλικίας 5-13 ετών, από οποιοδήποτε μέρος της Ελλάδας, μπορεί να γίνει μέλος της Παιδικής HELMEPA συμμετέχοντας σε μια Ομάδα 10 παιδιών ίδιας ηλικίας και ίδιου σχολείου. Οι Ομάδες των παιδιών διακρίνονται στις παρακάτω κατηγορίες και ηλικίες: Κατηγορία Α Β Γ Δ Παιδιά Μέλη 6-7 ετών 8-9 ετών 10-11 ετών 12-13 ετών Ειδικές Κατηγορίες Ε μαθητές διαφόρων ηλικιών (μονοθέσια ή διθέσια σχολεία) Ν παιδιά Νηπιαγωγείων* Κ μαθητές Κέντρων Ειδικής Αγωγής* Οι Ομάδες δραστηριοποιούνται και συναγωνίζονται μεταξύ τους στις 13 γεωγραφικές περιοχές που φαίνονται στο χάρτη. 12 *Στις κατηγορίες (Ν) και (Κ ) τα παιδιά συμμετέχουν με ευθύνη των Νηπιαγωγών και Εκπαιδευτικών τους, οι οποίοι και αλληλογραφούν με τη HELMEPA.

(β) Λειτουργία Οµάδας Για να σχηματιστεί μία Ομάδα Παιδικής HELMEPA με εθελοντική συμμετοχή 10 μαθητών χρειάζεται τα παιδιά αυτά να έχουν τη διάθεση να πάρουν μέρος στις κοινές προσπάθειες για την προστασία του θαλάσσιου περιβάλλοντος. Απαραίτητη προϋπόθεση για την επιτυχή συμμετοχή της Ομάδας στο Πρόγραμμα είναι η εθελοντική συνδρομή ενός Εκπαιδευτικού που θα επιβλέπει και θα συμβουλεύει την Ομάδα στις δραστηριότητές της. Στόχος κάθε Ομάδας είναι να πραγματοποιήσει 12 ή και περισσότερες από τις 30 δραστηριότητες του Προγράμματος και τουλάχιστον μία από κάθε θεματική ενότητα, ώστε να είναι υποψήφια για το Συμβούλιο Αντιπροσώπων. Κάθε Ομάδα εκλέγει την/τον Αρχηγό της, που είναι ο σύνδεσμός της με την Παιδική HELMEPA. Ο/Η Αρχηγός συμπληρώνει με τη βοήθεια του Εθελοντή Εκπαιδευτικού την Αίτηση Συμμετοχής Ομάδας (με μικρά γράμματα) που βρίσκεται στο τέλος του Σχεδίου Δράσης ή στην ιστοσελίδα του Προγράμματος www.helmepajunior.gr και τη στέλνει στην Παιδική HELMEPA. Οι Αιτήσεις Συμμετοχής Ομάδας γίνονται δεκτές στην Παιδική HELMEPA από την αρχή του σχολικού έτους μέχρι και την 31η Ιανουαρίου. Εφόσον ο αριθμός των 6.000 παιδιών συμπληρωθεί πριν την 31η Ιανουαρίου, δεν θα γίνονται δεκτές άλλες Αιτήσεις. 13

Υ π ο χ ρ ε ώ σ ε ι ς Α ρ χ η γ ο ύ Συµπληρώνει λεπτοµερώς και µε καθαρά γράµµατα την Αίτηση Συµµετοχής Οµάδας. Μοιράζει στα µέλη της Οµάδας τις ταυτότητες και τις κονκάρδες της Παιδικής HELMEPA και τους προτρέπει να τις φορούν κατά τις δραστηριότητες. ιαχειρίζεται την αλληλογραφία της Οµάδας µε την Παιδική HELMEPA και ενηµερώνει τα µέλη της Οµάδας. Ενηµερώνει την Παιδική HELMEPA κάθε τρίµηνο, µε Εκθέσεις του για τις δραστηριότητες της Οµάδας. Ενηµερώνει την Παιδική HELMEPA αν κάποιο µέλος της Οµάδας αποχωρήσει ή αλλάξει διεύθυνση. Οι εκθέσεις δραστηριοτήτων πρέπει να είναι τακτοποιημένες σε μορφή τετραδίου, ντοσιέ ή ακόμα να αποσταλούν με e-mail ή με cd. Οι δραστηριότητες περιγράφονται συνοπτικά στην αρχή της έκθεσης και ακολουθούν με την ίδια σειρά δείγματα και σχετικό υλικό, (π.χ. φωτογραφίες, αντίτυπα εργασιών, ηχογραφήσεις κλπ). Κάθε Σεπτέμβριο, οι Ομάδες της προηγούμενης σχολικής χρονιάς αυτομάτως διαλύονται. Τα μέλη τους διατηρούν τις κονκάρδες τους και αν θέλουν δηλώνουν συμμετοχή σε νέα Ομάδα σύμφωνα με την ηλικία τους, σε επόμενη σχολική χρονιά.

(γ) ραστηριότητες Τα μέλη της Ομάδας εκτελούν δραστηριότητες που τα βοηθούν να κατανοήσουν τα περιβαλλοντικά ζητήματα, να μάθουν για τη ναυτιλία και να έρθουν σε μια πρώτη επαφή με τις επιστήμες. Για ορισμένες δραστηριότητες είναι απαραίτητο η Ομάδα, με τη βοήθεια του Εθελοντή Εκπαιδευτικού, να εξασφαλίζει τη συνδρομή και συμμετοχή της Τοπικής Αυτοδιοίκησης και φορέων της Πολιτείας. Οι Δημόσιοι αυτοί Οργανισμοί μπορούν να συμβάλουν αποτελεσματικά στην επιτυχία του Προγράμματος προβάλλοντας συγχρόνως την περιβαλλοντική ευαισθησία των κρατικών φορέων της χώρας μας, ιδιαίτερα σε τουριστικές περιοχές. Ακολουθούν οι δραστηριότητες ομαδοποιημένες σε 4 θεματικές ενότητες. Ειδικό Παράρτημα για τους Εθελοντές Εκπαιδευτικούς στο τέλος του Σχεδίου Δράσης παρέχει υποστηρικτικές πληροφορίες για την καλύτερη επεξήγηση ορισμένων δραστηριοτήτων, ενώ στο φάκελο «Υποστηρικτικό του υλικό Σχεδίου Δράσης» υπάρχει χρήσιμο υλικό. Για κάποιες από τις δραστηριότητες μπορείτε να ενημερώσετε τα τοπικά Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης, ώστε να έχουν τη δυνατότητα να καλύψουν το γεγονός. Οι θεματικές ενότητες είναι: Μαθαίνω για το Περιβάλλον µε Παιχνίδια και Πειράµατα Αναλαµβάνω ράση Σαλπάρω για τη Γνώση - Μαθαίνω για τη Ναυτιλία Καλλιτέχνης για το Περιβάλλον Οι πιο πρωτότυπες από τις δραστηριότητες, θα φιλοξενούνται στην τριμηνιαία εφημερίδα Τα Γλαρόπουλα ή/και στην ιστοσελίδα της Παιδικής HELMEPA www.helmepajunior.gr 15

Μαθαίνω για το Περιβάλλον µε Παιχνίδια και Πειράµατα 1. Συνάντηση οικογένειας πιγκουίνων Ο θηλυκός Αυτοκρατορικός Πιγκουίνος μόλις γεννήσει το αυγό του, το αφήνει και ξεκινάει ένα ταξίδι προς την ανοιχτή θάλασσα για αναζήτηση τροφής, που μπορεί να διαρκέσει μέχρι και δύο μήνες. Το διάστημα αυτό ο αρσενικός Αυτοκρατορικός Πιγκουίνος κλωσάει το αυγό του ζευγαριού και όταν αυτό εκκολαφθεί φροντίζει το μικρό τους. Όταν ο θηλυκός πιγκουίνος επιστρέψει στη θορυβώδη αποικία, ο μόνος τρόπος να βρει την οικογένειά του είναι αναγνωρίζοντας το «τραγούδι» του αρσενικού. Αργότερα, όταν το μικρό μεγαλώσει πρέπει και αυτό, αλλά και η μητέρα του να μάθουν να αναγνωρίζουν ο ένας τη φωνή του άλλου για να σμίγουν. Η επιβίωση του μικρού πιγκουίνου εξαρτάται από την ικανότητα της οικογένειας να αναγνωρίζει τα μέλη της μέσα από ένα συγκεκριμένο «τραγούδι». Εκτυπώστε τις ρυθμικές κάρτες που υπάρχουν στο φάκελο «Συνοδευτικό υλικό του Σχεδίου Δράσης» και βιώστε πώς οι γονείς και τα μωρά πιγκουίνοι βρίσκουν τις οικογένειές τους σε μεγάλες και θορυβώδεις αποικίες, παίζοντας το παιχνίδι που ακολουθεί. Υλικά: Ρυθμικές κάρτες Διαδικασία: 1. Μοιράστε τις ρυθμικές κάρτες. 2. Όταν δοθεί το σήμα «βρες τους συγγενείς σου» κάθε ένας από εσάς πρέπει να κάνει το ρυθμό που λέει η κάρτα του. (Προσοχή! Δεν πρέπει να δείχνετε την κάρτα σας στους συμμαθητές σας.) 3. Σκοπός σας, εκτός από το να αναπαράγετε συνέχεια το ρυθμό της κάρτα σας, είναι να παρατηρήσετε και να ακούσετε το ρυθμό των συμμαθητών σας, ώστε να βρείτε τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειάς σας. 4. Η δραστηριότητα τελειώνει όταν όλα τα μέλη κάθε οικογένειας επανενωθούν. Συζητείστε τα αποτελέσματα αυτής της δραστηριότητας. Τι θα συνέβαινε αν ένας πιγκουίνος δεν μπορούσε να βρει το μικρό του ή ένα μικρό δεν μπορούσε να βρει τους γονείς του; 17

2. Απειλούμενα είδη των ελληνικών θαλασσών Λαμβάνοντας υπόψη τις πιο πρόσφατες δημοσιεύσεις για την κατανομή και αφθονία των οργανισμών στις ελληνικές θάλασσες, διαπιστώθηκε ότι κάποια είδη όλο και περισσότερο τείνουν να εξαφανιστούν. Περιβαλλοντικοί παράγοντες, όπως η θερμοκρασία και η ποιότητα των νερών, αλλά και η ανθρώπινη δραστηριότητα συμβάλλουν στην εξαφάνισή τους. Βρείτε στο τέλος του Σχεδίου Δράσης τη σχετική αφίσα με ενδεικτικά απειλούμενα είδη των ελληνικών θαλασσών. Μπορείτε να κάνετε τη δική σας έρευνα για να βρείτε και τα υπόλοιπα απειλούμενα είδη στις ελληνικές θάλασσες ή ακόμη να επιλέξετε ένα ή περισσότερα είδη θαλάσσιων οργανισμών και να ανακαλύψετε τι τα απειλεί. Επίσης, μπορείτε να μεταμορφωθείτε σε θαλάσσιους οργανισμούς και να βιώσετε τις απειλές που αντιμετωπίζουν, παίζοντας το παρακάτω παιχνίδι. Υλικά: Χώρος για παιχνίδι οριοθετημένος από 4 κώνους ή άλλα αντικείμενα Ταμπελάκια με απειλές (στο φάκελο «Συνοδευτικό υλικό του Σχεδίου Δράσης») Ταμπελάκια με θαλάσσιους οργανισμούς (στο φάκελο «Συνοδευτικό υλικό του Σχεδίου Δράσης») Διαδικασία: 1. Χωριστείτε σε «απειλές» και «θαλάσσιους οργανισμούς». Οι «απειλές» είναι από τη μία πλευρά και οι «θαλάσσιοι οργανισμοί» από την άλλη. 2. Οι «απειλές» φορώντας τα ταμπελάκια τους, απλώνονται στο χώρο. 3. Οι «θαλάσσιοι οργανισμοί» φορώντας τα ταμπελάκια τους, πρέπει να φτάσουν από τη μία πλευρά της περιοχής στην άλλη όπου βρίσκεται η φωλιά τους, χωρίς να παγιδευτούν από τις «απειλές». 4. Όσοι «θαλάσσιοι οργανισμοί» παγιδεύονται, βγαίνουν από το παιχνίδι μαζί με τις απειλές που τους παγίδευσαν. 5. Επαναλάβετε άλλη μία φορά και δείτε ποιοι οργανισμοί κατάφεραν να γλιτώσουν! 18 6. Κουβεντιάστε πώς οι δύο ομάδες επηρεάζουν η μία την άλλη, από ποια απειλή «παγιδεύτηκε» ο κάθε θαλάσσιος οργανισμός και μετά αλλάξτε ρόλους. (Προς Εκπαιδευτικούς: Για περισσότερες πληροφορίες βλέπετε παράρτημα)

3. Φτιάχνω παγίδες ατμοσφαιρικής ρύπανσης Σύμφωνα με το Υπουργείο Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής, «Ατμοσφαιρική ρύπανση καλείται η παρουσία στην ατμόσφαιρα ρύπων σε ποσότητα, συγκέντρωση ή διάρκεια που μπορούν να προκαλέσουν αρνητικές επιπτώσεις στην υγεία, στους ζωντανούς οργανισμούς και στα οικοσυστήματα και γενικά να καταστήσουν το περιβάλλον ακατάλληλο για τις επιθυμητές χρήσεις του. Κάτω από ορισμένες συνθήκες, η ατμοσφαιρική ρύπανση μπορεί να φτάσει σε επίπεδα που μπορεί να δημιουργήσουν ανεπιθύμητες συνθήκες διαβίωσης.» Τις περισσότερες φορές η ατμοσφαιρική ρύπανση δεν είναι ορατή, με τις παρακάτω οδηγίες όμως θα καταφέρετε να την παγιδεύσετε και να την δείτε. Υλικά: 2 χάρτινα λευκά πιάτα Χοντρή κλωστή Στυλό Μαρκαδόρους - μπογιές Βαζελίνη Μεγεθυντικό φακό j Διαδικασία: 1. Δημιουργήστε με τους μαρκαδόρους στην εξωτερική πλευρά κάθε πιάτου μηνύματα και όμορφες ζωγραφιές για το περιβάλλον (ψαράκια, δέντρα, τη Γη, λουλούδια, κλπ), ώστε να ευαισθητοποιηθούν όσοι δουν τις παγίδες. 2. Χρησιμοποιώντας το στυλό ανοίξτε 2 τρύπες στο πιάτο και περάστε την κλωστή από μέσα. Κάντε κόμπο τις άκρες της κλωστής. 3. Αλείψτε την εσωτερική πλευρά του πιάτου με μία λεπτή στρώση βαζελίνης και οι παγίδες σας είναι έτοιμες. 4. Κρεμάστε τη μία παγίδα μέσα στην τάξη σας και την άλλη εκτός. 5. Ύστερα από 15 περίπου μέρες συγκρίνετε τις 2 παγίδες χρησιμοποιώντας το μεγεθυντικό φακό. 19

4. Δημιουργώ - παίζω περιβαλλοντικό παιχνίδι Δημιουργήστε το δικό σας περιβαλλοντικό παιχνίδι, τύπου «Μονόπολη», «Φιδάκι» ή παίξτε κάποιο από τα τρία παιχνίδια που υπάρχουν στο φάκελο «Συνοδευτικό υλικό του Σχεδίου Δράσης». Τις ερωτήσεις που προτείνουμε, μπορείτε να τις χρησιμοποιήσετε και στα δικά σας παιχνίδια. 20 5. Ψαρεύω σκουπίδια Με αυτό το διασκεδαστικό παιχνίδι γνωρίστε το χρόνο διάλυσης των απορριμμάτων στο θαλάσσιο περιβάλλον. Υλικά: Ένα μπλε σεντόνι που συμβολίζει τη θάλασσα Χοντρή κλωστή Μαγνητάκια Κομμάτι ξύλο ή καλάμι Συνδετήρες Κάρτες σκουπιδιών (υπάρχουν στο φάκελο «Συνοδευτικό υλικό του Σχεδίου Δράσης» Κόλα Σελοτέιπ Διαδικασία: 1. Εκτυπώστε τις κάρτες σκουπιδιών που υπάρχουν στο φάκελο «Συνοδευτικό υλικό του Σχεδίου Δράσης» ή φτιάξτε δικές σας. Αν υπάρχει δυνατότητα πλαστικοποιήστε τις πριν τις κόψετε. Τοποθετήστε το συνδετήρα πάνω στην κάρτα και κολλήστε τον με σελοτέιπ. 2. Τοποθετήστε τις κάρτες πάνω στο μπλε σεντόνι σε διάφορα σημεία. Μόλις βρωμίσατε τη θάλασσα κάτι πρέπει να κάνετε γι αυτό! 3. Κολλήστε το μαγνήτη πάνω στη μία άκρη της κλωστής και την άλλη άκρη δέστε τη στο ξύλο. Το καλάμι σας είναι έτοιμο. Είστε έτοιμοι να καθαρίσετε τη θάλασσα ψαρεύοντας σκουπίδια και να μάθετε τον χρόνο διάλυσης των σκουπιδιών! Αν θέλετε, μπορείτε να τοποθετήσετε ψάρια που έχετε δημιουργήσει ανάμεσα στα σκουπίδια. Προσοχή όμως μην τα ψαρέψετε!

6. Ο κύκλος του νερού Μιλήστε για τον υδρολογικό κύκλο και τις διάφορες μορφές που παίρνει το νερό κατά τη διάρκεια του ταξιδιού του από τη θάλασσα στα σύννεφα και ξανά πίσω στη θάλασσα. Πραγματοποιήστε το παρακάτω πείραμα για να κατανοήσετε καλύτερα πώς λειτουργεί και αποτυπώστε τον σαν ζωγραφιά στο χαρτί. Υλικά: 1 μεγάλο διαφανές γυάλινο δοχείο νερό 1 μικρό ποτήρι πλαστική μεμβράνη σελοτέιπ Διαδικασία: 1. Τοποθετήστε στο κέντρο του μεγάλου γυάλινου δοχείου το μικρό ποτήρι. 2. Ρίξτε νερό στο μεγάλο γυάλινο δοχείο (ως 1/3 περίπου) προσέχοντας να μην μπει νερό μέσα στο μικρό ποτήρι. 3. Σκεπάστε το μεγάλο δοχείο με την πλαστική μεμβράνη και σφραγίστε το με σελοτέιπ. 4. Τοποθετήστε το σε μέρος που να το βλέπει ο ήλιος και αφήστε το για αρκετή ώρα. 5. Παρακολουθήστε και συζητήστε πώς βρέθηκε νερό μέσα στο μικρό ποτήρι. (Προς Εκπαιδευτικούς: Για περισσότερες πληροφορίες βλέπετε παράρτημα) 7. Άμα θάψω τα σκουπίδια μου εξαφανίζονται; Έχετε αναρωτηθεί τι γίνονται τα σκουπίδια από τη στιγμή που φεύγουν από το σπίτι σας και πάνε στους Χώρους Υγειονομικής Ταφής Απορριμμάτων; Θάβοντας τα απορρίμματά μας στο έδαφος αυτά εξαφανίζονται; Κάντε το παρακάτω πείραμα, σχολιάστε με τον Εθελοντή Εκπαιδευτικό τα ευρήματά σας και στείλτε μας μια αναφορά των αποτελεσμάτων και των συμπερασμάτων σας. 21

Υλικά: Σκουπίδια Διαδικασία: 1. Συλλέξτε διάφορα είδη σκουπιδιών, όπως ένα πλαστικό μπουκάλι, ένα αλουμινένιο κουτάκι αναψυκτικού, μια εφημερίδα, φλούδες από φρούτα, κ.α. 2. Θάψτε τα σκουπίδια στον κήπο του σχολείου ή σε γλάστρες. 3. Ποτίζετε τα σκουπίδια σας κάθε δεύτερη μέρα για να επισπεύσετε την αποσύνθεσή τους. 4. Ξεθάψτε τα μετά από περίπου μια βδομάδα. 5. Τι έχει συμβεί; Σε τι κατάσταση είναι κάθε ένα από τα υλικά που θάφτηκαν; (Προς Εκπαιδευτικούς: Για περισσότερες πληροφορίες βλέπετε παράρτημα) 8. Καθαρισμός της θάλασσας από πετρελαιοκηλίδα H διαρροή πετρελαίου στη θάλασσα έχει δυσμενείς επιπτώσεις στο θαλάσσιο οικοσύστημα. Οι πετρελαιοκηλίδες είναι πολύ δύσκολο να αντιμετωπιστούν, κάτι που μπορείτε και οι ίδιοι να διαπιστώσετε αν κάνετε το παρακάτω πείραμα. Υλικά: 1 βαθύ πιάτο νερό 1 κουταλιά λάδι βαμβάκι χαρτοπετσέτα σταγονόμετρο κουτάλι 22

Διαδικασία: 1. Ρίξτε σε ένα πιάτο με νερό (αντιπροσωπεύει τη θάλασσα) μια κουταλιά λάδι (αντιπροσωπεύει την πετρελαιοκηλίδα) και ανακατέψτε ελαφρά (όπως κάνουν τα κύματα και ο αέρας). Προαιρετικά μπορείτε να βάλετε άμμο, πέτρες και άλλα αντικείμενα που συναντά κάποιος σε μία ακτή. 2. Προσπαθήστε να διαχωρίσετε το λάδι από το νερό (απομάκρυνση της πετρελαιοκηλίδας). Χρησιμοποιήστε βαμβάκι, χαρτοπετσέτες, σταγονόμετρο και κουτάλι. 3. Συζητήστε τις συνέπειες μιας πετρελαιοκηλίδας σε ένα θαλάσσιο οικοσύστημα. Aναλαµβάνω ράση 9. Ανακυκλώνω υλικά Οργανώστε πρόγραμμα ανακύκλωσης υλικών (πχ. αλουμινίου, χαρτιού, γυαλιού, πλαστικού) στο σχολείο και παροτρύνετε τους ενήλικες κατοίκους της περιοχής (οικογένεια, φίλους και γείτονες) να συμμετάσχουν στο πρόγραμμα. Σε περίπτωση που τα συγκεντρωμένα υλικά είναι πολλά και δεν υπάρχει κοντά κέντρο ανακύκλωσης, κινητοποιήστε την Τοπική Αυτοδιοίκηση προς τη δημιουργία τέτοιων κέντρων. Επίσης, μπορείτε να ξεκινήσετε πρόγραμμα ανακύκλωσης οργανικών απορριμμάτων (αποφάγια, φλούδες, φύλλα, κλαδιά) στο προαύλιο του σχολείου, δημιουργώντας πλούσιο οργανικό λίπασμα, μπαταριών, κινητών τηλεφώνων και ηλεκτρονικών υπολογιστών, ώστε τα χημικά στοιχεία που υπάρχουν σε αυτά τα απορρίμματα να μην προκαλέσουν ρύπανση του περιβάλλοντος. Στο φάκελο «Συνοδευτικό υλικό του Σχεδίου Δράσης» υπάρχουν οδηγίες για την παρασκευή ανακυκλωμένου χαρτιού μέσα στην Τάξη. 23

10. Εντοπίζω μια παράνομη χωματερή ή άλλες πηγές μόλυνσης Κάντε έρευνα, εντοπίστε, καταγράψτε και φωτογραφίστε κάποια παράνομη χωματερή ή άλλες πηγές μόλυνσης. Συζητήστε για τις επιπτώσεις που έχουν στο φυσικό περιβάλλον (ζώα, φυτά, έδαφος) και τους ανθρώπους (υγεία, οικονομία, τουρισμό κλπ). Αναζητήστε απαντήσεις στο γιατί πετάνε οι άνθρωποι τα απορρίμματά τους εκεί και τι άλλο θα μπορούσαν να κάνουν. Σαν δεύτερο σκέλος της δραστηριότητας, μπορείτε να στείλετε τα αποτελέσματα της έρευνάς σας στον τοπικό Τύπο και ΜΜΕ καθώς και στους αρμόδιους φορείς (Δήμο/Κοινότητα, Λιμεναρχείο, Υπουργείο) ή ακόμα και να τους επισκεφτείτε, ζητώντας να ληφθούν τα απαραίτητα μέτρα. Προτείνετε λύσεις με βάση τις ανάγκες του τόπου σας και στείλτε την έρευνά σας στην Παιδική HELMEPA για να καταχωρηθεί στην ιστοσελίδα της. 11. Φυτεύω κήπο ή κάνω Δεντροφύτευση Αφού έχετε ενημερωθεί για τα φυτά που ευδοκιμούν στην περιοχή σας, οργανώστε ημέρα δεντροφύτευσης σε συνεργασία με την Τοπική Αυτοδιοίκηση ή με ιδιωτικούς φορείς. Μπορείτε ακόμη να φτιάξετε το δικό σας σχολικό κήπο και να δείτε τους κόπους σας να αποδίδουν «καρπούς». Αφού πραγματοποιήσετε τη δράση σας, στείλτε μας: τον αριθμό και τον τύπο (επιστημονική ή κοινή ονομασία) των δέντρων που φυτέψατε, καθώς και την ημερομηνία και την περιοχή στην οποία έγινε η δράση. 24

12. Καθαρίζω εθελοντικά την ακτή και την υιοθετώ Η δραστηριότητα αυτή γίνεται με τα παρακάτω τέσσερα βήματα. Σε περιοχές μακριά από τη θάλασσα, μπορεί να γίνει σε ακτή λίμνης ή κοίτης ποταμού. Βήμα 1ο Επιλέξτε μια κοντινή ακτή σε συνεργασία με το Δήμο ή την Κοινότητα. Εφοδιαστείτε με γάντια και σακούλες και καθαρίστε την ακτή καταγράφοντας στο ειδικό Δελτίο Καταγραφής τα απορρίμματα που μαζεύετε. Το Δελτίο Καταγραφής βρίσκεται στο φάκελο «Συνοδευτικό υλικό του Σχεδίου Δράσης», καθώς και στην ιστοσελίδα της Παιδικής HELMEPA. Αφού το συμπληρώσετε, στείλτε το στα γραφεία της Παιδικής HELMEPA. Οι πληροφορίες που συλλέγονται από τα Δελτία Καταγραφής, επεξεργάζονται από τη HELMEPA και κάθε χρόνο αποστέλλονται στον Περιβαλλοντικό Οργανισμό Ocean Conservancy των ΗΠΑ, που οργανώνει δραστηριότητες για τον καθαρισμό και την προστασία των θαλασσών και ωκεανών του πλανήτη. Είναι σημαντικό η καταγραφή των Δελτίων να γίνεται με ακρίβεια, καθώς τα στοιχεία αυτά βοηθούν τους επιστήμονες να μελετήσουν πόσα και ποια σκουπίδια καταλήγουν στις θάλασσες, πώς ταξιδεύουν στους ωκεανούς και τι μπορούμε να κάνουμε για το πρόβλημα αυτό. Με αυτό τον τρόπο συμβάλλετε ενεργά στην Προστασία του Θαλάσσιου Περιβάλλοντος! Βήμα 2ο Συζητήστε τα αποτελέσματα από τον καθαρισμό ακτής όπως: Ποια ήταν τα περισσότερα απορρίμματα που παρατηρήσατε; Από πού προέρχονται; Από τι υλικό είναι φτιαγμένα; Πόσο καιρό μένουν στο περιβάλλον μέχρι να διαλυθούν; Τι επιπτώσεις μπορεί να έχουν; Τι μπορείτε να κάνετε εσείς στην καθημερινότητά σας για το πρόβλημα των απορριμμάτων; Ένας καθαρισμός αρκεί ή θα πρέπει να ακολουθήσουν κι άλλοι; 25

Βήμα 3ο Αν πιστεύετε ότι ένας καθαρισμός δεν είναι αρκετός για την προστασία της συγκεκριμένης ακτής, όπως συμβαίνει σχεδόν πάντα, υιοθετήστε την. Κατασκευάστε με απλά υλικά μια πινακίδα με περιβαλλοντικό μήνυμα και τοποθετήστε τη στην ακτή ώστε να είναι φανερή η υιοθεσία από το σχολείο σας. Επαναλάβετε τους καθαρισμούς σε τακτά χρονικά διαστήματα για να έχετε πλήρη εικόνα της κατάστασης της ακτής σας. Βήμα 4ο Δημοσιοποιήστε τα αποτελέσματα των καθαρισμών σε τοπικούς φορείς (Δήμος/Κοινότητα, Λιμεναρχείο) και τον τοπικό Τύπο και ΜΜΕ εκφράζοντας παράλληλα και τα αιτήματά σας (πχ. σεβασμό στο περιβάλλον από όλους, τοποθέτηση κάδων, κ.α). 13. Καθαρίζω την αυλή του σχολείου μου, το δάσος, ή το πάρκο Εκτός από τις θάλασσες, τα σκουπίδια επιβαρύνουν επίσης τα δάση, τα πάρκα, ακόμα και τις αυλές των σχολείων. Προγραμματίστε καθαρισμό των παραπάνω περιοχών και προτρέψτε τους υπόλοιπους μαθητές του σχολείου να τις διατηρούν καθαρές. Στο φάκελο «Συνοδευτικό υλικό του Σχεδίου Δράσης» μπορείτε να βρείτε το σχετικό Δελτίο Καταγραφής Απορριμμάτων. 14. Στέλνω το μήνυμά μου για τις Παγκόσμιες Ημέρες Περιβάλλοντος και Ωκεανών Μέχρι την 30η Μαΐου στείλτε μας στην «Παιδική HELMEPA» ένα σύντομο μήνυμα για την Παγκόσμια Ημέρα Περιβάλλοντος που είναι η 5η Ιουνίου ή για την Παγκόσμια Ημέρα Ωκεανών που είναι η 8η Ιουνίου. Στο φάκελο «Συνοδευτικό υλικό του Σχεδίου Δράσης» υπάρχει αρχείο με ενδεικτικά μηνύματα που δημιούργησαν Ομάδες του Προγράμματος. 26

15. Διανέμω το ενημερωτικό υλικό της HELMEPA Μοιράστε και τοποθετήστε σε εμφανή σημεία στην περιοχή σας, το ενημερωτικό υλικό της HELMEPA (αφίσες) που σας αποστέλλεται κάθε καλοκαίρι, για να ευαισθητοποιηθεί η τοπική κοινωνία. Τα σημεία που θα τοποθετηθούν οι αφίσες μπορεί να είναι καταστήματα, γραφεία ή δημόσιες υπηρεσίες, αλλά πάντα θα πρέπει να γίνεται ύστερα από συνεννόηση με τους ιδιοκτήτες ή τους υπεύθυνους των κτιρίων. 16. Γράφω γράμμα στους γονείς μου για το περιβάλλον Μιλήστε με ένα γράμμα στους γονείς σας για τις ανησυχίες που έχετε για το περιβάλλον, για τις προσπάθειες που έχετε ήδη κάνει να το προστατέψετε, αλλά και για εκείνες που σκοπεύετε να κάνετε μέσα από το Πρόγραμμα της Παιδικής HELMEPA και ζητήστε τους να σας βοηθήσουν να ζήσετε σε έναν καλύτερο κόσμο. Το γράμμα μπορεί να είναι ατομικό ή να το γράψετε σαν Ομάδα στην Τάξη και να το δώσει ο καθένας στους γονείς του. Μην ξεχάσετε να μας στείλετε αντίγραφα! 17. Συμμετέχω στο Δίκτυο Ομάδων της Παιδικής HELMEPA Αρχές Φεβρουαρίου θα σας στείλουμε κατάλογο με τα Σχολεία και τις Ομάδες που συμμετέχουν στο Πρόγραμμα, καθώς και την ηλεκτρονική τους διεύθυνση (e mail) για να επικοινωνήσετε, να ανταλλάξετε απόψεις και φωτογραφίες από συγκεκριμένες δράσεις ή και να διοργανώσετε κάτι από κοινού (με κοντινά σχολεία). Με αυτό τον τρόπο θα διαπιστώσετε ότι υπάρχουν πολλά παιδιά σε όλη την Ελλάδα με τις ίδιες ανησυχίες με εσάς σχετικά με το περιβάλλον. 27