ΘΕΩΡΙΑ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ Εισαγωγή Παραγωγή, ορίζεται η διαδικασία μετατροπής των παραγωγικών συντελεστών σε τελικά αγαθά προς κατανάλωση. Χαρακτηρίζεται δε από τα ακόλουθα στοιχεία : Συνειδητή προσπάθεια για το τελικό αποτέλεσμα. Τεχνολογική σχέση μεταξύ των παραγωγικών συντελεστών και των παραγόμενων προϊόντων. Χρονική διάρκεια. Χωρίζεται σε βραχυχρόνιο (όχι όλοι οι ΠΣ μεταβλητοί) και μακροχρόνιο (όλοι οι ΠΣ μεταβλητοί) διάστημα. Παραγωγικοί Συντελεστές Παραγωγική ιαδικασία είναι η διαδικασία μετασχηματισμού των παραγωγικών συντελεστών (κεφάλαιο, εργασία, γη και επιχειρηματικότητα) σε τελικά αγαθά και υπηρεσίες. Οι παραγωγικοί συντελεστές που χρησιμοποιούνται είναι οι εξής: Εργασία: Είναι η ανθρώπινη προσπάθεια που καταβάλλεται (σωματική, πνευματική) για την παραγωγή κάποιου αγαθού. Έδαφος (γη): περιλαμβάνει τη γεωγραφική έκταση, επιφάνεια, υπέδαφος, λίμνες, ποτάμια, θάλασσες καθώς και τις ιδιότητες του εδάφους που είναι χρήσιμες στην παραγωγική διαδικασία. Κεφάλαιο: Περιλαμβάνει όλα τα προϊόντα που χρησιμοποιούνται στην παραγωγική διαδικασία για την παραγωγή άλλων προϊόντων (μηχανικά, κτίρια Επιχειρηματικότητα: Είναι η ικανότητα που έχουν κάποιοι άνθρωποι, να διαβλέπουν κέρδος σε διάφορες οικονομικές δραστηριότητες και έτσι συνδυάζοντας την εργασία με το κεφάλαιο και το έδαφος, να γίνεται η παραγωγή. ηλαδή είναι η ικανότητα πρόβλεψης του κέρδους σε ορισμένες οικονομικές δραστηριότητες.
Χρονικός Ορίζοντας Βραχυχρόνια περίοδος είναι η περίοδος μέσα στην οποία η επιχείρηση δεν μπορεί να μεταβάλει την ποσότητα όλων των συντελεστών παραγωγής. (πχ αγορά γης, ίδρυση νέας μονάδας κλπ.) Μακροχρόνια περίοδος είναι η περίοδος μέσα στην οποία η επιχείρηση μπορεί να μεταβάλει όλους τους παραγωγικούς συντελεστές. Συνάρτηση Παραγωγής Η συνάρτηση παραγωγής εκφράζει τη σχέση μεταξύ της μέγιστης παραγόμενης ποσότητας και των παραγωγικών συντελεστών. Qs = f (P, C, a1, a2,, an, j1,j2, jn, R, A, etc) (P = Τιμή, C = Κόστος παραγωγής, α1,α2,...αn = κέρδος υποκαταστάτων, j1,j2,,jn=κέρδος συμπληρωματικών, R = ανέλπιστα γεγονότα, A = στόχοι επιχείρησης). Συνήθως υποθέτουμε δυο συντελεστές παραγωγής, το κεφάλαιο Κ, και την εργασία L, αρά: Qs = f(l, K)
Συνολικό Προϊόν Συνολικό προϊόν (ΤΡ) είναι η συνολική ποσότητα προϊόντος βάσει των χρησιμοποιηθέντων παραγωγικών συντελεστών. Πχ αν έχουμε 5 εργάτες ο καθένας εκ των οποίων παράγει 10 προϊόντα, τότε το ΤΡ = Q x L = 10 x 5 = 50. Μέσο Προϊόν Μέσο Προϊόν (ΑΡ) είναι ο λόγος της παραγόμενης ποσότητας προς τον χρησιμοποιηθέν παραγωγικό συντελεστή. Με άλλα λόγια, είναι ο μέσος όρος της παραγωγής: Οριακό Προϊόν Οριακό Προϊόν (ΜΡ) είναι ο λόγος της μεταβολής της παραγόμενης ποσότητας ( Q), προς την μεταβολή των χρησιμοποιηθέντων παραγωγικών συντελεστών ( L),. Με άλλα λόγια είναι η μεταβολή που επέρχεται στο συνολικό προϊόν, όταν μεταβάλλεται ο παραγωγικός συντελεστής κατά μια μονάδα, δηλαδή ο ρυθμός μεταβολής του ΤΡ.
Διαγραμματική Σχέση Μεταξύ TP, MP, AP TP B Γ TP A AP, MP AP MP L ΜΡ -> μεταξύ δυο σημείων ισούται με την κλίση της ΤΡ ΜΡ -> αυξάνει στην αρχή. ΜΡ -> μέγιστο στο σημείο Α. Σ αυτό το σημείο η κλίση της ΤΡ είναι στο μέγιστο Μετά το Α, έρχεται ο νόμος. Το ΜΡ πέφτει ΑΡ -> αυξάνει στην αρχή. Θα συνεχίσει να αυξάνει μέχρι το επιπλέον προϊόν του τελευταίου εργάτη (ΜΡ) είναι μεγαλύτερο από το μέσο προϊόν (ΑΡ). Μετά το Β, το ΜΡ είναι κάτω από το ΑΡ. Οι νέοι εργάτες συνεισφέρουν λιγότερο στην παραγωγής από το μέσο όρο. Αυτό ρίχνει την ΑΡ Όσο το ΜΡ > 0, το ΤΡΡ θα αυξάνει Στο σημείο Γ, το ΤΡ είναι στο μέγιστο. Ο επιπλέον εργάτης δεν θα συνεισφέρει τίποτα. ΜΡ = 0 Μετά το σημείο Γ, το ΤΡ πέφτει και ΜΡΡ<0
Νόμος Της Φθίνουσας Απόδοσης. Ο νόμος αυτός δηλώνει ότι στην βραχυχρόνια περίοδο, υπάρχει ένα σημείο μέχρι το οποίο η προσθήκη ίσων μονάδων παραγωγικών συντελεστών, προσδίδει συνεχώς μεγαλύτερες αυξήσεις στο ΤΡ, και από εκείνο το σημείο και έπειτα, οι ίδιες προσθήκες συντελεστών, προσδίδουν ολοένα και μικρότερες αυξήσεις στο ΤΡ. Με άλλα λόγια το ΜΡ αρχικά αυξάνεται και από το σημείο του νόμου και έπειτα μειώνεται. Μπορούν να παρατηρηθούν τα παρακάτω : Ισχύει μόνο στην βραχυχρόνια περίοδο, γιατί απαιτεί ένα τουλάχιστον σταθερό παραγωγικό συντελεστή. Οφείλεται στην μεταβολή της αναλογίας μεταξύ σταθερών και μεταβλητών συντελεστών. Αποδόσεις Κλίμακας Εάν σε οποιαδήποτε συνάρτηση παραγωγής αυξήσουμε τους παραγωγικούς συντελεστές κατά χ%, τότε χαρακτηρίζουμε το αποτέλεσμα της παραγωγής σύμφωνα με τις εξής περιπτώσεις: Αν η παραγωγή αυξηθεί κατά χ% τότε έχουμε σταθερή απόδοση κλίμακας Αν η παραγωγή αυξηθεί περισσότερο από χ%, τότε έχουμε αύξουσα απόδοση κλίμακας Αν η παραγωγή αυξηθεί λιγότερο από χ%, τότε έχουμε φθίνουσα απόδοση κλίμακας.
Βασικά Σημεία Ασκήσεων Οι συνέπειες του ΝΦΑ αρχίζουν στο σημείο όπου το ΜΡ αρχίζει να μειώνεται. Η καμπύλη του ΜΡ κατερχόμενη τέμνει την καμπύλη του ΑΡ στο μέγιστο σημείο της. Όταν το ΜΡ γίνει μηδέν, η καμπύλη του τέμνει τον άξονα του μεταβλητού συντελεστή, εργασία (L), και τότε ΤΡ = 0 Το άθροισμα των τιμών του ΜΡ, σε κάθε επίπεδο παραγωγής, δίνει το ΤΡ Αν L = 1, τότε : ΜΡ1 + ΜΡ2 +...+ ΜΡν = Qν Αν L 1, τότε : ΜΡ1 + ΜΡ2 +...+ ΜΡν = Qν Όπου L είναι σταθερές μεταβολές του μεταβλητού συντελεστή εργασία (L). Απ το τύπο του ΜΡ, προκύπτει ότι : Q = ΜΡ * L Q2 Q1 = ΜΡ * L Q2 = MP * L + Q1 Aν L = 1, τότε : Q2 = Q1 + MP Αν L 1, τότε το ΜΡ είναι σταθερό μεταξύ διαδοχικών συνδυασμών και στην πραγματικότητα δείχνει το μέσο οριακό προϊόν, μεταξύ των συνδυασμών.
Καμπύλη Ίσου Προϊόντος Οι καμπύλες ίσου προϊόντος (καμπύλες ίσης παραγωγής) δείχνουν τους συνδυασμούς των δύο εισροών οι οποίοι παράγουν μια δεδομένη ποσότητα της εκροής. L Γ Β Q 3 Α Q 2 Q 1 K
Ιδιότητες Καμπυλών Ίσου Προϊόντος Αρνητική κλήση (χρησιμοποιούνται συνδυασμοί εκροών οι οποίοι δεν οδηγούν σε σπατάλη των εισροών). Έτσι ώστε να ικανοποιείται το κριτήριο της τεχνολογικής αποτελεσματικότητας (technical efficiency). εν τέμνονται μεταξύ τους. Όσο μακρύτερα από την αρχή των αξόνων τόσο μεγαλύτερη η ποσότητα της εκροής. Η κλίση τους μειώνεται κατά μήκος τους από επάνω αριστερά προς τα κάτω δεξιά. ΑΒ > ΒΓ φθίνουσες αποδόσεις κλίμακας ΑΒ = ΒΓ σταθερές αποδόσεις κλίμακας ΑΒ < ΒΓ αύξουσες αποδόσεις κλίμακας Κλίση της Καμπύλης Ίσου Προϊόντος Η κλίση της Κ.Ι.Π. (MRST) δείχνει πόσες μονάδες κεφαλαίου (Κ) πρέπει να θυσιάσουμε για να προσλάβουμε μια επιπλέον μονάδα εργασίας (L), ώστε να διατηρήσουμε το ίδιο επίπεδο παραγωγής. MRSTL,K = - =
Επανάληψη Κεφαλαίου Ερωτήσεις Σύντομης Απάντησης 1. Τι είναι παραγωγή; 2. Ποια είναι τα χαρακτηριστικά στοιχεία μιας παραγωγικής διαδικασίας; 3. Ποιοι είναι συνήθως οι σταθεροί και ποιοι οι μεταβλητοί συντελεστές παραγωγής 4. Τι είναι βραχυχρόνια και τι μακροχρόνια περίοδος στην παραγωγή μιας επιχείρησης 5. Τι είναι παραγωγή και ποια είναι τα χαρακτηριστικά στοιχεία της παραγωγικής διαδικασίας; Να διακρίνετε τα στοιχεία της παραγωγικής διαδικασίας στην παραγωγή ενός γεωργικού προϊόντος, ενός βιομηχανικού προϊόντος και μιας υπηρεσίας. 6. Τι εκφράζει η συνάρτηση παραγωγής, τι μορφή έχει και τι είδους σχέσεις διακρίνουμε σε αυτή; 7. Τι γνωρίζετε για τον χρονικό ορίζοντα μιας επιχείρησης; 8. Γιατί ο κεφαλαιουχικός εξοπλισμός του Οργανισμού Σιδηροδρόμων Ελλάδος είναι συνήθως σταθερός παραγωγικός συντελεστής; 9. Να δώσετε τον ορισμό του Συνολικού Προϊόντος. 10. Τι εκφράζει η καμπύλη του συνολικού προϊόντος ενός μεταβλητού συντελεστή; 11. Να διατυπώσετε τον νόμο της φθίνουσας ή μη ανάλογης απόδοσης. 12. Να κάνετε την γραφική απεικόνιση των καμπυλών TP, AP και ΜΡ και να ερμηνεύσετε την πορεία τους. 13. Ποια η επίδραση της μεταβολής της τεχνολογίας στην παραγωγή. Ερωτήσεις σωστού λάθους 1. Η παραγωγική διαδικασία είναι μια συνειδητή προσπάθεια των ανθρώπων να δώσουν στην ύλη χρήσιμες μορφές που ικανοποιούν τις ανάγκες τους. 2. To αποτέλεσμα της παραγωγικής διαδικασίας είναι το προϊόν. 3. Η τεχνολογική σχέση ανάμεσα στις ποσότητες των παραγωγικών συντελεστών και την ποσότητα του παραγόμενου προϊόντος δεν αποτελεί
χαρακτηριστικό στοιχείο της παραγωγικής διαδικασίας. 4. Οι επιχειρήσεις είναι αυτές που συνδυάζουν το είδος και τις αναλογίες των συντελεστών παραγωγής έτσι ώστε να γίνει η παραγωγή. 5. Βραχυχρόνια, όλοι οι συντελεστές παραγωγής είναι σταθεροί. 6. Η δυνατότητα προσαρμοστικότητας των συντελεστών παραγωγής καθορίζει τη μακροχρόνια ή βραχυχρόνια περίοδο παραγωγής. 7. Οι έννοιες της βραχυχρόνιας και της μακροχρόνιας περιόδου δεν αντιστοιχούν σε κάποια συγκεκριμένη ημερολογιακή περίοδο. 8. Στη συνάρτηση παραγωγής διακρίνουμε την τεχνολογική σχέση και την παραγωγική αποτελεσματικότητα. 9. Η συνάρτηση παραγωγής εκφράζει τη σχέση που συνδέει τη μέγιστη ποσότητα προϊόντος, που μπορεί να παραχθεί σε ορισμένο χρόνο, με συγκεκριμένες ποσότητες συντελεστών. 10. Η συνήθης συνάρτηση παραγωγής που μελετάμε είναι η Q = f (K, L). 11. To χρονικό διάστημα μέσα στο οποίο οι επιχειρήσεις δεν μπορούν να μεταβάλλουν την ποσότητα ενός ή περισσότερων από τους συντελεστές που χρησιμοποιούν είναι το ίδιο για όλες τις επιχειρήσεις. 12. Μέσο προϊόν είναι ο λόγος του συνολικού προϊόντος προς τις μονάδες του σταθερού συντελεστή. 13. Οριακό προϊόν ενός συντελεστή είναι η μεταβολή που επέρχεται στο συνολικό προϊόν όταν μεταβάλλεται ο μεταβλητός συντελεστής κατά μία μονάδα. 14. Η καμπύλη του μέσου προϊόντος της εργασίας περιγράφει τη σχέση ανάμεσα στην ποσότητα της εργασίας και στο αντίστοιχο μέσο προϊόν της. 15. Η καμπύλη του οριακού προϊόντος της εργασίας περιγράφει τη σχέση ανάμεσα στην ποσότητα της εργασίας και στο αντίστοιχο οριακό προϊόν της. 16. Η καμπύλη του οριακού προϊόντος, καθώς ανέρχεται, τέμνει την καμπύλη του μέσου προϊόντος σε σημείο όπου το μέσο προϊόν μεγιστοποιείται. 17. Η καμπύλη του οριακού προϊόντος επιτυγχάνει το μέγιστό της σε μικρότερο επίπεδο απασχόλησης από την καμπύλη του μέσου προϊόντος. 18. Μια υπόθεση με την οποία εξετάζεται ο νόμος της φθίνουσας απόδοσης είναι ότι όλες οι μονάδες του μεταβλητού συντελεστή είναι ομοιογενείς, έχουν δηλαδή την ίδια ικανότητα παραγωγής.
19. To οριακό προϊόν του μεταβλητού συντελεστή αρχικά αυξάνεται και με την εμφάνιση του νόμου της φθίνουσας ή μη ανάλογης απόδοσης αρχίζει να μειώνεται. 20. To συνολικό προϊόν αυξάνεται με αύξοντα ρυθμό καθώς αυξάνεται το οριακό προϊόν και συνεχίζει να αυξάνεται, αλλά με φθίνοντα ρυθμό, όταν το οριακό προϊόν μειώνεται. 21. To συνολικό προϊόν μεγιστοποιείται όταν το οριακό προϊόν γίνεται μηδέν. 22. To οριακό προϊόν δεν μπορεί να πάρει αρνητικές τιμές. 23. Ο νόμος της φθίνουσας απόδοσης είναι μια εμπειρική διαπίστωση και συνεπώς δεν ισχύει για κάθε παραγωγική διαδικασία. 24. Όταν το μέσο προϊόν ενός μεταβλητού συντελεστή είναι 19 και προστεθεί μία μονάδα μεταβλητού συντελεστή που αυξάνει το συνολικό προϊόν κατά 28 μονάδες, τότε το μέσο προϊόν θα αυξηθεί. 25. Σε μια παραγωγική διαδικασία το άθροισμα των τιμών του οριακού προϊόντος σε κάθε επίπεδο απασχόλησης μας δίνει το συνολικό προϊόν. 26. Όταν το οριακό προϊόν είναι αρνητικό, το συνολικό προϊόν μειώνεται. 27. Οι μεταβολές του μέσου προϊόντος είναι μικρότερες από τις μεταβολές του οριακού προϊόντος. 28. Μεταβολή της τεχνολογίας σημαίνει και μεταβολή της συνάρτησης παραγωγής. 29. Όταν το οριακό προϊόν είναι μεγαλύτερο από το μέσο προϊόν, τότε το μέσο προϊόν αυξάνεται. 30. Ο νόμος της φθίνουσας απόδοσης αρχίζει να εμφανίζεται όταν το συνολικό προϊόν αρχίζει να μειώνεται. Ερωτήσεις πολλαπλής επιλογής 1. Χαρακτηριστικά στοιχεία της παραγωγικής διαδικασίας είναι: α) Η συνειδητή προσπάθεια για κάποιο τελικό αποτέλεσμα. β) η χρονική διάρκεια από τη στιγμή που θα χρησιμοποιηθούν οι παραγωγικοί συντελεστές μέχρι τη δημιουργία του προϊόντος γ) η τεχνολογική σχέση ανάμεσα στις ποσότητες των παραγωγικών συντελεστών και στην ποσότητα του παραγόμενου προϊόντος. δ) όλα τα παραπάνω. 2. Στη βραχυχρόνια περίοδο οι συντελεστές παραγωγής είναι:
α) όλοι σταθεροί. β) όλοι μεταβλητοί. γ) μερικοί σταθεροί και μερικοί μεταβλητοί. δ) τίποτε από τα παραπάνω. 3. Στη μακροχρόνια περίοδο οι συντελεστές παραγωγής είναι: α) όλοι σταθεροί. β) όλοι μεταβλητοί. γ) μερικοί σταθεροί και μερικοί μεταβλητοί. δ) τίποτε από τα παραπάνω. 4. Η διάκριση σε μακροχρόνια και βραχυχρόνια περίοδο εξαρτάται από: α) κάποια συγκεκριμένη ημερολογιακή περίοδο β) τη δυνατότητα προσαρμοστικότητας των συντελεστών παραγωγής που κάθε επιχείρηση χρησιμοποιεί. γ) και τα δύο παραπάνω. δ) κανένα από τα προηγούμενα. 5. Στη συνάρτηση της παραγωγής διακρίνουμε κάποια σχέση ανάμεσα στις ποσότητες των συντελεστών που χρησιμοποιούνται και στην ποσότητα του προϊόντος που παράγεται. Αυτή η σχέση είναι: α) απροσδιόριστη β) τεχνολογική γ) τυχαία δ) ιδιαίτερη. 6. Στη συνάρτηση παραγωγής διακρίνουμε: α) μόνο την τεχνολογική σχέση μεταξύ συντελεστών και προϊόντος. β) μόνο την παραγωγική αποτελεσματικότητα που είναι η καλύτερη δυνατή. γ) τα (α) και (β) μαζί. δ) μια μαθηματική σχέση και μια τεχνολογική σχέση. 7. Κατά τη διάρκεια της μελέτης της συνάρτησης Q = f (L) υποθέτουμε ότι: α) μεταβάλλεται μόνο η εργασία. β) η εργασία είναι ομοιογενής. γ) ισχύουν και τα δύο παραπάνω. δ) οι εργάτες έχουν διαφορετική ικανότητα. 8. Μια βαριά βιομηχανία, π.χ. τσιμεντοβιομηχανία, συγκριτικά με μια ελαφριά βιομηχανία, π.χ. παιχνιδιών, έχει:
α) ίδια βραχυχρόνια περίοδο. β) μεγαλύτερη βραχυχρόνια περίοδο. γ) μικρότερη βραχυχρόνια περίοδο. δ) δεν υπάρχει κριτήριο σύγκρισης. 9. Η καμπύλη του συνολικού προϊόντος ενός μεταβλητού συντελεστή εκφράζει, για κάθε δεδομένη χρονική περίοδο, τη σχέση ανάμεσα στο συνολικό προϊόν και στην ποσότητα: α) του σταθερού συντελεστή. β) του μεταβλητού συντελεστή. γ) του σταθερού και του μεταβλητού συντελεστή. δ) κανενός από τα παραπάνω. 10. Η καμπύλη του συνολικού προϊόντος: α) αρχικά ανέρχεται με φθίνοντα ρυθμό, στη συνέχεια με αύξοντα ρυθμό, κάνει μέγιστο και μετά κατέρχεται. β) αρχικά ανέρχεται με αύξοντα ρυθμό, στη συνέχεια με φθίνοντα ρυθμό, κάνει μέγιστο και μετά κατέρχεται. γ) είναι μια ευθεία γραμμή που διέρχεται από την αρχή των αξόνων. δ) αρχικά κατέρχεται με αύξοντα ρυθμό, κάνει ελάχιστο και στη συνέχεια ανέρχεται με φθίνοντα ρυθμό. Με βάση το παρακάτω διάγραμμα να απαντήσετε στις ερωτήσεις πολλαπλής επιλογής 11-13. 11. To συνολικό προϊόν παίρνει τη μέγιστη τιμή του: α) στους Li εργάτες. β) στους L2 εργάτες. γ) στους L3 εργάτες. δ) στους L4 εργάτες. 12. To προϊόν ανά εργάτη γίνεται μέγιστο: α) στους Li εργάτες. β) στους Lj εργάτες. γ) στους L3 εργάτες. δ) στους L4 εργάτες.
13. Η μέγιστη αύξηση του συνολικού προϊόντος που προέρχεται από την απασχόληση ενός επιπλέον εργάτη λαμβάνει χώρα: α) στους Li εργάτες. β) στους Li εργάτες. γ) στους L3 εργάτες. δ) στους L4 εργάτες. 14. Μια επιχείρηση λειτουργεί με μοναδικό μεταβλητό συντελεστή την εργασία και όταν απασχολεί 5 εργάτες, το προϊόν που παράγει είναι 20 μονάδες. Όταν προσλάβει έναν ακόμη εργάτη, το μέσο προϊόν είναι 4. To οριακό προϊόν του τελευταίου εργάτη είναι: α) 6 β) 4 γ) 8 δ) 5 15. Μια επιχείρηση λειτουργεί με μοναδικό μεταβλητό συντελεστή την εργασία και όταν απασχολεί 6 εργάτες, το προϊόν που παράγει είναι 72 μονάδες. Όταν προσλάβει έναν ακόμη εργάτη, το μέσο προϊόν είναι 10. To οριακό προϊόν του τελευταίου εργάτη είναι: α) 6 β) 2 γ) -2 δ) 0 16. To οριακό προϊόν μιας επιχείρησης είναι 16 και στο σημείο αυτό η επιχείρηση απασχολεί 4 εργάτες μεγιστοποιώντας το μέσο προϊόν. To συνολικό προϊόν της επιχείρησης όταν απασχολεί 4 εργάτες είναι: α) 48 β) 64 γ) 70 δ) 72 17. Όταν το συνολικό προϊόν μειώνεται: α) το μέσο προϊόν είναι μηδέν. β) το οριακό προϊόν είναι μηδέν. γ) το μέσο προϊόν είναι αρνητικό. δ) το μέσο προϊόν μειώνεται. 18. Όταν το μέσο προϊόν μειώνεται, το οριακό προϊόν μπορεί: α) να μειώνεται. β) να είναι μηδέν. γ) να είναι αρνητικό. δ) να συμβεί οτιδήποτε από τα προηγούμενα. 19. Η καμπύλη του οριακού προϊόντος τέμνει πάντοτε την καμπύλη του μέσου προϊόντος:
α) από πάνω προς τα κάτω και στη μέγιστη τιμή του. β) από κάτω προς τα πάνω και στη μέγιστη τιμή του. γ) από πάνω προς τα κάτω και στην ελάχιστη τιμή του. δ) από κάτω προς τα πάνω και στην ελάχιστη τιμή του. 20. Όταν το οριακό προϊόν είναι μεγαλύτερο από το μέσο, με την αύξηση της εργασίας, το μέσο προϊόν: α) μειώνεται. β) παραμένει σταθερό. γ) αυξάνεται. δ) γίνεται μηδέν. 21. Όταν το οριακό προϊόν είναι μικρότερο από το μέσο, με την αύξηση της εργασίας, το μέσο προϊόν: α) μειώνεται. β) παραμένει σταθερό. γ) αυξάνεται. δ) γίνεται μηδέν. 22. Για τη μελέτη του νόμου της φθίνουσας απόδοσης υποθέτουμε ότι: α) στη βραχυχρόνια περίοδο η τεχνολογία είναι μεταβαλλόμενη. β) στη μακροχρόνια περίοδο η τεχνολογία είναι αμετάβλητη. γ) στη βραχυχρόνια περίοδο η τεχνολογία είναι αμετάβλητη. δ) στη μακροχρόνια περίοδο η τεχνολογία μεταβάλλεται. 23. Ο νόμος της φθίνουσας απόδοσης αρχίζει να ισχύει όταν: α) το μέσο προϊόν αρχίζει να αυξάνεται. β) το οριακό προϊόν αυξάνεται για πρώτη φορά. γ) το συνολικό προϊόν αρχίζει να αυξάνεται με φθίνοντα ρυθμό. δ) το συνολικό προϊόν γίνεται μέγιστο και μετά. ίνονται τα παρακάτω δεδομένα παραγωγής μιας επιχείρησης στη βραχυχρόνια περίοδο: L 0 1 2 3 4 5 6 7 8 Q 0 16 40 60 72 80 84 84 80
Με βάση τα δεδομένα αυτά να απαντήσετε στις ερωτήσεις πολλαπλής επιλογής 24-26, 24. Ο νόμος της φθίνουσας απόδοσης ισχύει με την προσθήκη του: α) δεύτερου εργάτη. β) τρίτου εργάτη. γ) τέταρτου εργάτη. δ) έβδομου εργάτη. 25. To μέσο προϊόν της εργασίας γίνεται μέγιστο στους: α) τρεις εργάτες. β) πέντε εργάτες. γ) έξι εργάτες. δ) οκτώ εργάτες. 26. Η επιχείρηση πρέπει να σταματήσει να προσλαμβάνει άλλους εργάτες πέρα από τους: α) τέσσερις εργάτες. β) έξι εργάτες. γ) επτά εργάτες. δ) οκτώ εργάτες. 27. Αν το οριακό προϊόν της εργασίας είναι θετικό αλλά κατερχόμενο, αυτό σημαίνει ότι: α) το συνολικό προϊόν έχει φθάσει σ' ένα μέγιστο και μειώνεται. β) το συνολικό προϊόν αυξάνεται με ολοένα και μικρότερες διαδοχικές αυξήσεις. γ) το μέσο προϊόν μειώνεται. δ) η επιχείρηση πρέπει να σταματήσει να προσλαμβάνει άλλους εργάτες. Ασκήσεις 1. ίνεται ο πίνακας που παρουσιάζει την παραγωγή μιας επιχείρησης στη βραχυχρόνια περίοδο. α) Να συμπληρώσετε τον πίνακα, αν είναι γνωστό ότι η επιχείρηση μεγιστοποιεί το μέσο της προϊόν στους 3 εργάτες. β)με την προσθήκη ποιου εργάτη αρχίζει η ισχύς του νόμου της φθίνουσας απόδοσης και γιατί; L Q ΑΡ ΜΡ 0 - - 1 160 2 200 3 4 120 5 160 6 840 7 0 8 100
2. Στον πίνακα που ακολουθεί δίνονται τα δεδομένα παραγωγής μιας επιχείρησης στη βραχυχρόνια περίοδο. α) Να συμπληρώσετε τον πίνακα. β) Να εξετάσετε αν ισχύει ο νόμος της φθίνουσας απόδοσης, να τον διατυπώσετε και να δικαιολογήσετε την ισχύ του. γ) Να σχεδιάσετε στο ίδιο διάγραμμα τις καμπύλες μέσου και οριακού προϊόντος και να δείξετε πώς συνδέονται. L Q ΑΡ ΜΡ 0 4 120 8 40 12 40 16 24 20 16 24 672 28 672 δ) Να υπολογίσετε το μέσο προϊόν που αντιστοιχεί στους 10 εργάτες. ε) Να υπολογίσετε την αύξηση του συνολικού προϊόντος που προκύπτει όταν ο αριθμός των εργατών αυξάνεται από τους 17 στους 23 εργάτες. 3. ίνεται ο παρακάτω πίνακας, που αφορά την παραγωγή μιας επιχείρησης στη βραχυχρόνια περίοδο παραγωγής: α) Να βρεθεί το συνολικό προϊόν και το μέσο προϊόν. β) Πόσοι εργάτες απαιτούνται για την παραγωγή 297 μονάδων προϊόντος; γ) Πόσες προσλήψεις εργατών πρέπει να γίνουν, ώστε να αυξηθεί η παραγωγή από 216 σε 402 μονάδες προϊόντος; L ΜΡ 0-2 18 4 26 6 40 8 48 10 33 12 27 14 18 16 6 18 0
4. ίνεται ο επόμενος πίνακας, που αφορά την παραγωγή μιας επιχείρησης στη βραχυχρόνια περίοδο παραγωγής: α) Να βρεθεί το μέσο και το οριακό προϊόν. β) Πόσους εργάτες απασχολεί η επιχείρηση όταν παράγει 312 μονάδες προϊόντος; γ) Πόσους εργάτες πρέπει να απολύσει η επιχείρηση, ώστε να μειωθεί η παραγωγή από 456 σε 180 μονάδες προϊόντος; L Q 0 0 4 40 8 120 12 240 16 384 20 480 24 504 28 504 32 480 5. Μια επιχείρηση χρησιμοποιεί 10 εργάτες και παράγει 80 μονάδες προϊόντος. Αν χρησιμοποιηθούν 11 εργάτες, το προϊόν ανά εργάτη αυξάνεται κατά δύο μονάδες. Να βρείτε το οριακό προϊόν που αντιστοιχεί στον ενδέκατο εργάτη. Αν με τη χρησιμοποίηση 12 εργατών το μέσο προϊόν γίνεται μέγιστο, να υπολογίσετε το συνολικό, το μέσο και το οριακό προϊόν που αντιστοιχεί στους 12 εργάτες. 6. ίνεται ο επόμενος πίνακας παραγωγής μιας επιχείρησης που λειτουργεί στη βραχυχρόνια περίοδο και χρησιμοποιεί ως μοναδικό L ΜΡ 1 16 μεταβλητό συντελεστή την εργασία. 2 28 α) Να βρεθεί το ΤΡ και το ΑΡ. 3 52 β) Να κατασκευασθούν στο ίδιο διάγραμμα οι καμπύλες 4 32 των ΤΡ, ΑΡ και ΜΡ. 5 22 6 12 γ) Από ποιο επίπεδο απασχόλησης εμφανίζονται οι συνέπειες του νόμου της φθίνουσας απόδοσης; δ) Πόσους εργάτες πρέπει να απασχολεί η επιχείρηση, για να εμφανίζει μέγιστο ΑΡ;
7. Ο παρακάτω πίνακας αναφέρεται στην παραγωγή μιας επιχείρησης στη βραχυχρόνια περίοδο. L Q ΑΡ ΜΡ α) Να συμπληρώσετε τον πίνακα. β) Να σχεδιάσετε στο ίδιο διάγραμμα τις καμπύλες συνολικού, μέσου και οριακού προϊόντος και να περιγράψετε την σχέση τους. γ) Σε ποια χρονική περίοδο ισχύει ο νόμος της φθίνουσας απόδοσης και γιατί; δ) Ποιος βασικός λόγος αιτιολογεί την εμφάνιση του νόμου της φθίνουσας απόδοσης; ε) Με την προσθήκη ποιου εργάτη εμφανίζονται οι συνέπειες του νόμου της φθίνουσας απόδοσης και γιατί; στ) Σε ποιον εργάτη πρέπει η επιχείρηση να σταματήσει να προσλαμβάνει άλλον και γιατί; ζ) Έστω ότι μια βελτίωση της τεχνολογίας διπλασιάζει το συνολικά παραγόμενο προϊόν σε κάθε επίπεδο απασχόλησης του μεταβλητού συντελεστή. Τι θα συμβεί στις καμπύλες συνολικού. μέσου και οριακού προϊόντος; η) Σε ποιον αριθμό εργατών γίνεται μέγιστο το συνολικό προϊόν και γιατί;. θ) Σε ποιον αριθμό εργατών γίνεται μέγιστο το μέσο προϊόν και γιατί; ι) Ποια είναι. η σημασία του νόμου της φθίνουσας απόδοσης; 0 1 48 2 60 3 60 4 36 5 24 6 252 7 252 8 30
ΘΕΩΡΙΑ ΚΟΣΤΟΥΣ Κόστος Παραγωγής Το κόστος παραγωγής χωρίζεται σε σταθερό και μεταβλητό. Το σταθερό είναι το κόστος που προκύπτει ανεξαρτήτου επιπέδου παραγωγής (ενοίκιο, ασφάλειες κλπ.). Το μεταβλητό προκύπτει από την παραγωγική διαδικασία και εξαρτάται από το ύψος της παραγωγής (μισθοί, πρώτες ύλες κλπ.). VC (Variable Cost) = Μεταβλητό κόστος (μισθοί, νοίκι κλπ.) FC (Fixed cost) = Σταθερό κόστος (αγορά εργοστασίου, γης κλπ.) TC (Total cost) = Συνολικό κόστος (VC + FC) ATC = AFC + AVC C TC VC M FC Q
Μέσο Κόστος Μέσο Σταθερό Κόστος = Σταθερό Κόστος / Ποσότητα AFC = FC / Q Μέσο Μεταβλητό Κόστος = Μεταβλητό Κόστος / Ποσότητα ΑVC = VC / Q
Μέσο Συνολικό Κόστος = Συνολικό Κόστος / Ποσότητα ATC = TC / Q Οριακό Κόστος = Μεταβολή Μεταβλητού Κόστους / Μεταβολή Προϊόντος MC = d(vc) / dq
Διαγραμματική Σχέση Μεταξύ MC, AC, AVC και AFC AP, MP A B C MC AC AVC AP Ε MP Γ Δ AFC L Q Στην αρχή όσο περισσότεροι μεταβλητοί συντελεστές χρησιμοποιούνται, το επιπλέον προϊόν κοστίζει λιγότερο. Το MC πέφτει. Αυτό φαίνεται στο αυξανόμενο τμήμα της ΜΡΡ και στο διάγραμμα 1 πριν το σημείο Μ. Μετά από ένα δεδομένο σημείο μπαίνει ο νόμος (σημείο Α και Γ αντίστοιχα και σημείο Μ στο διάγραμμα 1). Το MC αυξάνει και το ΜΡΡ πέφτει. Επιπλέον παραγωγής κοστίζει περισσότερο αφού χρειάζονται ακόμα περισσότερους μεταβλητούς παραγωγικούς συντελεστές. Το AFC πέφτει συνεχώς όσο η παραγωγής αυξάνει. Η AVC εξαρτάται από την ΑΡΡ. Όσο το μέσο προϊόν αυξάνει (μέχρι το σημείο Β), το μέσο κόστος παραγωγής (ΑVC) πέφτει. Απ το σημείο και μετά αφού το ΑΡΡ πέφτει το ΑVC αυξάνει To AC είναι το άθροισμα της AFC και της AVC. Όσο το AFC μικραίνει το κενό μεταξύ της AVC και της AC ελαττώνεται. Η σχέση μεταξύ όλων των μέσων και οριακών είναι η εξής «όσο τα παραγόμενα προϊόντα κοστίζουν λιγότερο, το μέσο κόστος πέφτει. Όσο η MC είναι κάτω από την AC, η AC πέφτει. Αν τώρα τα νέα προϊόντα κοστίζουν πάνω από το μέσο όρο τότε η παραγωγής μεγαλώνει το μέσο κόστος. Αν δηλαδή η MC είναι μεγαλύτερη από την AC, η AC αυξάνει. Έτσι η MC τέμνει την AC στο ελάχιστο της (σημείο Ε ) Αφού όλα τα οριακά κόστη είναι μεταβλητά, το ίδιο ισχύει ανάμεσα στο MC και το AVC.
Καμπύλη Ίσου Κόστους Η γραμμή ίσου κόστους δείχνει το σύνολο των συνδυασμών των συντελεστών κεφαλαίου (Κ) και εργασίας (L) οι οποίοι έχουν το ίδιο κόστος. Το συνολικό κόστος μιας επιχείρησης φαίνεται στην ακόλουθη εξίσωση: C = wl + rk όπου C = Κόστος, w = μισθός, L = εργάτες, r = τόκος, K = κεφάλαιο. Λύνοντας την εξίσωση ως προς Κ προκύπτει η εξίσωση της γραμμής ίσου κόστους: Η κλίση της Κ.Ι.Κ. δείχνει τον ρυθμό υποκατάστασης των συντελεστών εργασία L και κεφάλαιο Κ, δηλαδή το πόσο πρέπει να μειώσω (η να αυξήσω) τον ένα συντελεστή για να αυξήσω (η για να μειώσω) τον άλλον. K w/r L
Συνθήκη Ισορροπίας στην Παραγωγή = L Γ Β Q 3 Α Q 2 Q 1 K
Οικονομίες Κλίμακας Στο Μακροχρόνιο διάστημα, όλοι οι συντελεστές παραγωγής είναι μεταβλητοί. Έτσι, οι επιχειρήσεις, μπορούν να μεταβάλουν σημαντικά τον όγκο παραγωγής, μέσω αύξησης των συντελεστών παραγωγής (αγορά γης, επέκταση εργοστασίου κλπ.). Τι γίνεται όμως με την απόδοση της αύξησης των συντελεστών παραγωγής; Αν παραδείγματος χάριν διπλασιάσουν τους παραγωγικούς συντελεστές, θα διπλασιαστεί και η παραγωγή η όχι; Υπάρχουν τρεις περιπτώσεις: 1. Αύξηση συντελεστών Ίδια αύξηση παραγωγής 2. Αύξηση συντελεστών Μεγαλύτερη αύξηση παραγωγής ( οικονομίες κλίμακας) 3. Αύξηση συντελεστών Μικρότερη αύξηση παραγωγής (αντιοικονομίες κλίμακας) Ορισμός : Μια επιχείρηση βιώνει οικονομίες κλίμακας, όταν καθώς αυξάνεται η παραγωγή, μειώνεται το μέσο κόστος C ΦΘΙΝΩΝ ΡΥΘΜΟΣ ΑΥΞΩΝ ΡΥΘΜΟΣ LRTC ΟΙΚΟΝΟΜΙΕΣ ΚΛΙΜΑΚΑΣ ΑΝΤΙΟΙΚΟΝΟΜΙΕΣ ΚΛΙΜΑΚΑΣ LRMC AC Q 0 Q
Επανάληψη Κεφαλαίου Ερωτήσεις σωστού λάθους 1. Τα ημερομίσθια, επειδή είναι σταθερά βραχυχρόνια, αποτελούν σταθερό κόστος για την επιχείρηση. 2. Τα καύσιμα, όταν ακολουθούν την πορεία της παραγωγής, είναι στοιχείο μεταβλητού κόστους για την επιχείρηση. 3. Τα ασφάλιστρα που πληρώνει μια επιχείρηση, π.χ. για πυρκαγιά, είναι στοιχείο σταθερού κόστους για την επιχείρηση. 4. To σταθερό κόστος δεν μεταβάλλεται καθώς μεταβάλλεται η παραγωγή. 5. Η καμπύλη του μεταβλητού κόστους στη βραχυχρόνια περίοδο ξεκινά πάντοτε από την αρχή των αξόνων. 6. Όσο αυξάνεται η παραγωγή μιας επιχείρησης, τόσο μεγαλύτερο γίνεται το μεταβλητό της κόστος. 7. To συνολικό κόστος της επιχείρησης είναι ίσο με το σταθερό όταν η παραγωγή της επιχείρησης είναι μηδέν. 8. To συνολικό κόστος παραγωγής στη βραχυχρόνια περίοδο αποτελείται από δύο συνιστώσες, το σταθερό κόστος και το μεταβλητό κόστος, το οποίο αντιστοιχεί στο κόστος των μεταβλητών συντελεστών. 9. To μεταβλητό κόστος είναι το μέρος εκείνο του συνολικού κόστους που η επιχείρηση μπορεί να αποφύγει εντελώς μόνο όταν διακόψει την παραγωγή της. 10. Όσο μεγαλύτερη είναι η παραγωγή μιας επιχείρησης, τόσο μικρότερο είναι το σταθερό της κόστος. 11. To σταθερό κόστος μεταβάλλεται καθώς μεταβάλλεται η παραγωγή. 12. To μεταβλητό κόστος αρχικά αυξάνεται γρήγορα και μετά πιο αργά. 13. To σταθερό κόστος στη βραχυχρόνια περίοδο είναι αναπόφευκτο, ακόμα και σε μηδενικό επίπεδο παραγωγής. 14. Η κατακόρυφη απόσταση ανάμεσα στις καμπύλες συνολικού κόστους και μεταβλητοί κόστους δεν είναι παντού ίση, διαφοροποιείται δηλαδή ανάλογα με την εξέλιξη της παραγωγής. 15. To μέγεθος του μέσου συνολικού κόστους σε κάθε επίπεδο παραγωγής είναι ίσο με το άθροισμα των μεγεθών του μέσου σταθερού κόστους και του μέσου μεταβλητού κόστους. 16. To ελάχιστο της καμπύλης του μέσου συνολικού κόστους επιτυγχάνεται σε μικρότερο επίπεδο παραγωγής από ότι το αντίστοιχο ελάχιστο της καμπύλης του
μέσου μεταβλητού κόστους. 17. Σε χαμηλά επίπεδα παραγωγής, η καμπύλη του μέσου συνολικού κόστους κατέρχεται, διότι και οι καμπύλες του μέσου σταθερού και του μέσου μεταβλητού κόστους κατέρχονται. 18. Η καμπύλη του οριακού κόστους βρίσκεται κάτω από την καμπύλη του μέσου μεταβλητού κόστους, όσο το τελευταίο μειώνεται. 19. Η καμπύλη του οριακού κόστους βρίσκεται πάνω από την καμπύλη του μέσου μεταβλητού κόστους, όσο το τελευταίο αυξάνεται. 20. To οριακό κόστος είναι σημαντικό μέγεθος για μια επιχείρηση, γιατί επηρεάζει τις αποφάσεις της σχετικά με την παραγωγή της επόμενης κάθε φορά μονάδας. 21. Αν αυξηθεί η αμοιβή του μεταβλητού συντελεστή, το μέσο σταθερό κόστος αυξάνεται. 22. Η διαμόρφωση του μέσου συνολικού κόστους δεν εξαρτάται από το ύψος του σταθερού κόστους. 23. To βραχυχρόνιο οριακό κόστος μειώνεται όσο το οριακό προϊόν της εργασίας αυξάνεται. 24. Όταν έχουμε έναν μεταβλητό συντελεστή και το οριακό προϊόν αυξάνεται, τότε το οριακό κόστος μειώνεται. 25. Όταν έχουμε έναν μεταβλητό συντελεστή, τότε το μέσο μεταβλητό κόστος είναι αντιστρόφως ανάλογο προς το μέσο προϊόν. Μακροχρόνια είναι η περίοδος κατά την οποία η επιχείρηση μπορεί να μεταβάλλει τις ποσότητες όλων των παραγωγικών της συντελεστών. 26. Στη μακροχρόνια περίοδο μπορούμε να έχουμε σταθερό κόστος. 27. Η αύξηση του μέσου κόστους στη μακροχρόνια περίοδο οφείλεται στις αντιοικονομίες κλίμακας. 28. Η κυριότερη αιτία των αντιοικονομιών κλίμακας είναι η αυξημένη εξειδίκευση της εργασίας. 29. Η συμπεριφορά της καμπύλης του οριακού κόστους στη μακροχρόνια περίοδο οφείλεται στον νόμο της φθίνουσας ή μη ανάλογης απόδοσης. 30. Στη μακροχρόνια περίοδο όλες οι δαπάνες της επιχείρησης είναι μεταβλητές. 31. Η κυριότερη αντιοικονομία κλίμακας οφείλεται στη δυνατότητα χρησιμοποίησης πιο αποδοτικής τεχνολογίας. 32. Η καθοδική πορεία της καμπύλης του μέσου κόστους στη μακροχρόνια περίοδο οφείλεται στις αντιοικονομίες κλίμακας.
Ερωτήσεις πολλαπλής επιλογής 1. To μεταβλητό κόστος σε κάθε επίπεδο παραγωγής είναι πάντοτε: α) Μικρότερο του σταθερού κόστους. β) Μεγαλύτερο του σταθερού κόστους. γ) Μικρότερο του συνολικού κόστους. δ) Μεγαλύτερο του συνολικού κόστους. 2. Ποια από τις παρακάτω σχέσεις ισχύει στο κόστος παραγωγής; α) VC = FC-TC β) FC = TC-VC γ) TC = FC-VC δ) V C = FC + TC 3. Όταν η καμπύλη του μέσου μεταβλητού κόστους τέμνεται από το ανερχόμενο τμήμα της καμπύλης του οριακού κόστους, τότε το μέσο μεταβλητό κόστος παίρνει: α) Την υψηλότερη τιμή του. β) Την χαμηλότερη τιμή του. γ) Μια ενδιάμεση τιμή. δ) Τίποτε από τα παραπάνω. 4. To μέσο μεταβλητό κόστος μπορεί να μειώνεται και στη συνέχεια να αυξάνεται, για όσο διάστημα: α) Το οριακό κόστος μειώνεται. β) Το οριακό κόστος είναι μεγαλύτερο του μέσου μεταβλητού. γ) Το μέσο συνολικό κόστος αυξάνεται. δ) Το μέσο συνολικό κόστος μειώνεται. 5. Αν ένας επιπλέον εργάτης αυξάνει την παραγωγή κατά 10 μονάδες και η αμοιβή του εργάτη αυτού είναι 12000 χρηματικές μονάδες, ποιο είναι το οριακό κόστος μίας
επιπλέον μονάδας παραγωγής; (Μοναδικός μεταβλητός συντελεστής η εργασία.) α) 12000 β) 6000 γ) 1200 δ) 400 Ασκήσεις 1. Με βάση τα στοιχεία του διπλανού πίνακα να βρεθεί το μεταβλητό κόστος VC σε κάθε επίπεδο παραγωγής, όταν είναι γνωστό ότι το μεταβλητό κόστος αποτελείται από το κόστος εργασίας (W = 50) και το κόστος πρώτης ύλης (C = 10). Η αμοιβή εργασίας (W) και το κόστος πρώτης ύλης ανά μονάδα προϊόντος (C) είναι σταθερά βραχυχρόνια. L Q 0 0 1 10 2 20 3 40 4 6 5 5 80 6 88 7 90 2. Να συμπληρωθεί ο παρακάτω πίνακας, όταν είναι γνωστό ότι το μεταβλητό κόστος αποτελείται από το κόστος εργασίας και το κόστος πρώτης ύλης. Η αμοιβή εργασίας (W) και το κόστος πρώτης ύλης ανά L Q WL QC VC FC TC μονάδα προϊόντος (C) είναι σταθερά βραχυχρόνια. 6 1350 360 360 21 420 4200 4620 4650