Αξιολόγηση του μαθητή για βελτίωση των μαθησιακών αποτελεσμάτων Λεωνίδας Κυριακίδης Τμήμα Επιστημών της Αγωγής, Πανεπιστήμιο Κύπρου kyriakid@ucy.ac.cy Διήμερο Εκπαιδευτικού Μέσης Γενικής και Μέσης Τεχνικής και Επαγγελματικής Εκπαίδευσης 21-22 Ιανουαρίου 2016
Σκοπός της σημερινής παρουσίασης: αναγνώριση της αξιολόγηση του μαθητή ως βασικού παράγοντα αποτελεσματικότητας της διδασκαλίας παρουσίαση βασικών αρχών αξιολόγησης που συμβάλλουν στην προώθηση της μάθησης 1) Αποφασίζοντας τον σκοπό 2) Τεχνικές αξιολόγησης 3) Στοχοθέτηση 4) Είδη/Τύποι ερωτήσεων
Ανάγκη για στοχευμένη επιμόρφωση σε παράγοντες που συμβάλλουν σημαντικά στη βελτίωση της αποτελεσματικότητας της σχολικής μονάδας Αξιολόγηση του μαθητή Η έρευνα έχει δείξει ότι η αξιολόγηση του μαθητή συνδέεται άμεσα με την αποτελεσματικότητα της διδασκαλίας και μπορεί να συμβάλει σημαντικά στη βελτίωση της μάθησης.
Αξιολόγηση «κάθε διαδικασία που δίνει πληροφορίες για τη σκέψη, την επίδοση και την πρόοδο των μαθητών» (Crooks, 2001)
Αξιολόγηση Η αξιολόγηση του μαθητή είναι μια συνεχής και οργανωμένη διαδικασία. Αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της διδασκαλίας και όχι μία ανεξάρτητη διαδικασία. Η αξιολόγηση δε θα πρέπει να ταυτίζεται με όρους όπως «βαθμολόγηση» ή «εξέταση». Η έρευνα έχει δείξει ότι η αξιολόγηση του μαθητή συνδέεται άμεσα με την αποτελεσματικότητα της διδασκαλίας και μπορεί να συμβάλει σημαντικά στη βελτίωση της μάθησης.
Αξιολόγηση Στη διαδικασία της αξιολόγησης αναγνωρίζουμε 4 βασικές πτυχές: Χορήγηση Προγραμματισμόςκατασκευή εργαλείων Καταγραφή αποτελεσμάτων Κοινοποίηση αποτελεσμάτων
1) Αποφασίζοντας το σκοπό Είναι σημαντικό ο κάθε εκπαιδευτικός να καθορίζει από την αρχή το σκοπό που επιθυμεί να πραγματοποιήσει μέσα από την αξιολόγηση των μαθητών του. Ο καθορισμός του σκοπού της αξιολόγησης συνεπάγεται συγκεκριμένα χαρακτηριστικά που πρέπει να έχει η αξιολόγηση και αφορούν: στο πότε και πόσο συχνά γίνεται η αξιολόγηση στο είδος, την ποικιλία, τη δομή και το περιεχόμενο των τεχνικών αξιολόγησης που θα χρησιμοποιηθούν στη διαδικασία χορήγησης των εργαλείων στον τρόπο καταγραφής και κοινοποίησης των αποτελεσμάτων στη χρήση των αποτελεσμάτων από όλους τους εμπλεκομένους
Διαμορφωτική Vs Συγκριτική Αξιολόγηση Η αναλογία του κήπου/ The Garden Analogy Εάν σκεφτούμε τους μαθητές μας ως φυτά Η αθροιστική αξιολόγηση των φυτών είναι η διαδικασία κατά την οποία απλώς τα μετρούμε. Μπορεί να είναι ενδιαφέρον να συγκρίνεις και να αναλύεις τις μετρήσεις, παρόλα αυτά, οι μετρήσεις αυτές δεν επηρεάζουν την ανάπτυξη των φυτών. Η διαμορφωτική αξιολόγηση, από την άλλη είναι το ίδιο με το να ταΐζεις και να ποτίζεις τα φυτά ανάλογα με τις ανάγκες τους, επηρεάζοντας άμεσα την ανάπτυξή τους.
Ο Πέτρος διδάσκει μαθηματικά σε Β Γυμνασίου. Το μάθημα του τελειώνει σχεδόν πάντα μα ένα σύντομο κουιζ για το μάθημα της ημέρας. Ο Πέτρος θεωρεί ότι η πρακτική αυτή παρακινεί τους μαθητές του να είναι πιο προσεκτικοί στη διάρκεια του μαθήματος. Το 50 % του τελικού βαθμού των μαθητών βγαίνει από τον μέσο όρο που έχει κάθε μαθητής στα κουίζ στο τέλος του τετραμήνου. Ο διευθυντής τους σχολείου επιβραβεύει τον Πέτρο για την πρακτική αυτή αφού ο μέσος όρος της τάξης είναι σε πολύ καλά επίπεδα. Ο Πέτρος χρησιμοποίει διαμορφωτική αξιολόγηση;
1) Αποφασίζοντας το σκοπό Η εκπαιδευτική έρευνα τονίζει τη σημασία του διαμορφωτικού σκοπού της αξιολόγησης αφού ο σκοπός αυτός συνδέεται άμεσα με την προσπάθεια για βελτίωση της μάθησης. Επομένως κάθε προσπάθεια για επίτευξη αποτελεσματικής αξιολόγησης στα πλαίσια της καθημερινής διδακτικής πράξης πρέπει να αποσκοπεί στην εξυπηρέτηση του διαμορφωτικού αυτού σκοπού.
2)Τεχνικές Αξιολόγησης Οι τεχνικές αξιολόγησης μπορούν να κατηγοριοποιηθούν ως εξής: Α) Γραπτή αξιολόγηση Β) Προφορική Αξιολόγηση Γ) Παρατήρηση Δ) Αξιολόγηση δεξιοτήτων Εσείς ποια τεχνική χρησιμοποιείτε πιο συχνά;
2)Τεχνικές Αξιολόγησης Η χρήση διαφορετικών τεχνικών αξιολόγησης μας επιτρέπει να ελέγξουμε την εγκυρότητα των αποτελεσμάτων που έχουμε συγκεντρώσει. Η επιλογή της τεχνικής ή των τεχνικών που θα χρησιμοποιηθούν εξαρτάται από τους στόχους που τέθηκαν, την εστίαση της αξιολόγησης (ατομική ή ομαδική) καθώς και το χρόνο που έχουμε στη διάθεσή μας. Η χρήση διαφορετικών τεχνικών διευκολύνει την αξιολόγηση των μαθητών σε τακτά χρονικά διαστήματα και όχι μόνο στο τέλος μια ενότητας.
Όπως σε κάθε αξιολόγηση έτσι και όταν θέλω να αξιολογήσω την πρόοδο των μαθητών μου είναι σημαντικό να θέτω σαφείς, συγκεκριμένους και μετρήσιμους στόχους
3)Στοχοθέτηση Βασική παράμετρος της δόμησης Οι μαθησιακοί στόχοι περιλαμβάνουν ένα στόχο διαδικασίας ή περιεχομένου, την αναμενόμενη (προσδοκώμενη) απόδοση καθώς και τα κριτήρια επιτυχίας. Η αναμενόμενη απόδοση δεν είναι αρκετή αφού οι μαθητές πρέπει να γνωρίζουν όχι μόνο ΤΙ αναμένεται να μπορούν να κάνουν αλλά και ΠΩΣ θα δείξουν ότι το πέτυχαν αλλά και ΠΟΣΟ ΚΑΛΑ πρέπει να το κάνουν. Η κοινοποίηση των μαθησιακών στόχων είναι πολύ πιο πολύπλοκη από το να επαναλαμβάνω απλώς το τι σχεδιάζω να διδάξω Clarke, 2001
Προσοχή, οι δραστηριότητες δεν είναι μαθησιακοί στόχοι! Δραστηριότητα Μαθησιακός στόχος Συγκείμενο Να δώσουν μία διάλεξη εναντίον του καπνίσματος Να παρουσιάζουν προφορικά μία άποψη με πειστικό τρόπο Διάλεξη για το κάπνισμα Να σχεδιάσουν ένα ραβδόγραμμα για να δείξουν πώς οι μαθητές της τάξης έρχονται στο σχολείο Να εργαστούν σε ομάδες για τη δημιουργία ενός τρίπτυχου που να προωθεί την υγιεινή διατροφή Να παρουσιάζουν πληροφορίες με τη χρήση διαγραμμάτων Να συνεργάζονται αποτελεσματικά σε ομάδες Ραβδόγραμμα για τα μέσα συγκοινωνίας που χρησιμοποιούνται για προσέλευση στο σχολείο Τρίπτυχο υγιεινής διατροφής
Μαθησιακοί στόχοι (learning targets) Βασικά χαρακτηριστικά Πόσο συγκεκριμένοι; Πόσο δύσκολοι; Η έρευνα υποστηρίζει ότι οι στόχοι πρέπει να είναι όσο πιο συγκεκριμένοι γίνεται και οι μαθητές να τους θεωρούν δύσκολους όχι όμως ακατόρθωτους
Τάξη: Α Γυμνασίου Μάθημα: Αρχαία Ελληνική Γραμματεία( Ομήρου Οδύσσεια ) Θέμα: Ραψωδία Ε 167-288 (Οδυσσέας και Καλυψώ) Στόχοι 1) Να αντιληφθούν την έμφαση που δίνεται στην κατασκευή της σχεδίας και τον ρόλο που αυτή επιτελεί στην εξέλιξη του έργου. 2) Να μπορούν να σκιαγραφήσουν την προσωπικότητα της Καλυψώς αλλά και να αντιληφθούν τον τρόπο με τον οποίο συνιστά απειλή για τον νόστο του Οδυσσέα. 3) Να έρθουν σε πρώτη επαφή οι μαθητές με τη μορφή και τον χαρακτήρα του Οδυσσέα και να είναι ικανοί να αναγνωρίσουν και να αιτιολογήσουν βασικά στοιχεία του χαρακτήρα του (πολύμητις, πολύτροπος, πολύτλας). Σχόλια;
3)Στοχοθέτηση Θυμάμαι ότι: Κάθε στόχος έχει ένα βασικό ρήμα Το ρήμα αυτό πρέπει να είναι μετρήσιμο (Ταξινομία Bloom)
3)Στοχοθέτηση Θυμάμαι ότι: Κάθε στόχος έχει ένα βασικό ρήμα Το ρήμα αυτό πρέπει να είναι μετρήσιμο (Ταξινομία Bloom) Ο στόχος δεν παρουσιάζει λεπτομέρειες/επεξηγήσεις Βάζω μικρό αριθμό στόχων σε κάθε μάθημα (περίπου 2-3 στόχοι ) Φροντίζω να υπάρχει αντιστοίχιση στόχου και δραστηριότητας
1) Να αντιληφθούν την έμφαση που δίνεται στην κατασκευή της σχεδίας και τον ρόλο που αυτή επιτελεί στην εξέλιξη του έργου. 2) Να μπορούν να σκιαγραφήσουν την προσωπικότητα της Καλυψώς αλλά και να αντιληφθούν τον τρόπο με τον οποίο συνιστά απειλή για τον νόστο του Οδυσσέα. 3) Να έρθουν σε πρώτη επαφή οι μαθητές με τη μορφή και τον χαρακτήρα του Οδυσσέα και να είναι ικανοί να αναγνωρίσουν και να αιτιολογήσουν βασικά στοιχεία του χαρακτήρα του (πολύμητις, πολύτροπος, πολύτλας). 1.Στο δεξιό μέρος των φράσεων της στήλης Α να σημειώσετε έναν από τους αριθμούς της στήλης Β, ώστε να αποδώσετε κάθε γνώρισμα σε ένα από τα τρία πρόσωπα : 1.Διπλωματία Α. Οδυσσέας 2.Ρητορική ικανότητα Β. Καλυψώ 3.Πολύμητις, πολύτλας). πολύτροπος, Γ. Ερμής 4.Φιλόξενη διάθεση 5.Πληγωμένος εγωισμός 6. Έσχατη απελπισία
Πινάκας Προδιαγραφών ΓΝΩΣΗ ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΣΥΝΟΛΟ 1. Στόχος 1 2. Στόχος 2 3. Στόχος 3 4. Στόχος 4 ΣΥΝΟΛΟ 1, 2α 2β, 4 5,10 6 3, 9α 6, 12 7, 8 6 4α, 9β 2 4β,11 2 4 6 6 14
Πίνακας Προδιαγραφών Γνώση: με το όρο αυτό αναφερόμαστε στο αν οι μαθητές ξέρουν τον ορισμό μίας έννοιας (πχ. Τι ορίζουμε ως κατηγορούμενο;) Κατανόηση: με το όρο αυτό αναφερόμαστε στο αν οι μαθητές αναγνωρίζουν την έννοια γύρω τους (πχ. Να μπορεί να εντοπίζει το κατηγορούμενο σε δοσμένη πρόταση) Εφαρμογή: με τον όρο αυτό αναφερόμαστε στο αν οι μαθητές μπορούν να χρησιμοποιήσουν την έννοια αυτή (πχ. να κατασκευάζει πρόταση χρησιμοποιώντας δοσμένη λέξη ως κατηγορούμενο)
Πίνακας Προδιαγραφών Ο πίνακας προδιαγραφών μας βοηθά να καταγράψουμε τόσο τις έννοιες που αξιολογούμε όσο και το επίπεδο στο οποίο θα γίνει η αξιολόγηση. Με βάση αυτό τον πίνακα, μπορεί να καταχωρηθεί η κάθε άσκηση και στη συνέχεια να ελεγχτεί η αντιπροσωπευτικότητα του δοκιμίου αλλά και η σχέση του με τους σκοπούς της διδασκαλίας μιας ενότητας. H έμφαση που δίνεται σε κάθε τμήμα του πίνακα προδιαγραφών να σχετίζεται με τη σημασία που αποδίδεται σε κάθε στόχο και με το χρόνο και την προσπάθεια που καταβλήθηκε για την επίτευξή του
4. Τύποι ερωτήσεων ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΟΥ ΤΥΠΟΥ Πολλαπλής επιλογής Ορθό - Λάθος Σύζευξης/ Αντιστοίχισης Διάταξης/ Ιεράρχησης Συμπλήρωσης Σύντομης απάντησης ΑΝΟΙΚΤΟΥ ΤΥΠΟΥ ΛΥΣΗ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΟΣ
Παράγοντες που επηρεάζουν την επιλογή του τύπου των ερωτήσεων ενός δοκιμίου Ο σκοπός της αξιολόγησης Ο χρόνος που διαθέτουμε για καταρτισμό του δοκιμίου και για διόρθωση των απαντήσεων Ο αριθμός των μαθητών Οι δεξιότητές μας στο να κατασκευάζουμε ερωτήσεις διάφορων τύπων
4. Τύποι ερωτήσεων Θυμάμαι ότι: Επιδιώκω ένα συνδυασμό διαφορετικού τύπου ερωτήσεων Είναι προτιμότερο ο ίδιος στόχος να εξετάζεται από τουλάχιστον 2 ασκήσεις διαφορετικού τύπου Αποφεύγω ασκήσεις/ μέρη που αλληλοεξαρτώνται Αποφεύγω τη δυνατότητα επιλογής ασκήσεων εκτός και αν εξασφαλίσω ότι οι επιλογές που δίνονται εξετάζουν τον ίδιο στόχο Δίνω ξεκάθαρες οδηγίες για τον τύπο της άσκησης Κατασκευάζω ασκήσεις διαβαθμισμένης δυσκολίας
Κλείνοντας Πού πηγαίνω; Πού βρίσκομαι τώρα; Πώς θα καλύψω το κενό ανάμεσα στα δύο;
Συζήτηση
Σας ευχαριστώ για την προσοχή σας