ΠΩΣ ΝΑ ΒΟΗΘΗΣΕΤΕ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΣΑΣ ΝΑ ΞΕΠΕΡΑΣΟΥΝ ΤΟΥΣ ΦΟΒΟΥΣ ΤΟΥΣ ΚΑΙ ΝΑ ΣΗΚΩΣΟΥΝ ΚΕΦΑΛΙ Ανδρέας Αρματάς
Σας ευχαριστώ που κατεβάσατε αυτό το έντυπο και για την εγγραφή σας στο newsletter το οποίο θα περιλαμβάνει συμβουλές για εσάς και τους αγαπημένους σας. Αυτό το έντυπο θα σας δώσει ιδέες που βασίζονται κυρίως σε σύγχρονες προσεγγίσεις της ψυχολογίας για να βοηθήσετε τα παιδιά σας να σηκώσουν κεφάλι και να αντιμετωπίσουν τους φόβους τους. Μπορείτε να το μοιραστείτε με όσους θέλουν να βοηθήσουν τα παιδιά τους αρκεί να διατηρήσετε το έντυπο στην αρχική του μορφή (ενθαρρύνετε τους να εγγραφούν στο newsletter για να λαμβάνουν επιπλέον χρήσιμες συμβουλές) Μοιραστείτε το με όσους θέλετε ηλεκτρονικά αλλά παρακαλώ μην το ανεβάσετε στο ίντερνετ. Πάμε, λοιπόν, να δημιουργήσουμε, περισσότερα παιδικά χαμόγελα!
Όλα τα παιδιά φοβούνται Ως ένα βαθμό πολύ καλά κάνουν. Είναι απολύτως φυσιολογικό και ο φόβος δρα προστατευτικά. Βέβαια, ο φόβος* υπάρχει και σε καταστάσεις όπου πιστεύουμε ότι κινδυνεύουμε ακόμα κι όταν δεν υπάρχει πραγματική απειλή. Οι περισσότεροι φόβοι είναι παροδικοί. Κάποιοι όμως εμμένουν, δεν μειώνονται σε ένταση ενώ σε κάποιες περιπτώσεις εντείνονται όσο περνά ο χρόνος. Τότε δυσχεραίνουν σημαντικά την καθημερινή ζωή. Χαρακτηριστικό της φοβίας είναι η συμπεριφορά αποφυγής: αποφεύγουμε επειδή φοβόμαστε. Μπορεί να ακούγεται λογική σαν πρακτική, αλλά όσο αποφεύγουμε τόσο μεγαλώνει ο φόβος. Είναι σαν να αποδεικνύουμε στον εαυτό μας ότι δεν μπορούμε να τα καταφέρουμε, ότι αυτό είναι δυνατότερο από εμάς. Έτσι την επόμενη φορά που θα έρθουμε αντιμέτωποι με αυτό το πιο δυνατό από εμάς θα το αποφύγουμε ακόμα πιο έντονα, μπαίνοντας σε έναν φαύλο κύκλο. Αν θέλετε να μιλήσουμε με επίσημα κριτήρια, απαραίτητη προϋπόθεση για να γίνει η διάγνωση της φοβίας είναι να επεμβαίνει σημαντικά στην καθημερινότητα του παιδιού και να διαρκεί τουλάχιστον 6 μήνες. σε όλες τις φοβίες υπάρχει συμπεριφορά αποφυγής *για λόγους απλούστευσης, οι φόβοι και οι φοβίες χρησιμοποιούνται ως ταυτόσημες έννοιες σε αυτό το έντυπο, αν και δεν είναι. Σε αντίθεση με τον φόβο, στην φοβία νοιώθουμε ότι είμαστε υπό τον έλεγχο της, εκδηλώνουμε συμπτώματα πανικού (στα παιδιά εκδηλώνεται συχνά με κλάμα, πάγωμα, προσκόλληση) και επεμβαίνει σημαντικά στη λειτουργικότητα μας.
Υπάρχει ποικιλία Υπάρχουν διάφορες κατηγορίες και υποκατηγορίες φοβιών. Οι συγκεκριμένες φοβίες Η κοινωνική φοβία Σε άλλη κατηγορία ανήκει και το: Άγχος του αποχωρισμού Ας τα δούμε αναλυτικότερα
Φοβίες Συγκεκριμένες φοβίες: Υπάρχουν διάφορες υποκατηγορίες. Είναι η ζωικού τύπου που περιλαμβάνει ζώα όπως σκύλος, αράχνη, κατσαρίδα, γάτα, μυρμήγκι, ποντίκι και φίδι. Οι φοβίες που σχετίζονται με το περιβάλλον και τα φυσικά φαινόμενα όπως βροντές, αστραπές, σεισμός, θάλασσα και τα ύψη. Οι συγκεκριμένες φοβίες στη θέα του αίματος, της ένεσης και του τραυματισμού (γενικά νοσοκομειακού ιατρικού τύπου). Οι φοβίες συγκεκριμένων καταστάσεων όπως αυτοκίνητο και ασανσέρ. Και οι «άλλου τύπου» συγκεκριμένες φοβίες, δηλαδή όλες οι υπόλοιπες που δεν κατατάσσονται στις παραπάνω υποκατηγορίες όπως είναι ο φόβος των μασκοφόρων, των κλόουν και της κατάποσης. Κοινωνική φοβία: Σε αυτή την κατηγορία το παιδί φοβάται και αποφεύγει καταστάσεις όπου εκτίθεται σε αγνώστους (π.χ. συμμετοχή σε πάρτι ή σε ομαδική εξωσχολική δραστηριότητα) ή όπου υπάρχει το ενδεχόμενο κριτικής (π.χ. να πει μάθημα στην τάξη μπροστά στους συμμαθητές ή να απαγγείλει ποίημα μπροστά σε θεατές).
Το άγχος του αποχωρισμού Τέλος, αν και ξεχωριστή κατηγορία, το άγχος του αποχωρισμού εκδηλώνεται με συμπεριφορές που παραπέμπουν σε φοβία. Το παιδί δείχνει διαρκή ή υπερβολική ανησυχία όταν προβλέπεται αποχωρισμός από το σπίτι ή από τα άτομα με τα οποία είναι προσκολλημένο. Υπάρχει φόβος ότι οι αγαπημένοι του θα πάθουν κακό ή ότι θα τους χάσει, άρνηση να πάει σχολείο ή να κοιμηθεί μόνο του, ενώ δεν είναι ασύνηθες να βλέπει εφιάλτες που σχετίζονται με αυτή την ανησυχία και να εκδηλώνει σωματικά συμπτώματα. Επίσημα, η διάρκεια πρέπει να είναι τουλάχιστον ένα μήνα. Τα πράγματα δεν είναι πάντα ξεκάθαρα. Για παράδειγμα, η έντονη άρνηση του παιδιού να πάει στο σχολείο. Μπορεί να συνδέεται με κοινωνική φοβία, με το άγχος του αποχωρισμού ή με άλλους παράγοντες όπως είναι ο εκφοβισμός από συμμαθητές.
Παράγοντες που συμβάλλουν στη δημιουργία φοβιών Ένας λόγος που μπορεί να αναπτυχθεί η φοβία σε κάποιο παιδί είναι να έχει περάσει μια τρομακτική εμπειρία όπως να το έχει κυνηγήσει κάποιος σκύλος ή να έχει κλειστεί στη ντουλάπα κατά λάθος την ώρα που έπαιζε. Όμως δεν είναι απαραίτητο. Υπάρχουν κι άλλες αφορμές, όπως είναι οι δικές σας αντιδράσεις. Πώς αντιδράτε εσείς, για παράδειγμα, όταν σας πλησιάζει ένας σκύλος ή ακούτε δυνατές βροντές; Επειδή δεν είστε η μόνη πηγή επιρροής, εκτός από τους δικές σας αντιδράσεις, το παιδί μαθαίνει παρατηρώντας και τους γύρω του να βιώνουν τραυματικά γεγονότα ή να εκδηλώνουν φόβο. Μαθαίνει όταν παρατηρεί κάποιον να πέφτει από ύψος, να τρομάζει στη θέα κάποιου ζώου ή εντόμου, να πανικοβάλλεται όταν κάνει κόλπα το ασανσέρ. Είναι ναι μεν έμμεσες εμπειρίες αλλά μεταδίδουν άμεσα ένα μήνυμα: αυτό είναι απειλή, να το φοβάσαι. Από την άλλη, η μετάδοση πληροφοριών από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, τη κάλυψη ληστειών, δυστυχημάτων και απαγωγών είναι ικανή να τρομάξει εμάς τους ενήλικους, πόσο μάλλον τα παιδιά. Τέλος, υπάρχουν οι στιγμές εκείνες που ο φόβος μας πιάνει εξαπίνης (δεν περιμέναμε ότι θα νοιώθαμε έτσι). Βιώνουμε έναν μη αναμενόμενο πανικό σε μια κατάσταση η οποία πλέον συνδέεται με φόβο. το παιδί μαθαίνει παρατηρώντας τις δικές σας αντιδράσεις και των άλλων
δεν είναι κανόνας επειδή το παιδί σας θα βιώσει εμπειρίες με φόβο ότι θα αναπτύξει ντε και καλά φοβία Έχετε υπόψη ότι το παιδί δεν θα αναπτύξει ντε και καλά φοβία επειδή θα βιώσει κάποιες από τους εμπειρίες που μόλις περιγράψαμε.. Θα παίξει μεγάλο ρόλο πως θα σκεφτεί το γεγονός το ίδιο το παιδί και πως θα το αντιληφθείτε κι εσείς. Θυμηθείτε το μικρό παιδάκι σας που έχανε το βηματισμό του. Όταν έβλεπε την ανησυχία στο πρόσωπο σας έκλαιγε ενώ όταν χειροκροτούσατε την τούμπα του κι εκείνο αναλόγως αντιδρούσε. Μην πανικοβάλλεστε. Οι φοβίες αντιμετωπίζονται. Με τη βοήθεια των μεγάλων, τα παιδιά μπορούν να αντιμετωπίσουν τους φόβους τους ώστε οι επιτυχίες τους να συμβάλλουν στην αυτοπεποίθηση τους και να μεγαλώσουν με μια εικόνα για τον εαυτό τους που να λέει μπορώ.
Αφαιρέστε την ετικέτα του φοβικού Είναι ιδιαιτέρως σημαντικό να μη βαφτίζουμε το παιδί φοβικό επειδή έχει κάποια φοβία. Δεν είναι απλά λάθος, είναι και άδικο. Είναι πολύ περισσότερο από τη φοβία του- αναγνωρίστε το για να το αναγνωρίσει κι εκείνο. Για καθετί που φοβάται, υπάρχουν άλλα τόσα ή και περισσότερα που δεν τα φοβάται. Για κάθε τι που δεν έχει καταφέρει ακόμη, υπάρχουν άλλα τόσα που έχει καταφέρει. Για κάθε φορά που θέλει να τα παρατήσει, έχουν υπάρξει άλλες τόσες και περισσότερες φορές που έχει επιμείνει. Για να βοηθήσετε, λοιπόν, ξεκινήστε αφαιρώντας την ετικέτα του φοβικού από το παιδί. Εστιάστε σε αυτά που δεν φοβάται, σε αυτά που έχει ήδη καταφέρει και τις φορές που έχει δείξει θάρρος κι επιμονή. Ανακαλύψτε τα μαζί με το παιδί. Είναι πολλά αυτά που μπορείτε να προσφέρετε στο παιδί σας. Ακολουθούν μερικές πρακτικές. το παιδί είναι πολύ περισσότερα από τη φοβία του
Ανακαλύψτε όσα δεν φοβάται Ξεκινήστε με όλα όσα δεν φοβάται το παιδί έτσι ώστε να μη κουβαλά μια αρνητική εικόνα για τον εαυτό του. Στο παραμύθι η Λελέκα σηκώνει κεφάλι, η Λελέκα - πριν μάθει τη δύναμη της σκέψης - αυτό ακριβώς συνειδητοποιεί. Ότι υπάρχουν πράγματα που δεν φοβάται, που άλλοι ίσως φοβούνται αλλά όχι εκείνη. Δεν φοβάται το σκοτάδι. Δεν φοβάται το νερό. Δεν φοβάται τα ποντίκια. Ανακαλύψτε με το παιδί σας μερικά από αυτά τα πολλά που δεν φοβάται. Δημιουργήστε μια λίστα με όλα όσα νοιώθει δυνατό. Φτιάξτε κι εσείς τη δική σας. Εναλλακτικά, το παιδί μπορεί να τα ζωγραφίσει αντί να τα γράψει. Όσο πιο διασκεδαστικά, τόσο το καλύτερο. ανακαλύψτε με το παιδί σας όλα όσα δεν φοβάται
Αξιοποιήστε αυτά που έχει ήδη ξεπεράσει Εκτός από αυτά που δεν φοβάται, υπάρχουν και αρκετά πράγματα που φοβόταν στο παρελθόν αλλά τώρα πια τα έχει ξεπεράσει. Θυμάται κάποια από αυτά που φοβόταν αλλά δεν φοβάται πια ή μήπως έκανε τόση καλή δουλειά που χρειάζεται να του/της θυμίσετε μερικά; Πώς ήταν την πρώτη μέρα στο σχολείο ή όταν πρωτοπήγε παιδικό σταθμό; Θυμάται πώς ένοιωθε όταν πρωτομάθαινε ποδήλατο, ενώ τώρα; Κάντε ερωτήσεις έτσι ώστε να τις ανακαλύπτει το παιδί μόνο του και να παίρνει διπλή χαρά. Και γιατί όχι, ανακαλύψτε κι εσείς τα δικά σας κατορθώματα και διασκεδάστε το μαζί. τι φοβόταν που δεν φοβάται πια;
Πόσες φορές έχει κάνει πράγματα παρά το φόβο και το άγχος; Μπορείτε να συζητήσετε για πράγματα που κάνει παρά την παρουσία του φόβου. Για παράδειγμα, όταν συμμετέχει σε θεατρικό, όταν είναι η ώρα να πει ποίημα μπροστά σε κοινό, όταν παίζει σε αγώνα ή λίγο πριν το διαγώνισμα στο σχολείο. Το κάνει παρά το άγχος του/της. Το μήνυμα είναι ότι μπορούμε να νοιώθουμε φόβο ή άγχος χωρίς να μας αποσυντονίζει. Δεν υπάρχουν απαγορευμένα συναισθήματα και δεν χρειάζεται να τα φοβόμαστε. Το παιδί σας θα έχει ένα μεγάλο πλεονέκτημα όταν θα καταφέρει να μην φοβάται τον φόβο και να μπορεί να νοιώθει ασφαλής με όλα τα συναισθήματα του. Δεν είναι προϋπόθεση η απουσία του φόβου ή του άγχους για να πετύχουμε στόχους. Και παρά την μικρή ηλικία του παιδιού σας, έχει ήδη εμπειρίες που το αποδεικνύουν. Βοηθήστε το να τις ανακαλύψει. να νοιώθει ασφαλής με όλα τα συναισθήματα του
Αξιοποιήστε τη δύναμη της φαντασίας. Μάθετε στο παιδί να χρησιμοποιεί τη δύναμη της σκέψης και της φαντασίας. Σε αυτή τη δύναμη βασίζεται κατά πολύ η κλινική ύπνωση, γνωστή για τα αποτελέσματα που μπορεί να φέρει (αν έχετε αποκτήσει το παραμύθι Η Λελέκα Σηκώνει Κεφάλι, σας καθοδηγεί η ιστορία στο τι να κάνετε αλλά μη ξεχάσετε να διαβάσετε και τις οδηγίες για γονείς). Μπορείτε ωστόσο με τις ακόλουθες κατευθύνσεις να σημειώσετε σημαντική πρόοδο. Προτείνετε στο παιδί σας απλά να κλείσει τα μάτια του, να ταξιδέψει νοερά κάπου ευχάριστα και μετά να δείξει στον εγκέφαλο του τι θέλει να καταφέρει. Εξηγήστε για τη δύναμη του μυαλού και πώς περιμένει οδηγίες από τους ίδιους. Έχετε υπόψη σας ότι τα μικρά παιδιά προτιμούν να κρατήσουν τα μάτια ανοικτά και να βρίσκονται σε κίνηση αντί να κάθονται ήρεμα. Σε αυτή την περίπτωση, μετατρέψτε τη φαντασίωση σε θεατρικό. Αν θέλετε καλύτερα αποτελέσματα, συνδυάστε αυτή τη διαδικασία με ένα θεραπευτικό παραμύθι. η δύναμη της φαντασίας είναι μεγάλη και τα παιδιά την κατέχουν στο μέγιστο
Χρησιμοποιείστε παραμύθια Οι θεραπευτικές ιστορίες επιτρέπουν στο παιδί να μάθει μέσα από την απομίμηση, να έρθει αντιμέτωπο με τους φοβίες και τα άγχη του νοιώθοντας ασφάλεια, να μάθει αυτά που χρειάζεται χωρίς να το εκλάβει σαν κήρυγμα ή επιβολή, να νοιώσει την ελευθερία να ακούσει όσο θέλει, να δώσει προσοχή στα μηνύματα που εκείνο θέλει, να το ξανασκεφτεί όσες φορές επιθυμεί, να προτείνει αλλαγές στο περιεχόμενο, να εκλάβει ότι μάθει σαν δικό του, να εξερευνήσει και να εξασκήσει διάφορους ρόλους ενώ μειώνει τις αντιστάσεις του. Μπορείτε να χρησιμοποιήσετε ένα θεραπευτικό παραμύθι της αγοράς ή να δημιουργήσετε μια δική σας. Σε αυτή τη περίπτωση, το παιδί χρειάζεται να ταυτιστεί με τους ήρωες της ιστορίας. Στην ιστορία εισάγονται οι σκέψεις που επιθυμείτε να μεταδώσετε, οι πρακτικές που θέλετε να υιοθετήσει το παιδί όπως για παράδειγμα την θεραπευτική χρήση της φαντασίας που προαναφέραμε και ένα τέλος με επιτυχή έκβαση. Προσέξτε όμως να μην υπάρχουν πρέπει που θα πιέσει περαιτέρω το παιδί σας και να μη βάλετε προθεσμία για το πότε θα υπάρξει η πολυπόθητη επιτυχία. Επιπλέον, μη ξεχνάτε ότι επιτυχία δεν σημαίνει δεν φοβάμαι καθόλου. το παραμύθι δίνει ελευθερία στο παιδί και είναι ωραίο πράγμα η ελευθερία
Θυμηθείτε ότι Αν το παιδί σας δεν έχει βοηθηθεί δεν σημαίνει ότι δεν επιδέχεται θεραπεία. Σημαίνει ότι δεν έχει βρεθεί ό τρόπος που του ταιριάζει ακόμα. Αυτό ισχύει και για εσάς. Πριν σας ευχηθώ καλή επιτυχία, θυμηθείτε να μην κριτικάρετε το παιδί για τα συναισθήματα του (έχει δικαίωμα να νοιώθει ότι νοιώθει), αποφύγετε την υπερπροστασία και ενισχύστε την αυτονομία του. Μην το ξεγελάτε εντείνοντας μελλοντικά την ανασφάλεια του, μη ξεχνάτε τα μπράβο ασχέτως αποτελέσματος (επαινείτε την προσπάθεια) και στρέψτε το βλέμμα πάνω σας. Εσείς πως διαχειρίζεστε τους φόβους σας και πώς αντιδράτε στις αντιδράσεις του παιδιού σας; Τέλος, αν το παιδί έχει κολλήσει σε κάποιο βήμα, κομματιάστε το σε μικρότερα. Η κάθε επιτυχία, όσο μικρή κι αν σας φαίνεται, είναι νίκη και η νίκη δίνει αυτοπεποίθηση. Καλή επιτυχία! να νοιώθει ασφαλής με όλα τα συναισθήματα του
Ο Ανδρέας Αρματάς γεννήθηκε στην Αυστραλία, ολοκλήρωσε τις μεταπτυχιακές του σπουδές στην ψυχολογία (University of Hartford, ΗΠΑ) και στην ύπνωση (University of Sheffield, Αγγλία) και έκανε βάση του την Ελλάδα το 2000. Υπήρξε για χρόνια συνεργάτης διεθνών συμβουλευτικών υπηρεσιών, υπεύθυνος συμβουλευτικής υπηρεσίας για παιδιά στην Αγγλία, ενώ ανέπτυξε ένα από τα πρώτα τμήματα υπηρεσιών συμβουλευτικής ανθρώπινου δυναμικού στην Ελλάδα. Είναι επιστημονικός συνεργάτης του Ινστιτούτου Κοινωνικής και Προληπτικής Ιατρικής και του Εθνικού Δικτύου Προαγωγής Υγείας στους Χώρους Εργασίας, ενώ διατελεί σύμβουλος εκδόσεων στον τομέα της ψυχολογίας και coaching. Θεωρείται από τους πρωτοπόρους στο coaching hypnosis (έναν όρο που εισήγαγε ο ίδιος) και στις εφαρμογές της ύπνωσης στον χώρο της εργασίας. Είναι μέλος πλείστων επιστημονικών ενώσεων και ο μόνος Έλληνας αναγνωρισμένος από τη Διεθνή Ένωση Coaching Psychology (International Society of Coaching Psychology). Είναι τακτικός εισηγητής σε διεθνή συνέδρια και ταξιδεύει σε πολλές χώρες εκπαιδεύοντας επαγγελματίες και εργαζόμενους.
ΚΥΚΛΟΦΟΡΟΥΝ ΑΠΟ ΤΙΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΑΤΑΚΗ Η Λελέκα σηκώνει κεφάλι: μάθε πώς τον φόβο να μειώσεις, κι εσύ κεφάλι να σηκώσεις. Ένα θεραπευτικό παραμύθι που βοηθάει τα παιδιά να ξεπεράσουν τα παιδιά τους φόβους τους και να σηκώσουν κεφάλι Η Γουρούνα κάνει πάρτι: και μαζί με σένα μαθαίνει, αληθινή επιτυχία τι σημαίνει Ένα διασκεδαστικό παραμύθι για να κατακτήσουν τα παιδιά σας την πραγματική επιτυχία.
Επικοινωνήστε μαζί μου Θα χαρώ να ακούσω τις ιδέες και τις προτάσεις σας. Μπορείτε να επικοινωνήσετε μαζί μου μέσα από τις ιστοσελίδες: www.andrewarmatas.com www.hypnosis.gr Εναλλακτικά επικοινωνήστε μαζί μου απευθείας στα ακόλουθα email: info@andrewarmatas.com armatas@hypnosis.gr