ΟΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑ ΑΣ ΜΕ ΤΙΣ ΧΩΡΕΣ ΤΗΣ ΜΕΣΟΓΕΙΟΥ ΚΑΙ ΜΕΣΗΣ ΑΝΑΤΟΛΗΣ

ΟΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑ ΑΣ ΜΕ ΤΙΣ ΧΩΡΕΣ ΤΗΣ ΜΕΣΟΓΕΙΟΥ ΚΑΙ ΜΕΣΗΣ ΑΝΑΤΟΛΗΣ Ολγα Καψούρου Ελευθερία Λυµπεροπούλου Χαρίλαος Μανιατόπουλος Φοιτητές 4 ου έτους, Τµήµα ιεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών Πανεπιστηµίου Πειραιώς Οκτώβριος 2003

ΟΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑ ΑΣ ΜΕ ΤΙΣ ΧΩΡΕΣ ΤΗΣ ΜΕΣΟΓΕΙΟΥ ΚΑΙ ΜΕΣΗΣ ΑΝΑΤΟΛΗΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Πίνακας Περιεχοµένων...1 Κεφάλαιο 1: Αίγυπτος...6 1.1. Οικονοµικές σχέσεις 1.1.1. Γενική επισκόπηση 1.1.2. Εµπορικό Ισοζύγιο 1.1.2.1. Γενικά 1.1.2.2. Εισαγωγές 1.1.2.3. Εξαγωγές 1.1.3. Εµπορικές Επενδύσεις 1.1.4. Συµπεράσµατα 1.2. Πολιτιστικές σχέσεις Κεφάλαιο 2: Αλγερία...12 2.1 Οικονοµικές σχέσεις 2.1.1. Γενική επισκόπηση 2.1.2. Εµπορικό Ισοζύγιο 2.1.2.1. Γενικά 2.1.2.2. Εισαγωγές 2.1.2.3. Εξαγωγές 2.1.3. Εµπορικές Επενδύσεις 2.1.4. Συµπεράσµατα 2.2. Πολιτιστικές σχέσεις Κεφάλαιο 3: Ιορδανία...15 3.1.Οικονοµικές σχέσεις 3.1.1. Γενική επισκόπηση 3.1.2. Εµπορικό Ισοζύγιο 3.1.2.1. Γενικά 3.1.2.2. Εισαγωγές 3.1.2.3. Εξαγωγές 3.1.3. Εµπορικές Επενδύσεις 3.1.4. Συµπεράσµατα 3.2. Πολιτιστικές σχέσεις Κεφάλαιο 4: Ιράκ...22 4.1. Οικονοµικές σχέσεις 4.1.1. Γενική επισκόπηση 4.1.2. Εµπορικό Ισοζύγιο 2

4.1.2.1. Γενικά 4.1.2.2. Εισαγωγές 4.1.2.3. Εξαγωγές 4.1.3. Εµπορικές Επενδύσεις 4.1.4. Συµπεράσµατα 4.2. Πολιτιστικές σχέσεις Κεφάλαιο 5: Ιράν...24 5.1. Οικονοµικές σχέσεις 5.1.1. Γενική επισκόπηση 5.1.2. Εµπορικό Ισοζύγιο 5.1.2.1. Γενικά 5.1.2.2. Εισαγωγές 5.1.2.3. Εξαγωγές 5.1.3. Εµπορικές Επενδύσεις 5.1.4. Συµπεράσµατα 5.2. Πολιτιστικές σχέσεις Κεφάλαιο 6: Ισραήλ...28 6.1. Οικονοµικές σχέσεις 6.1.1. Γενική επισκόπηση 6.1.2. Εµπορικό Ισοζύγιο 6.1.2.1. Γενικά 6.1.2.2. Εισαγωγές 6.1.2.3. Εξαγωγές 6.1.3. Εµπορικές Επενδύσεις 6.1.4. Συµπεράσµατα 6.2. Πολιτιστικές σχέσεις Κεφάλαιο 7: Λίβανος...34 7.1. Οικονοµικές σχέσεις 7.1.1. Γενική επισκόπηση 7.1.2. Εµπορικό Ισοζύγιο 7.1.2.1. Γενικά 7.1.2.2. Εισαγωγές 7.1.2.3. Εξαγωγές 7.1.3. Εµπορικές Επενδύσεις 7.1.4. Συµπεράσµατα 7.2. Πολιτιστικές σχέσεις Κεφάλαιο 8: Λιβύη...41 8.1. Οικονοµικές σχέσεις 8.1.1. Γενική επισκόπηση 8.1.2. Εµπορικό Ισοζύγιο 8.1.2.1. Γενικά 8.1.2.2. Εισαγωγές 3

8.1.2.3. Εξαγωγές 8.1.3. Εµπορικές Επενδύσεις 8.1.4. Συµπεράσµατα 8.2. Πολιτιστικές σχέσεις Κεφάλαιο 9: Μαρόκο...45 9.1. Οικονοµικές σχέσεις 9.1.1. Γενική επισκόπηση 9.1.2. Εµπορικό Ισοζύγιο 9.1.2.1. Γενικά 9.1.2.2. Εισαγωγές 9.1.2.3. Εξαγωγές 9.1.3. Εµπορικές Επενδύσεις 9.1.4. Συµπεράσµατα 9.2. Πολιτιστικές σχέσεις Κεφάλαιο 10: Παλαιστίνη (Γάζα- Ιεριχώ)...47 10.1. Οικονοµικές σχέσεις 10.1.1. Γενική επισκόπηση 10.1.2. Εµπορικό Ισοζύγιο 10.1.2.1. Γενικά 10.1.2.2. Εισαγωγές 10.1.2.3. Εξαγωγές 10.1.3. Εµπορικές Επενδύσεις 10.1.4. Συµπεράσµατα 10.2. Πολιτιστικές σχέσεις Κεφάλαιο 11: Σαουδική Αραβία...49 11.1. Οικονοµικές σχέσεις 11.1.1. Γενική επισκόπηση 11.1.2. Εµπορικό Ισοζύγιο 11.1.2.1. Γενικά 11.1.2.2. Εισαγωγές 11.1.2.3. Εξαγωγές 11.1.3. Εµπορικές Επενδύσεις 11.1.4. Συµπεράσµατα 11.2. Πολιτιστικές σχέσεις Κεφάλαιο 12: Συρία...53 12.1. Οικονοµικές σχέσεις 12.1.1. Γενική επισκόπηση 12.1.2. Εµπορικό Ισοζύγιο 12.1.2.1. Γενικά 12.1.2.2. Εισαγωγές 12.1.2.3. Εξαγωγές 4

12.1.3. Εµπορικές Επενδύσεις 12.1.4. Συµπεράσµατα 12.2. Πολιτιστικές σχέσεις Κεφάλαιο 13: Τυνησία...60 13.1. Οικονοµικές σχέσεις 13.1.1. Γενική επισκόπηση 13.1.2. Εµπορικό Ισοζύγιο 13.1.2.1. Γενικά 13.1.2.2. Εισαγωγές 13.1.2.3. Εξαγωγές 13.1.3. Εµπορικές Επενδύσεις 13.1.4. Συµπεράσµατα 13.2. Πολιτιστικές σχέσεις Κεφάλαιο 14: Γενικεύσεις και διαπιστώσεις...63 Παράρτηµα...66 Βιβλιογραφία...70 5

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1: ΑΙΓΥΠΤΟΣ 1.1. Οικονοµικές σχέσεις 1.1.1. Γενική επισκόπηση Η Αίγυπτος, λόγω της γεωγραφικής της θέσης καθώς και εξαιτίας της ύπαρξης ευµεγέθους ελληνικής κοινότητας εντός της επικράτείας της, ήταν µία χώρα η οποία ανέκαθεν είχε καλές σχέσεις µε την Ελλάδα σε πολλούς τοµείς. Ο εµπορικός τοµέας και ο ευρύτερα οικονοµικός δεν θα µπορούσαν να αποτελούν εξαίρεση. Αναµφίβολα ρόλο στις καλές εµπορικές σχέσεις παίζουν και η εµπορική συµφωνία που είχε υπογραφεί µεταξύ των δύο πλευρών το 1979, καθώς και η συµφωνία οικονοµικής και τεχνολογικής συνεργασίας, που υπογράφηκε το 1986. Σηµαντική είναι η ευκαιρία που διανοίγεται για περαιτέρω ανάπτυξη των διµερών οικονοµικών σχέσεων µέσω του Πρωτοκόλλου περί ιδρύσεως Επιχειρηµατικού Συµβουλίου Ελλάδος-Αιγύπτου, το οποίο υπογράφηκε στην Αθήνα στις 24.10.2002 1. Χάρη λοιπόν στις καλές εµπορικές σχέσεις που υπάρχουν, η ποσότητα των προϊόντων που συναλλάσσονται µεταξύ των δύο χωρών είναι ιδιαίτερα υψηλή, αν και ο συνολικός όγκος εµπορίου τα τελευταία χρόνια είναι µικρότερος σε σχέση µε προηγούµενα έτη. Έτσι ο όγκος των συναλλαγών που διακινούνται µεταξύ των δύο χωρών αναδεικνύουν την Αίγυπτο ως έναν από τους σηµαντικότερους εµπορικούς εταίρους της Ελλάδας στην περιοχή της Μεσογείου. Επίσης οι συνθήκες για επενδύσεις είναι ιδιαίτερα ευνοϊκές για τις ελληνικές επιχειρήσεις. Και αυτό διότι η Ελλάδα είχε υπογράψει συµφωνία από το 1993 για την προώθηση και αµοιβαία προστασία των επενδύσεων. Σηµαντική είναι η ευκαιρία που διανοίγεται για περαιτέρω ανάπτυξη των διµερών οικονοµικών σχέσεων µέσω του Πρωτοκόλλου περί ιδρύσεως Επιχειρηµατικού Συµβουλίου Ελλάδος Αιγύπτου, το οποίο υπογράφηκε στην Αθήνα στις 24/10/2002. Συνάµα η Αίγυπτος από τα µέσα της δεκαετίας του 1990 έχει προχωρήσει σε µια σειρά ιδιωτικοποιήσεων και έχει λάβει µέτρα για τον µετασχηµατισµό της οικονοµίας. Ενώ λοιπόν θα αναµενόταν οι ελληνικές επιχειρήσεις στο σύνολό τους να έχουν δυναµική παρουσία στην αγορά της Αιγύπτου, εντούτοις λίγες είναι οι εταιρείες που έχουν επεκτείνει τις εµπορικές τους δραστηριότητες σε αυτή. 1.1.2. Εµπορικό ισοζύγιο 1.1.2.1. Γενικά Γενικά παρατηρείται µεγάλη διακίνηση προϊόντων µεταξύ της Ελλάδος και της Αιγύπτου σε σύγκριση µε άλλες αραβικές χώρες, αν και αυτή 1 Πηγή: Υπουργείο Εξωτερικών 6

παρουσιάζει τάσεις µείωσης. Για παράδειγµα, ενώ η συνολική ποσότητα των προϊόντων που διακινήθηκαν µεταξύ των δύο χωρών έφτανε το 1994 τα 3.434.863.781 κιλά, το 1999 έφτανε τα 1.562.926.597 κιλά, ενώ το 2002 έφτασε τα 944.358.215 κιλά. Έτσι λοιπόν, ενώ η Αίγυπτος βρισκόταν ανέκαθεν στις πρώτες θέσεις ανάµεσα στις υπόλοιπες χώρες της Μέσης Ανατολής και Βόρειας Αφρικής ως προς τον συνολικό όγκο εµπορίου µε την Ελλάδα, βάση στοιχείων του 2002, η Αίγυπτος πλέον βρίσκεται στην 5 η θέση. Πάραυτα οι εµπορικές συναλλαγές των δύο χωρών βρίσκονται ακόµα σε υψηλό επίπεδο. 1.1.2.2. Εισαγωγές Τα προϊόντα που βρίσκονται στην πρώτη θέση των εισαγωγικών προτιµήσεων της Ελλάδας από την Αίγυπτο σχετίζονται µε ορυκτά καύσιµα και λιπαντικά. Η εισαγωγή τους όµως είναι µειωµένη σε σχέση µε παλαιότερα. Αυτό συµβαίνει διότι τα τελευταία χρόνια η Ελλάδα στρέφεται προς άλλες χώρες µε ορυκτά καύσιµα, όπως την Σαουδική Αραβία. Στην δεύτερη και τρίτη θέση των εισαγωγών της Ελλάδας, όσον αφορά τα ποσά που δαπανούνται για την εισαγωγή τους, έρχονται αντίστοιχα τα βιοµηχανικά είδη ταξινοµηµένα κατά πρώτη ύλη, όπως το βαµβάκι, και τα τρόφιµα, όπως η πατάτα. Αξίζει να αναφέρουµε ότι η εισαγωγή όλων των παραπάνω ειδών παρουσιάζει αύξηση. Ακολουθούν οι µη εδώδιµες πρώτες ύλες, χηµικά προϊόντα και διάφορα βιοµηχανικά είδη, προϊόντα τα οποία και αυτά παρουσιάζουν τάσεις αύξησης ως προς την εισαγωγή τους. Γενικά η Ελλάδα τείνει να αυξήσει τις εισαγωγές της από την Αίγυπτο σε όλα τα είδη, µε την εξαίρεση του κανόνα να αποτελούν όµως κυρίως τα ορυκτά καύσιµα. Η δε µείωση είναι τόσο µεγάλη ώστε, παρά τις αυξήσεις που είχαµε στην εισαγωγή άλλων προϊόντων, η συνολική ποσότητα των προϊόντων που εισάγονται από την Αίγυπτο να είναι µειωµένη σε σχέση µε το παρελθόν. Ο παρακάτω πίνακας παρουσιάζει το σύνολο των εισαγωγών της Ελλάδας από την Αίγυπτο για το έτος 2002. Εισαγωγικές δραστηριότητες της Ελλάδος για το έτος 2002 ΑΞΙΑ (ΕΥΡΩ) ΠΟΣΟΤΗΤΑ ΑΛ. ΜΟΝΑ ΕΣ ΣΥΝΟΛΟ 168.298.879 866.253.680 41.329.645 Ορυκτά καύσιµα & λιπαντικά 79.773.805 472.807.207 Βιοµηχανικά είδη ταξινοµηµένα κατά πρώτη ύλη 34.817.561 48.716.613 4.651.007 7

Τρόφιµα & ζωντανά 19.061.781 60.470.615 72.000 Χηµικά προϊόντα 17.680.495 105.175.586 32.809.328 Πρώτες ύλες µη εδώδιµες (εκτός καυσίµων) 7.345.570 162.990.522 94 ιάφορα βιοµηχανικά είδη 4.452.236 1.637.306 647.206 Είδη και συναλλαγές µη ταξινοµηµένες ανά κατηγορίες 2.558.800 11.099.790 Ποτά & καπνός 1.305.225 2.922.151 3.150.000 Μηχανήµατα και υλικό µεταφοράς 1.156.296 275.090 10 Λάδια & λίπη φυτικής ή ζωικής προέλευσης 147.110 158.800 Πηγή: ΕΣΥΕ 1.1.2.3. Εξαγωγές Σε γενικές γραµµές οι εξαγωγές της Ελλάδας βρίσκονται σε σταθερό επίπεδο, µε τις ποσότητες των εξαγόµενων προϊόντων να κυµαίνονται τα τελευταία χρόνια γύρω στα 330.000.000 κιλά περίπου ετησίως. Υπάρχουν όµως και ορισµένες χρονιές όπου παρατηρείται απόκλιση, όπως το 1996 όπου το σύνολο των εξαγοµένων προϊόντων έφτασε τα 786.755.529 κιλά και το 2002 όπου το αντίστοιχο σύνολο ήταν 78.104.535 κιλά. Γενικά ένα από τα κυριότερα προϊόντα που εξάγει η Ελλάδα προς την Αίγυπτο είναι ο καπνός. Και αυτό διότι στην Αίγυπτο απαγορεύεται η καλλιέργεια καπνού µε αποτέλεσµα όλες οι ανάγκες να καλύπτονται από εισαγωγές 2. Αυτό έχει ως αποτέλεσµα το µεγαλύτερο ποσοστό των εσόδων από τις εξαγωγές µας στην Αίγυπτο να προέρχεται από την πώληση καπνού. Άλλα προϊόντα τα οποία εξάγουµε σε µεγάλες ποσότητες είναι χηµικά προϊόντα, ορυκτά καύσιµα, λιπαντικά καθώς και βιοµηχανικά είδη ταξινοµηµένα κυρίως κατά πρώτη ύλη. Όσον αφορά τα τρόφιµα, η Ελλάδα εξάγει κυρίως λάδι, ελιές, ζυµαρικά και τοµατοπολτό. Μάλιστα αξίζει να αναφερθεί ότι η Ελλάδα καλύπτει το 50% του εισαγοµένου τοµατοπολτού και το 34% του ελαιολάδου της Αιγυπτιακής αγοράς 3. Παρακάτω παρατίθεται πίνακας µε το σύνολο των προϊόντων που εξήγαγε η Ελλάδα το έτος 2002. δ Εξαγωγικές ό ΑΞΙΑ (ΕΥΡΩ) ΠΟΣΟΤΗΤΑ ΑΛ. 2 Βλ. ΙΣΤΑΜΕ (2001α), ΜΕΣΟΓΕΙΑΚΟ ΠΑΡΑΤΗΡΗΤΗΡΙΟ: ΑΙΓΥΠΤΟΣ, Έκδοση ΙΣΤΑΜΕ, Αθήνα, σελ. 101 3 Οp. Cit. 8

δραστηριότητες της Ελλάδος για το έτος 2002 ΣΕ ΚΙΛΑ ΜΟΝΑ ΕΣ ΣΥΝΟΛΟ 63.465.104 78.104.535 3.264.258 Ποτά & καπνός 18.565.121 5.988.374 6.389 Βιοµηχανικά είδη ταξινοµηµένα κατά πρώτη ύλη 11.080.027 12.184.815 1.181.902 Ορυκτά καύσιµα & λιπαντικά 8.786.557 32.786.716 Χηµικά προϊόντα 6.860.820 8.400.807 Πρώτες ύλες µη εδώδιµες (εκτός καυσίµων) 6.083.489 10.118.127 1.987 Μηχανήµατα & υλικό µεταφορών 3.813.850 1.286.698 220.008 ιάφορα βιοµηχανικά είδη 3.737.135 650.879 417.722 Τρόφιµα & ζωντανά 2.995.834 3.575.365 13.650 Λάδια & λίπη ζωικής ή φυτικής προέλευσης 1.487.832 3.107.897 Είδη & συναλλαγές µη ταξινοµηµένα κατά κατηγορίες 54.439 4.857 1.422.600 Πηγή: ΕΣΥΕ 1.1.3. Εµπορικές Επενδύσεις Παρά τις καλές εµπορικές σχέσεις της Ελλάδας µε την Αίγυπτο, οι επενδυτικές δραστηριότητες ελληνικών επιχειρήσεων στην εν λόγω χώρα είναι περιορισµένες. Το 1999, Βάση στοιχείων του ΥΠΕΘΟ 12 εταιρείες είχαν επενδύσει κεφάλαια στην Αίγυπτο. Ο αριθµός αυτός καταλάµβανε λίγο λιγότερο από το 1% περίπου των συνολικών ξένων εταιρειών που έχουν επενδύσει κεφάλαια στην Αίγυπτο. Η συµµετοχή αυτή εκ πρώτης όψεως είναι ιδιαίτερα ικανοποιητική, αν την συγκρίνουµε µε επενδύσεις χωρών που έχουν παρόµοιες οικονοµικές δυνατότητες µε την Ελλάδα (λ.χ. µόνο µια εταιρεία από την Πορτογαλία δραστηριοποιείτο εκείνη την περίοδο στην Αίγυπτο). Πάραυτα, εάν την συγκρίνουµε όµως µε ελληνικές επενδύσεις που έχουν γίνει σε άλλες χώρες, ιδιαίτερα στα Βαλκάνια (λ.χ. στην Ρουµανία οι Ελληνικές επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται ή έχουν επενδύσει εκεί είναι πάνω από 50), τότε διαπιστώνουµε ότι ο αριθµός αυτός θα µπορούσε να είναι πολύ µεγαλύτερος, ιδίως αν αναλογιστούµε πόσο κοντά γεωγραφικά βρίσκεται η Αίγυπτος. Βέβαια o αριθµός αυτών των εταιρειών από το 1999 έχει αυξηθεί, αλλά ελάχιστα. Σήµερα µια από 9

τις µεγαλύτερες ελληνικές επιχειρήσεις που έχουν δραστηριοποιηθεί στην Αίγυπτο είναι η τσιµεντοβιοµηχανία Τιτάν. 1.1.4. Συµπεράσµατα Η Αίγυπτος αποτελεί έναν πολύ σηµαντικό εµπορικό εταίρο, αν αναλογιστούµε τον γεωπολιτικό και γεωοικονοµικό ρόλο της, αφού αποτελεί τον συνδετικό κρίκο µεταξύ Ασίας και Αφρικής, διαθέτει πλούσιες φυσικές πηγές και δυνάµει συνιστά µεγάλη αγορά. εδοµένου ότι αποτελεί και χώρα κοντά στην Ελλάδα, είναι φυσικό οι οικονοµικές και εµπορικές σχέσεις µεταξύ αυτών των χωρών να είναι αρκετά αναπτυγµένες, πάραυτα υπάρχουν πολλά περιθώρια βελτίωσης. Και αυτό διότι, παρόλο που το κλίµα είναι ιδιαίτερα ευνοϊκό για επενδύσεις και εξαγωγές, ιδίως µετά τις αποφάσεις των αρχών τις Αιγύπτου που ελήφθησαν την τελευταία δεκαετία για προώθηση των ιδιωτικοποιήσεων και πλήρη απελευθέρωση της αγοράς, οι ελληνικές εταιρείες δεν επενδύουν κεφάλαια ώστε να δραστηριοποιηθούν σε αυτή. Αυτή η έλλειψη ελληνικών επενδύσεων έγκειται στο γεγονός ότι αυτές έχουν επικεντρωθεί περισσότερο στο χώρο των Βαλκανίων. Συµπεραίνουµε λοιπόν ότι ενδεχόµενη αύξηση των ελληνικών εξαγωγών σε συνδυασµό µε αύξηση των ελληνικών επενδύσεων στην Αίγυπτο θα ήταν πολύ θετική για την Ελλάδα, ιδίως αν αναλογιστούµε ότι η Αίγυπτος θα µπορούσε να αποτελέσει και πύλη για την διοχέτευση των ελληνικών προϊόντων προς γειτονικές χώρες της Αφρικής κυρίως αλλά και ορισµένες της Ασίας. 1.2. Πολιτιστικές σχέσεις Και σε αυτό τον τοµέα οι σχέσεις της Ελλάδος είναι ιδιαίτερα αναπτυγµένες, ιδίως εξαιτίας της ύπαρξης ελληνικών πληθυσµών σε πόλεις της Αιγύπτου. Ήδη από το 1958 ισχύει µορφωτική - πολιτιστική συµφωνία, η οποία είχε υπογραφεί στις 4 Σεπτέµβρη του 1956, και η οποία περιλαµβάνει ευρεία συνεργασία και ανταλλαγές στους τοµείς Εκπαίδευσης, Επιστήµης, Έρευνας και Τεχνολογίας, Υγείας, Πολιτισµού, ΜΜΕ, Αθλητισµού και Νεολαίας. Η συµφωνία αυτή υλοποιείται µε τριετή εκτελεστικά προγράµµατα 4. Έτσι λοιπόν, βάση του τελευταίου εκτελεστικού προγράµµατος για την πολιτιστική συνεργασία, το οποίο ισχύει από τον Ιανουάριο του 2001 και λήγει το εκέµβρη του 2004, οι δύο πλευρές θα έχουν κυρίως τις εξής δυνατότητες 5 : Να ανταλλάξουν δύο προσωπικότητες των γραµµάτων και των τεχνών για περίοδο 10 ηµερών ώστε να ανταλλάξουν απόψεις πάνω σε αµοιβαία ενδιαφέροντα και να έρθουν σε επαφή µε την πολιτιστική ζωή της χώρας υποδοχής. Να συµµετάσχει η κάθε χώρα σε εκθέσεις βιβλίων της άλλης. Η Αίγυπτος διευκολύνει την διοργάνωση του ετήσιου φεστιβάλ «Καβάφεια» στο Κάιρο και την Αλεξάνδρεια το οποίο 4 Βλ. http://www.mfa.gr/greek/foreign_policy/amii/egypt.html 5 Πηγή: Αιγυπτιακή πρεσβεία στην Ελλάδα 10

διοργανώνεται από την Ελληνική πλευρά καθώς και επιστηµονικά συµπόσια πάνω στην αρχαιολογία, φιλοσοφία κ.τ.λ. ίνεται το δικαίωµα σε 3 καθηγητές να πάνε για έρευνα για περίοδο 10 ηµερών στην άλλη χώρα. ίνεται η δυνατότητα σε φοιτητές να συµµετάσχουν σε θερινά προγράµµατα εκµάθησης γλώσσας στην άλλη χώρα. Να ανταλλάξουν 2 αρχαιολόγους, 2 συντηρητές και 2 αρχιτέκτονες για περίοδο 15 ηµερών ώστε αυτοί να ενηµερωθούν για ζητήµατα πάνω στο πεδίο των ενδιαφερόντων τους. Ενθαρρύνεται η συνεργασία µεταξύ της Όπερας της Αιγύπτου και της Εθνικής Λυρικής Σκηνής. Προωθείται η ανταλλαγή εκδόσεων, φωτογραφιών, slides κ.τ.λ. µε φολκλορικό περιεχόµενο ίνεται η δυνατότητα σε 2 βιβλιοθηκάριους και 1 αρχειοθέτη να πάνε στην άλλη χώρα για περίοδο 10 ηµερών για αρχειοθέτηση βιβλιοθήκης. Παρέχονται τέσσερις υποτροφίες για µεταπτυχιακές σπουδές ή έρευνα χρονικής διάρκειας µέχρι 10 µηνών η κάθε µία. Στην Ελλάδα χορηγείται για οποιονδήποτε τοµέα σπουδών των Ελληνικών Πανεπιστηµίων ενώ οι υποτροφίες για µεταπτυχιακές σπουδές µπορούν να ανανεώνονται. Το παραπάνω εκτελεστικό πρόγραµµα επεκτείνεται και σε πολλούς άλλους τοµείς πέρα από τους προαναφερθέντες. Συνακόλουθα λειτουργούν και στις δύο χώρες πολιτιστικά κέντρα τα οποία λειτουργούν στα πλαίσια των πρεσβειών στις αντίστοιχες χώρες. Η αναφορά αυτών γίνεται και σε παλαιότερα εκτελεστικά προγράµµατα για πολιτιστική συνεργασία. Τα κέντρα αυτά προωθούν θέµατα που αφορούν τον πολιτισµό των χωρών που αντιπροσωπεύουν µε διάφορους τρόπους. Ένας εξ αυτών είναι οι διαλέξεις. Το Αιγυπτιακό Πολιτιστικό Κέντρο έχει να επιδείξει αξιόλογο έργο. Ενδεικτικά αναφέρουµε ότι για το 2002 το Κέντρο µέσω διαλέξεων ανέπτυξε θέµατα τα οποία αφορούσαν τον Ελληνισµό στην Αίγυπτο τον 19 ο και 20 ο αιώνα, την προέλευση της Αρχαίας Κρητικής Γλώσσας βάση Αιγυπτιακών πηγών, την ιστορία διάσωσης της UNESCO του Abou Simble και της νήσου του Philla κ.ά. 6 Ακόµα, η Ελλάδα και η Αίγυπτος, µαζί µε το Ιράν και την Ιταλία, συµµετέχουν σε σχήµα συνεργασίας µε αντικείµενο τη µελέτη των επιδράσεων των αρχαίων πολιτισµών στο σύγχρονο κόσµο ("Ancient civilisations: implications for the modern world"). Η πρώτη προκαταρκτική συνάντηση πραγµατοποιήθηκε στην Αθήνα τον Νοέµβριο του 1998, µετά το πέρας της οποίας εκδόθηκε η " ιακήρυξη 6 Op. Cit. 11

των Αθηνών", ενώ µία δεύτερη συνάντηση εκπροσώπων των τεσσάρων χωρών πραγµατοποιήθηκε στους ελφούς τον Απρίλιο του 1999. 7 Αξίζει να σηµειωθεί ότι η Ελλάδα συνεισέφερε στην σηµαντική αιγυπτιακή προσπάθεια για ανοικοδόµηση της βιβλιοθήκης Αλεξάνδρειας. Το ελληνικό κράτος έχει ήδη καταβάλει το ποσό των 100.000 δολαρίων και εξετάζεται η καταβολή και δεύτερης ισόποσης συνεισφοράς 8. Πέραν αυτών ισχύει και συµφωνία για τουριστική συνεργασία µεταξύ των δύο χωρών. Αυτή υπογράφτηκε το 1968 και άρχισε να ισχύει από τις 10/6/1969. Ανανεώνεται αυτόµατα κάθε πέντε έτη. Συµπεραίνουµε λοιπόν ότι η πολιτιστική συνεργασία των δύο αυτών χωρών βρίσκεται σε πάρα πολύ ικανοποιητικό επίπεδο. ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: ΑΛΓΕΡΙΑ 2.1. Οικονοµικές σχέσεις 2.1.1. Γενική επισκόπηση Η υπογραφή της Συµφωνίας Σύνδεσης της Αλγερίας µε την Ευρωπαϊκή Ένωση (Βρυξέλλες, 18 εκεµβρίου 2001) έδωσε το έναυσµα για διαρθρωτικές αλλαγές και οικονοµική ανάκαµψη. Η Συµφωνία προβλέπει θεσµοθέτηση πολιτικού διαλόγου, όπου περιλαµβάνονται και θέµατα ασφαλείας, καθώς και την εγκαθίδρυση ζώνης ελευθέρων συναλλαγών εντός µεταβατικής περιόδου 12 ετών. Η συµφωνία αναµένεται να τεθεί σε ισχύ εντός του 2003. Ως προς τη δυναµική του διεθνούς ρόλου της Αλγερίας θα πρέπει να συνεκτιµηθούν οι οικονοµικές και εµπορικές δυνατότητές της ως παραγωγού πετρελαίου και φυσικού αερίου, καθώς και η αγορά της των 31,5 εκατοµµυρίων κατοίκων. Τα δεδοµένα αυτά εξηγούν και το αυξανόµενο ενδιαφέρον πολλών χωρών για ανάπτυξη οικονοµικής, εµπορικής και τεχνικής συνεργασίας µε την Αλγερία. Θα πρέπει να αναφερθεί, τέλος, ότι η Αλγερία συµµετέχει στις διάφορες µορφές µεσογειακού διαλόγου και αναπτυξιακής συνεργασίας, τόσο στο πλαίσιο της ΕΕ όσο και του ΝΑΤΟ. 9 2.1.2 Εµπορικό ισοζύγιο 2.1.2.1. Γενικά Οι εµπορικές συναλλαγές Ελλάδας Αλγερίας χαρακτηρίζονταν από εντυπωσιακές αυξοµειώσεις σχεδόν πριν από µία δεκαετία. Συγκεκριµένα, η αύξηση που σηµειώθηκε στο πλαίσιο των εξαγωγών µετά την κάµψη του 7 Βλ. http://www.mfa.gr/greek/foreign_policy/amii/egypt.html 8 Op. Cit. 9 http://www.mfa.gr/greek/foreign_policy/amii/algeria.html 12

1992 (-58%) και έφτασε το ανώτατο σηµείο το 1994 (+ 293,6%), ανατράπηκε απότοµα το 1995 και µε µεγάλο ποσοστό (-64,5%). Το ίδιο ισχύει και για τις εισαγωγές από την άλλη πλευρά, όπου ακολούθησε µεγάλη µείωση κατά 33% το 1995 µετά την τεράστια αύξηση (+200%) που έγινε το 1994. 10 Τα πρόσφατα στοιχεία του 2002 και οι αναλύσεις των µακροοικονοµικών δεδοµένων δείχνουν ότι η Ελλάδα έχει αρνητικό εµπορικό ισοζύγιο προς την Αλγερία (-38.593). 2.1.2.2. Εισαγωγές Οι εισαγωγές µας είναι της τάξεως των 80.758 εκατ. $ΗΠΑ Τα αντίστοιχα δεδοµένα για το 2001 ήταν 50.751 εκατ. $ΗΠΑ. Οι εισαγωγές µας από την Αλγερία εµφανίζονται µειωµένες, από 89.257 εκατ. $ΗΠΑ σε 80.750 µεταβληµένες κατά 9,52%. Οι εξαγωγές Αλγερινών προϊόντων στην Ελλάδα περιλαµβάνουν κυρίως πετρέλαιο και παράγωγα αυτού, φυσικό αέριο, ανόργανα χηµικά, σίδηρο και ατσάλι. Από την άλλη πλευρά, η Ελλάδα εξάγει κυρίως δηµητριακά και παράγωγα, καπνικά προϊόντα, φαρµακευτικά, ιατρικά και µη σιδηρούχα µεταλλεύµατα. Η Ελλάδα προµηθεύεται, επίσης, φυσικό αέριο από την Αλγερία δυνάµει µακροχρόνιας συµφωνίας που ισχύει από το 2000 και το υγροποιηµένο φυσικό αέριο µεταφέρεται µε ειδικό πλοίο στις εγκαταστάσεις των Μεγάρων. Εισαγωγικές δραστηριότητες της Ελλάδος για το έτος 2002 ΑΞΙΑ (ΕΥΡΩ) ΠΟΣΟΤΗΤΑ ΑΛ. ΜΟΝΑ ΕΣ ΣΥΝΟΛΟ 85.999.356 568.511.911 303.668 Ορυκτά καύσιµα 72.521.383 492.456.034 Βιοµηχανικά είδη 9.529.246 44.745.473 Χηµικά προϊόντα 2.594.398 21.360.446 303.668 Είδη και συναλλαγές 1.146.094 5.549.958 Πρώτες ύλες µη εδώδιµες 208.235 4.400.000 Πηγή: ΕΣΥΕ 2.1.2.3. Εξαγωγές 10 πηγή : Aραβoελληνικό Επιµελητήριο 13

Όσον αφορά τις εξαγωγές µας, σηµειώνοντας µία µεταβολή 16,92% πλησιάζουν τα 43 εκατ. $ ΗΠΑ. Οι εξαγωγές ελληνικών προϊόντων κατά το 2002 ανήλθαν σε 50,7 εκατ. δολάρια και περιλαµβάνουν κυρίως δηµητριακά και παράγωγα, καπνικά προϊόντα, φαρµακευτικά, ιατρικά και µη σιδηρούχα µεταλλεύµατα. Εξαγωγικές δραστηριότητες της Ελλάδος για το έτος 2002 ΑΞΙΑ (ΕΥΡΩ) ΠΟΣΟΤΗΤΑ ΣΕ ΚΙΛΑ ΑΛ. ΜΟΝΑ ΕΣ ΣΥΝΟΛΟ 44.636.317 128.496.906 29.951 Τρόφιµα & ζωντανά 18.502.222 92.053.207 Βιοµηχανικά είδη 11.814.607 28.580.848 Ποτά και καπνός 9.642.353 5.410.000 Χηµικά προϊόντα 3.491.241 802.245 Μηχανήµατα και υλικό µεταφορών 757.978 188.748 29.951 Ορυκτά καύσιµα 279.871 1.412.823 ιάφορα βιοµηχανικά είδη 141.795 23.535 Πρώτες ύλες µη εδώδιµες 6.250 25.500 Πηγή: ΕΣΥΕ 2.1.3. Εµπορικές Επενδύσεις Παρά το γεγονός ότι το ισχύον διµερές συµβατικό πλαίσιο χαρακτηρίζεται αρκετά αναβαθµισµένο σε σχέση µε άλλες Αφρικανικές χώρες [α)συµφωνία Οικονοµικής επιστηµονικής και τεχνικής Συνεργασίας (1982, β) Συµφωνία Μορφωτικής Συνεργασίας (1988) γ) Συµφωνία Προστασίας και Αµοιβαίας Προώθησης Επενδύσεων (2000)], από την Αλγερία απουσιάζουν οι άµεσες Ελληνικές επενδύσεις. Το 1995 υπεγράφη Συµφωνία ίδρυσης µικτής εταιρείας καλλιέργειας καπνού µεταξύ της Ελληνικής εταιρίας «ΚΑΠΝΙΚΗ Α. ΜΙΧΑΗΛΙ ΗΣ Α.Ε» της Κρατικής Αλγερινής Εταιρείας καπνού και σπίρτων και της Αλγεροευρωπαϊκής χρηµατοδοτικής εταιρείας FINACER. 11 2.1.4. Συµπεράσµατα 11 Πηγή: ΕΣΥΕ 14

Το ισχύον συµβατικό πλαίσιο, αλλά και το ευρύτερο πολιτικό κλίµα των διµερών σχέσεων παρέχουν µία καλή βάση για δυναµική ανάπτυξη συνεργασίας στον οικονοµικό, τεχνικό και εµπορικό τοµέα. Πολλά όµως αποµένουν να γίνουν ακόµη, από Ελληνικής πλευράς προκειµένου να αξιοποιηθούν κατάλληλα οι καλές αυτές προϋποθέσεις. Στο πλαίσιο αυτό θα πρέπει, µεταξύ άλλων, να ενθαρρυνθεί ο Ελληνικός επιχειρηµατικός κόσµος και να επεκτείνει τις δραστηριότητες του προς τα εκεί. 2.2. Πολιτιστικές σχέσεις Η ύπαρξη πολιτιστικών αξιών τόσο στην Ελλάδα όσο και στην Αλγερία και η ανεµπόδιστη ανταλλαγή πολιτιστικών θησαυρών έχουν ως αποτέλεσµα τη διαρκή αύξηση της συνεργασίας στο πολιτισµικό πεδίο. Η Ελλάδα συµµετέχει στο Ευρωπαϊκό Πολιτιστικό Φεστιβάλ που οργανώνεται κάθε Μάιο στην Αλγερία. Παράλληλα, η Πρεσβεία της Ελλάδας έχει διοργανώσει εκθέσεις Ελληνικής φωτογραφίας και ζωγραφικής στο Αλγέρι, ενώ έχει προγραµµατίσει παρουσίαση του ποιητή Καβάφη εντός του 2003. 12 Τέλος, αναφορικά µε τον τουρισµό, παρατηρείται µικρή αλλά σταθερή και ανερχόµενη κίνηση των Αλγερινών τουριστών, κυρίως προς τη Βόρεια Ελλάδα, κατά τη θερινή περίοδο. Γενικά όµως η έλλειψη απευθείας αεροπορικής σύνδεσης εµποδίζει την ανάπτυξη ρεύµατος των Αλγερινών που προτιµούν την Ελλάδα ως τόπο τουριστικού προορισµού. Για το ακαδηµαϊκό έτος 2002-2003 προκηρύσσονται οι παρακάτω υποτροφίες, που χορηγούνται από την κυβέρνηση της Αλγερίας σε Έλληνες υπηκόους στα πλαίσια των µορφωτικών ανταλλαγών της χώρας: α) έκα (10) υποτροφίες για µεταπτυχιακές σπουδές ή έρευνα χρονικής διάρκειας δέκα (10) µηνών η κάθε υποτροφία. β) Μία (1) υποτροφία για παρακολούθηση θερινού σεµιναρίου γλώσσας και πολιτισµού χρονικής διάρκειας ενός (1) µηνός. ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: ΙΟΡ ΑΝΙΑ 3.1. Οικονοµικές σχέσεις 3.1.1. Γενική επισκόπηση Οι εµπορικές σχέσεις της Ελλάδας µε την Ιορδανία είναι αρκετά περιορισµένες. Μάλιστα λαµβάνοντας υπόψη τον συνολικό όγκο εµπορίου, η Ιορδανία βρίσκεται µεταξύ των εξεταζοµένων χωρών στην προτελευταία θέση 13. Αν και η Ιορδανία, µετά την ενθρόνιση του νέου βασιλιά Αµπντουλάχ µπιν Χουσεΐν, έχει προβεί σε φιλελευθεροποίηση της οικονοµίας της, τα αποτελέσµατα είναι ακόµη πενιχρά. Τροχοπέδη αυτής της προσπάθειας αποτελεί το µεγάλο βάρος του εξωτερικού δανεισµού, δυσχεραίνοντας έτσι την καρποφορία των προγραµµάτων αναδιάρθρωσης 12 http://www.mfa.gr/greek/foreign_policy/amii/algeria.html 13 Βλ. Παράρτηµα 15

που επιχειρεί η νέα πολιτική και οικονοµοτεχνική ηγεσία. 14 Συν τοις άλλοις η οικονοµία της Ιορδανίας δέχεται µεγάλη επίδραση από τις οικονοµικές εξελίξεις των χωρών του κόλπου, αλλά και από τις χώρες της Βορείου Αφρικής. 15 Έτσι, εξαιτίας του µικρού ύψους των οικονοµικών συναλλαγών µεταξύ των δύο χωρών, καθώς και εξαιτίας των προβληµάτων που αντιµετωπίζει η Ιορδανία στην φιλελευθεροποίηση της οικονοµίας της, οι ελληνικές επενδύσεις κυµαίνονται σε χαµηλά επίπεδα. 3.1.2. Εµπορικό ισοζύγιο 3.1.2.1. Γενικά Η Ελλάδα έχει υπογράψει συµφωνία εµπορίου µαζί µε την Ιορδανία το 1977, ενώ από το 1980 ισχύει συµφωνία οικονοµικής, µορφωτικής και τεχνικής συνεργασίας. 16 Πάραυτα οι εµπορικές συναλλαγές µεταξύ των δύο χωρών παρουσιάζουν πτωτική πορεία όσον αφορά την διακινούµενη ποσότητα. Έτσι παρατηρούµε ότι ενώ η συνολική ποσότητα που διακινήθηκε το 1994 µεταξύ των δύο χωρών ήταν 120.034.194 κιλά, το 1999 η συνολική ποσότητα έπεσε στα 51.072.009 κιλά, ενώ το 2002 έφτασε τα 31.513.886 κιλά. Το παράδοξο είναι ότι, παρά την µείωση στις διακινούµενες ποσότητες, η συναλλαγές σε χρήµα για τα αντίστοιχα προϊόντα που διακινήθηκαν αυξήθηκαν ή βρέθηκαν σε συνάρτηση µε την ποσότητα που είχε διακινηθεί σε προηγούµενες χρονιές σε πάρα πολύ υψηλό επίπεδο. Έτσι οι οικονοµικές συναλλαγές, ενώ το 1994 ήσαν 5.594.821.898 δρχ. για ποσότητα προϊόντων 120.034.194 κιλά, το 1999 έφτασαν τις 11.395.098.260 δρχ. για ποσότητα προϊόντων 51.072.009 και το 2002 έφτασαν τα 33.019.550 ή αλλιώς 11.251.411.663 δρχ. για ποσότητα προϊόντων 31.513.886 κιλών. Αυτή η διαφορά στην αντιστοιχία αξιών και ποσοτήτων οφείλεται στην στροφή προς άλλα είδη και εν µέρει στην αύξηση των τιµών σε ορισµένα προϊόντα. Ενδεικτικά αναφέρεται το γεγονός ότι η Ελλάδα ενώ είχε εισάγει το 1999 πρώτες ύλες µη εδώδιµες σε ποσότητα 22.050.194 κιλά αξίας 582.008.908 δρχ., το 2000 εισήγαγε πάλι πρώτες ύλες µη εδώδιµες σε ποσότητα 18.436.698 κιλά, λιγότερη δηλαδή σε σχέση µε την προηγούµενη χρονιά, αλλά για 837.843.708 δρχ., δηλαδή µε περισσότερα χρήµατα. Παρόµοια φαινόµενα παρατηρούµε και για πολλά άλλα προϊόντα. Κλείνοντας αξίζει να αναφερθεί ότι το εµπορικό ισοζύγιο της Ελλάδας µε την Ιορδανία είναι θετικό. 3.1.2.2. Εισαγωγές 14 Βλ. ΙΣΤΑΜΕ (2002), ΜΕΣΟΓΕΙΑΚΟ ΠΑΡΑΤΗΡΗΤΗΡΙΟ: ΙΟΡ ΑΝΙΑ, Έκδοση ΙΣΤΑΜΕ, Αθήνα, σελ. 57 15 Op. Cit., σελ. 61 16 Πηγή: Υπουργείο Εξωτερικών 16

Τα προϊόντα που βρίσκονται στην πρώτη θέση των εισαγωγικών προτιµήσεων της Ελλάδας από την Ιορδανία είναι οι πρώτες ύλες µη εδώδιµες, εκτός από καύσιµα. Η εισαγωγή όµως αυτού του είδους προϊόντων είναι µειωµένη σε σχέση µε το παρελθόν. Τα τελευταία χρόνια οι ποσότητες που εισάγει ετησίως η Ελλάδα για το συγκεκριµένο είδος ανέρχονται στα 20.000.000 κιλά περίπου. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον δείχνει η Ελλάδα για την εισαγωγή χηµικών προϊόντων και διαφόρων βιοµηχανικών ειδών όπως λιπάσµατα και ποτάσα. Τέλος, δείχνει προτίµηση για µηχανήµατα και υλικό µεταφορών, αλλά πολύ µικρή σε σύγκριση µε άλλες αραβικές χώρες. Πάντως το µεγαλύτερο µερίδιο των συνολικών εισαγωγών της Ελλάδας καταλαµβάνουν οι πρώτες ύλες µη εδώδιµες (εκτός από καύσιµα), των οποίων η εισαγόµενη ποσότητα αγγίζει περίπου τα 2/3 των συνολικών εισαγωγών της από την Ιορδανία, τουλάχιστον όσον αφορά τα τελευταία χρόνια και κυρίως Η Ελλάδα δεν εισάγει καθόλου ορυκτά καύσιµα, λιπαντικά, λάδια και λίπη ζωικής η φυτικής προέλευσης. Πάραυτα εισάγει καπνό και ποτά, αλλά σε πάρα πολύ µικρές ποσότητες. Γενικά οι εισαγωγές της Ελλάδας από την Ιορδανία µικραίνουν ή παραµένουν σταθερές, ανάλογα µε το είδος των προϊόντων. Παρακάτω ακολουθεί πίνακας µε τις εισαγωγικές δραστηριότητες της Ελλάδας για το έτος 2002. Εισαγωγικές δραστηριότητες της Ελλάδος για το έτος 2002 ΑΞΙΑ (ΕΥΡΩ) ΠΟΣΟΤΗΤΑ ΑΛ. ΜΟΝΑ ΕΣ ΣΥΝΟΛΟ 3.689.101 20.759.619 113.415 Χηµικά προϊόντα 1.456.455 249.671 21.000 Πρώτες ύλες µη εδώδιµες (εκτός καυσίµων) 1.046.608 20.179.365 ιάφορα βιοµηχανικά είδη 656.919 26.568 91.406 Μηχανήµατα & υλικό µεταφορών 296.992 116.745 3 Τρόφιµα & ζωντανά 154.985 154.952 Βιοµηχανικά είδη ταξινοµηµένα κατά πρώτη ύλη 76.913 32.302 Ποτά και καπνός Πηγή: ΕΣΥΕ 229 16 1.006 17

3.1.2.3. Εξαγωγές Σε γενικές γραµµές οι εξαγωγές της Ελλάδας βρίσκονται σε σταθερό επίπεδο, µε τις ποσότητες των εξαγόµενων προϊόντων να κυµαίνονται τα τελευταία χρόνια γύρω στα 11.000.000 κιλά περίπου ετησίως. Κύριο εξαγώγιµα προϊόντα της αποτελούν τα βιοµηχανικά είδη ταξινοµηµένα κυρίως κατά πρώτη ύλη καθώς και µηχανήµατα και υλικό µεταφορών. Από µηχανήµατα η Ιορδανία εισάγει κυρίως µηχανήµατα παραγωγής ενέργειας, ηλεκτρικά µηχανήµατα και συσκευές τηλεπικοινωνιών. Υψηλή ζήτηση έχουν τα ποτά και ο καπνός, αλλά σε µικρότερο βαθµό σε σύγκριση µε προηγούµενα έτη όπως το 1999 και 2000 όπου τα µεγαλύτερα κέρδη είχαν προέλθει από την πώληση των συγκεκριµένων προϊόντων. Σηµαντικές είναι και οι εξαγωγές χηµικών προϊόντων οι οποίες κυµαίνονται γύρω στα 1.200.000 κιλά κατά µέσο όρο τα τελευταία χρόνια, ενώ σταθερές παραµένουν και οι εξαγωγές διαφόρων βιοµηχανικών ειδών. Τέλος εξάγει, αλλά σε πολύ µικρές ποσότητες, ορυκτά καύσιµα, λιπαντικά και λάδια λίπη ζωικής ή φυτικής προέλευσης. Παρακάτω ακολουθεί πίνακας µε το σύνολο των εξαγωγών της Ελλάδας προς την Ιορδανία για το 2002. Εξαγωγικές δραστηριότητες της Ελλάδος για το έτος 2002 ΑΞΙΑ (ΕΥΡΩ) ΠΟΣΟΤΗΤΑ ΣΕ ΚΙΛΑ ΑΛ. ΜΟΝΑ ΕΣ ΣΥΝΟΛΟ 29.330.449 10.754.267 12.241.765 Μηχανήµατα & υλικό µεταφορών. 12.534.050 2.079.238 56.795 Χηµικά προϊόντα 7.646.218 1.206.436 Βιοµηχανικά είδη ταξινοµηµένα κατά πρώτη ύλη 4.193.205 4.003.856 4.453.446 Ποτά και καπνός 1.932.545 577.463 25 ιάφορα βιοµηχανικά είδη 1.272.670 221.586 14.690 Τρόφιµα & ζωντανά 553.440 392.422 450 Πρώτες ύλες µη εδώδιµες (εκτός καυσίµων) 465.486 1.211.904 259 Ορυκτά καύσιµα & λιπαντικά) 464.311 975.739 Είδη & συναλλαγές µη ταξινοµηµένες κατά κατηγορία 183.179 14.123 7.716.100 18

Λάδια & λίπη ζωικής ή φυτικής προέλευσης 85.345 71.500 Πηγή: ΕΣΥΕ 3.1.3. Εµπορικές επενδύσεις Στην Ιορδανία, αν και δεν υπάρχουν αµιγείς ελληνικές επενδύσεις, εντούτοις δραστηριοποιούνται µερικές ελληνικές επιχειρήσεις. Αυτές είναι κυρίως κατασκευαστικές ή µελετητικές οι οποίες συµµετέχουν σε κοινοπρακτικά σχήµατα για την κατασκευή έργων υποδοµής, στα πλαίσια προγραµµάτων δηµοσίων έργων της χώρας. Μια από αυτές είναι η ΑΕΓΕΚ, η οποία το 1999, σε κοινοπραξία µε την βοσνιακή Hidrograndja, υπέγραψε συµφωνία µε την Ιορδανική κυβέρνηση για την κατασκευή δύο φραγµάτων. Μία άλλη ελληνική εταιρεία που έχει δραστηριοποιηθεί δυναµικά στην Ιορδανική αγορά είναι ο ΟΤΕ. Ο ΟΤΕ, από κοινού µε την θυγατρική Hellascom κατέχουν το 50% της ιορδανικής εταιρείας καρτοτηλεφώνων Transjordan Corporation. 3.1.4. Συµπεράσµατα Οι εµπορικές σχέσεις των δύο χωρών βρίσκονται σε πολύ χαµηλό επίπεδο σε σύγκριση µε άλλες αραβικές χώρες. Πάραυτα υπάρχουν αρκετά περιθώρια βελτίωσης δεδοµένου ότι η Ιορδανία βρίσκεται σχετικά κοντά στην Ελλάδα. Παράλληλα είναι φιλελεύθερο κράτος, οργανωµένο κατά τα δυτικά πρότυπα, χωρίς ποσοστώσεις στις εισαγωγές ενώ συνακόλουθα διαθέτει πολύ καλές υποδοµές καθώς και εκπαιδευµένο εργατικό δυναµικό. Επιπροσθέτως διαθέτει εξαιρετικά αναπτυγµένο τραπεζικό σύστηµα, το οποίο επεκτείνεται και στην Συρία ενώ ακόµα σηµαντικά είναι τα οφέλη για επενδυτές που θα εκµεταλλευθούν τις δυνατότητες που προσφέρουν οι 11 Qualified Industrial Zones της χώρας. Τέλος, ένας ακόµα λόγος για τον οποίο η Ελλάδα πρέπει να επεκτείνει περαιτέρω τις δραστηριότητες της είναι ότι η Ιορδανία µπορεί να αποτελέσει δίαυλο για την διοχέτευση ελληνικών προϊόντων σε γειτονικές αραβικές χώρες. Οι δυνατότητες για επένδυση είναι και αυτές πολύ υψηλές. Και αυτό διότι ο επενδυτικός νόµος παρέχει σηµαντικά επενδυτικά κίνητρα όπως φοροελαφρύνσεις ή φοροαπαλλαγές. Παράλληλα εντός της Ιορδανίας λειτουργούν προνοµιακές βιοµηχανικές ζώνες ή αλλιώς Qualified Industrial Zones (πρόκειται για περιοχές όπου οι εκεί εγκατεστηµένες βιοµηχανίες, εφόσον πληρούν κάποιους όρους, δύνανται να εξάγουν µε ευνοϊκούς όρους στις ΗΠΑ). Ιδιαίτερα η Ειδική Οικονοµική Ζώνη της Άκαµπα, η οποία εγκαινιάσθηκε το 2001 από τον Ιορδανό Μονάρχη, λειτουργεί υπό συνθήκες χαµηλής φορολογίας, µε ειδικές διαδικασίες γρήγορης εξυπηρέτησης των επενδυτών και γενικά ευνοϊκό καθεστώς για την εισροή κεφαλαίων. Τέλος, υπάρχει έντονο ενδιαφέρον από ντόπιους εισαγωγείς 19

για συνεργασία µε διάφορες ελληνικές επιχειρήσεις όπως τουριστικές, εµπορικές και βιοµηχανικές. Παρά τις ευνοϊκές ρυθµίσεις που επικρατούν για ξένους επενδυτές, η οικονοµία της χώρας αυτής έχει να διανύσει ακόµα µεγάλη απόσταση προκειµένου να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις που θέτει ο διεθνείς ανταγωνισµός και η επιβαλλόµενη οικονοµική διάρθρωση της παγκοσµιοποίησης. Έτσι χώρες µε υψηλότερη διεθνή ανταγωνιστικότητα θα απειλήσουν τις εξαγωγές τις Ιορδανίας, αλλά ακόµα και την εθνική της παραγωγή. 17 3.2. Πολιτιστικές σχέσεις Οι σχέσεις της Ελλάδας µε την Ιορδανία στο τοµέα των πολιτιστικών σχέσεων είναι ιδιαίτερα καλές. Από το 1980 ισχύει διµερή Μορφωτική Συµφωνία, βάσει της οποίας εγκαθιδρύεται µεταξύ Ελλάδος και Ιορδανίας Μορφωτικό Πρόγραµµα, το οποίο ανανεώνεται ανά τριετία και ρυθµίζει θέµατα υποτροφιών, πολιτιστικών ανταλλαγών κλπ. Στον τοµέα της παιδείας µάλιστα, η Ελλάδα, βάση του παραπάνω προγράµµατος χορηγεί σε Ιορδανούς υπηκόους φοιτητές τις εξής υποτροφίες 18 : α) ώδεκα υποτροφίες για πλήρη κύκλο προπτυχιακών σπουδών διάρκειας 12 µηνών η κάθε µια. Οι υποτροφίες αυτές αφορούν συνέχιση υποτροφίας όσων είναι ήδη υπότροφοι ή αρχική χορήγηση υποτροφίας. β) Τέσσερις υποτροφίες διάρκειας δέκα µηνών η κάθε µία για µεταπτυχιακές σπουδές. Από την πλευρά της η Ιορδανία για το ακαδηµαϊκό έτος 2002 2003 χορηγούσε σε Έλληνες υπηκόους τρεις υποτροφίες για πλήρη κύκλο προπτυχιακών σπουδών σε οποιοδήποτε τοµέα διαθέτουν τα Ιορδανικά Πανεπιστήµια ή για µεταπτυχιακές σπουδές ή έρευνα στον τοµέα της Αραβικής γλώσσας. Η χρονική διάρκεια της υποτροφίας ήταν: - Προκειµένου για προπτυχιακές σπουδές: ώδεκα (12) µήνες. - Προκειµένου για µεταπτυχιακές σπουδές ή έρευνα: έκα (10) µήνες. Η γλώσσα που απαιτείτο και για τις δύο περιπτώσεις ήταν η γλώσσα της χώρας ή η Αγγλική. 19 Σηµειώνεται ότι περισσότεροι από 50 Ιορδανοί σπουδαστές φοιτούσαν στη χώρα µας κατά το 2002 µε υποτροφίες που χορηγήθηκαν από διάφορα ελληνικά Υπουργεία και Ιδρύµατα. 20 Στον τοµέα της παιδείας, επίσης, βάση του τελευταίου Μορφωτικού Προγράµµατος που έχει υπογραφεί, δίνεται η δυνατότητα σε έναν επιστήµονα από κάθε χώρα να µεταβεί στην άλλη για επιµορφωτικό σκοπό για περίοδο µέχρι και 12 ηµερών. Οι επισκέψεις αυτές των επιστηµόνων 17 Βλ. ΙΣΤΑΜΕ (2002), op. cit. 18 Πηγή: ιεύθυνση Σπουδών Υπουργείου Παιδείας, Τµήµα Φοιτητικής Μέριµνας. 19 Βλ. www.ypepth.gr 20 Βλ. http://www.mfa.gr/greek/foreign_policy/amii/jordan.html 20