Από ηε Φνηηήηξηα: ΑΓΑΠΗΟΤ 0 ΔΤΑΓΓΔΛΗΑ ΜΑΡΗΝΑ

ΠΑΝΔΠΗΣΖΜΗΟ ΑΗΓΑΗΟΤ Σκήκα ΓΔΩΓΡΑΦΗΑ ΠΡΟΣΑΣΕΤΟΜΕΝΗ ΠΕΡΙΟΥΗ ΒΟΡΕΙΑ ΚΑΡΠΑΘΟΤ ΚΑΙ ΑΡΙΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΗ ΣΟΤ ΤΦΙΣΑΜΕΝΟΤ ΚΑΘΕΣΩΣΟ ΠΡΟΣΑΙΑ Από ηε Φνηηήηξηα: ΑΓΑΠΗΟΤ 0 ΔΤΑΓΓΔΛΗΑ ΜΑΡΗΝΑ Δπηβιέπνπζα Καζεγήηξηα: Μπξηαζνχιε Καπεηαλάθε Διέλε Μπηηιήλε 2010

ΠΡΟΣΑΣΔΤΟΜΔΝΖ ΠΔΡΗΟΥΖ ΒΟΡΔΗΑ ΚΑΡΠΑΘΟΤ ΚΑΗ ΑΡΗΑ ΑΞΗΟΛΟΓΖΖ ΣΟΤ ΤΦΗΣΑΜΔΝΟΤ ΚΑΘΔΣΩΣΟ ΠΡΟΣΑΗΑ ΠΔΡΗΔΥΟΜΔΝΑ ει. 1. ΔΗΑΓΩΓΖ 4 2. ΑΝΑΓΡΟΜΖ ΣΖ ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΑ 8 2.1 Ο ζεζκφο ησλ Πξνζηαηεπφκελσλ Πεξηνρψλ 8 2.1.1 Οη ηχπνη ησλ Πξνζηαηεπφκελσλ Πεξηνρψλ ζε Γηεζλέο επίπεδν 10 2.1.2 Ο ζεζκφο ησλ Πξνζηαηεπφκελσλ Πεξηνρψλ ζε Δπξσπατθφ επίπεδν 13 2.1.3 ν ζεζκφο ησλ Πξνζηαηεπφκελσλ Πεξηνρψλ ζηελ Διιάδα 14 2.2 Ζ ηζηνξηθή εμέιημε ηεο πεξηβαιινληηθήο πνιηηηθήο ζηελ Δπξψπε, κε έκθαζε ζηηο πξνζηαηεπφκελεο πεξηνρέο 18 2.2.1 Σα Πξνγξάκκαηα Γξάζεο γηα ην Πεξηβάιινλ 20 2.2.2 Ζ Οδεγία Πεξηβαιινληηθψλ Δπηπηψζεσλ, ε Οδεγία ησλ νηθνηφπσλ θαη ε Οδεγία γηα ηελ πξνζηαζία ησλ πηελψλ 22 2.3 Ζ πεξηβαιινληηθή πνιηηηθή ζηελ Διιάδα, κε έκθαζε ζηηο πξνζηαηεπφκελεο πεξηνρέο 24 3. ΓΗΑΥΔΗΡΗΖ ΣΩΝ ΠΡΟΣΑΣΔΤΟΜΔΝΩΝ ΠΔΡΗΟΥΩΝ 28 3.1 θνπνί θαη ζηφρνη ηνπ ζρεδηαζκνχ ησλ πξνζηαηεπφκελσλ πεξηνρψλ 28 3.2 Κξηηήξηα επηινγήο πξνζηαηεπφκελσλ πεξηνρψλ θαη ηχπνη πξνζηαηεπφκελσλ πεξηνρψλ 28 3.3 ρέδηα δηαρείξηζεο ησλ πξνζηαηεπφκελσλ πεξηνρψλ θαη Γηαρεηξηζηηθά Δξγαιεία 31 4. Ζ ΠΔΡΗΠΣΩΖ ΣΖ ΠΡΟΣΑΣΔΤΟΜΔΝΖ ΠΔΡΗΟΥΖ Β. ΚΑΡΠΑΘΟΤ ΚΑΗ ΑΡΗΑ 34 4.1. Δηζαγσγή 34 4.2. Γεληθή κεζνδνινγία ηεο κειέηεο 36 4.2.1 Υσξηθφ θαη ρξνληθφ πιαίζην ηεο κειέηεο 36 4.2.2 ηξαηεγηθή έξεπλαο, Δξεπλεηηθφ ζρέδην θαη Δξγαιεία Έξεπλαο 36 1

4.2.3 πιινγή Γεδνκέλσλ 36 5. ΠΔΡΗΓΡΑΦΖ ΣΖ ΠΔΡΗΟΥΖ ΜΔΛΔΣΖ 37 5.1 Γεληθή πεξηγξαθή ηεο πεξηνρήο κειέηεο 37 5.2 Πεξηβάιινλ 42 5.2.1 Γεσινγία Γεσκνξθνινγία 42 5.2.2 Τδξνινγία 43 5.2.3 Υισξίδα Παλίδα Οηθνζπζηήκαηα 45 5.3 Πιεζπζκηαθά ραξαθηεξηζηηθά 48 5.4 Οηθνλνκηθά ραξαθηεξηζηηθά 48 5.4.1 Πξσηνγελήο Σνκέαο 50 5.4.2 Γεπηεξνγελήο Σνκέαο 51 5.4.3 Σξηηνγελήο Σνκέαο 52 5.5 Τπνδνκέο 53 5.5.1. Οδηθφ δίθηπν 53 5.5.2. Όδξεπζε, Απνρέηεπζε, Γίθηπα ελέξγεηαο, Δπηθνηλσλίεο 53 5.5.3. Κνηλσληθέο Τπνδνκέο 54 5.6 Υξήζεηο Γεο 56 5.7 Πξνγξακκαηηζκέλα θαη πξνγξακκαηηδφκελα έξγα 56 6. ΠΔΡΗΓΡΑΦΖ ΣΖ ΔΗΓΗΚΖ ΠΔΡΗΒΑΛΛΟΝΣΗΚΖ ΜΔΛΔΣΖ ΚΑΗ ΣΟΤ ΦΟΡΔΑ ΓΗΑΥΔΗΡΗΖ 57 6.1 Πεξηγξαθή ηεο Δηδηθήο Πεξηβαιινληηθήο Μειέηεο 57 6.2 Πεξηγξαθή ηνπ Φνξέα Γηαρείξηζεο Β. Καξπάζνπ θαη αξίαο 68 7. ΑΞΗΟΛΟΓΖΖ ΣΟΤ ΤΦΗΣΑΜΔΝΟΤ ΚΑΘΔΣΩΣΟ ΠΡΟΣΑΗΑ ΣΖ ΠΡΟΣΑΣΔΤΟΜΔΝΖ ΠΔΡΗΟΥΖ ΒΟΡΔΗΑ ΚΑΡΠΑΘΟΤ ΚΑΗ ΑΡΗΑ 71 7.1 Μεζνδνινγία Αμηνιφγεζεο ησλ Πξνηάζεσλ ηεο ΔΠΜ θαη ηνπ Φνξέα Γηαρείξηζεο 71 7.1.1 Κξηηήξηα αμηνιφγεζεο ησλ πξνηάζεσλ ηεο Δηδηθήο Πεξηβαιινληηθήο Μειέηεο 72 7.1.2 Κξηηήξηα αμηνιφγεζεο ηνπ Φνξέα Γηαρείξηζεο 76 7.1.3 Δξγαιεία έξεπλαο θαη ζπιινγή δεδνκέλσλ 80 2

7.2 Αμηνιφγεζε ησλ πξνηάζεσλ ηεο ΔΠΜ 80 7.3. Αμηνιφγεζε ηνπ Φνξέα Γηαρείξηζεο 85 7.4 Αλάιπζε S.W.O.T. 88 7.4.1 Αλάιπζε SWOT γηα ηηο πξνηάζεηο ηεο ΔΠΜ 88 7.4.2 Αλάιπζε SWOT γηα ηνλ Φνξέα Γηαρείξηζεο 91 8. ΤΜΠΔΡΑΜΑΣΑ ΚΑΗ ΠΡΟΣΑΔΗ 93 8.1 πκπεξάζκαηα 93 8.2 Πξνηάζεηο 95 ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΑ 96 ΠΑΡΑΡΣΖΜΑ ΠΗΝΑΚΧΝ 99 3

ΚΔΦΑΛΑΗΟ 1: ΔΗΑΓΩΓΖ Οη πξνζηαηεπφκελεο πεξηνρέο είλαη έλα «πνιηηηζκηθφ θαηαζθεχαζκα» κε κεγάιε ηζηνξία. Πνιινί ηζηνξηθνί γηα παξάδεηγκα, ηζρπξίδνληαη φηη νη πξψηεο πεξηνρέο πνπ πξνζηαηεχζεθαλ ήηαλ ζηελ Ηλδία κε ζθνπφ ηε δηαηήξεζε ησλ θπζηθψλ πφξσλ, πξηλ απφ δχν ρηιηεηίεο πεξίπνπ. ηελ Δπξψπε πξηλ απφ ρίιηα ρξφληα, θάπνηεο πεξηνρέο πξνζηαηεχνληαλ σο ηφπνη θπλεγηνχ απφ πινχζηνπο θαη ηζρπξνχο επγελείο. κσο ε ηδέα ηεο πξνζηαζίαο μερσξηζηψλ πεξηνρψλ είρε παγθφζκηα εκβέιεηα, πεξηιακβάλνληαο θάπνηεο παξαδνζηαθέο θνηλφηεηεο απφ ηνλ Δηξεληθφ (πεξηνρέο tapu) κέρξη δηάθνξεο πεξηνρέο ηεο Αθξηθήο πνπ ήηαλ γλσζηά σο «ηεξά άιζε». (Eagles, McCool, Haynes, 2002) Οη πξψηεο πξνζηαηεπφκελεο πεξηνρέο πνπ είραλ ηδξπζεί ζηελ Δπξψπε, ηελ επνρή ηεο Αλαγέλλεζεο, απφ Βαζηιείο θαη εγεκφλεο σο κέξε απνθιεηζηηθήο ρξήζεο απ απηνχο, ζηαδηαθά άξρηζαλ λα αλνίγνληαη θαη πξνο ην ππφινηπν θνηλφ, ζέηνληαο ηηο βάζεηο έηζη γηα θνηλσληθή ζπκκεηνρή θαη ηνπξηζκφ. Σν 1866, ε Βξεηαληθή απνηθία ζηελ λφηηα Νέα Οπαιία ηεο Απζηξαιίαο, έζεζε ππφ θαζεζηψο δηαηήξεζεο 2000 εθηάξηα γεο ζπκπεξηιακβαλνκέλνπ ην Jenolan Caves δπηηθά ηνπ χδλευ, κε ζθνπφ ηε πξνζηαζία θαη πξνζέιθπζε ηνπξηζκνχ. Σν πξψην φκσο, επίζεκα ζεζκνζεηεκέλν πάξθν αλνηρηφ πξνο ην θνηλφ δεκηνπξγήζεθε ην 1872 απφ ηελ θπβέξλεζε ησλ ΖΠΑ. Ήηαλ ην Yellowstone Park πνπ είρε ζθνπφ ηελ αλαςπρή θαη ηε θνηλή σθέιεηα. Σν 1885, ν Καλαδάο έζεζε ππφ πξνζηαζία ηηο ζεξκέο πεγέο ζηε θνηιάδα Bow ησλ Rocky Mountains, κηα πεξηνρή πνπ αξγφηεξα κεηνλνκάζηεθε ζε Δζληθφ Πάξθν Banff. (Eagles, McCool, Haynes, 2002) ηελ Νφηηα Αθξηθή, πνιιά δάζε πξνζηαηεπηήθαλ ζηα ηέιε ηνπ 19 νπ αηψλα. Σν 1894 ην Δζληθφ Πάξθν Tongariro ηδξχζεθε ζηε Νέα Εειαλδία κεηά απφ ζπκθσλία κε ηηο ηνπηθέο θπιέο νη νπνίεο ζεσξνχζαλ θαη ζεσξνχλ ην κέξνο απηφ πνιχ ζεκαληηθφ γηα πλεπκαηηθνχο ιφγνπο. ια ηα Δζληθά Πάξθα πνπ δεκηνπξγήζεθαλ είραλ θάπνηα θνηλά ραξαθηεξηζηηθά. Πξψηνλ, είραλ ηδξπζεί απφ θπβεξλεηηθή πξσηνβνπιία. Γεχηεξνλ, ηα κέξε πνπ πξνζηαηεχηεθαλ ήηαλ κεγάια ζε έθηαζε θαη πεξηείραλ παξζέλεο θπζηθέο πεξηνρέο. 4

Σξίηνλ, φια ηα Πάξθα ήηαλ αλνηρηά πξνο ην θνηλφ. Γη απηφλ ην ιφγν, ε επηζθεςηκφηεηα θαη ν ηνπξηζκφο ζηα Πάξθα ήηαλ απφ ηνπο θπξηφηεξνπο ιφγνπο δεκηνπξγίαο ηνπο. ζν φκσο, απμάλνληαλ ν αξηζκφο ησλ Δζληθψλ Πάξθσλ δεκηνπξγήζεθε παξάιιεια θαη ε αλάγθε γηα κηα ζπληνληζκέλε δηνηθεηηθή-δηαρεηξηζηηθή δνκή ζ απηά. Σν 1911, ζηνλ Καλαδά δεκηνπξγήζεθε ν πξψηνο παγθνζκίσο Φνξέαο Γηαρείξηζεο, ν νπνίνο νλνκάδνληαλ Dominion Parks Bureau κε δηεπζπληή ηνλ James B. Harkin. Ο αληίζηνηρνο Φνξέαο (US National Park Service [USNPS]) ζηελ Ακεξηθή ηδξχζεθε ην 1916. (Eagles, McCool, Haynes, 2002) Σελ ηδέα γηα δεκηνπξγία Φνξέσλ Γηαρείξηζεο αθνινχζεζαλ θαη άιια θξάηε φπσο ε Απζηξαιία, ε Νέα Εειαλδία, ε Νφηηα Αθξηθή, θ.α. ηελ δηάξθεηα ηνπ εηθνζηνχ αηψλα ε ηδέα απηή φκσο εμαπιψζεθε ζε νιφθιεξν ηνλ θφζκν. Σν απνηέιεζκα ήηαλ κηα ξαγδαία αχμεζε ηνπ αξηζκνχ ησλ πξνζηαηεπφκελσλ πεξηνρψλ θαη ζρεδφλ θάζε ρψξα πηνζέηεζε ηνλ φξν «πξνζηαηεπφκελε πεξηνρή» κε ζθνπφ λα ηδξχζεη πεξηνρέο γηα πξνζηαζία. (Eagles, McCool, Haynes, 2002) ηελ Διιάδα, ε πξψηε πξνζηαηεπφκελε πεξηνρή ηδξχζεθε ην 1938 βάζεη ηνπ λφκνπ 856/37. Τπήξραλ θαη πξνγελέζηεξα λνκνζεηήκαηα φπσο ν λφκνο 4273/29 πνπ είρε εηζάγεη ην ζεζκφ ησλ «Πξνζηαηεπηηθψλ Γαζψλ». Καζνξηζηηθφο ζηαζκφο ζηελ εμέιημε ηεο πξνζηαζίαο ηνπ θπζηθνχ πεξηβάιινληνο ζηελ Διιάδα ήηαλ ν λφκνο 1650/86, ν νπνίνο πεξηέρεη ηδηαίηεξν θεθάιαην γηα ηελ «Πξνζηαζία ηεο Φχζεο θαη ηνπ Σνπίνπ». Οη ζεκαληηθφηεξεο ξπζκίζεηο ηνπ λφκνπ απηνχ είλαη ε θαηεγνξηνπνίεζε ησλ πξνζηαηεπφκελσλ πεξηνρψλ ζε 5 θαηεγνξίεο (πεξηνρέο απφιπηεο πξνζηαζίαο ηεο θχζεο, πξνζηαηεπφκελνη θπζηθνί ζρεκαηηζκνί, πξνζηαηεπφκελα ηνπία θαη ζηνηρεία ηνπίνπ, πεξηνρέο νηθναλάπηπμεο), θαζψο θαη ν θαζνξηζκφο εηδηθήο δηαδηθαζίαο θήξπμεο θαη δηαρείξηζεο ησλ πξνζηαηεπφκελσλ πεξηνρψλ (άξζξα 18, 19, 21, 22). (Τπνπξγείν Πεξηβάιινληνο θαη Κιηκαηηθήο Αιιαγήο, 2010) Με ην λφκν 3044/2002 ηδξχζεθαλ 25 Φνξείο Γηαρείξηζεο. ηφρνο είλαη νη 25 απηνί Φνξείο Γηαρείξηζεο, θαζψο θαη φζνη άιινη ηδξπζνχλ κειινληηθά, λα δηαρεηξηζηνχλ πεξίπνπ 100 ηφπνπο ηνπ δηθηχνπ πξνζηαηεπφκελσλ πεξηνρψλ Natura 2000 πνπ βξίζθνληαη ζηελ εκβέιεηα ηνπο. (Τπνπξγείν Πεξηβάιινληνο θαη Κιηκαηηθήο Αιιαγήο, 2010) Μία απφ απηέο ηηο πξνζηαηεπφκελεο πεξηνρέο είλαη θαη ε πεξηνρή ηεο Βφξεηαο Καξπάζνπ θαη αξίαο, φπνπ απφ ην 2006 ιεηηνπξγεί Φνξέαο Γηαρείξηζεο. 5

θνπφο ηεο παξνχζαο εξγαζίαο είλαη ε αμηνιφγεζε ηνπ πθηζηάκελνπ θαζεζηψηνο πξνζηαζίαο απηήο ηεο πξνζηαηεπφκελεο πεξηνρήο (ΠΠ). Σν θαζεζηψο πξνζηαζίαο πεξηιακβάλεη: α) ην ζρέδην ΚΤΑ πνπ ηελ αλαθήξπμε σο πξνζηαηεπφκελε πεξηνρή, β) ηελ Δηδηθή Πεξηβαιινληηθή Μειέηε πνπ ζπληάρζεθε γη απηφλ ην ζθνπφ θαη γ) ηνλ Φνξέα Γηαρείξηζεο πνπ ππάξρεη. Σα ζπγθεθξηκέλα εξσηήκαηα εξγαζίαο πνπ ζα δηεξεπλεζνχλ ζε ζρέζε κε ην θαζεζηψο πξνζηαζίαο είλαη: (α) ε πιεξφηεηα θαη εγθπξφηεηα ηνπ ζρεδίνπ ΚΤΑ (β) ε πιεξφηεηα θαη θαηαιιειφηεηα ηεο ΔΠΜ, θαη πην ζπγθεθξηκέλα ησλ πξνηάζεσλ δηαρείξηζεο πνπ πεξηιακβάλεη, σο βάζε γηα ηελ εθπφλεζε Γηαρεηξηζηηθνχ ρεδίνπ γηα ηελ ΠΠ θαη (γ) ε επάξθεηα θαη θαηαιιειφηεηα ηνπ Φνξέα Γηαρείξηζεο ηεο πξνζηαηεπφκελεο πεξηνρήο Β. Καξπάζνπ θαη αξίαο. Ζ εξγαζία απνηειείηαη απφ νρηψ θεθάιαηα. ην πξψην θεθάιαην, γίλεηαη κηα γεληθή εηζαγσγή ζην ζέκα ηεο εξγαζίαο, δειψλεηαη ν ζθνπφο ηεο θαη δηαηππψλνληαη ηα ζπγθεθξηκέλα εξσηήκαηα εξγαζίαο πνπ ζα δηεξεπλεζνχλ. ην δεχηεξν θεθάιαην, παξνπζηάδεηαη κηα αλαδξνκή ζηε βηβιηνγξαθία ζρεηηθά κε ηνλ ζεζκφ ησλ Πξνζηαηεπφκελσλ Πεξηνρψλ θαη ηελ ηζηνξηθή εμέιημε ηεο πεξηβαιινληηθήο πνιηηηθήο ζηελ Δπξψπε θαη ζηελ Διιάδα κε έκθαζε ζηηο πξνζηαηεπφκελεο πεξηνρέο. Σν ηξίην θεθάιαην αλαθέξεηαη ζηελ δηαρείξηζε ησλ πξνζηαηεπφκελσλ πεξηνρψλ, δειαδή πνηνη είλαη νη ζθνπνί θαη νη ζηφρνη ηνπ ζρεδηαζκνχ ησλ πξνζηαηεπφκελσλ πεξηνρψλ, πνηα είλαη ηα θξηηήξηα επηινγήο θαη πνηνη νη ηχπνη ησλ πξνζηαηεπφκελσλ πεξηνρψλ, ηη είλαη ηα ζρέδηα δηαρείξηζεο πξνζηαηεπφκελσλ πεξηνρψλ θαη πνηα είλαη ηα δηάθνξα δηαρεηξηζηηθά εξγαιεία. Σν ηέηαξην θεθάιαην παξνπζηάδεη ηελ πεξίπησζε ηεο πξνζηαηεπφκελεο πεξηνρήο Βφξεηαο Καξπάζνπ θαη αξίαο, θαη ηε γεληθή κεζνδνινγία ηεο κειέηεο. ην πέκπην θεθάιαην, πεξηγξάθεηαη ε πεξηνρή κειέηεο. Πην ζπγθεθξηκέλα κειεηψληαη, ην θπζηθφ πεξηβάιινλ ηεο, ηα πιεζπζκηαθά, νηθνλνκηθά θαη θνηλσληθά ραξαθηεξηζηηθά, νη ππάξρνπζεο ππνδνκέο, νη ρξήζεηο γεο θαη ηα πξνγξακκαηηδφκελα θαη πξνγξακκαηηζκέλα έξγα. ην έθην θεθάιαην, πεξηγξάθεηαη ε Δηδηθή Πεξηβαιινληηθή Μειέηε θαη νη αλαπηπμηαθέο πξνηάζεηο πνπ πξνηείλεη γηα ηε πεξηνρή κειέηεο θαζψο θαη ν Φνξέαο Γηαρείξηζεο. ην έβδνκν θεθάιαην, παξνπζηάδεηαη ε αμηνιφγεζε ηνπ πθηζηάκελνπ θαζεζηψηνο πξνζηαζίαο ηεο πεξηνρήο. Πεξηγξάθεηαη ε κεζνδνινγία αμηνιφγεζεο ησλ Πξνηάζεσλ ηεο Δηδηθήο Πεξηβαιινληηθήο Μειέηεο 6

θαη ηνπ Φνξέα Γηαρείξηζεο, αμηνινγνχληαη νη Πξνηάζεηο ηεο ΔΠΜ θαη ν Φνξέαο Γηαρείξηζεο θαη ηέινο πεξηγξάθνληαη νη πεξηνξηζκνί θαη νη δπλαηνηήηεο ηνπ θαζεζηψηνο πξνζηαζίαο ζχκθσλα κε ην πξφηππν ηεο αλάιπζεο SWOT. ην φγδνν θεθάιαην παξνπζηάδνληαη ηα ζπκπεξάζκαηα ηεο αμηνιφγεζεο θαη δηαηππψλνληαη πξνηάζεηο γηα ηελ άξζε ησλ πεξηνξηζκψλ θαη ηελ αμηνπνίεζε ησλ επθαηξηψλ ηεο πεξηνρήο, γηα ηελ εθαξκνγή ησλ πξνηάζεσλ ηεο Δηδηθήο Πεξηβαιινληηθήο Μειέηεο θαη ηελ εχξπζκε ιεηηνπξγία ηνπ Φνξέα. 7

ΚΔΦΑΛΑΗΟ 2: ΑΝΑΓΡΟΜΖ ΣΖ ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΑ 2.1 Ο ζεζκόο ηωλ Πξνζηαηεπόκελωλ Πεξηνρώλ Ζ ξαγδαία νηθνλνκηθή αλάπηπμε ησλ αλζξψπηλσλ θνηλσληψλ έρεη επηθέξεη ζεκαληηθή ζπξξίθλσζε ηνπ θπζηθνχ ρψξνπ θαη ησλ θπζηθψλ πφξσλ µε πεξαηηέξσ ζπλέπεηα ηελ εμαθάληζε κνξθψλ δσήο απφ ηνλ πιαλήηε. Οη αλεζπρεηηθέο δηαζηάζεηο ηνπ θαηλνκέλνπ απηνχ θαη ηδίσο ε δηαξθψο επηηαρπλφκελε εμαθάληζε ησλ κνξθψλ δσήο, νδήγεζαλ ηε δηεζλή θνηλφηεηα λα πξνβάιιεη ηελ αλαγθαηφηεηα ηεο δηαηήξεζεο ηεο θχζεο, δειαδή ηνπ θπζηθνχ ρψξνπ θαη ησλ κνξθψλ δσήο πνπ αλαπηχζζνληαη ζε απηφλ θαη λα ιάβεη κέηξα πξνο απηή ηελ θαηεχζπλζε. Σν πην απνηειεζκαηηθφ µέζν γηα ηελ επίηεπμε ηνπ παξαπάλσ ζθνπνχ, είλαη ν ζεζκφο ηεο ίδξπζεο πξνζηαηεπφκελσλ θπζηθψλ πεξηνρψλ, δειαδή πεξηνρψλ νξηνζεηεκέλσλ µε ζαθήλεηα, ζηελ έθηαζε ησλ νπνίσλ νη αλζξψπηλεο δξαζηεξηφηεηεο απαγνξεχνληαη ή αζθνχληαη µε πεξηνξηζκνχο, ζε φθεινο ηεο πξνζηαζίαο ηεο θχζεο. (Λαδαξέηνπ, 2002) Γηα ηελ πξαγκαηνπνίεζε ηεο ίδξπζεο ηέηνησλ πεξηνρψλ, ε δηεζλήο θνηλφηεηα έρεη ππνγξάςεη ζεηξά ζπκβάζεσλ γηα ηελ πξνζηαζία ηεο θχζεο, φπσο π.ρ., ε Γηεζλήο χκβαζε γηα ηελ Πξνζηαζία ησλ Τγξνηφπσλ Γηεζλνχο εκαζίαο, ηδηαίηεξα σο νηθνηφπσλ πδξφβησλ πηελψλ (Ραµζάξ 1971), ε Γηεζλήο χκβαζε γηα ηε δηαηήξεζε ηεο άγξηαο δσήο θαη ηνπ θπζηθνχ πεξηβάιινληνο ηεο Δπξψπεο (Βέξλε 1979), ε Γηεζλήο χκβαζε γηα ηε Βηνινγηθή Πνηθηιφηεηα (Ρίν 1992), θ.α. (Σακπάθεο, 2001) Ζ πξψηε επίζεκα πξνζηαηεπφκελε πεξηνρή, ζε παγθφζκην επίπεδν, είλαη Yellowstone Park, ην νπνίν αλαθεξχρζεθε ην 1872 απφ ηηο ΖΠΑ, σο Δζληθφ Πάξθν. θνπφο δεκηνπξγίαο απηνχ ηνπ πάξθνπ, ήηαλ ε σθέιεηα θαη ε αλαςπρή ησλ αλζξψπσλ (http.www.nsf.gov) Σελ ίδηα πεξίνδν αθνινχζεζαλ θαη άιια θξάηε ηελ ηδέα ηεο πξνζηαζίαο ζεκαληηθψλ πεξηνρψλ θαη απηφ είρε σο απνηέιεζκα ηελ δεκηνπξγία ελφο παγθφζκηνπ ξεχκαηνο ίδξπζεο πξνζηαηεπφκελσλ πεξηνρψλ. πλνιηθά ζήκεξα ππάξρνπλ πάλσ απφ 120000 πξνζηαηεπφκελεο πεξηνρέο θαηαιακβάλνληαο ην 11,3% ηνπ πιαλήηε (UNEP-WCMC, 2008). ε θάζε ρψξα ππάξρεη εηδηθή λνκνζεζία γηα ηηο πξνζηαηεπφκελεο πεξηνρέο. Έρνπλ δεκηνπξγεζεί επίζεο παγθφζκηα δίθηπα πξνζηαηεπφκελσλ πεξηνρψλ, φπσο απηά πνπ πξνβιέπνληαη απφ ηηο πκβάζεηο Ramsar (Ramsar Wetlands Convention, 8

1971) θαη Παγθφζκηαο Κιεξνλνκηάο (World Heritage Convention, 1972), αιιά θαη κηθξφηεξεο θιίκαθαο φπσο ην δίθηπν Natura 2000 ζηελ ΔΔ (Philips, 2004) Γηα λα νξγαλσζνχλ θαη λα ζπληνληζηνχλ νη πξνζπάζεηεο γηα ηε δηαρείξηζε ησλ πξνζηαηεπφκελσλ πεξηνρψλ θαη ηελ πξνζηαζία ηεο θχζεο ζε δηεζλέο επίπεδν ηδξχζεθε ε Γηεζλήο Έλσζε γηα ηελ Πξνζηαζία ηεο Φχζεο (IUCN, International Union for Conservation of Nature) ηνλ Οθηψβξην ηνπ 1948. πγθεληξψλεη 82 θξάηε, 111 θπβεξλεηηθέο αληηπξνζσπείεο, πεξηζζφηεξεο απφ 735 κε θπβεξλεηηθέο νξγαλψζεηο θαη κεγάιν αξηζκφ εκπεηξνγλσκφλσλ θαη επηζηεκφλσλ απφ 181 ρψξεο (www.iucn.org) χκθσλα κε ηελ IUCN πξνζηαηεπφκελε πεξηνρή νξίδεηαη: «Μηα ρεξζαία θαη/ή ζαιάζζηα έθηαζε κε εηδηθφ πξννξηζκφ ηελ πξνζηαζία θαη δηαηήξεζε ηεο βηνινγηθήο πνηθηιφηεηαο θαη ησλ θπζηθψλ θαη πνιηηηζηηθψλ πφξσλ, ε νπνία ππφθεηηαη ζε εμεηδηθεπκέλε δηαρείξηζε κε λνκηθά κέζα ή άιινπο απνηειεζκαηηθνχο ηξφπνπο.» (http://www.unep-wcmc.org) Σα εζληθά πάξθα θαη νη πξνζηαηεπφκελεο δψλεο θαζνξίδνληαη σο θπζηθέο πεξηνρέο πνπ πξνζηαηεχνπλ ηελ νηθνινγηθή αθεξαηφηεηα ησλ νηθνζπζηεκάησλ θαη παξέρνπλ επθαηξίεο ζηνλ πλεπκαηηθφ, επηζηεκνληθφ, εθπαηδεπηηθφ θαη ςπραγσγηθφ ηνκέα ελψ παξάιιεια πξνζθέξνπλ θαη επθαηξίεο αλαςπρήο γηα ηνπο επηζθέπηεο (McNeely 1994). Οη ηχπνη ησλ πξνζηαηεπφκελσλ πεξηνρψλ φπσο έρνπλ δηακνξθσζεί κέρξη ηψξα, ζην δηεζλέο, επξσπατθφ θαη εζληθφ επίπεδν εμεηάδνληαη ζηελ επφκελε ελφηεηα. 2.1.1 Οη ηύπνη ηωλ Πξνζηαηεπόκελωλ Πεξηνρώλ ζε Γηεζλέο επίπεδν Σν 1978 ε IUCN αλέπηπμε έλα ζχζηεκα θαηεγνξηνπνίεζεο ησλ πξνζηαηεπφκελσλ πεξηνρψλ ζχκθσλα κε ηνπο ζηφρνπο δηαρείξηζεο. Σν ζχζηεκα Σν ζχζηεκα απηφ αλαπηχρζεθε ζηε δεθαεηία ηνπ '80 θαη βειηηψζεθε πεξαηηέξσ ζηε δεθαεηία ηνπ '90 θαη θαηέιεμε ζε έμη θαηεγνξίεο (πίλαθαο 1). 9

Πίλαθαο 1: Καηεγνξίεο Πξνζηαηεπφκελσλ πεξηνρψλ ηεο IUCN Πεγή: Phillips 1999, (Μεηάθξαζε: Σζηηζψλε θαη Μπαηάια,2002) Iα: Φπζηθό απόζεκα απόιπηεο πξνζηαζίαο (Strict nature reserve) Πξνζηαηεπόκελε Πεξηνρή δηαρεηξηδνκέλε θπξίσο γηα επηζηεκνληθή έξεπλα. Οξηζκφο: Πεξηνρή ρεξζαία ή/θαη πδάηηλε, ε νπνία θαηέρεη κεξηθά εμαηξεηηθά ή αληηπξνζσπεπηηθά νηθνζπζηήκαηα, γεσινγηθά ή θπζηνινγηθά ραξαθηεξηζηηθά ή/θαη είδε, δηαζέζηκα θπξίσο γηα επηζηεκνληθή έξεπλα ή/θαη πεξηβαιινληηθφ έιεγρν. ε απηήλ ηε θαηεγνξία: Απαγνξεχεηαη ε είζνδνο ζην θνηλφ. Δπηηξέπεηαη ε έξεπλα ηεο θπζηθήο δηαδνρήο φρη φκσο θαη ε δηαρείξηζε ηεο πεξηνρήο. Ζ πεξηνρή πξέπεη λα είλαη αξθεηά κεγάιε ζε έθηαζε, ψζηε λα εμαζθαιηζηεί ε αθεξαηφηεηα ησλ νηθνζπζηεκάησλ ηεο. Iβ. Πεξηνρή άγξηαο θύζεο (Wilderness area) Πξνζηαηεπόκελε Πεξηνρή δηαρεηξηδόκελε θπξίσο γηα ηελ πξνζηαζία ηεο αδηαηάξαθηεο θαηάζηαζεο ηεο. Οξηζκφο: Μεγάιε πεξηνρή αδηαηάξαθηεο ή ειαθξψο δηαηαξαγκέλεο ρεξζαίαο ή/θαη πδάηηλεο επηθάλεηαο πνπ δηαηεξεί ηα θπζηθά ραξαθηεξηζηηθά ηεο, ρσξίο κφληκε ή ζεκαληηθή θαηνίθεζε θαη ε νπνία πξνζηαηεχεηαη θαη δηαρεηξίδεηαη, έηζη ψζηε λα δηαηεξεζεί ε θπζηθή ηεο θαηάζηαζε. ε απηήλ ηε θαηεγνξία: 10

Ζ θχζε είλαη αδηαηάξαθηε θαη πςειήο πνηφηεηαο ελψ ε έθηαζε ηεο πεξηνρήο είλαη ηθαλνπνηεηηθή. Ζ θπζηθή δηαδνρή ιακβάλεη ρψξα ρσξίο ηελ αλζξψπηλε επηξξνή (νη απηφρζνλεο θνηλσλίεο είλαη ζε ρακειή ππθλφηεηα θαη ζε ηζνξξνπία). Δπηηξέπεηαη ε είζνδνο ζην θνηλφ. IUCN( II): Εζληθό Πάξθν (National Park) Πξνζηαηεπόκελε Πεξηνρή δηαρεηξηδόκελε θπξίσο γηα ηελ πξνζηαζία ηνπ νηθνζπζηήκαηνο θαη γηα αλαςπρή. Οξηζκφο: Φπζηθή πεξηνρή, ρεξζαία ή/θαη πδάηηλε, ε νπνία έρεη ραξαθηεξηζζεί: α) γηα λα πξνζηαηεχεη ηελ νηθνινγηθή αθεξαηφηεηα ελφο ή πεξηζζνηέξσλ νηθνζπζηεκάησλ ηφζν γηα ηηο ζεκεξηλέο φζν θαη γηα ηηο κειινληηθέο γεληέο β) γηα λα απνθιείεη θάζε είδνπο εθκεηάιιεπζε ή θαηάιεςε ηεο πεξηνρήο, επηδήκηα πξνο ηνπο ζθνπνχο ραξαθηεξηζκνχ ηεο θαη γ) γηα λα παξέρεη κηα βάζε γηα πλεπκαηηθέο, επηζηεκνληθέο, εθπαηδεπηηθέο, ςπραγσγηθέο επθαηξίεο, νη νπνίεο πξέπεη λα είλαη πεξηβαιινληηθά θαη πνιηηηζηηθά ζπκβαηέο. ε απηήλ ηε θαηεγνξία: Ζ πεξηνρή δηαησλίδεηαη ζε θπζηθή θαηάζηαζε - απαγνξεχεηαη θάζε είδνπο εθκεηάιιεπζε (δαζνθνκία, θπλήγη θαη ςάξεκα). Δπηηξέπεηαη ε ρξήζε πφξσλ δηαβίσζεο απφ ηνλ ληφπην πιεζπζκφ. Δπηηξέπνληαη εξγαζίεο απνθαηάζηαζεο (πεξηνξηζκέλεο ζε ρξφλν θαη έθηαζε). IUCN (III): Μλεκείν ηεο Φύζεο (Natural Monument) Πξνζηαηεπόκελε Πεξηνρή δηαρεηξηδόκελε θπξίσο γηα ηε δηαηήξεζε ζπγθεθξηκέλσλ θπζηθώλ ζηνηρείσλ. Οξηζκφο: Πεξηνρή κε ζπγθεθξηκέλα θπζηθά ή θπζηθά/πνιηηηζηηθά ραξαθηεξηζηηθά, εμαηξεηηθήο ή κνλαδηθήο αμίαο, ε νπνία νθείιεηαη ζηε ζπαληφηεηά ηνπο, ζηελ αληηπξνζσπεπηηθφηεηά ηνπο, ζηελ αηζζεηηθή ηνπο πνηφηεηα ή ζηελ πνιηηηζηηθή ηνπο ζεκαζία. ε απηήλ ηε θαηεγνξία: Ζ πεξηνρή κπνξεί λα πεξηιακβάλεη ζεακαηηθνχο θαηαξξάθηεο, ζπειηέο, θξαηήξεο εθαηζηείσλ, βξάρνπο θηι. Ζ έθηαζή ηεο είλαη ζρεηηθά κηθξή (<1000 ha). 11

Δίλαη αξθεηά κεγάιε γηα λα πξνζηαηεχεη ηελ αθεξαηφηεηα ηνπ ραξαθηεξηζηηθνχ. Ζ πεξηνρή δέρεηαη κεγάιν αξηζκφ επηζθεπηψλ. IUCN (IV): Πεξηνρή δηαρείξηζεο νηθνηόπσλ/εηδώλ (Habitat/Species management area) Πξνζηαηεπόκελε Πεξηνρή δηαρεηξηδόκελε θπξίσο γηα ηε δηαηήξεζε κέζσ δηαρεηξηζηηθώλ επεκβάζεσλ. Οξηζκφο: Υεξζαία ή/θαη πδάηηλε πεξηνρή πνπ ππφθεηηαη ζε ελεξγφ επέκβαζε γηα δηαρεηξηζηηθνχο ζθνπνχο, έηζη ψζηε λα εμαζθαιηζηεί ε δηαηήξεζε νηθνηφπσλ απφ ηνπο νπνίνπο ζα ηθαλνπνηεζνχλ νη απαηηήζεηο ζπγθεθξηκέλσλ εηδψλ. ε απηήλ ηε θαηεγνξία: Δμαζθάιηζε θαη δηαηήξεζε ηεο θαηάζηαζεο ηνπ βηνηφπνπ γηα ηελ πξνζηαζία ησλ εηδψλ/ραξαθηεξηζηηθψλ πνπ απαηηνχλ αλζξψπηλν ρεηξηζκφ. Δπηηξέπεηαη ε πεξηνδηθή δηαρείξηζε ηνπ βηνηφπνπ. Ζ έθηαζε ηεο πεξηνρήο είλαη αλάινγε κε ηηο απαηηήζεηο ησλ εηδψλ απφ ην βηφηνπν. Απαγνξεχεηαη θάζε είδνπο εθκεηάιιεπζε. IUCN (V): Πξνζηαηεπόκελν ηνπίν (Protected Landscape) Πξνζηαηεπόκελε Πεξηνρή δηαρεηξηδόκελε θπξίσο γηα ηελ πξνζηαζία ηνπ ηνπίνπ θαη γηα αλαςπρή. Οξηζκφο: Υεξζαία πεξηνρή, φπνπ ε ρξφληα αιιειεπίδξαζε αλζξψπνπ-θχζεο έρεη δεκηνπξγήζεη κηα πεξηνρή κε μερσξηζηφ ραξαθηήξα, κε ζεκαληηθή αηζζεηηθή, νηθνινγηθή ή/θαη πνιηηηζηηθή αμία θαη ζπρλά κε πςειή βηνπνηθηιφηεηα. Ζ πξνζηαζία ηεο αθεξαηφηεηαο απηήο ηεο παξαδνζηαθήο αιιειεπίδξαζεο είλαη δσηηθήο ζεκαζίαο γηα ηελ πξνζηαζία, ηε δηαηήξεζε θαη ηελ εμέιημε κηαο ηέηνηαο πεξηνρήο. ε απηήλ ηε θαηεγνξία: Δπηηξέπεηαη ε παξαδνζηαθή ρξήζε ηεο γεο. Οη νηθνλνκηθέο δξαζηεξηφηεηεο βξίζθνληαη ζε αξκνλία κε ηε θχζε ελψ ε ηνπηθή θνηλσλία εμαζθαιίδεη θέξδε κέζσ ησλ θπζηθψλ πξντφλησλ. Έλα ζεκαληηθφ ηκήκα ηεο πεξηνρήο απηήο πξέπεη λα δηαρεηξίδεηαη γηα πξνζηαηεπηηθνχο ζθνπνχο. 12

IUCN (VI): Πξνζηαηεπόκελε πεξηνρή δηαρεηξηδόκελσλ θπζηθώλ πόξσλ (Managed Resource Protected Area) Πξνζηαηεπόκελε πεξηνρή δηαρεηξηδόκελε θπξίσο γηα ηελ αεηθνξηθή ρξήζε ησλ θπζηθώλ νηθνζπζηεκάησλ. Οξηζκφο: Πεξηνρή κε αδηαηάξαθηα θπξίσο θπζηθά νηθνζπζηήκαηα, ηεο νπνίαο ε δηαρείξηζε απνζθνπεί ζην λα δηαζθαιηζηεί ε καθξνπξφζεζκε πξνζηαζία θαη δηαηήξεζε ηεο βηνπνηθηιφηεηαο ελψ, ζπγρξφλσο, λα παξέρεη κηα αεηθνξηθή ξνή θπζηθψλ πξντφλησλ θαη ππεξεζηψλ, πξνθεηκέλνπ λα ηθαλνπνηεζνχλ νη αλάγθεο ηεο θνηλφηεηαο. ε απηήλ ηε θαηεγνξία: Σα δχν ηξίηα ηνπιάρηζηνλ ηεο πεξηνρήο πξέπεη λα είλαη ζε θπζηθή θαηάζηαζε. Ζ πεξηνρή πξέπεη λα είλαη αξθεηά κεγάιε ζε έθηαζε, γηα λα αθνκνηψλεηαη ε αεηθνξηθή ρξήζε ρσξίο λα είλαη εηο βάξνο ησλ καθξνπξφζεζκσλ θπζηθψλ αμηψλ. Απαγνξεχεηαη ε δεκηνπξγία κεγάισλ εκπνξηθψλ θπηεηψλ ζηελ πεξηνρή. (Σζηηζψλε, Μπαηαιά, http://www.unep-wcmc.org) 2.1.2 Ο ζεζκόο ηωλ Πξνζηαηεπόκελωλ Πεξηνρώλ ζε Δπξωπαϊθό επίπεδν ηελ Δπξσπατθή Κνηλφηεηα, δεκηνπξγήζεθε ην 1992 ην δίθηπν Natura 2000. «ηφρνο ηνπ δηθηχνπ Natura 2000 είλαη ε πξνζηαζία θαη δηαρείξηζε επάισησλ εηδψλ θαη νηθνηφπσλ ζε φιε ηε θπζηθή ηνπο πεξηνρή εμάπισζεο αλά ηελ Δπξψπε, αζρέησο εζληθψλ ή πνιηηηθψλ ζπλφξσλ. κσο, ην Natura 2000 δελ είλαη κφλν έλα ζχζηεκα απζηεξά πξνζηαηεπφκελσλ πεξηνρψλ φπνπ απνθιείνληαη ζπζηεκαηηθά φιεο νη αλζξψπηλεο δξαζηεξηφηεηεο. Σν Natura 2000 ππνζηεξίδεη ηελ αξρή ηεο αεηθφξνπ αλάπηπμεο. Γελ απνζθνπεί ζην λα ζηακαηήζνπλ νη νηθνλνκηθέο δξαζηεξηφηεηεο αιιά λα θαζνξηζηνχλ νη παξάκεηξνη ππφ ηηο νπνίεο νη ελ ιφγσ δξαζηεξηφηεηεο επηηξέπεηαη λα αλαπηχζζνληαη ψζηε λα δηαθπιάζζεηαη παξάιιεια ε βηνπνηθηιφηεηα ζηελ Δπξψπε». (http://ec.europa.eu/environment/nature/index_en.htm) Σν δίθηπν Natura 2000 απνηειείηαη Σν δίθηπν Natura 2000 απνηειείηαη απφ δχν θαηεγνξίεο πεξηνρψλ: ηηο «Εψλεο Δηδηθήο Πξνζηαζίαο (ΕΔΠ)» (ζηα αγγιηθά: Special Protection Areas - SPA) γηα ηελ Οξληζνπαλίδα, φπσο νξίδνληαη ζηελ Οδεγία 79/409/EK, θαη ηνπο «Σφπνπο Κνηλνηηθήο εκαζίαο (ΣΚ)» (ζηα αγγιηθά: Sites of Community Importance SCI) φπσο νξίδνληαη ζηελ Οδεγία 92/43/ΔΟΚ. Γηα ηνλ πξνζδηνξηζκφ ησλ ΣΚ ιακβάλνληαη ππφςε νη ηχπνη νηθνηφπσλ θαη ηα είδε ησλ Παξαξηεκάησλ Η θαη ΗΗ ηεο Οδεγίαο 92/43/ΔΟΚ θαζψο θαη ηα θξηηήξηα ηνπ Παξαξηήκαηνο ΗΗΗ απηήο. Οη ΕΔΠ, κεηά ηνλ ραξαθηεξηζκφ ηνπο απφ ηα Κξάηε Μέιε, 13

εληάζζνληαη απηφκαηα ζην Γίθηπν Natura 2000, θαη ε δηαρείξηζή ηνπο αθνινπζεί ηηο δηαηάμεηο ηνπ άξζξνπ 6 παξ. 2, 3, 4 ηεο Οδεγίαο 92/43/ΔΚ θαη ηηο δηαηάμεηο ηνπ άξζξνπ 4 ηεο Οδεγίαο 79/409/ΔΟΚ. Αληίζεηα, γηα ηελ έληαμε ησλ ΣΚ πξαγκαηνπνηείηαη επηζηεκνληθή αμηνιφγεζε θαη δηαπξαγκάηεπζε κεηαμχ ησλ Κξαηψλ Mειψλ θαη ηεο Δπξσπατθήο Δπηηξνπήο, ζχκθσλα κε ηα απνηειέζκαηα ησλ θαηά νηθνινγηθή ελφηεηα Βηνγεσγξαθηθψλ εκηλαξίσλ. Οη ΣΚ ππφθεηληαη ζηηο δηαηάμεηο ηνπ άξζξνπ 6 παξ. 2, 3, 4 ηεο Οδεγίαο 92/43/ΔΟΚ. Ο θαηάινγνο ησλ Σφπσλ Κνηλνηηθήο εκαζίαο φζνλ αθνξά ηελ Μεζνγεηαθή δψλε, ζηελ νπνία αλήθεη εμ νινθιήξνπ ε Διιάδα, νξηζηηθνπνηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζηελ επίζεκε Δθεκεξίδα ησλ Δπξσπατθψλ Κνηλνηήησλ, ηεχρνο κε αξηζκφ L259 vol.49 21/9/06Οη Σφπνη Κνηλνηηθήο εκαζίαο ηεο Διιάδαο νθείινπλ λα έρνπλ ιάβεη ην αλσηέξσ θαζεζηψο θαη λα έρνπλ κεηνλνκαζηεί ζε Δηδηθέο Εψλεο Γηαηήξεζεο έσο ην 2012. (http://www.ekby.gr/ekby/el/natura2000_main_el.html, www.ypeka.gr/default.aspx?tabid=432) Πεξίπνπ 25.000 πεξηνρέο έρνπλ ζπκπεξηιεθζεί ζην δίθηπν Natura 2000 κέρξη ηψξα πνπ φιεο καδί θαιχπηνπλ ζρεδφλ ην έλα πέκπην ηεο Δπξσπατθήο επηθξάηεηαο. ηφρνο ηνπ δηθηχνπ είλαη λα επηηξέςεη ηε δηαηήξεζε θαη, φπνπ είλαη αλαγθαίν, ηελ απνθαηάζηαζε ζε ηθαλνπνηεηηθή θαηάζηαζε δηαηήξεζεο ησλ επάισησλ απηψλ νηθνηφπσλ θαη εηδψλ ζε φιε ηε θπζηθή πεξηνρή εμάπισζεο ηνπο ζηελ Δπξψπε. (http://ec.europa.eu/environment/nature/index_en.htm) 2.1.3 Ο ζεζκόο ηωλ Πξνζηαηεπόκελωλ Πεξηνρώλ ζηελ Διιάδα ηελ ρψξα καο, νξφζεκν γηα ηελ πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο ππήξμε ην έηνο 1975 κε ηελ ςήθηζε ηνπ πληάγκαηνο ην νπνίν κε ην άξζξν 24 (παξάγξαθνο 1) επηθπξψλεη ηελ ζπληαγκαηηθή πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο αλάκεζα ζηα θξάηε κέιε ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο. (Παλαγφπνπινο 2004,http://www.ypeka.gr) Ζ έθηαζε ησλ πεξηνρψλ ηνπ Γηθηχνπ Natura 2000, αλέξρεηαη ζπλνιηθά ζε 3.151.000 εθηάξηα, ην ρεξζαίν πνζνζηφ ησλ νπνίσλ αλέξρεηαη ζην 19.1% ηεο ρεξζαίαο έθηαζεο ηεο ρψξαο. Ζ θαηαλνκή ηεο έθηαζεο απηήο ζηηο δηνηθεηηθέο πεξηθέξεηεο ηεο ρψξαο παξνπζηάδεηαη ζηνλ Πίλαθα 3. ηνλ θαηάινγν ησλ πεξηνρψλ ηνπ Natura 2000 εληάρζεθε ην ζχλνιν ζρεδφλ ησλ κέρξη ηφηε πξνζηαηεπφκελσλ πεξηνρψλ (απφ εζληθή λνκνζεζία ή δηεζλείο πκβάζεηο), δειαδή, Δζληθνί Γξπκνί, Αηζζεηηθά Γάζε, πγξφηνπνη Ramsar, Μλεκεία Παγθφζκηαο Κιεξνλνκηάο, 14

Απνζέκαηα Βηφζθαηξαο, Σνπία Ηδηαίηεξνπ Φπζηθνχ Κάιινπο θιπ. Ο θαηάινγνο ησλ Σφπσλ Κνηλνηηθήο εκαζίαο ζηελ Διιάδα ζεσξείηαη πιήξεο ζε πνζνζηφ κεγαιχηεξν ηνπ 95%. Πεξίπνπ ε κηζή έθηαζε ηνπ Γηθηχνπ Natura 2000 ζηελ Διιάδα απνηειείηαη απφ δάζε θαη ζακλφηνπνπο ελψ αξθεηά ζεκαληηθή είλαη θαη ε έθηαζε ηνπ ζαιάζζηνπ ρψξνπ. ε κεγάιν κέξνο ηεο έθηαζεο ηνπ Natura 2000 έρεη πξαγκαηνπνηεζεί αλαιπηηθή ραξηνγξάθεζε ησλ ηχπσλ νηθνηφπσλ. Πίλαθαο 3: Έθηαζε πεξηνρψλ Natura αλά Γηνηθεηηθή Πεξηθέξεηα Πεγή: Επηρεηξεζηαθό Πξόγξακκα Πεξηβάιινλ & Αεηθόξνο Αλάπηπμε 2007-2013 χκθσλα κε ηελ εζληθή λνκνζεζία (λφκνο πιαίζην γηα ην πεξηβάιινλ, Ν. 1650/86) γηα ηελ θήξπμε θπζηθψλ πεξηνρψλ σο πξνζηαηεπφκελσλ, πξναπαηηείηαη ε εθπφλεζε Δηδηθψλ Πεξηβαιινληηθψλ Μειεηψλ (ΔΠΜ). Μέρξη ζήκεξα έρνπλ εθπνλεζεί ή βξίζθνληαη ζε δηάθνξα ζηάδηα πξνεηνηκαζίαο (εθπφλεζεο, έγθξηζεο, πξνψζεζεο ησλ ζρεηηθψλ λνκνζεηεκάησλ θήξπμεο) πεξίπνπ 84 ΔΠΜ. Απφ απηέο, 12 έρνπλ θαηαιήμεη ζηελ θήξπμε ηζάξηζκσλ πεξηνρψλ πνπ θαιχπηνπλ πεξίπνπ ην 10% ηνπ αξηζκνχ θαη ην 17% ηεο έθηαζεο ησλ πεξηνρψλ Natura 2000 ζηελ Διιάδα. ε πξνρσξεκέλν ζηάδην (δηαδηθαζίεο δεκνζηνπνίεζεο, επεμεξγαζία απφ Γ/λζε Ννκνζεηηθνχ Έξγνπ, ηειηθέο ππνγξαθέο) βξίζθνληαη πεξίπνπ 16 ΔΠΜ πνπ θαιχπηνπλ πεξίπνπ 15% ηνπ αξηζκνχ θαη 15% ηεο έθηαζεο ησλ πεξηνρψλ Natura 2000. ε ζηάδην επεμεξγαζίαο ή εθπφλεζεο βξίζθνληαη πεξίπνπ 56 ΔΠΜ πνπ 15

θαιχπηνπλ πεξίπνπ 21% ηνπ αξηζκνχ θαη 25% ηεο έθηαζεο ησλ πεξηνρψλ Natura 2000. Οη πεξηνρέο νη νπνίεο έρνπλ θεξπρζεί σο πξνζηαηεπφκελεο κε ηελ εζληθή λνκνζεζία (N.1650/86) είλαη νη αθφινπζεο: Δζληθφ Θαιάζζην Πάξθν Εαθχλζνπ, Δζληθφ Πάξθν ρηληά Μαξαζψλα, Δζληθφ Θαιάζζην Πάξθν Αινλλήζνπ Βνξείσλ πνξάδσλ, Πεξηνρή Οηθναλάπηπμεο Λίκλεο Πακβψηηδαο Ησαλλίλσλ, Δζληθφ Πάξθν Ληκλψλ Κνξψλεηαο Βφιβεο, Δζληθφ Πάξθν Πίλδνπ, Δζληθφ Πάξθν Λίκλεο Κεξθίλεο, Δζληθφ Πάξθν Ληκλνζαιαζζψλ Μεζνινγγίνπ Αηησιηθνχ, Γάζνο Γαδηάο νπθιίνπ, Κψο: Τγξφηνπνο θαη αθηή Φαιίδη, Δζληθφ Πάξθν Γέιηα Έβξνπ, ελψ γηα κία αθφκε (Αθηέο Γπηηθήο Μήινπ) έρνπλ ζεζκνζεηεζεί κέηξα πξνζηαζίαο.(επηρεηξεζηαθό Πξόγξακκα Πεξηβάιινλ & Αεηθνξνο Αλάπηπμε 2007-2013) 2.2 Ηζηνξηθή εμέιημε ηεο πεξηβαιινληηθήο πνιηηηθήο ζηελ Δπξώπε, κε έκθαζε ζηηο πξνζηαηεπόκελεο πεξηνρέο Ζ πλζήθε ηεο Ρψκεο ην 1957, πνπ ζεκαηνδφηεζε ηελ ίδξπζε ηεο Δπξσπατθήο Οηθνλνκηθήο Κνηλφηεηαο, είρε σο θχξην ζηφρν ηε δεκηνπξγία κηαο Κνηλήο Αγνξάο πνπ ζα δηέπνληαλ απφ απξφζθνπην θαη αλεκπφδηζην αληαγσληζκφ. Σν πεξηβάιινλ δελ πεξηιακβαλφηαλ σο απηνηειήο πνιηηηθφο ζηφρνο ζην θείκελν ηεο ζπλζήθεο θαη ε πεξηβαιινληηθή πνιηηηθή δελ ήηαλ δπλαηφλ λα ππάξμεη παξά κφλν σο εμάξηεκα ηεο πνιηηηθήο ηνπ αληαγσληζκνχ (Σζαληίιεο θαη Υαηδεκπίξνο,2007). Ζ Δπξσπατθή πεξηβαιινληηθή πνιηηηθή άξρηζε λα δηακνξθψλεηαη κεηά ηελ δεθαεηία ηνπ 1970. Ο θχξηνο ζηφρνο ηεο ήηαλ ε ελαξκφληζε ησλ πεξηβαιινληηθψλ λνκνζεζηψλ ησλ θξαηψλ-κειψλ θαη ε νκνηφκνξθε θαηαπνιέκεζε νξηζκέλσλ κνξθψλ ξχπαλζεο, ψζηε λα κελ εγείξνληαη ηερληθά εκπφδηα ζηελ ειεχζεξε θπθινθνξία εκπνξεπκάησλ ιφγσ ησλ δηαθνξεηηθψλ εζληθψλ πξνζεγγίζεσλ. Μφλν κεηά ηελ Δληαία Πξάμε ηνπ 1987, ην πεξηβάιινλ θαη ε αλάγθε πξνζηαζίαο ηνπ ελζσκαηψζεθαλ ζην θείκελν ηεο πλζήθεο (Καξέηζνο θαη Λαδαξέηνπ, 2002, Σζαληίιεο θαη Υαηδεκπίξνο,2007) ήκεξα, ε Κνηλνηηθή πεξηβαιινληηθή πνιηηηθή θαιχπηεη ην ζχλνιν ζρεδφλ ησλ πεξηβαιινληηθψλ ζεκάησλ. Σν ζεζκηθφ πιαίζην πνπ αλαπηχρζεθε ήηαλ ηα έμη πνιπεηή Πξνγξάκκαηα Γξάζεο γηα ην Πεξηβάιινλ. Σν πξψην ζεζπίζηεθε ην 1973, ελψ ην ηξέρνλ έθην Πξφγξακκα ζα ηζρχεη κέρξη ην 2012. 16

Πάλσ απφ 300 Οδεγίεο πνπ έρνπλ εθδνζεί γηα πεξηβαιινληηθά ζέκαηα έρνπλ ελζσκαησζεί ζην Κνηλνηηθφ Κεθηεκέλν. «Ζ εθζεηηθή αχμεζε ηεο Κνηλνηηθήο πεξηβαιινληηθήο λνκνζεζίαο θαη ε επέθηαζε ηεο ζε έλα ζπλερψο δηεπξπλφκελν ζεκαηηθφ πεδίν είλαη έλαο αζθαιήο δείθηεο ηνπ απμαλφκελνπ ξφινπ ηνπ ηεο Κνηλφηεηαο ζηελ αλάπηπμε ηεο πεξηβαιινληηθήο πνιηηηθήο θαη λνκνζεζίαο ζε εζληθφ επίπεδν, αθφκε θαη ζε ρψξεο κε ηζρπξή παξάδνζε ζε ζέκαηα πεξηβαιινληηθήο πξνζηαζίαο» (Γηάγξακκα 1). (http://ec.europa.eu/environment/nature/index_en.htm) Αριθμός νομοθετημάτων 1200 1000 800 600 400 200 0 1960 1970 1980 1990 2000 2010 Γηάγξακκα 1: Ο αξηζκφο ησλ πεξηβαιινληηθψλ λνκνζεηεκάησλ ηεο ΔΔ Πεγή: Σζαληίιεο θαη Υαηδεκπίξνο,2007 Σν 1987 ήηαλ ζεκείν θακπήο ζηελ εμέιημε ησλ ελλνηψλ ηεο πεξηβαιινληηθήο πνιηηηθήο. Ζ πνιηηηθή ηνπ πεξηβάιινληνο ελζσκαηψζεθε κε ηελ Δληαία Πξάμε ζηελ πλζήθε. Με ηελ Δληαία Πξάμε ηξνπνπνηήζεθε ε πλζήθε ηεο Ρψκεο θαη ην πεξηβάιινλ απέθηεζε γηα πξψηε θνξά δηθή ηνπ λνκνζεηηθή βάζε, ε νπνία πεξηέιαβε ηηο βαζηθέο αξρέο θαη ηνπο θχξηνπο ζηφρνπο πνπ είραλ δηαηππσζεί ζην Πξψην Πξφγξακκα Γξάζεο θαη είραλ πηνζεηεζεί απφ ηα δχν επφκελα πξνγξάκκαηα. ην θείκελν ηεο πλζήθεο ελζσκαηψζεθε έλα εηδηθφ ηκήκα κε ζέκα ην πεξηβάιινλ. χκθσλα κε ηα άξζξα απηά, ε δξάζε ηεο Κνηλφηεηαο πξέπεη λα έρεη σο ζηφρν ηε δηαηήξεζε, ηελ πξνζηαζία θαη ηε βειηίσζε ηνπ πεξηβάιινληνο, ηελ πξνζηαζία ηεο αλζξψπηλεο πγείαο θαη ηε ζπλεηή ρξήζε ησλ θπζηθψλ πφξσλ. Ζ δξάζε ηεο Κνηλφηεηαο ζε ζέκαηα πεξηβάιινληνο πξέπεη λα θαζνξίδεηαη απφ ηελ πξνζπάζεηα λα ελζσκαησζεί ε πεξηβαιινληηθή πνιηηηθή ζε φιεο ηηο άιιεο θαη βαζίδεηαη ζηελ «αξρή ηεο πξφιεςεο», ηελ αξρή ηεο «ζεξαπείαο ζηελ πεγή» θαη ζηελ αξρή «ν ξππαίλσλ πιεξψλεη».(http://ec.europa.eu/environment/nature/index_en.htm, Καξέηζνο θαη Λαδαξέηνπ, 2002, Σζαληίιεο θαη Υαηδεκπίξνο,2007,WWF,2009) 17

Ζ πεξηβαιινληηθή επζχλε είλαη επίζεο έλα κέηξν πξνζηαζίαο ηνπ πεξηβάιινληνο ην νπνίν απνδίδεη επζχλεο γηα ηηο πεξηβαιινληηθέο θαηαζηξνθέο ζηνπο θνξείο πνπ ηηο πξνμελνχλ. Βαζίδεηαη ζηηο αξρέο πεξηβαιινληηθήο πνιηηηθήο πνπ νξίδνληαη ζηε πλζήθε (άξζξν 174) θαη θπξίσο ζηελ αξρή «ν ξππαίλσλ πιεξψλεη», δειαδή ππνρξεψλεη ηνλ ξππαίλνληα λα απνθαηαζηήζεη ηε δεκία πνπ πξνθάιεζε. Απαξαίηεηεο πξνυπνζέζεηο γηα ηελ εθαξκνγή ηεο πεξηβαιινληηθήο επζχλεο είλαη νη εμήο: α) Δληνπηζκφο ελφο ή πεξηζζνηέξσλ ππαηηίσλ β) Γπλαηφηεηα απνηίκεζεο ησλ δεκηψλ γ) Απφδεημε ηεο ζρέζεο ξππαίλνληα-δεκηψλ. (αξηδεηάθεο θαη ακαξά,2003) Σα πνξίζκαηα ηεο Παγθφζκηαο πλδηάζθεςεο γηα ην Πεξηβάιινλ πνπ δηνξγαλψζεθε ζηελ ηνθρφικε ην 1972 πηνζεηήζεθαλ απφ ηελ χλνδν Κνξπθήο ηεο Δπξσπατθήο Κνηλφηεηαο, ιίγνπο κήλεο κεηά ζην Παξίζη. Ζ χλνδνο Κνξπθήο ζηελ νπνία ζπκκεηείραλ νη αξρεγνί θξαηψλ θαη θπβεξλήζεσλ έδσζε εληνιή ζηελ Δπηηξνπή λα θαηαξηίζεη ην Πξψην Πξφγξακκα Γξάζεο γηα ην Πεξηβάιινλ (1973-1977). 2.2.1 Σα Πξνγξάκκαηα Γξάζεο γηα ην Πεξηβάιινλ Με ην Πξώην Πξόγξακκα Δξάζεο γηα ην Πεξηβάιινλ ην 1973, εηζάγεηαη νπζηαζηηθά ε πεξηβαιινληηθή πνιηηηθή. Οη βαζηθέο αξρέο ηνπ πξνγξάκκαηνο ήηαλ νη ίδηεο κε απηέο πνπ δηαηππψζεθαλ ζηελ πλδηάζθεςε ηεο ηνθρφικεο θαη θαζφξηζαλ ην πιαίζην ζην νπνίν θηλήζεθαλ θαη ηα επφκελα ηξία πξνγξάκκαηα. Κχξηα αξρή ήηαλ φηη ε πξφιεςε ήηαλ πξνηηκφηεξε απφ ηελ ζεξαπεία θαη φηη νη πεξηβαιινληηθέο επηπηψζεηο πξέπεη λα ιακβάλνληαη ππφςε φζνλ ην δπλαηφλ ζε πην πξψηκν ζηάδην ηνπ ζρεδηαζκνχ. Παξάιιεια, αλαγλσξίζηεθε φηη ε επηζηεκνληθή γλψζε ζε ζέκαηα πεξηβάιινληνο πξέπεη λα βειηηψλεηαη ζπλερψο, ψζηε λα παίδεη θαζνδεγεηηθφ ξφιν ζηε ιήςε ησλ πεξηβαιινληηθψλ απνθάζεσλ. Αλαγλσξίζηεθε, επίζεο, φηη ε πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο δελ είλαη κνλάρα επζχλε ησλ αξρψλ, αιιά ππνρξέσζε ηνπ θάζε πνιίηε. ην πιαίζην ηεο πεξηβαιινληηθήο επζχλεο, ε πεξηβαιινληηθή πνιηηηθή ελφο θξάηνπο-κέινπο δε ζα πξέπεη λα ζίγεη ηα ζπκθέξνληα ελφο άιινπ θαη, θαη επέθηαζε, ε πεξηβαιινληηθή πνιηηηθή ηεο Κνηλφηεηαο ζα πξέπεη λα ιακβάλεη ππφςε ηα ζπκθέξνληα ησλ αλαπηπζζφκελσλ ρσξψλ, ψζηε λα πξνιακβάλνληαη θαη λα απνθεχγνληαη νη αξλεηηθέο νηθνλνκηθέο ή άιιεο ζπλέπεηεο ηεο πεξηβαιινληηθήο 18

πνιηηηθήο ζηηο ρψξεο απηέο. (http://ec.europa.eu/environment/nature/index_en.htm,σζαληίιεο,υαηδεκπίξνο, 2007) Σν Δεύηεξν Πξόγξακκα Δξάζεο γηα ην Πεξηβάιινλ (1977-1982) ήηαλ ζπλέρεηα ηνπ πξνεγνχκελνπ θαη επαλαιάκβαλε ηνπο ίδηνπο ζηφρνπο θαη αξρέο. Πξντφλ ησλ δχν πξψησλ πξνγξακκάησλ ήηαλ κηα ζεηξά λνκηθψλ δηαηάμεσλ πνπ αθνξνχζαλ σο επί ησλ πιείζησλ ηελ θαηαπνιέκεζε ηεο ξχπαλζεο θαη ηελ επαλφξζσζε ησλ δεκηψλ. Ήδε νη ξπζκίζεηο αθνξνχζαλ ηα πεξηζζφηεξα απφ ηα πεξηβαιινληηθά ζέκαηα: αέξαο, ρεκηθέο νπζίεο θαη βηνκεραληθά αηπρήκαηα, θχζε, ζφξπβν, λεξά θαη απνξξίκκαηα. Σν θχξην κέιεκα φκσο παξέκελε λα είλαη ε δεκηνπξγία ηεο Κνηλήο Αγνξάο θαη ζπλεπψο ε ελαξκφληζε ησλ λνκνζεζηψλ ψζηε λα εμαιεηθηνχλ ηα ηερληθά εκπφδηα ζηελ ειεχζεξε θπθινθνξία ησλ εκπνξεπκάησλ. Σν Τξίην Πξόγξακκα Δξάζεο γηα ην Πεξηβάιινλ (1982-1986) πηνζεηεί ηηο αξρέο ησλ δχν πξνεγνχκελσλ, αιιά ηνλίδεη πεξηζζφηεξν ηε παγθφζκηα δηάζηαζε θαη ηελ αλάγθε εμέιημεο ηεο δξάζεο απφ ζεξαπεπηηθή ησλ πξνβιεκάησλ ζε πξνιεπηηθή. Ζ πην ραξαθηεξηζηηθή νδεγία πξνιεπηηθνχ ραξαθηήξα είλαη ε πξφιεςε κεγάισλ αηπρεκάησλ ή «Οδεγία εβέδν». Σν Τέηαξην Πξόγξακκα Δξάζεο, απνηειεί ζπλέρεηα ησλ ηξηψλ πξνεγνχκελσλ, σζηφζν εηζάγεη ηαπηφρξνλα κηα λέα πξνζέγγηζε. Με άιια ιφγηα επαλαιακβάλεη ηελ αλάγθε λα ελζσκαησζεί ην πεξηβάιινλ ζηηο ηνκεαθέο πνιηηηθέο θαη ηδίσο ζηελ νηθνλνκηθή. Γηα πξψηε θνξά εθηηκήζεθε φηη ε πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο θαη ν αληαγσληζκφο δελ αιιεινζπγθξνχνληαη, αιιά φηη, αληίζεηα ε πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο απνηειεί πξνυπφζεζε γηα ηε βειηίσζε ηεο αληαγσληζηηθφηεηαο ηεο Δπξσπατθήο βηνκεραλίαο. Σν Πέκπην Πξόγξακκα Δξάζεο, θαζφξηζε ην πεξηερφκελν θαη ην ρξνλνδηάγξακκα ηεο θνηλνηηθήο πεξηβαιινληηθήο πνιηηηθήο γηα ηε δεθαεηία πνπ αθνινχζεζε ε πλζήθε ηνπ Maastricht. Απνηειεί ζπλέρεηα ησλ πξνεγνχκελσλ πξνγξακκάησλ θαη ηαπηφρξνλα ηνκή ζε ζρέζε κε απηά. Σν λέν ζηνηρείν πνπ εηζάγεη είλαη ε αξρή ηεο «αεηθνξίαο», ε νπνία απνηειεί ηνλ θεληξηθφ ζηφρν ηνπ. Μέζν γηα ηελ επίηεπμε ηνπ ζηφρνπ απηνχ ήηαλ αθελφο, ε ελζσκάησζε ησλ απαηηήζεσλ ηεο πεξηβαιινληηθήο πνιηηηθήο ζε φιεο ηηο άιιεο πνιηηηθέο θαη αθεηέξνπ, ε αλάπηπμε ηεο «Κνηλήο Δπζχλεο», ε νπνία ζπλίζηαηαη ζηελ αληηθαηάζηαζε ηεο ηεξαξρηθήο λνκνζεηηθήο πξνζέγγηζεο ησλ πεξηβαιινληηθψλ πξνβιεκάησλ απφ κηα πην επέιηθηε πξνζέγγηζε, πνπ βαζίδεηαη ζηε ζπλαίλεζε ησλ εκπιεθνκέλσλ (ησλ θπβεξλήζεσλ, ηεο βηνκεραλίαο θαη ηνπ επξχηεξνπ θνηλνχ) γχξσ απφ ηα κέηξα πνπ πξέπεη λα ιεθζνχλ. 19

Σν Έθην Πξόγξακκα Δξάζεο (2002-2012) εζηηάδεη ζε ηέζζεξηο ηνκείο πξνηεξαηφηεηαο: Αληηκεηψπηζε ηεο αιιαγήο ηνπ θιίκαηνο θαη ηεο ππεξζέξκαλζεο ηνπ πιαλήηε Πξνζηαζία ησλ θπζηθψλ νηθνηφπσλ θαη ηεο άγξηαο θχζεο Δμέηαζε δεηεκάησλ πεξηβάιινληνο θαη πγείαο πληήξεζε ησλ θπζηθψλ πφξσλ θαη δηαρείξηζε ησλ απνβιήησλ. (http://europa.eu/legislation_summaries/agriculture/environment/l2827_el.htm) Σν πξφγξακκα ζηεξίδεηαη ζε έλα εθηελέο ζχζηεκα ειέγρσλ πνπ βξίζθεηαη ήδε ζε ηζρχ ζηελ ΔΔ θαη πνπ πξνζθέξεη ίζε πξνζηαζία ζηα θξάηε-κέιε, ελψ παξακέλεη αξθεηά εχθακπην ψζηε λα πξνζαξκφδεηαη ζηηο ηνπηθέο θαη πεξηθεξεηαθέο απαηηήζεηο παξαδείγκαηνο ράξηλ, ε πνιηηηθή ηνπ λεξνχ είλαη βαζηζκέλε ζηηο ζπγθεθξηκέλεο αλάγθεο ηεο ιεθάλεο ξνήο θάζε πνηακνχ. Σα ζέκαηα πνπ άπηνληαη πνιιψλ ηνκέσλ πνιηηηθήο εμεηάδνληαη κέζα απφ επηά ζεκαηηθέο ζηξαηεγηθέο, νη νπνίεο αθνξνχλ ηελ αηκνζθαηξηθή ξχπαλζε, ηελ εμάιεηςε ησλ απνβιήησλ θαη ηελ αλαθχθισζε, ην ζαιάζζην πεξηβάιινλ, ην έδαθνο, ηα θπηνθάξκαθα, ηελ βηψζηκε ρξήζε ησλ πφξσλ θαη ην αζηηθφ πεξηβάιινλ. Σν 6ν Πξφγξακκα Γξάζεο δίλεη επίζεο έκθαζε ζηε ζεκαζία ηεο ελίζρπζεο ησλ πθηζηάκελσλ πεξηβαιινληηθψλ λφκσλ. Οη επηπηψζεηο ζην πεξηβάιινλ ζα πξέπεη λα ιακβάλνληαη ππφςε ζε φιεο ηηο πνιηηηθέο ηεο ΔΔ, γηα παξάδεηγκα φηαλ ιακβάλνληαη απνθάζεηο γηα ηε γεσξγία, ηελ ελέξγεηα ή ηηο κεηαθνξέο ηα πεξηβαιινληηθά πξνβιήκαηα πξέπεη λα αληηκεησπίδνληαη ζηελ πεγή ηνπο θαη απηφ ζπρλά αγγίδεη πνιινχο ηνκείο πνιηηηθήο. ιε ε θνηλσλία επηρεηξήζεηο, πνιίηεο, κε θπβεξλεηηθέο νξγαλψζεηο, θνηλσληθνί εηαίξνη πξέπεη λα ελζαξξπλζνχλ γηα λα εκπιαθνχλ ελεξγά ζηελ εχξεζε ιχζεσλ γηα ηα πεξηβαιινληηθά πξνβιήκαηα. Σν πξφγξακκα ηνλίδεη φηη νη αλεζπρίεο γηα ην πεξηβάιινλ θαη νη Δπξσπατθνί ζηφρνη γηα ηελ αλάπηπμε, ηελ αληαγσληζηηθφηεηα θαη ηελ απαζρφιεζε ζπλδένληαη: νη νηθνλνκηθέο θαη θνηλσληθέο πηπρέο ηεο πνιηηηθήο γηα ην πεξηβάιινλ πξέπεη πάληα λα ιακβάλνληαη ππφςε. (http://europa.eu/legislation_summaries/agriculture/environment/l28027_el. htm),(http://ec.europa.eu/environment/nature/index_en.htm, Τζαληίιεο,Χαηδεκπίξνο, 2007) 20

2.2.2 Η Οδηγία Περιβαλλονηικών Επιπηώζεων, η Οδηγία ηων οικοηόπων και η Οδηγία για ηην προζηαζία ηων πηηνών Σν δίθηπν Natura 2002 βαζίδεηαη ζε δχν Κνηλνηηθέο Οδεγίεο, ηελ 92/43/ΔΟΚ γηα ηελ πξνζηαζία ησλ νηθνηφπσλ θαη ηελ 79/409/ΔΟΚ γηα ηελ πξνζηαζία ησλ πνπιηψλ. Η Οδηγία Περιβαλλονηικών Επιπηώζεων Αθφκα κηα πξνιεπηηθή δξάζε είλαη ε Οδεγία γηα ηελ εθηίκεζε πεξηβαιινληηθψλ επηπηψζεσλ, πνπ δηαθέξεη νπζηαζηηθά απφ ηηο ζπλήζεηο Οδεγίεο. Απηή δελ θαζνξίδεη κεηξήζηκνπο πνζνηηθνχο ζηφρνπο, αιιά δηαδηθαζίεο πνπ πξέπεη λα αθνινπζνχληαη ζηηο πεξηπηψζεηο φπνπ έλα ζπγθεθξηκέλν έξγν ελδέρεηαη λα έρεη ζεκαληηθέο επηπηψζεηο ζην πεξηβάιινλ. ηφρνο ηεο Οδεγίαο είλαη ν εληνπηζκφο θαη ε πεξηγξαθή ησλ πεξηβαιινληηθψλ επηπηψζεσλ πξηλ ηε θαηαζθεπή ελφο έξγνπ. ηε ζρεηηθή κειέηε πξέπεη λα εμεηάδνληαη ελαιιαθηηθέο ιχζεηο ζηηο νπνίεο λα πεξηιακβάλεηαη θαη ε κεδεληθή ιχζε, δειαδή λα κελ γίλεη θαζφινπ ην έξγν. Δπίζεο ζα πξέπεη λα πεξηιακβάλνληαη νη δπλαηφηεηεο θαη ην θφζηνο πνπ ζπλεπάγνληαη ε πξφιεςε ή ε επαλφξζσζε ησλ ηπρψλ βιαβψλ πνπ ελδέρεηαη λα πξνθαιέζεη ην έξγν θαηά ηε θαηαζθεπή θαη ηε ιεηηνπξγία ηνπ. Ζ Οδεγία πξνβιέπεη αθφκα ηε ζπκκεηνρή ηνπ θνηλνχ ζε αλνηθηή θαη δεκφζηα ζπδήηεζε γηα ηηο αλακελφκελεο επηπηψζεηο ηνπ έξγνπ. Σα απνηειέζκαηα απηψλ ησλ ζπδεηήζεσλ πξέπεη λα ιακβάλνληαη ππφςε απφ ηηο αξρέο πνπ ρνξεγνχλ ηηο άδεηεο γηα ηε ρσξνζέηεζε, ηε θαηαζθεπή θαη ηε ιεηηνπξγία ηνπ έξγνπ. (http://ec.europa.eu/environment/nature/index_en.htm, Σζαληίιεο θαη Υαηδεκπίξνο,2007) Η Οδηγία ηων Οικοηόπων Ζ Οδεγία ησλ νηθνηφπσλ ζηνρεχεη ζηελ πξνζηαζία ζπγθεθξηκέλσλ ελδηαηηεκάησλ αιιά θαη εηδψλ ρισξίδαο θαη παλίδαο πνπ έρνπλ αμηνινγεζεί σο ζεκαληηθά ζε Δπξσπατθφ επίπεδν. Βαζηθφ φξγαλν γηα ηελ επίηεπμε απηνχ ηνπ ζθνπνχ απνηειεί ε δεκηνπξγία ελφο δηθηχνπ πξνζηαηεπκέλσλ πεξηνρψλ. Σν δίθηπν απηφ ηίζεηαη θάησ απφ εηδηθφ θαζεζηψο δηαρείξηζεο, ην νπνίν θαζνξίδεη θάζε ρψξακέινο ιακβάλνληαο ππφςε ηηο ηδηαηηεξφηεηέο ηεο. 21

Η Οδηγία για ηην προζηαζία ηων πηηνών Ζ νδεγία πξνβιέπεη ηε δεκηνπξγία πξνζηαηεπφκελσλ πεξηνρψλ (απφ ην 1994 σο κέξνο ηνπ πξνγξάκκαηνο NATURA 2000 ), ηε ζπληήξεζε θαη ηε δηαρείξηζε ησλ νηθνηφπσλ, ζχκθσλα κε ηηο νηθνινγηθέο αλάγθεο θαη ηελ απνθαηάζηαζε θαη δεκηνπξγία βηνηφπσλ. Απαγνξεχεη, σζηφζν, κεηαμχ άιισλ ηνλ εθ πξνζέζεσο θφλν ή ζχιιεςε πηελψλ κε νηνλδήπνηε ηξφπν, ηελ εζθεκκέλε θαηαζηξνθή ή απνκάθξπλζε ησλ θσιηψλ θαη ησλ απγψλ, ηε ζπιινγή ησλ απγψλ ζηε θχζε θαη ηελ θαηνρή ηνπο (αθφκε θαη θελψλ), θαζψο θαη ηελ εζθεκκέλε παξελφριεζε ησλ πηελψλ (ηδηαίηεξα θαηά ηελ πεξίνδν ηεο αλαπαξαγσγήο θαη εθηξνθήο ηνπο). Δπηβάιιεη επίζεο πεξηνξηζκνχο ή αθφκε θαη ηελ πιήξε απαγφξεπζε ηνπ θπλεγηνχ νξηζκέλσλ εηδψλ. Ο ζηφρνο ηεο ελ εμειίμεη θσδηθνπνίεζεο ησλ πηελψλ είλαη ε ζπγρψλεπζε θαη ε απινπνίεζε ηεο πθηζηάκελεο λνκνζεζίαο κε ζηφρν ηελ θαιχηεξε πξνζηαζία ησλ πηελψλ. (http://www.europarl.europa.eu/sides/getdoc.do?language=el&type=im- PRESS&reference=20091020STO62803) 2.3 Ζ πεξηβαιινληηθή πνιηηηθή ζηελ Διιάδα, κε έκθαζε ζηηο πξνζηαηεπόκελεο πεξηνρέο Σν πιαίζην γηα ηελ πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο ζηελ Διιάδα ζπγθξνηείηαη απφ (α) ηελ θχξσζε δηεζλψλ πκβάζεσλ απφ ηε ρψξα (άκεζα είηε έκκεζα σο θξάηνοκέινο ηεο ΔΔ), (β) ηελ εζληθή λνκνζεζία γηα ηελ πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο θαη (γ) ηε κεηαγξαθή ηεο πεξηβαιινληηθήο λνκνζεζίαο ηεο ΔΔ. Ζ αλάπηπμε ζπζηεκαηηθήο λνκνζεζίαο γηα ηελ πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο άξρηζε ηε δεθαεηία ηνπ 1970 ζηελ Διιάδα. Σν Άξζξν 24 ηνπ πληάγκαηνο ηνπ 1975 αθηεξψλεηαη ζηελ πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο. χκθσλα κ απηφ, ε πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο είλαη ππνρξέσζε ηνπ Κξάηνπο πνπ πξέπεη λα ιακβάλεη φια ηα απαξαίηεηα κέηξα απνθπγήο βιάβεο θαη θαηαζηνιήο γηα ην ζθνπφ απηφ. Σν 1985, ηδξχζεθε ην Τπνπξγείν Πεξηβάιινληνο, Υσξνηαμίαο θαη Γεκνζίσλ Έξγσλ (ΤΠΔΥΧΓΔ) πνπ είλαη ε αξκφδηα ππεξεζία γηα ηε δηακφξθσζε θαη εθαξκνγή πεξηβαιινληηθήο λνκνζεζίαο. Σν ΤΠΔΥΧΓΔ πνπ πξφζθαηα κεηνλνκάζηεθε ζε ΤΠΔΚΑ ζπλεξγάδεηαη κε άιια ππνπξγεία, λνκαξρίεο θαη ηελ ηνπηθή απηνδηνίθεζε γηα ην ζθνπφ απηφ. 22

Σν 1986, ν Ν. 1650/86 έζεζε ηηο βάζεηο γηα ηελ αλάπηπμε νξηδφληηαο πεξηβαιινληηθήο λνκνζεζίαο ζηελ Διιάδα θαη, καδί κε ηελ Κνηλή Τπνπξγηθή Απφθαζε (ΚΤΑ) 69269/5387/90 (γηα ΜΠΔ), απνηεινχλ ηα πην ζεκαληηθά θείκελα ζρεηηθά κε ηελ πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο. Απηφο ν λφκνο αθνινπζήζεθε απφ πνιιά άιια λνκνζεηήκαηα πνπ εμέθξαδαλ ηελ πεξηβαιινληηθή λνκνζεζία ηεο ρψξαο. Σν 2002, ν Ν. 3010/2002 ηξνπνπνίεζε ηνλ Ν. 1650/86 γηα λα ηνλ ελαξκνλίζεη κε ηηο Οδεγίεο 97/11 θαη 96/61 ηεο ΔΔ (πεξί πεξηβαιινληηθψλ επηπηψζεσλ). πλνπηηθά, ηα θπξηφηεξα ζηνηρεία ηεο Διιεληθήο πεξηβαιινληηθήο λνκνζεζίαο είλαη: Άξζξν 24 ηνπ πληάγκαηνο ηνπ 1985 Νόκνο 360/76 γηα ρσξηθφ ζρεδηαζκφ θαη πνιηηηθή ρξήζεσλ γεο Νόκνο 1032/80, ίδξπζε Τπνπξγείνπ Υσνξηαμίαο, Οηθηζηηθήο Αλάπηπμεο θαη Πεξηβάιινληνο Νόκνο 1558/85, ίδξπζε ΤΠΔΥΧΓΔ Νόκνο 1650/86, λφκνο πιαίζην γηα ηελ πξνζηαζία ηνπ Πεξηβάιινληνο (θαη νη ζρεηηθέο ΚΤΑ 46399/1352/86, A5/288/86 γηα ηελ ελαξκφληζε ηεο Διιεληθήο λνκνζεζίαο κε ηηο Οδεγίεο 75/440, 76/659, 76/160, 78/659, 79/869, 80/778) Νόκνο 1892/90, Αλαπηπμηαθφο λφκνο (θίλεηξα πεξηθεξεηαθήο αλάπηπμεο κεξηθά απφ ηα νπνία αθνξνχλ ηελ πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο) ΚΤΑ 69269/5387/90, ΜΠΔ (κεηαγξαθή ηεο Οδεγίαο EC 85/337) Νόκνο 2234/94, Νένο Αλαπηπμηαθφο λφκνο Νόκνο 2242/94, Ίδξπζε Δηδηθνχ ψκαηνο Διεγθηψλ Πεξηβάιινληνο Νόκνο 2208/97, Νφκνο γηα ηνλ Πνιενδνκηθφ ζρεδηαζκφ θαη ηε βηψζηκε αζηηθή αλάπηπμε, λένο νηθηζηηθφο λφκνο Νόκνο 2601/98, Νένο Αλαπηπμηαθφο λφκνο γηα νηθνλνκηθά θίλεηξα (ρνξεγίεο θαη επηδνηήζεηο γηα αλαλεψζηκεο πεγέο ελέξγεηαο) Νόκνο 2742/99 λφκνο γηα ην ρσξνηαμηθφ ζρεδηαζκφ θαη ηε βηψζηκε αλάπηπμε Νόκνο 2965/2001 λφκνο γηα ηε βηψζηκε αλάπηπμε ηεο πεξηθέξεηαο Αηηηθήο Νόκνο 3010/2002 ελαξκφληζε ηνπ Ν. 1650/86 κε ηηο Οδεγίεο 97/11/EC θαη 96/61/EC ΚΤΑ 15393/2332/2002 θαηεγνξίεο δεκφζησλ θαη ηδησηηθψλ έξγσλ ζχκθσλα κε ην άξζξν 3 ηνπ Ν. 1650/86 φπσο αληηθαηαζηάζεθε απφ ην άξζξν 1 ηνπ Ν. 3010/2002. (Μπξηαζνχιε ζεκεηψζεηο, 2010) Απφ ην 1937, ε Διιάδα άξρηζε λα αλαγλσξίδεη πεξηνρέο κε εηδηθφ νηθνινγηθφ ελδηαθέξνλ (δάζε, πγξνηφπνπο θηι.) θαη λα ηηο ζέηεη ππφ θαζεζηψο πξνζηαζίαο. Ζ 23

πξνζέγγηζε πνπ αθνινπζήζεθε ζηα πξψηα ζηάδηα ηνπ ζεζκνχ ησλ πξνζηαηεπφκελσλ πεξηνρψλ ήηαλ ε απφιπηε πξνζηαζία θπζηθψλ πεξηνρψλ θαη ν απνθιεηζκφο ησλ αλζξψπηλσλ δξαζηεξηνηήησλ. ηελ πνξεία, ε πξνζέγγηζε απηή εγθαηαιείθηεθε θαη έδσζε ηε ζέζε ηεο ζηελ αληίιεςε ηεο ελζσκάησζεο ηεο πξνζηαηεπφκελεο πεξηνρήο ζηνλ πεξηβάιινληα ρψξν θαη ηεο ζηελήο ζχλδεζεο ηεο πξνζηαζίαο κε ηελ αεηθνξηθή ρξήζε ησλ θπζηθψλ πφξσλ. ηελ Διιάδα θπζηθέο πεξηνρέο αλαγλσξίδνληαη σο πξνζηαηεπφκελεο είηε κέζσ ηνπ ραξαθηεξηζκνχ ηνπο κε βάζε ηελ ηζρχνπζα εζληθή λνκνζεζία, είηε κε ηελ θαηνρχξσζή ηνπο ζην πιαίζην δηεζλψλ ζπκβάζεσλ ηηο νπνίεο έρεη θπξψζεη ε ρψξα θαη δηεζλψλ ή Δπξσπατθψλ πξσηνβνπιηψλ. (http://www.ekby.gr/ekby/el/ekby_pp_el.html) Ηδξχζεθαλ δηάθνξεο θαηεγνξίεο πξνζηαηεπφκελσλ πεξηνρψλ, νη πεξηζζφηεξεο απφ ηηο νπνίεο έρνπλ εληαρζεί ζην Δπξσπατθφ Γίθηπν Πξνζηαηεπφκελσλ Πεξηνρψλ, ην Γίθηπν NATURA 2000. Γηα ηελ Διιάδα φκσο, ηα παξαξηήκαηα ηεο Οδεγίαο κε ηνπο ηχπνπο θπζηθψλ νηθνηφπσλ θαη εηδψλ θπηψλ θαη δψσλ θνηλνηηθνχ ελδηαθέξνληνο δελ αληαπνθξίλνληαη ζηε κεγάιε βηνπνηθηιφηεηα ηεο ρψξαο. εκαληηθφο αξηζκφο ηχπσλ νηθνηφπσλ θαη αθφκε ζεκαληηθφηεξνο αξηζκφο ελδεκηθψλ θαη απεηινχκελσλ εηδψλ θπηψλ θαη δψσλ δελ έρνπλ πεξηιεθζεί ζηα πξναλαθεξζέληα παξαξηήκαηα. ήκεξα έρνπλ νξηζηεί 234 πεξηνρέο NATURA 2000 ζε φιε ηελ ρψξα, νη νπνίεο θαιχπηνπλ ζπλνιηθά 18% ηεο ρεξζαίαο επηθάλεηαο ηεο Διιάδαο δειαδή πεξίπνπ 2.360.000 εθηάξηα, ρσξίο λα πεξηιακβάλνληαη νη ακηγψο ζαιάζζηεο πεξηνρέο. (Υάξηεο 1) http://www.parnitha-np.gr/index_prostateuomenes.htm 24

Υάξηεο 1: Οη πξνζηαηεπφκελεο πεξηνρέο ηεο Διιάδαο, (WWF Διιάο) (http://politics.wwf.gr/images/stories/conservation/natura_2000.gif) 25

ΚΔΦΑΛΑΗΟ 3: ΠΔΡΗΟΥΩΝ ΓΗΑΥΔΗΡΗΖ ΣΩΝ ΠΡΟΣΑΣΔΤΟΜΔΝΩΝ 3.1 θνπνί θαη ζηόρνη ηνπ ζρεδηαζκνύ ηωλ πξνζηαηεπόκελωλ πεξηνρώλ Ο ζρεδηαζκφο θαη ε δηαρείξηζε ησλ πξνζηαηεπφκελσλ πεξηνρψλ θαη ε πξνζηαζία ηεο θχζεο γεληθφηεξα γίλεηαη ζχκθσλα κε ηελ πθηζηάκελε πεξηβαιινληηθή λνκνζεζία. Με απηή ηε λνκνζεζία θαηνρπξψλνληαη νξηζκέλα βαζηθά ζηνηρεία απαξαίηεηα ζηνλ δηαρεηξηζηή, ψζηε λα αληαπνθξηζεί απνηειεζκαηηθά ζηελ επζχλε πνπ αλαιακβάλεη γηα ηελ πξνζηαζία, νξγάλσζε θαη ιεηηνπξγία κηαο πξνζηαηεπφκελεο πεξηνρήο. Ζ δηαρείξηζε βέβαηα έρεη λα επηιχζεη θαη λα ζπκβηβάζεη πνιχπινθα βηνινγηθά θαη θνηλσληθννηθνλνκηθά πξνβιήκαηα, πνπ δηαθέξνπλ απφ πεξηνρή ζε πεξηνρή. Οη βαζηθνί ζηφρνη ελφο νινθιεξσκέλνπ ζπζηήκαηνο δηαρείξηζεο γηα ηηο πξνζηαηεπφκελεο πεξηνρέο είλαη: Ζ δηαηήξεζε ηεο βηνπνηθηιφηεηαο θαη ε πξνζηαζία ησλ θπζηθψλ νηθνζπζηεκάησλ, Ζ ηνπηθή αλάπηπμε αλζξσπνγελψλ δξαζηεξηνηήησλ πνπ ζα είλαη ζπκβαηέο κε ηελ δηαηήξεζε ηνπ θπζηθνχ πεξηβάιινληνο, Ζ δηάρπζε ησλ σθειεηψλ ηεο βηψζηκεο δηαρείξηζεο φρη κφλν ζηηο πξνζηαηεπφκελεο πεξηνρέο, αιιά ζην γεληθφηεξν ρσξηθφ, θνηλσληθφ θαη νηθνλνκηθφ πεξίγπξν, Ζ κεγαιχηεξε δπλαηή ζπκκεηνρή θαη ζπλεξγαζία ησλ ηνπηθψλ θνξέσλ. Ζ ζπκκεηνρή ζηα νθέιε απφ ηε δηαρείξηζε ησλ πξνζηαηεπνκέλσλ πεξηνρψλ φισλ ησλ πνιηηψλ θαη ησλ θνηλσληθψλ νκάδσλ ρσξίο απνθιεηζκνχο. (http://ec.europa.eu/environment/nature/index_en.htm, http://ellinikifysi.gr/) 3.2 Κξηηήξηα επηινγήο πξνζηαηεπόκελωλ πεξηνρώλ θαη ηύπνη πξνζηαηεπόκελωλ πεξηνρώλ Οη πξνζηαηεπφκελεο πεξηνρέο βάζεη ηεο Οδεγίαο ησλ Οηθνηφπσλ επηιέγνληαη ζε ηξία ζηάδηα: Σν πξψην ζηάδην, πεξηιακβάλεη κία επηζηεκνληθή αμηνιφγεζε ζε εζληθφ επίπεδν. 26

Κάζε θξάηνο κέινο πξνζδηνξίδεη βάζε θνηλψλ επηζηεκνληθψλ θξηηεξίσλ ηηο ζεκαληηθέο πεξηνρέο γηα ηα είδε θαη ηνπο νηθνηφπνπο πνπ απαληψληαη ζηελ επηθξάηεηά ηνπ. Απηνί νη εζληθνί θαηάινγνη απνζηέιινληαη χζηεξα επηζήκσο ζηελ Δπξσπατθή Δπηηξνπή. Σν δεχηεξν ζηάδην, αθνξά ηελ επηινγή ησλ Σφπσλ Κνηλνηηθήο εκαζίαο απφ ηνπο εζληθνχο θαηαιφγνπο βάζε ησλ ελλέα βηνγεσγξαθηθψλ πεξηνρψλ ζηελ Δπξψπε. Απηφ εθηειείηαη απφ ηελ Δπξσπατθή Δπηηξνπή, ζε ζηελή ζπλεξγαζία κε ηα θξάηε κέιε θαη εηδηθνχο επηζηήκνλεο. Δπεηδή θάζε βηνγεσγξαθηθή δψλε θαιχπηεη δηάθνξεο ρψξεο ή κέξε ρσξψλ κε φκνηεο θπζηθέο ζπλζήθεο, νη πεξηνρέο κπνξεί λα επηιερζνχλ βάζε ηεο θπζηθήο πεξηνρήο εμάπισζεο θάζε είδνπο ή νηθνηφπνπ, αζρέησο πνιηηηθψλ ή δηνηθεηηθψλ ζπλφξσλ. ην ηξίην ζηάδην, εθφζνλ έρνπλ επηιερζεί νη Σφπνη Κνηλνηηθήο εκαζίαο, γίλνληαη κέξνο ηνπ δηθηχνπ Natura 2000. Σα θξάηε κέιε έρνπλ κέρξη έμη έηε πξνζεζκία γηα λα ηνπο ραξαθηεξίζνπλ σο Δηδηθέο Εψλεο Γηαηήξεζεο (ΔΕΓ) θαη, εθφζνλ είλαη απαξαίηεην, λα αλαιάβνπλ ζεηηθά κέηξα δηαρείξηζεο γηα λα δηαηεξήζνπλ ή λα απνθαηαζηήζνπλ ηα είδε θαη ηνπο νηθνηφπνπο ζε κία ηθαλνπνηεηηθή θαηάζηαζε δηαηήξεζεο. (http://ec.europa.eu/environment/nature/index_en.htm) Οη πξνζηαηεπφκελνη βηφηνπνη επηιέγνληαη κε βάζε νξηζκέλα θξηηήξηα θαη έρνπλ ζαλ ζθνπφ ηε δηαηήξεζε θαη πξνζηαζία ηνπ θπζηθνχ ηνπο πεξηβάιινληνο θαη βξίζθνληαη θάησ απφ εηδηθφ θαζεζηψο δηαρείξηζεο. Σα θξηηήξηα επηινγήο είλαη θπξίσο νηθνινγηθά, αιιά ζε πνιιέο πεξηπηψζεηο ε νκνξθηά θαη κνλαδηθφηεηα ηνπ ηνπίνπ θαη ησλ γεσινγηθψλ ζρεκαηηζκψλ παίδνπλ ζεκαληηθφ ξφιν. Σα νηθνινγηθά θαη πεξηβαιινληηθά θξηηήξηα αμηνιφγεζεο ησλ δηαθφξσλ νηθνζπζηεκάησλ γηα ηελ έληαμε ηνπο ζην δίθηπν πξνζηαηεπφκελσλ πεξηνρψλ είλαη: Μέγεζνο Φπζηθφηεηα Πνηθηιία-Αθζνλία παληφηεηα Ππθλφηεηα Ηζηνξηθά, ζξεζθεπηηθά, αξραηνινγηθά ζηνηρεία 27

Ζ κέρξη ηψξα δηαρείξηζε Έθηαζε πνπ ηα πεξηβάιιεη Άιινη βηφηνπνη πνπ πεξηθιείνληαη (Υαηδεζηάζεο θαη Ηζπηθνχδεο, 1992) ε φηη αθνξά ηελ εζληθή λνκνζεζία, ε θήξπμε ησλ πξνζηαηεπφκελσλ πεξηνρψλ ζηηο δηάθνξεο θαηεγνξίεο πξνζηαζίαο βαζίζηεθε, έσο ην 1986, ζε δηαηάμεηο θπξίσο ηνπ Γαζηθνχ Κψδηθα. Οη Δζληθνί Γξπκνί, ηα Αηζζεηηθά Γάζε θαη ηα Γηαηεξεηέα Μλεκεία ηεο Φχζεο πξνβιέπνληαη απφ ηνλ Ν. 996/1971 πνπ απνηειεί κέξνο ηνπ Ν. 86/1969 «Πεξί Γαζηθνχ Κψδηθνο». Σα Καηαθχγηα Άγξηαο Εσήο, νη Διεγρφκελεο Κπλεγεηηθέο Πεξηνρέο θαη ηα Δθηξνθεία ζεξακάησλ πξνβιέπνληαη απφ ηνλ Ν. 177/75, φπσο απηφο ηξνπνπνηήζεθε απφ ηνλ Ν. 2637/1998. Με ηνλ Νφκν Πιαίζην γηα ην Πεξηβάιινλ (Ν. 1650/86), νξίδνληαη πέληε θαηεγνξίεο πξνζηαηεπφκελσλ πεξηνρψλ: πεξηνρή απφιπηεο πξνζηαζίαο ηεο θχζεο, πεξηνρή πξνζηαζίαο ηεο θχζεο, εζληθφ πάξθν, πξνζηαηεπφκελνο θπζηθφο ζρεκαηηζκφο θαη πξνζηαηεπφκελν ηνπίν, πεξηνρή νηθναλάπηπμεο. Οη θαηεγνξίεο πξνζηαηεπφκελσλ πεξηνρψλ θπζηθνχ πεξηβάιινληνο, ζχκθσλα κε ηελ πθηζηάκελε εζληθή λνκνζεζία, είλαη νη αθφινπζεο: Δζληθνί Γξπκνί (Ν. 996/71) Δζληθά Πάξθα (Ν. 1650/86) Αηζζεηηθά Γάζε (Ν. 996/71) Γηαηεξεηέα Μλεκεία ηεο Φχζεο (Ν. 996/71) Καηαθχγηα Άγξηαο Εσήο (Ν. 177/75, φπσο απηφο ηξνπνπνηήζεθε απφ ηνλ Ν. 2637/98) Διεγρφκελεο θπλεγεηηθέο πεξηνρέο (Ν. 177/75, φπσο απηφο ηξνπνπνηήζεθε απφ ηνλ Ν. 2637/98) Δθηξνθεία ζεξακάησλ (Ν. 177/75, φπσο απηφο ηξνπνπνηήζεθε απφ ηνλ Ν. 2637/98) Πεξηνρέο Πξνζηαζίαο ηεο Φχζεο (Ν. 1650/86) Πεξηνρέο Απφιπηεο Πξνζηαζίαο ηεο Φχζεο (Ν. 1650/86) Πξνζηαηεπηηθά Γάζε (Ν. Γ 86/1969, φπσο ηζρχεη) 28

Πξνζηαηεπφκελνη Φπζηθνί ρεκαηηζκνί θαη Σνπία (Ν. 1650/86) Πεξηνρέο Οηθναλάπηπμεο (Ν. 1650/86) (http://www.ekby.gr/ekby/el/ekby_pp_el.html) 3.3 ρέδηα δηαρείξηζεο ηωλ πξνζηαηεπόκελωλ πεξηνρώλ θαη δηαρεηξηζηηθά εξγαιεία Σν ρέδην Γηαρείξηζεο κηαο πξνζηαηεπφκελεο πεξηνρήο θαζνξίδεη ηνπο ζθνπνχο θαη ηελ πνιηηηθή πνπ ηζρχεη γηα ηελ πεξηνρή απηή, πεξηγξάθεη ηνπο ιφγνπο πνπ νδήγεζαλ ζηελ δεκηνπξγία ηεο, αλαθέξεηαη ζηα κέζα νξγάλσζεο θαη ιεηηνπξγίαο ηεο θαη ζηελ παξνρή ησλ αλαγθαίσλ πφξσλ γηα ηελ απνηειεζκαηηθή δηαρείξηζε θαη ηελ επίηεπμε ησλ ζηφρσλ θήξπμήο ηεο θαη ηζρχεη γηα ζπγθεθξηκέλν ρξνληθφ δηάζηεκα. (Λαδαξέηνπ θαη Καξέηζνο, 2002) Οη ζεκαληηθφηεξεο αξρέο πνπ πξέπεη λα ηεξνχληαη ζηελ δηαρείξηζε κηαο πξνζηαηεπφκελεο πεξηνρήο είλαη: Ζ βαζηά γλψζε ησλ νηθνινγηθψλ θαη θνηλσληθψλ ζπλζεθψλ, ε πξνζηαζία θαη ε ρξήζε (εθκεηάιιεπζε) ηεο θχζεο θαη ησλ θπζηθψλ πφξσλ πξέπεη λα ζεσξνχληαη ζαλ έλα εληαίν ζχλνιν θαη λα γίλνληαη κφλν κε αεηθνξηθέο κεζφδνπο, ηα ηνπηθά θαη ηδησηηθά ελδηαθέξνληα θαη ζπκθέξνληα πξέπεη λα ππνηάζζνληαη ζε απηά ηνπ γεληθφηεξνπ θνηλσληθνχ ζπλφινπ αιιά θαη ζε εθείλα ηνπ κέιινληνο, φια ηα θπζηθά θαη θνηλσληθά θαηλφκελα θαη δηαδηθαζίεο απαηηνχλ ζχλζεηεο ιχζεηο (http://www.ekby.gr/ekby/el/ekby_pp_el.html) Σν ρέδην Γηαρείξηζεο, πεξηιακβάλεη ηελ αλάιπζε ηεο πεξηνρήο κειέηεο (αλάιπζε ησλ θπζηθψλ, βηνηηθψλ, νηθνλνκηθψλ, θνηλσληθψλ, πνιηηηζκηθψλ θαη ηζηνξηθψλ ζπλζεθψλ), ηελ εθηίκεζε θαη αμηνιφγεζε ηεο θαηάζηαζεο απφ νηθνινγηθή, νηθνλνκηθή, θνηλσληθή, πνιηηηζκηθή θαη ηζηνξηθή άπνςε, ηνλ πξνζδηνξηζκφ ηνπ ζθνπνχ δηαρείξηζεο, ηελ θνζηνιφγεζε ησλ κέηξσλ θαη ηελ εθηίκεζε ησλ επηπηψζεσλ απφ ηελ εθαξκνγή ηνπο θαη ηνλ ζρεδηαζκφ ηεο εθαξκνγήο ησλ κέηξσλ. Κάζε νινθιεξσκέλν ρέδην Γηαρείξηζεο, πξέπεη λα πεξηιακβάλεη αλαιπηηθφ ρέδην Παξαθνινχζεζεο ηεο απνηειεζκαηηθφηεηαο ησλ κέηξσλ δηαρείξηζεο, κε βάζε ην νπνίν αμηνινγείηαη ν βαζκφο ηεο επηηπρνχο επηηέιεζεο ησλ ζηφρσλ ηεο δηαρείξηζεο θαη θαζνξίδνληαη νη απαξαίηεηεο πεξηνδηθέο αλαπξνζαξκνγέο πνπ ζα επηηξέςνπλ ηε βειηηζηνπνίεζε ηνπ ζρεδηαζκνχ. Απαξαίηεηε είλαη θαη ε νξγάλσζε ζπκκεηνρηθψλ 29

δηαδηθαζηψλ ήδε απφ ην ζηάδην ηεο εθπφλεζεο ελφο ζρεδίνπ δηαρείξηζεο, αθνχ φια ηα δηαρεηξηζηηθά κέηξα έρνπλ επίδξαζε ζηελ νηθνλνκία θαη θνηλσλία ηεο πεξηνρήο. Σν ρέδην Γηαρείξηζεο, βαζίδεηαη ζηηο αξκνδηφηεηεο νξγάλσζεο θαη ιεηηνπξγίαο ησλ Φνξέσλ Γηαρείξηζεο, φπσο απηέο νξίδνληαη απφ ην Νφκν 2742/99 (άξζξν 5, παξ. 2) θαη πεξηγξάθνληαη παξαθάησ: πζηεκαηηθή παξαθνινχζεζε πεξηβαιινληηθψλ παξακέηξσλ / αδεηνδνηήζεηο επηζηεκνληθήο έξεπλαο Έιεγρνο εθαξκνγήο πεξηβαιινληηθψλ φξσλ/ αλαθνξέο παξαβάζεσλ φξσλ θαη πεξηνξηζκψλ Δλεκέξσζε θαη επαηζζεηνπνίεζε ηνπ θνηλνχ Οηθνηνπξηζηηθά έξγα θαη πξγξάκκαηα Δθαξκνγή εηδηθψλ δηαρεηξηζηηθψλ πξαθηηθψλ ζε επηηξεπφκελεο ρξήζεηο θαη δξαζηεξηφηεηεο Δθαξκνγή εηδηθψλ κέηξσλ δηαηήξεζεο ηχπσλ νηθνηφπσλ, ηνπίνπ θαη εηδψλ Δθαξκνγή εηδηθψλ νηθνλνκηθψλ θηλήηξσλ θαη αληηζηαζκηζηηθψλ κέηξσλ (Υαηδεζηάζεο θαη Ηζπηθνχδεο, 1992) χκθσλα µε ην Ν.1650/1986.γηα ηελ πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο., φπσο απηφο ηξνπνπνηήζεθε θαη ζπκπιεξψζεθε µε ην Ν.2742/1999, µηα πεξηνρή, γηα λα κπνξέζεη λα ραξαθηεξηζζεί σο πξνζηαηεπφκελε, πξέπεη πξψηα: λα ηεθκεξησζεί ε ζεκαληηθφηεηα ή/θαη κνλαδηθφηεηα ηνπ θπζηθνχ ρψξνπ θαη ησλ εηδψλ πνπ δηαβηνχλ ζε απηφλ, λα πξνηαζνχλ ζπγθεθξηκέλα κέηξα δηαρείξηζεο ηεο πεξηνρήο, κέηξα δειαδή πξνζηαζίαο θαη δηαηήξεζεο. Ζ ηεθκεξίσζε απηή θαζψο θαη ε πξφηαζε ησλ κέηξσλ δηαρείξηζεο θαη πξνζηαζίαο ηεο γίλεηαη βάζε κηαο κειέηεο, πνπ ν λφκνο 1650/1986 νλνκάδεη Δηδηθή Πεξηβαιινληηθή Μειέηε (ΔΠΜ). χκθσλα µε ην άξζξν 21 ηνπ Ν.1650/1986, ε ζχληαμε ηεο εηδηθήο πεξηβαιινληηθήο κειέηεο είλαη απαξαίηεηε γηα ηελ ηεθκεξίσζε ηνπ πξνζηαηεπηένπ αληηθεηκέλνπ θαη ηε ζθνπηκφηεηα ησλ πξνηεηλφκελσλ κέηξσλ πξνζηαζίαο. Πνην είλαη ην πεξηερφκελν ηεο ΔΜΠ, πσο θαηαξηίδεηαη θαη πσο εγθξίλεηαη, πσο γίλεηαη δειαδή επίζεκα απνδεθηή απφ ηε Γηνίθεζε, θαζνξίδνληαη µε ηελ ππνπξγηθή απφθαζε 69269/5387/1990. (Λαδαξέηνπ θαη Καξέηζνο, 2002) 30

Ζ ΔΜΠ πεξηγξάθεη θαη αλαιχεη ηελ πεξηνρή, πνπ πξφθεηηαη λα ραξαθηεξηζηεί σο πξνζηαηεπφκελε θαη ηελ επξχηεξε δψλε ηεο. Πεξηγξάθεη ηα νηθνζπζηήκαηα ή ηα ζηνηρεία απφ ηα νπνία απνηειείηαη ε πεξηνρή, φπσο θπζηθφ νηθνζχζηεκα, αλζξσπνγελέο νηθνζχζηεκα, θ.η.ι. Δηδηθφηεξα εμεηάδνληαη: ε ηνπνγξαθία θαη έθηαζε, νη θιηµαηηθέο ζπλζήθεο, ηα κεηεσξνινγηθά δεδνκέλα, ε γεσκνξθνινγία, ηα γεσινγηθά ζηνηρεία, ηα ζηνηρεία εδάθνπο, ηα πδξνινγηθά ζηνηρεία, ε πνηφηεηα λεξψλ, ηα ζηνηρεία πνηφηεηαο αηκφζθαηξαο, ν πνηνηηθφο θαη πνζνηηθφο πξνζδηνξηζµφο ρισξίδαο, παλίδαο µε αλαθνξά ζηηο βηνθνηλσλίεο, ζψθνπο, ηα ζπάληα θαη πξνζηαηεπφµελα είδε θαη ηηο ηξνθηθέο αιπζίδεο, ηα θνηλσληθά, νηθνλνµηθά θαη πιεζπζκηαθά ζηνηρεία, ηα έξγα ππνδνµήο, έθηαζε θαη έληαζε δξαζηεξηνηήησλ ζηνλ πξσηνγελή, δεπηεξνγελή θαη ηξηηνγελή ηνκέα ηηο αιιειεπηδξάζεηο ηεο πεξηνρήο µε ηελ επξχηεξε δψλε ηεο, ηηο θπζηθέο θαη αλαπηπμηαθέο δπλαηφηεηεο ηεο πεξηνρήο. Γηαηππψλεη επίζεο: ζπγθεθξηκέλεο πξνηάζεηο δηαρείξηζεο ηεο πεξηνρήο µε ζηφρν ηελ πξνζηαζία, ηνπο φξνπο, πεξηνξηζκνχο θαη απαγνξεχζεηο πνπ πξέπεη λα ηζρχζνπλ κέζα ζ απηέο, φζνλ αθνξά ηηο αλζξψπηλεο δξαζηεξηφηεηεο, εθηίκεζε ηνπ άκεζνπ θαη έκκεζνπ νηθνλνκηθνχ θφζηνπο εθαξκνγήο ησλ παξαπάλσ πξνηάζεσλ ελδερφκελεο ελαιιαθηηθέο πξνηάζεηο δηαρείξηζεο θαη αλάπηπμεο, δηνηθεηηθέο, ζεζκηθέο θαη ρξεκαηνδνηηθέο δπλαηφηεηεο γηα ηελ πινπνίεζε ησλ δηαρεηξηζηηθψλ πξνηάζεσλ. (Σζηηζσλε θαη Μπαηαια, 2005) Αξκφδηνη θνξείο, πνπ κπνξνχλ νη ίδηνη λα θαηαξηίδνπλ ΔΠΜ ή λα αλαζέηνπλ ηελ θαηάξηηζε ζε ηδηψηε, είλαη ην Γεκφζην, ηα Ννκηθά Πξφζσπα Γεκνζίνπ Γηθαίνπ, νη Οξγαληζκνί Σνπηθήο Απηνδηνίθεζεο, νη Γεκφζηεο Δπηρεηξήζεηο θαη νη ινηπνί Οξγαληζκνί Γεκνζίνπ πκθέξνληνο. ε πεξίπησζε πνπ απηφο πνπ θαηαξηίδεη ηε ΔΠΜ είλαη ηδηψηεο, ζπλάπηεηαη ζχκβαζε κεηαμχ ηνπ ηδηψηε θαη ηνπ δεκνζίνπ θνξέα πνπ θάλεη ηελ αλάζεζε. 31

ε πεξίπησζε πνπ κηα δαζηθή πεξηνρή, είηε απηή έρεη ραξαθηεξηζηεί ζην ζχλνιφ ηεο ή ζε θάπνην ηκήκα ηεο σο πξνζηαηεπφκελε πεξηνρή, δηαρεηξίδεηαη µε βάζεη ην δηαρεηξηζηηθφ ζρέδην θαη ηνλ πίλαθα πινηνκίαο. Ο Γαζηθφο θψδηθαο (ΝΓ 86/1969)πξνβιέπεη φηη ην δηαρεηξηζηηθφ ζρέδην αθνξά ηνλ ηφπν, έθηαζε, ηξφπν θαη ρξφλν ηεο άζθεζεο δξαζηεξηνηήησλ ζε µηα δαζηθή πεξηνρή θαη γεληθά ηελ φιε νηθνλνκία ηνπ δάζνπο θαη κπνξεί λα είλαη ηαθηηθφ ή πξνζσξηλφ. Σαθηηθφ δηαρεηξηζηηθφ ζρέδην ζπληάζζεηαη γηα δάζνο πνπ έρεη νξηνζεηεζεί θαη θαηακεηξεζεί. Πξνζσξηλφ γηα δάζνο πνπ δελ έρεη νξηνζεηεζεί αιιά ππάξρνπλ γηα απηφ ράξηεο αθξηβείαο. Σν δηαρεηξηζηηθφ ζρέδην θαηαξηίδεηαη απφ ηε Γαζηθή ππεξεζία, εγθξίλεηαη απφ ηνλ Τπνπξγφ Γεσξγίαο, αθνχ πξνεγνπκέλσο έρεη γλσκνδνηήζεη ζρεηηθά ην πκβνχιην Γαζψλ θαη ηζρχεη γηα δέθα ρξφληα. Απφ ηελ έλαξμε εθαξκνγήο ηνπ δηαρεηξηζηηθνχ ζρεδίνπ, ηεξνχληαη ζην αξκφδην Γαζαξρείν ην βηβιίν δηαρείξηζεο, ζην νπνίν θαηαγξάθνληαη φιεο νη εξγαζίεο θαη ην βηβιίν ρξνληθψλ, ζην νπνίν ζεκεηψλεηαη θάζε ηη πνπ ζπκβαίλεη. ζν δηαξθεί ε πεξίνδνο εθαξκνγήο ηνπ δηαρεηξηζηηθνχ ζρεδίνπ, δελ επηηξέπεηαη ε ηξνπνπνίεζε, ζπκπιήξσζε θαη αλαζεψξεζή ηνπ, εθηφο αλ επήιζε ζεκαληηθή κεηαβνιή ή απξφβιεπηα θαη εμαηξεηηθά γεγνλφηα. ε απηή ηελ πεξίπησζε, ε αιιαγή ηνπ δηαρεηξηζηηθνχ ζρεδίνπ γίλεηαη µε πξσηνβνπιία ηεο Δπηζεψξεζεο Γαζψλ. (Λαδαξέηνπ θαη Καξέηζνο, 2002) 32

ΚΔΦΑΛΑΗΟ 4: Ζ ΠΔΡΗΠΣΩΖ ΣΖ ΠΡΟΣΑΣΔΤΟΜΔΝΖ ΠΔΡΗΟΥΖ Β.ΚΑΡΠΑΘΟΤ ΚΑΗ ΑΡΗΑ 4.1 Δηζαγωγή Ο ζθνπφο απηνχ ηνπ θεθαιαίνπ είλαη ε αμηνιφγεζε ηνπ θαζεζηψηνο πξνζηαζίαο ηεο πξνζηαηεπφκελεο πεξηνρήο Β. Καξπάζνπ θαη αξίαο. Χο θαζεζηψο πξνζηαζίαο ελλνείηαη, α) ην ζρέδην ΚΤΑ πνπ ηελ αλαθήξπμε σο πξνζηαηεπφκελε πεξηνρή, β)ε Δηδηθή Πεξηβαιινληηθή Μειέηε πνπ ζπληάρζεθε γη απηφλ ην ζθνπφ θαη γ) ν Φνξέαο Γηαρείξηζεο πνπ ππάξρεη. ηφρνο ηεο αμηνιφγεζεο είλαη λα εμεηαζηεί εάλ ε ΔΠΜ απνηειεί αμηφπηζηε βάζε γηα ηελ θαηάξηηζε ηνπ Γηαρεηξηζηηθνχ ρεδίνπ πνπ ζα εθπνλεζεί γηα ηελ πξνζηαηεπφκελε πεξηνρή ζχκθσλα κε ηηο απαηηήζεηο ηεο ζρεηηθήο λνκνζεζίαο. Πην ζπγθεθξηκέλα αμηνινγνχληαη, νη πξνηάζεηο ηεο Δηδηθήο Πεξηβαιινληηθήο Μειέηεο θαη ν Φνξέαο Γηαρείξηζεο ηεο Πξνζηαηεπφκελεο Πεξηνρήο Βφξεηαο Καξπάζνπ θαη αξίαο ψζηε λα απαληεζνχλ ηα εξσηήκαηα εξγαζίαο ηεο κειέηεο. πσο αλαθέξζεθε ζηελ Δηζαγσγή, ηα εξσηήκαηα εξγαζίαο πνπ πξέπεη λα απαληεζνχλ κεηά ηελ αμηνιφγεζε είλαη ηα αθφινπζα: (α) ε πιεξφηεηα θαη εγθπξφηεηα ηνπ ζρεδίνπ ΚΤΑ (β) ε πιεξφηεηα θαη θαηαιιειφηεηα ηεο ΔΠΜ, θαη πην ζπγθεθξηκέλα ησλ πξνηάζεσλ δηαρείξηζεο πνπ πεξηιακβάλεη, σο βάζε γηα ηελ εθπφλεζε Γηαρεηξηζηηθνχ ρεδίνπ γηα ηελ ΠΠ θαη (γ) ε επάξθεηα θαη θαηαιιειφηεηα ηνπ Φνξέα Γηαρείξηζεο ηεο πξνζηαηεπφκελεο πεξηνρήο Β. Καξπάζνπ θαη αξίαο. 4.2 Γεληθή κεζνδνινγία ηεο κειέηεο ε απηήλ ηελ ελφηεηα παξνπζηάδεηαη ε γεληθή κεζνδνινγία ηεο κειέηεο. Καζνξίδεηαη ην ρσξηθφ θαη ρξνληθφ πιαίζην ηεο κειέηεο, ε ζηξαηεγηθή έξεπλαο, ην εξεπλεηηθφ ζρέδην, ηα εξγαιεία ηεο έξεπλαο θαη ν ηξφπνο ζπιινγήο ησλ δεδνκέλσλ. 4.2.1 Υωξηθό θαη ρξνληθό πιαίζην ηεο κειέηεο Σν ρσξηθφ πιαίζην ηεο έξεπλαο απνηειείηαη απφ ηελ επίζεκα θαζνξηζκέλα έθηαζε ηεο πξνζηαηεπφκελεο πεξηνρήο. Απηή απνηειείηαη απφ ηηο εθηάζεηο ηεο Κνηλφηεηαο Οιχκπνπ-Γηαθαλίνπ θαη θάπνηεο εθηάζεηο ηεο Κεληξηθήο Καξπάζνπ, ζην φξνο Λάζηνο. 33

Σν ρξνληθφ πιαίζην θαζνξίδεηαη απφ ηελ εκεξνκελία ίδξπζεο ηνπ Φνξέα Γηαρείξηζεο θαη ηελ εκεξνκελία εθπφλεζεο ηεο ΔΠΜ, κε ρξνληθφ νξίδνληα ηε ζηηγκή πνπ ζα πινπνηεζνχλ νη πξνηάζεηο ηεο. 4.2.2 ηξαηεγηθή έξεπλαο, εξεπλεηηθό ζρέδην θαη εξγαιεία έξεπλαο ηε παξνχζα εξγαζία ε ζηξαηεγηθή έξεπλαο είλαη δηεξεπλεηηθή - πεξηγξαθηθή θαη ην εξεπλεηηθφ ζρέδην είλαη ζπγρξνληθφ/ζηαηηθφ αθνχ ε έξεπλα πξαγκαηνπνηήζεθε ζε ζπγθεθξηκέλε ρξνληθή πεξίνδν. Σα εξγαιεία έξεπλαο πνπ ρξεζηκνπνηήζεθαλ ήηαλ δεπηεξνγελήο αλάιπζε δεδνκέλσλ, ζπλεληεχμεηο, εξσηεκαηνιφγηα θαζψο θαη επηηφπηα ζπκκεηνρηθή παξαηήξεζε. 4.2.3 πιινγή Γεδνκέλωλ Σα δεδνκέλα πνπ ρξεζηκνπνηήζεθαλ ζηελ έξεπλα ζπιιέρζεθαλ απφ δεπηεξνγελείο πεγέο, εξσηεκαηνιφγηα θαη ζπλεληεχμεηο κε αλζξψπνπο θιεηδηά. Πεξηζζφηεξα ζηνηρεία ζρεηηθά κε ηε ζπιινγή ησλ δεδνκέλσλ, παξνπζηάδνληαη ζην έβδνκν θεθάιαην, ζηελ ελφηεηα 7.1.3. 34

ΚΔΦΑΛΑΗΟ 5: ΠΔΡΗΓΡΑΦΖ ΣΖ ΠΔΡΗΟΥΖ ΜΔΛΔΣΖ ηελ παξνχζα ελφηεηα πεξηγξάθνληαη ηα θχξηα ραξαθηεξηζηηθά ηεο πεξηνρήο κειέηεο. Πην ζπγθεθξηκέλα παξνπζηάδνληαη α) ην πεξηβάιινλ ηεο πεξηνρήο, δειαδή ην θιίκα, ε ρισξίδα θαη ε παλίδα, ε γεσινγία, θαη άιια, β) ηα πιεζπζκηαθά ραξαθηεξηζηηθά, γ) ηα νηθνλνκηθά ραξαθηεξηζηηθά, δ) νη ππάξρνπζεο ππνδνκέο, ε) νη ρξήζεηο γεο θαη ζη) ηα πξνγξακκαηηζκέλα θαη πξνγξακκαηηδφκελα έξγα. 5.1. Γεληθή πεξηγξαθή ηεο πξνζηαηεπόκελεο πεξηνρήο Βόξεηαο Καξπάζνπ θαη αξίαο Ζ πεξηνρή ηεο Βφξεηαο Καξπάζνπ θαη αξίαο, ραξαθηεξίδεηαη σο Πεξηνρή Οηθναλάπηπμεο κε ηελ επσλπκία «ΠΔΡΗΟΥΖ ΟΗΚΟΑΝΑΠΣΤΞΖ ΟΛΤΜΠΟΤ N. KAPΠΑΘOY» (Π.Ο.ΟΛΤ.Κ.). Σν ζχλνιν ηεο ρεξζαίαο θαη ζαιάζζηαο πεξηνρήο ηεο Πξνζηαηεπφκελεο Πεξηνρήο ηνπ Φνξέα Γηαρείξηζεο Καξπάζνπ αξίαο ππάγεηαη δηνηθεηηθά ζηελ Κνηλφηεηα Οιχκπνπ ηεο λήζνπ Καξπάζνπ, ζχκθσλα κε ηελ ηζρχνπζα δηνηθεηηθή δηαίξεζε «Καπνδίζηξηαο». (ΔΠΜ,2002) πλνιηθά, ε Πξνζηαηεπφκελε Πεξηνρή πεξηιακβάλεη 52,1 km2 ζαιάζζηαο έθηαζεο θαη πεξίπνπ 102 km2 ρεξζαίαο έθηαζεο. Ζ Πεξηνρή Οηθναλάπηπμεο Ν. Καξπάζνπ (Π.Ο.ΟΛΤ.Κ.) πεξηιακβάλεη ηελ πεξηνρή κε επσλπκία «Βφξεηα Κάξπαζνο θαη αξία θαη παξάθηηα ζαιάζζηα δψλε», ζπλνιηθήο έθηαζεο 113 Km2 πνπ αλήθεη ζην Γίθηπν Πξνζηαηεπφκελσλ Πεξηνρψλ «NATURA 2000», κε θσδηθφ GR4210003, ε νπνία έρεη ραξαθηεξηζηεί σο Εψλε Δηδηθήο Πξνζηαζίαο (SPA, ζε εθαξκνγή ηεο Οδεγίαο 79/409/ΔΔ) θαη σο Δηδηθή Εψλε Γηαηήξεζεο (SCI, ζε εθαξκνγή ηεο Οδεγίαο 92/43/ΔΔ). (Υάξηεο 1) Ζ Πξνζηαηεπφκελε Πεξηνρή Βφξεηαο Κάξπαζνπ θαη αξίαο, απνηειείηαη απφ ην βφξεην ηκήκα ηεο Καξπάζνπ (νξηδφκελν απφ ηα ρσξηά ιπκπνο θαη Γηαθάλη ζηα λφηηα) θαη ην λεζί ηεο αξίαο πνπ βξίζθεηαη ζην βφξεην άθξν ηεο Καξπάζνπ. Σν ζαιάζζην θνκκάηη θαιχπηεη ην 1% ηεο πεξηνρήο. Σν κεγαιχηεξν ηκήκα ηεο βφξεηαο Καξπάζνπ είλαη νξεηλφ (ςειφηεξν ζεκείν 519 κέηξα) θαη ραξαθηεξίδεηαη απφ απφηνκνπο γθξεκνχο θαη ζάξεο. (ΔΠΜ,2002) χκθσλα κε ηελ ΚΤΑ ηνπ ραξαθηεξηζκνχ ηεο, ν ζθνπφο ηεο Π.Ο.ΟΛΤ.Κ. είλαη ε πξνζηαζία, δηαηήξεζε, δηαρείξηζε θαη αλάδεημε ηνπ θπζηθνχ πεξηβάιινληνο ηεο Β. Καξπάζνπ-αξίαο, θαζψο επίζεο θαη ησλ ηδηαίηεξσλ αξραηνινγηθψλ, ηζηνξηθψλ, πνιηηηζηηθψλ θαη αηζζεηηθψλ ζηνηρείσλ ηεο πεξηνρήο, κε ηελ παξάιιειε 35

πξνψζεζε θαη αλάπηπμε ησλ πξφζθνξσλ δξαζηεξηνηήησλ πνπ ελαξκνλίδνληαη κε ηελ πξνζηαζία ηεο θχζεο θαη ηνπ ηνπίνπ θαη ηε ζπλερή παξαθνινχζεζε ηεο θαηάζηαζεο θαη εμέιημεο ηνπ. Υάξηεο 1: Ζ πξνζηαηεπφκελε πεξηνρή Β. Καξπάζνπ θαη αξίαο Δηδηθφηεξα κε ην ραξαθηεξηζκφ ηεο πεξηνρήο σο "Πεξηνρήο Οηθναλάπηπμεο", επηδηψθεηαη: α) Ζ πξνζηαζία θαη δηαηήξεζε: ηνπ ζεκαληηθνχ πιεζπζκνχ ηεο απεηινχκελεο κε εμαθάληζε Μεζνγεηαθήο θψθηαο Monachus monachus, πνπ δεη θαη αλαπαξάγεηαη ζηελ πεξηνρή, ηνπ κεγάινπ αξηζκνχ ζπάλησλ θαη ελδεκηθψλ θπηηθψλ θαη δσηθψλ εηδψλ, θαζψο θαη ησλ ελδηαηηεκάησλ ηνπο, ηεο πινχζηαο νξληζνπαλίδαο, ησλ ρεξζαίσλ θαη ζαιάζζησλ ηχπσλ νηθνηφπσλ Δπξσπατθνχ θαη Μεζνγεηαθνχ 36

ελδηαθέξνληνο θαη ηδηαίηεξα απηψλ ηεο παξάθηηαο δψλεο θαη ησλ ζαιάζζησλ ιηβαδηψλ ηεο Πνζεηδσλίαο Posidonia oceanica, ησλ αιηεπηηθψλ απνζεκάησλ θαη ελ γέλεη ηνπ ζαιαζζίνπ νηθνζπζηήκαηνο, ηεο βηνπνηθηιφηεηαο θαη ησλ θπζηθψλ δηεξγαζηψλ πνπ δηέπνπλ ηα νηθνζπζηήκαηα ηεο πεξηνρήο. β) Ζ πξνζηαζία, δηαηήξεζε θαη αλάδεημε: ησλ αξραηνινγηθψλ θαη ηζηνξηθψλ κλεκείσλ ηεο πεξηνρήο, ηεο ηνπηθήο αξρηηεθηνληθήο θαη ησλ παξαδνζηαθψλ νηθηζκψλ, ηεο πινχζηαο παξάδνζεο θαη ησλ ηνπηθψλ εζίκσλ, ησλ ηδηαίηεξσλ ραξαθηεξηζηηθψλ ηνπ ηνπίνπ. γ) Ζ ελίζρπζε θαη πξνψζεζε ηεο βηψζηκεο ηνπηθήο αλάπηπμεο κέζα απφ ηελ νξζνινγηθή ρξήζε ησλ θπζηθψλ πφξσλ, ησλ παξαδνζηαθψλ αζρνιηψλ θαη δξαζηεξηνηήησλ, ησλ ήπησλ κνξθψλ ηνπξηζκνχ, θαη ηδηαίηεξα ηνπ νηθνηνπξηζκνχ θαη ηνπ αγξνηνπξηζκνχ. δ) Ζ εθπαίδεπζε θαη ε επαηζζεηνπνίεζε ηνπ θνηλνχ γηα ηνπο ηξφπνπο θαη ηηο κεζφδνπο αξκνληθήο ζπλχπαξμεο αλζξψπηλσλ δξαζηεξηνηήησλ θαη θπζηθψλ δηεξγαζηψλ. (KYA 03-03-2009 γηα Β. Κάξπαζν θαη αξία) χκθσλα κε ην άξζξν 2 ηεο ΚΤΑ ραξαθηεξηζκνχ ηεο Π.Ο.ΟΛΤ.Κ., νξηνζεηείηαη ε έθηαζε ηεο ρεξζαίαο θαη ζαιάζζηαο πεξηνρήο ηεο Β. Καξπάζνπ θαη αξίαο ζπλνιηθήο έθηαζεο 154.045 ζηξεκκάησλ. (ΔΠΜ,2002) Δληφο ηεο Π.Ο.ΟΛΤ.Κ. πξνηείλεηαη ν ραξαθηεξηζκφο ζηε ζαιάζζηα θαη ρεξζαία έθηαζε, ησλ δσλψλ θιηκάθσζεο ησλ κέηξσλ πξνζηαζίαο Θ1, Θ2, Θ3, Θ4 θαη Υ1, Υ2, Υ3 αληίζηνηρα, πνπ θαίλνληαη ζην Υάξηε 2 θαη νξηνζεηνχληαη σο εμήο: Θαιάζζηεο Εώλεο: Εώλε Θ1: Πξνηείλεηαη λα ραξαθηεξηζηεί σο Πεξηνρή Πξνζηαζίαο ηεο Φχζεο Πεξηιακβάλεη ηε ζαιάζζηα έθηαζε φξκνπ Σξηζηφκνπ λήζνπ Καξπάζνπ. Εώλε Θ2: Πξνηείλεηαη λα ραξαθηεξηζηεί σο Πεξηνρή Πξνζηαζίαο ηεο Φχζεο. Πεξηιακβάλεη δψλε, πιάηνπο 0,3 (ηξηψλ δεθάησλ) λαπηηθνχ κηιίνπ, παξάιιειε ζηελ νξηνγξακκή αηγηαινχ ηεο λήζνπ αξίαο. Εώλε Θ3: Πξνηείλεηαη λα ραξαθηεξηζηεί σο Πεξηνρή Πξνζηαζίαο ηεο Φχζεο. Πεξηιακβάλεη ηε ζαιάζζηα έθηαζε κεηαμχ ησλ λήζσλ Καξπάζνπ θαη αξίαο θαη ηηο ζπλερφκελεο εθαηέξσζελ απηήο δψλεο πιάηνπο 0,3 (ηξηψλ δεθάησλ) λαπηηθνχ κηιίνπ, παξάιιειεο ζηελ νξηνγξακκή αηγηαινχ ηεο λήζνπ αξίαο. 37

Εώλεο Θ4.1 θαη Θ4.2: Πξνηείλεηαη λα ραξαθηεξηζηνχλ σο Πεξηνρέο Πξνζηαζίαο Παξάθηησλ Οηθνζπζηεκάησλ. Χο Θ4.1, νξίδεηαη δψλε πιάηνπο 0,3 (ηξηψλ δεθάησλ) λαπηηθνχ κηιίνπ, παξάιιειε ζηελ νξηνγξακκή αηγηαινχ ηεο λήζνπ Καξπάζνπ, θαη σο Θ4.2,νξίδεηαη δψλε πνηθίινπ πιάηνπο κεηαμχ ηεο νξηνγξακκήο αηγηαινχ ηεο λήζνπ Καξπάζνπ θαη ηεο ηζνβαζνχο ησλ 50κ. Υεξζαίεο Εώλεο Εώλε Υ1 (λ. αξία): Πξνηείλεηαη λα ραξαθηεξηζηεί σο Πεξηνρή Πξνζηαζίαο ηεο Φχζεο. Πεξηιακβάλεη ην ζχλνιν ηεο εδαθηθήο έθηαζεο ηεο λήζνπ αξίαο, θαζψο θαη ηηο βξαρνλεζίδεο πνπ βξίζθνληαη εληφο ησλ ζαιαζζίσλ δσλψλ Θ2 θαη Θ3. Εώλε Υ2: Πξνηείλεηαη λα ραξαθηεξηζηεί σο Πξνζηαηεπφκελν Σνπίν κε ηελ νλνκαζία "Αγξνηηθφ Σνπίν Απιψλαο". Εώλε Υ3 (πεξηνρή Σξίζηνκνπ): Πξνηείλεηαη λα ραξαθηεξηζηεί σο Πξνζηαηεπφκελνο Φπζηθφο ρεκαηηζκφο Εώλε Υ4 (πεξηνρή Αξγψλη): Πξνηείλεηαη λα ραξαθηεξηζηεί σο πξνζηαηεπφκελνο Φπζηθφο ρεκαηηζκφο Εώλε Υ5 : Πξνηείλεηαη λα ραξαθηεξηζηεί σο Πεξηνρή Ήπηαο Αλάπηπμεο Πεξηιακβάλεη ηε ρεξζαία έθηαζε ηεο Κνηλφηεηαο Οιχκπνπ πνπ δελ πεξηιακβάλεηαη ζηηο δψλεο Υ1, Υ2, Υ3, Υ4, Υ6, θαζψο θαη ηηο βξαρνλεζίδεο πνπ βξίζθνληαη εληφο Θ4 δψλεο. Εώλε Υ6 (πεξηνρή Αγίνπ Μελά): Πξνηείλεηαη λα ραξαθηεξηζηεί σο Πεξηνρή Ήπηαο Σνπξηζηηθήο Αλάπηπμεο. (Υάξηεο 2) (ΔΠΜ,2002) 38

Υάξηεο 2: Οη ρεξζαίεο θαη νη ζαιάζζηεο δψλεο ηεο Πξνζηαηεπφκελεο Πεξηνρήο (Πεγή: Φνξέαο Γηαρείξηζεο, 2010) 39