ΘΕΩΡΙΑ Ημερομηνία: 26/7/2014 Φροντιστήριο Πειραιά Κατηγορία: Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση Τα καλύτερα Φροντιστήρια της πόλης! Τάξη: Γ Λυκείου Μάθημα: Αρχαία Ελληνικά - Συντακτικό Τίτλος: Ανάλυση μετοχών σε δευτερεύουσα πρόταση Περιγραφή: Μετατροπή μετοχών σε ισοδύναμες δευτερεύουσες προτάσεις Ανάλυση μετοχών, επιθετική μετοχή, Tags (μέχρι 5 επιρρηματικές μετοχές, υποθετική μετοχή, λέξεις): δευτερεύουσες προτάσεις Σχετιζόμενο αρχείο Άσκηση: Ανάλυση μετοχών Τα παιδιά είναι η ελπίδα μας για το μέλλον! Οφείλουμε να τους εξασφαλίζουμε τις καλύτερες συνθήκες μάθησης χωρίς κανένα συμβιβασμό στην ποιότητα! Στα φροντιστήρια ΔΙΑΚΡΟΤΗΜΑ οι μαθητές, έχουν στη διάθεση τους νέες τεχνολογίες, υπερσύγχρονα εκπαιδευτικά μέσα, έμπειρους και καταξιωμένους καθηγητές, χώρους υψηλής αισθητικής κι ένα σύστημα εκπαίδευσης με μοντέρνες παιδαγωγικές μεθόδους, φτιαγμένο ακριβώς πάνω στις ανάγκες και τα θέλω τους! Γιατί.. τα παιδιά μας αξίζουν πάντα το καλύτερο...! ΑΝΑΛΥΣΗ ΜΕΤΟΧΩΝ ΣΕ ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ Με τη φράση «ανάλυση μετοχών» εννοούμε τη μετατροπή των μετοχών σε ισοδύναμες δευτερεύουσες προτάσεις. Γενικά στάδια μετατροπής: α) Αναγνωρίζουμε το είδος της μετοχής (αιτιολογική, τελική κλπ). β) Βρίσκουμε το υποκείμενο της μετοχής, το οποίο μας δείχνει το πρόσωπο και τον αριθμό του ρήματος της πρότασης που θα σχηματίσουμε. γ) Επισημαίνουμε τον χρόνο του ρήματος από το οποίο εξαρτάται η μετοχή. δ) Η μετοχή μετατρέπεται σε ρήμα της ίδιας φωνής και χρόνου (εκτός και αν τα λεγόμενα ανάγονται στο παρελθόν, οπότε η μετατροπή γίνεται στο συγγενικό ιστορικό χρόνο). Αν η μετοχή αναλυθεί σε δευτερεύουσα πρόταση με οριστική, τότε: Οι μετοχές μέλλοντα και αορίστου μετατρέπονται σε οριστική μέλλοντα και αορίστου αντίστοιχα. Η μετοχή ενεστώτα αναλύεται σε οριστική ενεστώτα, αν η εξάρτηση είναι αρκτικού χρόνου (Α.Χ.) και σε οριστική παρατατικού ή ευκτική πλαγίου λόγου ενεστώτα, αν η εξάρτηση είναι ιστορικού χρόνου (Ι.Χ.). Η μετοχή παρακειμένου αναλύεται σε οριστική παρακειμένου, αν η εξάρτηση είναι αρκτικού χρόνου (Α.Χ.) και σε οριστική υπερσυντελίκου ή ευκτική πλαγίου λόγου παρακειμένου, αν η εξάρτηση είναι ιστορικού χρόνου (Ι.Χ.).
Οι μτχ ΜΕΛ/ΑΟΡ διατηρούν τον χρόνο τους Η μτχ ΕΝΣ ύστερα από Ι.Χ. αναλύεται σε ΠΡΤ ή ευκτ.πλ.λόγου ΕΝΣ Η μτχ ΠΡΚ ύστερα από Ι.Χ. αναλύεται με ΥΠΡ ή ευκτ.πλ.λόγου ΠΡΚ Αναλυτικότερα: Α) Η ΕΠΙΘΕΤΙΚΗ ΑΝΑΦΟΡΙΚΗ ΜΕΤΟΧΗ Η άναρθρη μετοχή ως προσδιοριστική αναλύεται σε αναφορική πρόταση με: Αναφορικές αντωνυμίες (ὅς, ἥ, ὅ / ὅσος, -η, -ον κλπ.) + οριστική π.χ. Ἐπορεύθησαν ἐς Ἀπολλωνίαν, Κορινθίων οὖσαν ἀποικίαν = Ἐπορεύθησαν ἐς Ἀπολλωνίαν, ἣ ἦν Κορινθίων ἀποικία. Η έναρθρη μετοχή, όταν είναι προσδιοριστική, αναλύεται με: Δεικτική αντωνυμία (οὗτος, ἐκεῖνος), που συμφωνεί με τη μετοχή κατά γένος, αριθμό και πτώση + αναφορική αντωνυμία (ὅς, ἥ, ὅ κλπ.) σε ονομαστική, γιατί λειτουργεί ως υποκείμενο + οριστική π.χ. Ὁ δὲ Ξενοφῶν εἶδε τὰ γιγνόμενα = Ὁ δὲ Ξενοφῶν εἶδε ταῦτα, ἅ ἐγίγνοντο Όταν η επιθετική μετοχή περιέχει συγχρόνως και κάποια επιρρηματική σημασία (σκοπό, αιτία, αποτέλεσμα, υπόθεση), τότε ισοδυναμεί και αναλύεται στις αντίστοιχες αναφορικές επιρρηματικές προτάσεις. Συγκεκριμένα μπορεί να αναλύεται με αναφορικοτελική πρόταση, με αναφορικοαιτιολογική πρόταση, με αναφορικουποθετική πρόταση και με αναφορικοσυμπερασματική πρόταση. Μόνο οι αναφορικουποθετικές παρουσιάζουν ιδιορρυθμία στην ανάλυση, γιατί η έγκλιση στην οποία πρέπει να αναλυθούν εξαρτάται από την απόδοση. Οι υπόλοιπες αναφορικές επιρρηματικές προτάσεις αναλύονται, όπως οι αναφορικές προσδιοριστικές. π.χ. ὁ ἡγησόμενος οὐδείς ἔσται = οὐδείς ἔσται, ὅστις ἡγήσεται (= κανείς δεν θα υπάρξει, ώστε να ) [αναφορικοσυμπερασματική πρόταση]. π.χ. Ὁ μὴ δαρεὶς ἄνθρωπος οὐ παιδεύεται. = Ἄνθρωπος, ὃς ἂν μὴ δαρῇ, οὐ παιδεύεται [αναφορική-υποθετική πρόταση, αόριστη επανάληψη στο παρόν-μέλλον]. -- Εάν η επιθετική μετοχή έχει άρνηση μὴ, σημαίνει ότι αντιστοιχεί προς αναφορική υποθετική πρόταση, οπότε η άρνηση μὴ παραμένει. Β) Η ΚΑΤΗΓΟΡΗΜΑΤΙΚΗ ΜΕΤΟΧΗ H κατηγορηματική μετοχή κανονικά αναλύεται σε ειδική πρόταση, όταν είναι συνημμένη στο αντικείμενο του ρήματος. Αυτό γίνεται φανερό από την παράλλαξη κατηγορηματικής και ειδικής πρότασης που υπάρχει
κάποιες φορές στην αρχαία ελληνική. Κατά συνέπεια απαιτούνται ρήματα που σημαίνουν γνώση, μνήμη, αίσθηση, δήλωση, δείξη, αγγελία και έλεγχο. Άρα η κατηγορηματική μετοχή αναλύεται με ειδική πρόταση που εισάγεται με τον σύνδεσμο ὅτι και εκφέρεται: α) με οριστική ύστερα από Α.Χ. π.χ. οὐδένα οἶδα μισοῦντα τοὺς ἐπαινοῦντας = ὅτι μισεῖ β) με ευκτική πλαγίου λόγου ύστερα από Ι.Χ. π.χ. Ἐξήλεγξα Φίλιππον ἀδικοῦντα = Ἐξήλεγξα ὅτι Φίλιππος ἀδικοῖ -- Κάποιες φορές μετά από Ι.Χ. η κατηγορηματική μετοχή μπορεί να αναλυθεί και με οριστική. Σε αυτή την περίπτωση πρόθεση του συγγραφέα είναι να καταδείξει με έμφαση ότι αυτό που εκφράζει η ειδική πρόταση απηχεί τη γνώμη του υποκειμένου της πρότασης εξάρτησης και όχι τη γνώμη του συγγραφέα. π.χ. ἐπύθοντο τῆς Πύλου κατειλημμένης = ἐπύθοντο ὅτι ἡ Πύλος κατείληπτο γ) Εάν η κατηγορηματική μετοχή συνοδεύεται από το δυνητικό ἄν, κατά την ανάλυση της η ειδική πρόταση θα έχει: -- δυνητική οριστική προς δήλωση του δυνατού στο παρελθόν ή του αντίθετου του πραγματικού -- δυνητική ευκτική προς δήλωση του δυνατού στο παρόν ή μέλλον. π.χ. ἐπύθοντο τῆς Πύλου κατειλημμένης ἄν = ἐπύθοντο ὅτι ἡ Πύλος κατειλημμένη ἄν εἴη Γ) Η ΤΕΛΙΚΗ ΜΕΤΟΧΗ Αναλύεται σε τελική πρόταση που εισάγεται με τους συνδέσμους ἵνα, ὅπως, ὡς και εκφέρεται: α) με υποτακτική αορίστου (ή σπάνια υποτακτική ενεστώτα) μετά από Α.Χ. π.χ. Πορεύονται κατοψόμενοι τοὺς πολεμίους = ἵνα κατίδωσι τοὺς πολεμίους β) με ευκτική αορίστου πλαγίου λόγου μετά από Ι.Χ. π.χ. Ἀλέξανδρος Ἀμύνταν ἔπεμψεν εἰς Σάρδεις φρουρήσαντα τήν ἀκρόπολιν = ἵνα Ἀμύντας φρουρήσαι / φρουρήσειε. γ) με υποτακτική αορίστου μετά από Ι.Χ. για βέβαιο σκοπό. π.χ. Ὥρμητό σέ γε διδάξων = Ὥρμητο ἵνα σέ γε διδάξῃ Δ) Η ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΚΗ ΜΕΤΟΧΗ Μετατρέπεται σε αιτιολογική πρόταση που εισάγεται με τους συνδέσμους: i) ἐπεί /ἐπειδή/ὅτι/διότι δηλώνει αντικειμενική αιτιολογία.
ii) ὡς δηλώνει υποκειμενική αιτιολογία. iii) εἰ / ὅτι αν η αιτιολογική μετοχή εξαρτάται από ρήμα ψυχικού πάθους σηματινκό (π.χ. ἥδομαι) ή απρόσωπη έκφραση ψυχικού πάθους (π.χ. δεινόν ἐστί). Ως έγκλιση εκφοράς της αιτιολογικής πρότασης χρησιμοποιείται: α) η οριστική (στο χρόνο της μετοχής ή στο συγγενικό Ι.Χ. της, όταν πρόκειται για μετοχή ενεστώτα / παρακειμένου και τα γεγονότα ανάγονται στο παρελθόν). π.χ Παρανομοῦσι Λακεδαιμόνιοι οὐ δίδοντες σοί χρυσίον = ἐπειδή οὐ διδόασιν β) Εάν το ρήμα εξάρτησης είναι Ι.Χ., η αιτιολογική πρόταση μπορεί να έχει ως έγκλιση εκφοράς ευκτική πλαγίου λόγου. Τότε η αιτιολογία είναι γνώμη του υποκειμένου της κύριας πρότασης. π.χ. καὶ οἱ Ἕλληνες ἐνταῦθα ἀνέπνευσαν ἄσμενοι ἰδόντες πεδίον = ἐπεί εἶδον πεδίον ή ἐπεί ἴδοιεν πεδίον γ) Εάν η αιτιολογική μετοχή συνοδεύεται από το δυνητικό ἄν, κατά την ανάλυση της η αιτιολογική πρόταση θα έχει δυνητική οριστική ή δυνητική ευκτική, ανάλογα με το αν δείχνει το δυνατό στο παρελθόν ή το δυνατό στο παρόν ή μέλλον. Ε) Η ΥΠΟΘΕΤΙΚΗ ΜΕΤΟΧΗ Προσέχουμε το ρήμα της πρότασης ή τη φράση που αποτελεί απόδοση στον υποθετικό λόγο. Ειδικότερα αναλύεται: 1.Με το ἐάν, ἄν, ἤν + υποτακτική, όταν η πρόταση έχει μέλλοντα οριστικής, απαρέμφατο ἠ μετοχή μέλλοντα, τελικό απαρέμφατο σαν απόδοση (προσδοκωμενο). π.χ. Ταῦτα ποιοῦντες τοὺς θεοὺς βοηθοὺς ἕξετε = ἐάν ταῦτα ποιῆτε - ἕξετε. 2. Με το ἐάν, ἄν, ἤν + υποτακτική, όταν έχουμε σαν απόδοση επαναληπτικό ενεστώτα ή γνωμικό αόριστο (αόριστη επανάληψη στο παρόν/μέλλον). π.χ. Ἐλθόντος τοῦ θανάτου οὐδείς βούλεται ἀποθανεῖν = ἐάν ὁ θάνατος ἔλθῃ -βούλεται. 3. Με το εἰ + ευκτική, όταν έχουμε σαν απόδοση επαναληπτικό παρατατικό (αόριστη επανάληψη στο παρελθόν). π.χ. Ἀντιλέγων τις ὑπὸ τῶν τυράννων ἀπέθνῃσκε = εἰ τις ἀντιλέγοι - ἀπέθνῃσκε. 4. Με το εἰ + ευκτική, όταν έχουμε σαν απόδοση δυνητική ευκτική, δυνητικό απαρέμφατο που εξαρτάται από δοξαστικό ρήμα, δυνητική μετοχή που δηλώνει το πιθανό ή δυνατό στο παρόν ή μέλλον (απλή σκέψη). π.χ. ταῦτα ποιοῦντες τοὺς θεοὺς βοηθοὺς ἔχοιτε ἄν = εἰ ταῦτα ποιοῖτε 5. Με το εἰ + οριστική Ι.Χ., όταν έχουμε ως απόδοση δυνητική οριστική (το μη πραγματικό). π.χ. Τί γὰρ ἂν λαθὼν διεπραξάμην; = Τί γὰρ ἂν διεπραξάμην, εἰ ἔλαθον; 6. Με το εἰ + οριστική, όταν έχουμε σαν απόδοση οποιαδήποτε έγκλιση που εκφράζεται ή παριστάνει σαν κάτι πραγματικό (το πραγματικό). π.χ. ὄντων βωμῶν, εἰσί καὶ θεοὶ = εἰ εἰσὶ βωμοὶ εἰσὶ καὶ θεοὶ.
ΣΤ) Η ΕΝΑΝΤΙΩΜΑΤΙΚΗ ΠΑΡΑΧΩΡΗΤΙΚΗ ΜΕΤΟΧΗ Ακολουθεί τους κανόνες ανάλυσης της υποθετικής μετοχής, γιατί και αυτή με το ρήμα της πρότασης σχηματίζει υποθετικό λόγο. Ειδικότερα όμως προσέχουμε τα εξής: α) όταν εκφράζει εναντίωση προς κάτι το πραγματικό αναλύεται με το εἰ καί, ἄν καί π.χ. Ἡ Σπάρτη τῶν ὀλιγανθρωποτάτων πόλεων οὖσα δυνατωτάτη ἐν τῇ Ἑλλάδι ἐφάνη = εἰ και ἦν - ἐφάνη. β) Όταν εκφράζει παραχώρηση προς κάτι το ενδεχόμενο και δυνατό, αναλύεται με τους καί εἰ, καί ἄν, κἄν. Αν η μετοχή συνοδεύεται από «οὐδέ μηδέ», αυτά θα προηγούνται του υποθετικού (οὐδ εἰ, οὐδ ἄν, μηδ εἰ, μηδ ἄν). π.χ. Καὶ ἀποστᾶσα ἡ πόλις ἀφίξεται εἰς σύμβασιν = κἄν ἀποστῇ ἡ πόλις - ἀφίξεται. Ζ) Η ΧΡΟΝΙΚΗ ΜΕΤΟΧΗ Ακολουθεί κανόνες ανάλυσης της υποθετικής μετοχής, γιατί και αυτή σχηματίζει υποθετικό λόγο με το ρήμα της πρότασης που ανήκει. Ειδικότερα προσέχουμε τα εξής: 1. Όταν η μετοχή εκφράζει το προτερόχρονο (συνήθως μετοχή αορίστου), αναλύεται με τους: ἐπεί, ἐπειδή, ἐξ οὖ, ἐξ ὅτου, ἀφ οὖ, ἀφ ὅτου + οριστική. π.χ. οἱ δὲ τὸ ὄρος καταλαβόντες κατὰ τὰ ἄκρα ἐπῇσαν = ἐπεί κατέλαβον. 2. Όταν η μετοχή εκφράζει το σύγχρονο (συνήθως μετοχή ενεστώτα), αναλύεται με τους: ὅτε, ὁπότε, ἡνίκα, ὁπηνίκα ἐν ᾧ. Σπάνια: ἄχρι, μέχρι, ἔστε + οριστική (στο χρόνο της μετοχής ή στο συγγενικό ιστορικό της χρόνο, όταν τα γεγονότα ανάγονται στο παρελθόν). π.χ. Βουλευομένοις ὑμῖν ταῦτα παρῄνεσα = ὅτε ὑμεῖς ἐβουλεύεσθε. 3. Σπάνια η χρονική μετοχή εκφράζει το υστερόχρονο. Τότε αναλύεται με τους : ἄχρι, μέχρι, ἄχρι οὗ, μέχρι οὗ, ἔστε, ἕως + οριστική. π.χ. Ταῦτ ἐποίουν γενομένου σκότους = μέχρι σκότος ἐγένετο (μέχρι που έγινε σκοτάδι). 4. Όταν η μετοχή εκφράζει προσδοκώμενο ή κάτι που επαναλαμβάνεται στο παρόν ή μέλλον, αναλύεται με τους: ὅταν, ὁπόταν, ἐπάν, ἐπειδάν, ἕως ἄν + υποτακτική, τότε η πρόταση έχει μελλοντική έκφραση ή επαναληπτικό ενεστώτα π.χ. Ἀκούσαντες κρίνατε = ἐπειδάν ἀκούσητε, κρίνατε (προσδοκώμενο) 5. Όταν η μετοχή εκφράζει επανάληψη στο παρελθόν, αναλύεται με τους: ὁπότε / ὅτε / ὁσάκις / ὁποσάκις + ευκτική και με το ρήμα της πρότασης που είναι σε επαναληπτικό παρατατικό, σχηματίζει υποθετικό λόγο που εκφράζει την αόριστη επανάληψη στο παρελθόν. π.χ. Ἀκούοντες τοὺς ἐν ἄστει ἰσχύν ἔχοντας πολλάς ἐλπίδας καθόδου εἴχετε = ὅτε ἀκούοιτε εἴχετε (αόριστη επανάληψη στο παρελθόν). Η) Η ΤΡΟΠΙΚΗ ΜΕΤΟΧΗ Δεν αναλύεται σε δευτερεύουσα πρόταση. Σε ορισμένες περιπτώσεις μπορούμε να την αναλύσουμε σε κύρια πρόταση συνδεόμενη παρατακτικά με το «καί». π.χ. Λῃζόμενοι ζῶσι Λῄζονται καί ζῶσι.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 1. Βέβα Κ., Χρηστικό Συντακτικό της Αρχαίας Ελληνικής, εκδ. Γρηγόρη, Αθήνα 2007. 2. Μπίλλα Π., Συντακτικό Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας (Α, Β, Γ Γυμνασίου), ΟΕΔΒ, Αθήνα 2007. 3. Μυτιληναίος Ο., Συντακτικό της Αρχαίας Ελληνικής, εκδ. Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα 2000. 4. Σαλμανλής Θ. Μπιτσιάνης Α., Συντακτικό της Αρχαίας Ελληνικής, εκδ. Μεταίχμιο, Αθήνα 1998. 5. Ζώσης Μ., Συντακτικό του Αρχαίου Λόγου, εκδ. Γρηγόρη, Αθήνα 1996. 6. Λαζαράκος Π., Ο Υποτεταγμένος Λόγος, Αθήνα 1989. Επιμέλεια: Νικόλαος Γιαννακής