ΓΕΝEΣΗ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ ΤΟΥ ΣΧΟΛΕΙΟΥ Κοινωνίες αγροτικού τύπου (παραδοσιακές, στατικές κοινωνίες) Αξίες αδιαµφισβήτητες από γενιά σε γενιά Οι σχέσεις καθορισµένες από ήθη και έθιµα Εξωτερική ηθική Κοινωνίες αγροτικού τύπου: Οι παραδοσιακές µορφές αγωγής ήταν αρκετές και δεν υπήρχε η ανάγκη ίδρυσης σχολείων Η µόρφωση ήταν δικαίωµα µόνο των προνοµιούχων κοινωνικών στρωµάτων (στρατιωτική, πολιτική, εκκλησιαστική ηγεσία) Οικογένεια Εκτεταµένη οικογένεια πολλών γενιών οµή εξουσίας πατριαρχική (Pater Familias) Σχετική αυτάρκεια στην παραγωγή και κατανάλωση Παραµονή του ατόµου στην οµάδα Οικογένεια (2) Εκµάθηση και σταθερότητα ρόλων µέσα στην οικογένεια Τόπος κατοικίας και τόπος εργασίας ταυτίζονται Συµβολή και µαθητεία των παιδιών στην οικιακή εργασία
Παραδοσιακή αγωγή από την οικογένεια Σύγχρονες βιοµηχανικές κοινωνίες (κοινωνίες επίδοσης νεωτερικότητα) Σύγχρονες βιοµηχανικές κοινωνίες (κοινωνίες επίδοσης νεωτερικότητα) 1. Οικονοµία - Παραγωγή: Ανακάλυψη ατµού βιοµηχανική επανάσταση Οργάνωση παραγωγής γύρω από τη µηχανή (εργοστάσιο) ιαχωρισµός τόπου εργασίας και τόπου κατοικίας: Εσωτερική - εξωτερική µετανάστευση - εγκατάλειψη υπαίθρου Σύγχρονες βιοµηχανικές κοινωνίες (κοινωνίες επίδοσης νεωτερικότητα) Ανάµειξη πληθυσµών και πολιτισµικών αξιών Αλµατώδης αύξηση γνώσεων και τεχνολογίας Ανάπτυξη τριτογενούς τοµέα Απαιτήσεις του συστήµατος εργασίας για ειδικές γνώσεις και δεξιότητες (ανάγκη εκπαίδευσης εξειδίκευσης επιλογής - κατανοµής) Όσο περισσότερο η κοινωνία οργανώνεται γραφειοκρατικά, εκβιοµηχανίζεται και εξορθολογίζεται, τόσο το σχολείο αναλαµβάνει ενεργητικότερο ρόλο στην κατανεµητική λειτουργία των ατόµων ή των κοινωνικών οµάδων στο πλέγµα της αγοράς εργασίας
2. Πολιτικό επίπεδο: Από την φεουδαρχία στο καπιταλιστικό σύστηµα παραγωγής Ανάπτυξη του εθνικού κράτους (ανάγκη ενοποιητικού µηχανισµού, δηλ. του σχολείου: ιδεολογικοί λόγοι) Ecclesiasticum versus politicum Γενίκευση εκπαίδευσης: δικαίωµα του πολίτη και υποχρέωση της πολιτείας. 3. Οικογένεια Σαφής διαχωρισµός τόπου εργασίας και τόπου κατοικίας Είσοδος της γυναίκας στην παραγωγή (ανάγκη φύλαξης) Έλεγχος γεννήσεων Πτώση των δεικτών γεννήσεων, πυρηνική οικογένεια Οικογένεια (2) ηµιουργία νέων αναγκών και αξιών Πολυπλοκότητα κοινωνικού συστήµατος Λειτουργική απώλεια οικογένειας Οικογένεια (3) Εµφάνιση της έννοιας της παιδικότητας, το παιδί δεν γεννιόταν πλέον µέσα στην οικογένεια για να
παραµείνει µονίµως σε αυτήν (ανάγκη κοινωνικής ένταξης) 4. Κοινωνικό επίπεδο Το σχολείο δηµιούργηµα του ιαφωτισµού και της συνακόλουθης νεωτερικής σκέψης ιαφωτισµός: έµφαση στην ατοµικότητα του κοινωνικού υποκειµένου ιάδοση της ανθρώπινης γνώσης και εµπειρίας σε ευρύτερα στρώµατα του πληθυσµού Κοινωνικό επίπεδο (2) Άνοδος αστικής τάξης Γαλλική επανάσταση: αίτηµα για ισότητα ευκαιριών Η κοινωνική ένταξη και το µέλλον είναι θέµα επίδοσης και όχι γέννησης ή καταγωγής Το σχολείο διευρύνεται σταδιακά σε όλες τις κοινωνικές τάξεις και αναλαµβάνει, µεταξύ άλλων, τον νέο αποφασιστικό ρόλο της επιλογής και της κοινωνικής κατανοµής µέσα από την αξιολόγηση των ατοµικών επιδόσεων, τις εξετάσεις και τη χορήγηση τίτλων επίδοσης Σχολείο επίδοσης: Αναλυτικά Προγράµµατα, τάξεις κατά ηλικία, εξετάσεις, πιστοποιητικά επίδοσης
Λειτουργίες του σχολείου Ανάπτυξη της προσωπικότητας του παιδιού Κοινωνικές λειτουργίες Κοινωνικές λειτουργίες Φύλαξη παιδιών (σωµατική ακεραιότητα και ψυχική υγεία) Εξειδίκευσης και παροχής προσόντων (1950: θεωρία του ανθρώπινου κεφαλαίου, 1960: εκπαιδευτική έκρηξη) Ιδεολογική ή νοµιµοποιητική λειτουργία (κοινωνία: ενιαίο σύστηµα αξιών. Έθνος κράτος: πολιτισµική οµοιογένεια) Επιλεκτική λειτουργία Θεσµοθέτηση του σχολείου Με τη σηµερινή του µορφή: τέλος του 18 ου και κυρίως αρχές του 19ου αιώνα Η φοίτηση υποχρεωτική ικαίωµα και υποχρέωση του πολίτη Υποχρέωση της πολιτείας Το σχολείο Κοινωνικός θεσµός Αποτέλεσµα επιστηµονικής, κοινωνικής και πολιτιστικής εξέλιξης σε µία κοινωνική οµάδα ή σε ένα λαό Με σκοπό την προετοιµασία της νέας γενιάς για
ορθολογική γνώση και αντιµετώπιση των συνθηκών του περιβάλλοντος και των νέων κοινωνικών απαιτήσεων Το σχολείο Μετάδοση γνώσεων και δεξιοτήτων Κοινωνικοποίηση νέας γενιάς Επιλογή ανθρώπινου δυναµικού για τη στελέχωση της παραγωγικής διαδικασίας Κριτική του σχολείου ως θεσµού (1) 1960-1970: αµφισβήτηση του σχολικού θεσµού Αποξένωση από τη ζωή Μετάδοση ξερών και αναχρονιστικών γνώσεων στη νέα γενιά Θεσµός συντηρητικός: -µετάδοση αδιαµφισβήτητων παραδοσιακών αξιών -ενάντια στην αυτοτελή σκέψη και βούληση του µαθητή Κριτική του σχολείου ως θεσµού (2) «Το σχολείο αποτελεί ιδεολογικό µηχανισµό της άρχουσας τάξης».. Σκοπός η διατήρηση της εξουσίας της και η αναπαραγωγή της ιδεολογίας της Λειτουργεί σε βάρος των ασθενέστερων στρωµάτων- µειονότητες προνοµιούχων Συνεπώς δηµιουργεί και επιτείνει την εκπαιδευτική ανισότητα
Κριτική του σχολείου Παιδεία ή εκπαίδευση; (σύγχρονη επιστηµονική και τεχνολογική εξέλιξη) Το σχολείο µηχανισµός παροχής πιστοποιητικών σπουδών µε στόχο την επιλογή στελεχών στην παραγωγική διαδικασία Κρίση της παιδαγωγικής αυθεντίας (δασκαλοκεντρικό στιλ, ο µαθητής παθητικός δέκτης, χωρίς αυτενέργεια και τώρα και στο µέλλον Προτάσεις υπέρβασης της κρίσης (1) «Αποσχολειοποίηση της κοινωνίας»: κατάργηση του σχολείου η κοινωνία φορέας µάθησης ή µαθητείας ελεύθερη επιλογή «εµπειροτέχνη» και «µαθητευόµενου 2. Η εκπαίδευση δεν αλλάζει, αν δεν αλλάξει ριζικά το κοινωνικό σύστηµα (µαρξιστική θεώρηση) Προτάσεις υπέρβασης της κρίσης (2) 3. Εκσυγχρονισµός του σχολείου: σταδιακή αλλαγή µε βάση τα επιχειρήµατα της κριτικής που δέχτηκε και δέχεται το σχολείο: Συγκεντρωτικό µοντέλο διοίκησης Αποστεωµένα προγράµµατα σπουδών Παραδοσιακοί τρόποι σχολικής εργασίας Εκπαιδευτική ανισότητα Στρεβλωτικό σύστηµα αξιολόγησης της επίδοσης (επιλεκτική λειτουργία)
Βασικές παραδοχές: 1. Το σχολείο προϊόν και παράγοντας κοινωνικής εξέλιξης µε διπλό ρόλο: συντήρηση και ανανέωση 2. Έκρηξη επιστηµονικών και τεχνολογικών γνώσεων διόγκωση διδακτέας ύλης: ανάγκη διαφορετικών στρατηγικών µετάδοσης της γνώσης 3. Τα περιεχόµενα µάθησης στεγνά και απόµακρά: το σχολείο µικρογραφία της κοινωνίας Dewey) Βασικές παραδοχές 4.Ανάγκη αποκέντρωσης του εκπαιδευτικού συστήµατος προς τη σχολική µονάδα 5. Εκπαιδευτική ανισότητα σε βάρος µαθητών από χαµηλά κοινωνικο-οικονοµικά και µορφωτικά στρώµατα από συγκεκριµένες γεωγραφικές περιοχές και πολιτισµικές µειονότητες