«Έργο-οχυρό στη μάχη κατά του καρκίνου»

ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ ΟΓΚΟΛΟΓΙΚΟΥ ΚΕΝΤΡΟΥ ΤΡΑΠΕΖΑΣ ΚΥΠΡΟΥ ΤΕΥΧΟΣ 13 ΜΑΡΤΙΟΣ 2015 ΔΙΑΝΕΜΕΤΑΙ ΔΩΡΕΑΝ ΑΝΘΡΩΠΟΙ ΣΤΟ ΚΕΝΤΡΟ Φυσικοί ιατρικής Ο ρόλος της ακτινοφυσικής στη διάγνωση και θεραπεία Σελ. 6 ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΑ ΝΕΑ Η βιολογία στην κλινική ογκολογία Τα νέα από το 12ο Συνέδριο Γαστρεντερικού Καρκίνου που έγινε στο Σαν Φρανσίσκο Σελ. 7 ΠΡΟΕΔΡΟΣ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑΔΗΣ: «Έργο-οχυρό στη μάχη κατά του καρκίνου» Eγκαινιάστηκε η νέα υπερσύγχρονη πτέρυγα του Κέντρου μας Τομοσύνθεση σε πληθυσμιακούς ελέγχους Τα αποτελέσματα των τελευταίων μελετών EUSOBI- Βιέννη Σελ. 7 Στην υπηρεσία των ασθενών, των ιατρών και του προσωπικού του Κέντρου τέθηκε και επισήμως η νέα του πτέρυγα, η οποία λειτουργεί από τον περασμένο Οκτώβριο. Τα εγκαίνια της νέας υπερσύγχρονης πτέρυγας τελέστηκαν στις 4 Φεβρουαρίου, ανήμερα της Παγκόσμιας Ημέρας Kαρκίνου. «Παραδίδουμε στους Κύπριους πολίτες ένα εξαίρετο έργο, ένα έργο οχυρό στη μάχη κατά του καρκίνου» ανέφερε χαρακτηριστικά ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας Νίκος Αναστασιάδης κατά την τελετή των εγκαινίων. Όπως είπε, οι πολίτες έχουν πλέον στη διάθεσή τους μία σύγχρονη υποδομή, η οποία αναβαθμίζει περαιτέρω τις παρεχόμενες υπηρεσίες και παράλληλα λύνει το πρόβλημα της έλλειψης χώρων. Στο δικό της χαιρετισμό η πρόεδρος του Συμβουλίου των Επιτρόπων του Κέντρου, Ανδρούλα Βασιλείου, ανέφερε ότι οι δαπάνες για την πτέρυγα ανήλθαν σε περίπου 8,7 εκατομμύρια ( 6 εκατομμύρια για το κτήριο και 2,7 εκατομμύρια για τον εξοπλισμό) και χρηματοδοτήθηκαν εξ ολοκλήρου από την Τράπεζα Κύπρου, την οποία ευχαρίστησε. «Η νέα πτέρυγα είναι σταθμός στην πορεία μας, όχι το τέρμα» ανέφερε. Σελ. 2,3 ΤΟ ΘΕΜΑ Σελ. 4,5 Aρχείο Καρκίνου: Ποιότητα, ακρίβεια και ταχύτητα > Δρ. Παύλος Παύλου, Προϊστάμενος Αρχείου Καρκίνου Σελ. 8 ΜΥΘΟΙ & ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΕΣ Aλληλεπιδράσεις φαρμάκων και τροφών Πως επηρεάζουν τα διάφορα τρόφιμα-ποτά την φαρμακευτική αγωγή. Γιατί ενοχλεί το γκρέιπφρουτ, το αλκοόλ και τα γαλακτοκομικά προϊόντα. www.bococ.org.cy

ΕΠΙΚΑΙΡΟΤΗΤΑ ΕΓΚΑΙΝΙΑΣΤΗΚΕ Η ΝΕΑ ΠΤΕΡΥΓΑ ΠΡΟΕΔΡΟΣ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑΔΗΣ «Εξαίρετο έργο, οχυρό κατά του καρκίνου» «Κέντρο αναφοράς για τον καρκίνο, το πρώτο με διαπίστευση ποιότητας» στους Κύπριους πολίτες ένα εξαίρετο έργο, «Παραδίδουμε ένα έργο οχυρό στη μάχη κατά του καρκίνου» ανέφερε ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας Νίκος Αναστασιάδης κατά την τελετή των εγκαινίων της νέας πτέρυγας του Κέντρου, στις 4 Φεβρουαρίου. «Οι πολίτες, έχουν, πλέον, στη διάθεσή τους μία σύγχρονη υποδομή η οποία αναβαθμίζει περαιτέρω τις παρεχόμενες υπηρεσίες και παράλληλα λύνει το πρόβλημα της έλλειψης χώρων» συνέχισε ο Πρόεδρος και εξήγησε: «Με αυτή την επέκταση, δηλαδή το Κέντρο Ημερήσιας Φροντίδας, ενδυναμώνεται μια από τις πλέον επιστημονικά και κοινωνικά αποδεκτές πρακτικές διεθνώς. Διότι αφενός μειώνονται οι δαπάνες και αφετέρου ο ασθενής μπορεί να απολαμβάνει τη φροντίδα του Κέντρου, αλλά να παραμένει στο οικογενειακό και κοινωνικό του περιβάλλον». Σύμφωνα με τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας το Ογκολογικό Κέντρο Τράπεζας Κύπρου, που από το 1995 προσφέρει από κοινού με το κυπριακό κράτος τις υπηρεσίες του στον Κύπριο ασθενή, αποτελεί τριτοβάθμιο κέντρο αναφοράς για τον καρκίνο και συνεργάζεται στενά με τους συνδέσμους των ασθενών, τα Κρατικά Νοσηλευτήρια, ιδιωτικές κλινικές και ιατρούς. Αποτελεί, δε, όπως είπε, το πρώτο κέντρο με διαπίστευση ποιότητας και συνεργάζεται με τα πλέον αναγνωρισμένα κέντρα του εξωτερικού παράγοντας πλούσιο ερευνητικό έργο. «Η διαχρονική προσφορά του στην κυπριακή κοινωνία είναι αδιαμφισβήτητη. Ενδεικτικά, σημειώνω πως μόνο τον προηγούμενο χρόνο το Κέντρο εξυπηρέτησε με επαγγελματισμό, πάνω από 12.000 ασθενείς» συνέχισε και τόνισε: «Είναι για τούτο που η πολιτεία εκφράζει τις ευγνώμονες ευχαριστίες της προς όσους συμβάλλουν σε αυτή τη σημαντική αποστολή και ιδιαίτερα προς την Τράπεζα Κύπρου που από το 1995 παραμένει διαχρονικός χορηγός Aδιαμφισβήτητη χαρακτήρισε ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας Νίκος Αναστασιάδης τη διαχρονική προσφορά του Κέντρου στην κυπριακή κοινωνία και εξέφρασε την ευγνωμοσύνη της πολιτείας της μάχης που διεξάγουμε κατά του καρκίνου. Όπως είναι γνωστό, το Ογκολογικό Κέντρο συνιστά τη μεγαλύτερη ιδιωτική προσφορά στην ιστορία της Κυπριακής Δημοκρατίας». Με την ευκαιρία της Παγκόσμιας Μέρας Καρκίνου ο Πρόεδρος Αναστασιάδης είπε ότι η κυβέρνηση έχει θέσει την πρόληψη και τη θεραπεία του καρκίνου ως μέγιστη προτεραιότητα στον τομέα της Υγείας και ανέφερε ως παράδειγμα την απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου για τη δημιουργία εξειδικευμένου Κέντρου Μαστού. «Στον τομέα της θεραπείας η Κύπρος δεν έχει να ζηλέψει τίποτε από το διεθνές επιστημονικό σκηνικό. Η εξατομικευμένη θεραπεία εφαρμόζεται εκεί και όπου είναι δυνατόν και μέσω της καλής επικοινωνίας ασθενούς και ιατρού διασφαλίζεται η μέθεξή του στις αποφάσεις για τη θεραπεία του», συνέχισε και διαβεβαίωσε ότι παρά την οικονομική κρίση, το κράτος θα συνεχίσει να διαθέτει στους πάσχοντες την πιο σύγχρονη φαρμακοθεραπεία. Ο Πρόεδρος έκλεισε την ομιλία του με ιδιαίτερη αναφορά στο γεγονός ότι η απόφαση για επέκταση του Κέντρου ελήφθη όταν Πρόεδρος του Ογκολογικού ήταν και πάλι η κα Ανδρούλα Βασιλείου. «Σήμερα χαίρομαι που και πάλι η κα Βασιλείου ως Πρόεδρος του Ογκολογικού βλέπει εκείνες τις αποφάσεις και το όραμα να υλοποιούνται», είπε και ευχαρίστησε θερμότατα όλους όσοι συνέβαλαν και ιδιαίτερα την Τράπεζα Κύπρου στην πραγμάτωση αυτού του οράματος, στη βελτίωση της προσφερόμενης ποιότητας ζωής σε συνανθρώπους μας που την έχουν ανάγκη. Ευχήθηκε η συνεργασία Κυβέρνησης, όλων των φορέων και ιδιωτών να είναι όσο στενή όσο είναι σήμερα και να βελτιώσουν ακόμη περισσότερο τις προσφερόμενες υπηρεσίες υγείας. 2

ΕΠΙΚΑΙΡΟΤΗΤΑ ΕΓΚΑΙΝΙΑΣΤΗΚΕ Η ΝΕΑ ΠΤΕΡΥΓΑ ΑΝΔΡΟΥΛΑ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ «Σταθμός στην πορεία μας και όχι το τέρμα» «Οι συμπολίτες μας δικαιούνται το άριστο, το απαιτούν, το αξίζουν και αυτό επιδιώκουμε» Στο δικό της χαιρετισμό κατά την τελετή των εγκαινίων η Πρόεδρος του Συμβουλίου των Επιτρόπων του Ογκολογικού Κέντρου κα Ανδρούλα Βασιλείου ανέφερε ότι η νέα πτέρυγα έχει αναβαθμίσει την τεχνολογία και έχει αυξήσει τη δυναμικότητα των τμημάτων ακτινοδιαγνωστικής, πυρηνικής ιατρικής και ημερήσιας νοσηλείας, ενώ ειδικά η μονάδα ημερήσιας νοσηλείας προσφέρει άνεση, ησυχία και φυσικό φως προς όφελος ασθενών και εργαζομένων. Σύμφωνα με την κα Βασιλείου οι δαπάνες για την πτέρυγα ανήλθαν σε περίπου 8,7 εκατομμύρια ( 6 εκατομμύρια για το κτήριο και 2,7 εκατομμύρια για τον εξοπλισμό) και χρηματοδοτήθηκαν εξ ολοκλήρου από την Τράπεζα Κύπρου. Η συνολική χορηγία της Τράπεζας από την ίδρυση του Κέντρου μέχρι το τέλος του 2014, τόσο για κεφαλαιουχικές όσο και για λειτουργικές δαπάνες, ανήλθε σε 52 εκατομμύρια - η μεγαλύτερη δωρεά που έγινε ποτέ στον τόπο μας. Εκ μέρους του Κέντρου η κα Βασιλείου εξέφρασε θερμές ευχαριστίες στην Τράπεζα Κύπρου και σε όλους τους Επιτρόπους που έχουν συμβάλει τόσο στην πραγματοποίηση της δωρεάς αυτής, όσο και στην υλοποίηση του έργου. Ευχαρίστησε επίσης για την εξίσου σημαντική στήριξή τους τις κρατικές υπηρεσίες, κυρίως τα Υπουργεία Υγείας και Οικονομικών, καθώς και τους Συνδέσμους των ασθενών: τον Αντικαρκινικό Σύνδεσμο Κύπρου, τον ΠΑΣΥ- ΚΑΦ και την Europa Donna Κύπρου. Ιδιαιτέρως ευχαρίστησε τους συμβούλους, τους εργολάβους και γενικά όλους τους συντελεστές, ιδιαίτερα γιατί οικοδομικές εργασίες σε ένα ογκολογικό νοσοκομείο το οποίο βρίσκεται δίπλα από άλλο νοσοκομείο, δύο νοσοκομεία που εξυπηρετούν καθημερινά εκατοντάδες ασθενείς, απαιτούν σωστούς επαγγελματίες. «Ειδικός έπαινος αξίζει στα στελέχη του Κέντρου χωρίς το φιλότιμο των οποίων λίγα θα μπορούσαν να επιτευχθούν. Το μεγαλύτερο στοίχημα για το μέλλον είναι η διατήρηση της αφοσίωσής τους» υπογράμμισε η κα Βασιλείου και απευθυνόμενη προς τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας ανέφερε τα εξής: «Κύριε Πρόεδρε, αντιλαμβανόμαστε ότι με την προωθούμενη εφαρμογή του Γενικού Σχεδίου Υγείας Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας μαζί με την Πρόεδρο του Κέντρου Ανδρούλα Βασιλείου, αποκαλύπτουν την αναμνηστική πλακέτα, ενώπιον του Αρχιεπισκόπου Χρυσοστόμου Β (ΓΕΣΥ) βρισκόμαστε ενώπιων μεγάλων αλλαγών. Μολονότι πιστεύουμε ότι το διαχειριστικό μοντέλο του Κέντρου είναι σύγχρονο και κατάλληλο να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις, θα είμαστε εποικοδομητικοί και καταλυτικοί στη συζήτηση βελτιώσεων. Η νέα πτέρυγα είναι σταθμός στην πορεία μας, όχι το τέρμα. Οι συμπολίτες μας δικαιούνται, απαιτούν και αξίζουν το άριστο και αυτό επιδιώκουμε. Σε αυτή μας την επιδίωξη προσβλέπουμε στη συνεχιζόμενη στήριξη αμφοτέρων των Ιδρυτών - της Κυβέρνησης και της Τράπεζας». Χαιρετισμό απηύθυνε η κα Μαίρη Περδίου, εκπρόσωπος του Αντικαρκινικού Συνδέσμου Κύπρου, του ΠΑΣΥΚΑΦ και της Europa Donna Κύπρου. Οπως είπε, για τους ασθενείς η νέα πτέρυγα του Κέντρου δεν είναι απλά μια επέκταση ενός άψυχου κτηρίου. «Για μας τους ασθενείς οι χώροι αυτοί είναι το δεύτερο μας σπίτι», σημείωσε χαρακτηριστικά. ΤΖΟΝ ΧΟΥΡΙΓΚΑΝ Η Τράπεζα Κύπρου θα στηρίζει το Κέντρο Τη διαβεβαίωση ότι η Τράπεζα Κύπρου θα στηρίζει το Κέντρο έδωσε ο Διευθύνων Σύμβουλος της Τράπεζας Τζόν Χούριγκαν. Μιλώντας κατά τη διάρκεια της τελετής, ο κ. Χούρικαν σχολίασε πως έχοντας υπηρετήσει στην Κύπρο κάτω από πολύ δύσκολες συνθήκες, δεν είχε πολλές ευκαιρίες να σταθεί μπροστά στην κοινωνία με περηφάνια. «Αυτό θα αλλάξει. Απόψε, όμως, μπορώ να πω πως είμαι πραγματικά περήφανος για τον ρόλο της τράπεζας στο Ογκολογικό», είπε χαρακτηριστικά. Καταλήγοντας διαβεβαίωσε ότι μαζί με το κράτος η Τράπεζα θα συνεχίσει να προσφέρει στους Κύπριους υψηλής ποιότητας υπηρεσίες. 3

ΤΟ ΘΕΜΑ AΡΧΕΙΟ ΚΑΡΚΙΝΟΥ Ποιότητα πληροφοριών, Η υπηρεσία πίσω από την κεντρική βάση δεδομένων στην οποία κατ ppavlou@moh.gov.cy Δρ. Παύλος Παύλου Προϊστάμενος Αρχείου Καρκίνου Υπουργείο Υγείας Ο καρκίνος αποτελεί τη δεύτερη αιτία θανάτου στην Ευρώπη και τείνει να καταλάβει την πρώτη θέση. Η συστηματική συλλογή αξιόπιστων δεδομένων μέσω εθνικών πληθυσμιακών αρχείων είναι αναπόσπαστο κομμάτι της υγειονομικής πολιτικής της κάθε αναπτυγμένης χώρας και συμπεριλαμβάνεται στα συμπεράσματα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την καταπολέμηση του καρκίνου. Τα πληθυσμιακά αρχεία καρκίνου είναι ο μόνος αξιόπιστος τρόπος για να αποτυπωθεί το μέγεθος του προβλήματος σε μια χώρα. Βάσει αυτών αξιολογούνται τα εθνικά προγράμματα πρόληψης του καρκίνου, πληθυσμιακού ελέγχου για τους καρκίνους του μαστού, ορθοκολικού και τραχήλου μήτρας και της θεραπείας του καρκίνου. Οι προσπάθειες για δημιουργία Αρχείου Καρκίνου στην Κύπρο άρχισαν το 1990. Το 1998, το Αρχείο άρχισε να λειτουργεί στη βάση διεθνών προδιαγραφών ποιότητας, μέσα στα πλαίσια της Κοινοπραξίας Μέσης Ανατολής για τον Καρκίνο (Middle East Cancer Consortium). Το Αρχείο Καρκίνου είναι το μόνο πληθυσμιακό αρχείο που λειτουργεί στην Κύπρο και αποτελεί την κυριότερη πηγή πληροφοριών για τον υπολογισμό της επίπτωσης και του επιπολασμού. Το Αρχείο Καρκίνου καλύπτει τις περιοχές που βρίσκονται υπό τον έλεγχο της Κυπριακής Δημοκρατίας. Καταγράφει νέα περιστατικά κακοήθων και ενδοεπιθηλιακών (in situ) καρκίνων, εξαιρουμένων των καρκίνων του δέρματος που δεν είναι μελανώματα. Καταγράφει περιστατικά που διαγιγνώσκονται ή τυγχάνουν θεραπείας σε νοσηλευτήρια των ελεύθερων περιοχών της Κύπρου, ανεξάρτητα από τον τόπο μόνιμης διαμονής. Επομένως, εκτός από τους μόνιμους κατοίκους των ελεύθερων περιοχών, που αποτελούν τη μεγάλη πλειοψηφία, περιλαμβάνει μικρό αριθμό τουρκοκυπρίων που διαμένουν στα κατεχόμενα και μικρό αριθμό ξένων επισκεπτών. Το Αρχείο καταγράφει και τους παιδικούς καρκίνους. Η Μονάδα Παρακολούθησης Υγείας του Υπουργείου Υγείας με προϊστάμενο τον Δρ. Π. Παύλου, ανάλαβε το 2008 τη διεύθυνση και διαχείριση του Αρχείου Καρκίνου. Μέχρι τώρα έχει επιτευχθεί σημαντική βελτίωση στην εντόπιση των περιστατικών καρκίνου. Αυτό είναι εμφανές από το σχετικά υψηλό ποσοστό ετήσιας αύξησης των νέων περιστατικών που καταγράφονται στο Αρχείο. Η πληρότητα κάλυψης των περιστατικών είχε υπολογιστεί το 1999 γύρω στο 86% και το 2009 γύρω στο 92%. Από το 2004 και μετά άρχισαν να καταγράφονται και οι καρκίνοι που εντοπίζονται μόνο από τα πιστοποιητικά θανάτου, κάτι που θεωρείται απαραίτητο. Έχει επίσης βελτιωθεί η ποιότητα και ακρίβεια των πληροφοριών καθώς και η ταχύτητα με την οποία καταγράφονται. Από το 2007 και μετά έχει επεκταθεί το εύρος των πεδίων που καταγράφονται. Τώρα συμπεριλαμβάνονται σημαντικά στοιχεία για την θεραπεία του καρκίνου, καθώς και της εξέλιξης της ασθένειας, καθιστώντας εφικτό τον υπολογισμό της επιβίωσης του καρκίνου σε εθνικό επίπεδο. Γίνονται τακτικοί ποιοτικοί έλεγχοι για διακρίβωση της εγκυρότητας και συμβατότητας των δεδομένων. Όπου χρειάζεται γίνονται οι κα- 4

AΡΧΕΙΟ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ακρίβεια και ταχύτητα αγράφονται τα περιστατικά καρκίνου στην Κύπρο τάλληλες διορθώσεις. Τα δεδομένα του Αρχείου Καρκίνου κρίθηκαν κατάλληλα και εντάχθηκαν σε διεθνείς και ευρωπαϊκές βάσεις δεδομένων (IARC, CI5, Globocan, EUCAN, Eurostat, ECHI). Το Αρχείο συμμετέχει σε ερευνητικά προγράμματα με δημοσιεύσεις. Πρόσφατα έχει δημοσιευτεί η μεγάλη διεθνής έρευνα για την επιβίωση του καρκίνου CONCORD2 στην οποία συμμετείχε για πρώτη φορά και η Κύπρος. Στο Αρχείο εργάζονται με πλήρη απασχόληση μία λειτουργός κωδικοποίησης και δύο λειτουργοί συλλογής των δεδομένων. Σε μερική απασχόληση εργάζεται ο διευθυντής και μια στατιστικολόγος. Τα δεδομένα που καταγράφονται στο Αρχείο μας συλλέγονται από τις δύο λειτουργούς, οι οποίες επισκέπτονται καθημερινώς τα ογκολογικά τμήματα των δημόσιων και ιδιωτικών νοσοκομείων. Το Ογκολογικό Κέντρο Τράπεζας Κύπρου αποτελεί τη βασικότερη πηγή δεδομένων του Αρχείου Καρκίνου Κύπρου με το οποίο υπάρχει άψογη συνεργασία. Από το Ογκολογικό Κέντρο Τράπεζας Κύπρου συλλέγονται στοιχεία μέσα από τους φακέλους των ασθενών αλλά και ηλεκτρονικά. Η συλλογή ηλεκτρονικών στοιχείων άρχισε το 2010 και συνέβαλε στην αναβάθμιση της ποιότητας και της ταχύτητας συλλογής των δεδομένων και ετοιμασία των στατιστικών εκθέσεων. Οι πηγές πληροφοριών του Αρχείου είναι οι ιστοπαθολογικές, κυτταρολογικές και αιματολογικές εκθέσεις, οι φάκελοι ασθενών του Ογκολογικού Κέντρου Τράπεζας Κύπρου και των ογκολογικών τμημάτων των Κρατικών Νοσοκομείων, οι ιδιώτες ιατροί και τα πιστοποιητικά θανάτου. Από αριστερά: Χριστιάνα Σωτηρίου, Μαρία Θεμιστοκλέους Κληρίδου, Δρ. Παύλος Παύλου, Κούλα Λυσανδρίδου και Άννα Δημητρίου. Τα επιβεβαιωμένα περιστατικά 1998-2011 Σήμερα το Αρχείο Καρκίνου Κύπρου περιλαμβάνει τα επιβεβαιωμένα περιστατικά καρκίνου που διαγνώστηκαν κατά την περίοδο 1998-2011. Τα στατιστικά στοιχεία και οι εκθέσεις του Αρχείου Καρκίνου δημοσιεύονται στην ιστοσελίδα του Υπουργείου Υγείας (στην κατηγορία Διευθύνσεις -Τμήματα και υποκατηγορία Μονάδα Παρακολούθησης Υγείας) στη διεύθυνση www.moh.gov.cy 5

ΑΝΘΡΩΠΟΙ ΣΤΟ ΚΕΝΤΡΟ ΦΥΣΙΚΟΊ ΙΑΤΡΙΚΉΣ Συνεχής προσπάθεια για τη βέλτιστη ποιότητα Ο ρόλος της ακτινοφυσικής στη διάγνωση και θεραπεία Σκοπός των φυσικών ιατρικής (ακτινοφυσικών) είναι η συνεχής συμμετοχή σε διαδικασίες που αφορούν τη χρήση ακτινοβολιών στη διάγνωση και θεραπεία, διασφαλίζοντας την ποιότητα των παρεχόμενων ιατρικών υπηρεσιών. Η ελαχιστοποίηση της έκθεσης σε ιοντίζουσες ακτινοβολίες (ακτίνες-χ) κατά τη διάρκεια διαγνωστικών εξετάσεων, σε συνδυασμό με τη βελτιστοποίηση των παραγόμενων απεικονίσεων και της κατάλληλης θεραπείας, οδηγούν στο μέγιστο δυνατό θεραπευτικό αποτέλεσμα. Η εξειδικευμένη γνώση της φυσικής των ακτινοβολιών και των αλληλεπιδράσεων τους με τους ανθρώπινους ιστούς, καθώς και η γνώση της πολύπλοκης και συνεχώς αναβαθμισμένης τεχνολογίας στη διάγνωση και θεραπεία του καρκίνου, καθιστούν τους ακτινοφυσικούς αναπόσπαστο μέρος της διεπιστημονικής ομάδας του Ογκολογικού Κέντρου. Σε αγαστή συνεργασία με τους ιατρούς και τεχνολόγους διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο στην ακτινοθεραπεία, βραχυθεραπεία, ακτινoπροστασία, διαγνωστική ακτινολογία και πυρηνική ιατρική. Η παραπάνω συνοπτική περιγραφή του επαγγέλματος και η ομότιμη συνεργασία με το υπόλοιπο επιστημονικό προσωπικό του Κέντρου, βασίζονται σε αυστηρά πρωτόκολλα και αναγνωρισμένα διεθνώς τεκμήρια, με κοινό στόχο τη βελτιστοποίηση των ιατρικών υπηρεσιών που παρέχονται στους ασθενείς μας. Ο ακτινοφυσικός Στο Κέντρο διεξάγονται έλεγχοι ποιότητας κάθε μέρα, κάθε εβδομάδα, κάθε τρίμηνο, κάθε εξάμηνο και κάθε χρόνο Αριστοτέλης Γιάννος Φυσικός Ιατρικής aristotelis.giannos@bococ.org.cy με τη συνεισφορά του ογκολόγου ακτινοθεραπευτή είναι υπεύθυνος για τη δημιουργία αποδεκτών πλάνων θεραπείας των ασθενών. Επιπλέον οργανώνει, επιβλέπει και εκτελεί το μεγαλύτερο μέρος των ποιοτικών ελέγχων. Η πιστή εφαρμογή των διεθνών κριτηρίων ασφαλούς λειτουργίας απαιτεί χρόνο και επιστημονικό δυναμικό στο ήδη επιβαρυμένο καθημερινό πρόγραμμα θεραπειών και εξετάσεων. Το Ογκολογικό Κέντρο δίνει πρωταρχική σημασία στη διασφάλιση ποιότητας των παρεχόμενων υπηρεσιών αφού εργοδοτεί απαιτούμενο προσωπικό ώστε να διεξάγονται οι απαραίτητοι έλεγχοι στον ιατρικό εξοπλισμό. Οι έλεγχοι ποιότητας χωρίζονται σε καθημερινούς, εβδομαδιαίους, τριμηνιαίους, εξαμηνιαίους και ετήσιους. Οι καθημερινοί έλεγχοι, για πρακτικούς λόγους, ανατίθενται από τη διεύθυνση του τμήματος ιατροφυσικής σε άλλους συνεργάτες (τεχνολόγους). Τα όρια αυτής της ανάθεσης εναπόκεινται στην κρίση του ακτινοφυσικού και σε κάθε περίπτωση η ευθύνη διασφάλισης της ποιότητας παραμένει δική του. Παρεμβάσεις διορθωτικής ή προληπτικής συντήρησης στα διαγνωστικά και θεραπευτικά μηχανήματα εκτελούνται κατά την κρίση και με την ευθύνη του τμήματος ιατροφυσικής. Ολοκληρώνοντας αυτή τη σύντομη και όσο το δυνατό απλή περιγραφή, μπορεί να ειπωθεί ότι η προσφορά του ακτινοφυσικού συνοψίζεται σε δυο λέξεις: Βελτιστοποίηση Ποιότητας. 6

ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΑ ΝΕΑ 12 Ο ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΓΑΣΤΡΕΝΤΕΡΙΚΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ (ASCO GI), 15-17 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ 2015, SAN FRANCISCO Η βιολογία στην κλινική ογκολογία Η πιο σημαντική παρατήρηση που προέκυψε από το συνέδριο είναι πως οι έρευνες που αφορούν στις νέες ανοσολογικές θεραπείες - αναστολείς σημείων ανοσολογικού ελέγχου είναι πιθανό να προσφέρουν πολλά στον τομέα της αντιμετώπισης των γαστρεντερικών νεοπλασιών στους επόμενους μήνες ή χρόνια. «Έχουμε ανακαλύψει ότι μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε το ανοσολογικό μας σύστημα για να σκοτώσουμε τον καρκίνο και αυτό συμπεριλαμβάνει και τους καρκίνους του πεπτικού συστήματος» επεσήμανε ο Καθηγητής Ronald Levy. Όπως εξήγησε: «για να αξιοποιήσουμε στο έπακρον τη δύναμη του ανοσολογικού συστήματος στην επίθεση εναντίον των νεοπλασιών και της εισβολής τους στον οργανισμό, η έρευνα εστιάζει πλέον στη ρύθμιση της ενεργοποίησης του ελεγχόμενου από το PD-1 σημείου ανοσολογικού ελέγχου. Τα μονοκλωνικά αντισώματα έναντι του PD-1 και του συνδέτη του αποτελούν τη νεώτερη από μια σειρά αντικαρκινικών θεραπειών που στοχεύουν το ανοσοποιητικό σύστημα». Στη συνέχεια της ομιλίας του Dr. Levy, δόθηκαν αναλυτικές πληροφορίες όσον αφορά στη δραστηριότητα και στην ασφαλή χρήση του pembrolizumab στο γαστρεντερικό καρκίνο, demetris.papamichael@bococ.org.cy Δρ. Δημήτρης Παπαμιχαήλ Διευθυντής Παθολογικής Ογκολογίας με βάση τα δεδομένα από τυχαιοποιημένη μελέτη φάσης Ιb. To Pembrolizumab είναι ένα πλήρως ανθρωποποιημένο μονοκλωνικό αντίσωμα έναντι του PD-1. Μεταξύ 39 ατόμων με γαστρικό καρκίνο που συμπεριλήφθηκαν στην πιο πάνω μελέτη, τα 2/3 των οποίων είχαν ήδη λάβει τουλάχιστον δύο γραμμές θεραπείας για προχωρημένη νόσο, σε ποσοστό 22,2% παρατηρήθηκε σημαντική ανταπόκριση στο Pembrolizumab, σύμφωνα με τα κεντρικά αποτελέσματα των ερευνητών της μελέτης (33.3% σύμφωνα με ανεξάρτητους αξιολογητές). Συμπληρωματικά, το 53,1% των ασθενών με μετρήσιμη ασθένεια, παρουσίασε κάποιου βαθμού συρρίκνωση του αρχικού όγκου. Προς αυτή την κατεύθυνση η φάσης ΙΙ μελέτη, θα αρχίσει σύντομα να εστιάζει στη χρήση του Pembrolizumab είτε ως μονοθεραπεία είτε σε συνδυασμό με Cisplatin και 5-Fluorouracil (5-FU), σε ασθενείς με προχωρημένο γαστρικό καρκίνο ή με προχωρημένο καρκίνο γαστρο-οισοφαγικής συμβολής. Παρουσιάστηκε ακόμα μία πρώιμη μελέτη από τον Dr. Fisher, που εστιάζει στο PF- 04136309, το οποίο αποτελεί μια ακόμα μορφή ανοσοθεραπείας. Τα μέχρι στιγμής αποτελέσματα έδειξαν ότι σχεδόν οι μισοί ασθενείς (48%) με οριακά εγχειρήσιμους ή τοπικά προχωρημένους καρκίνους του παγκρέατος πέτυχαν μια αντικειμενική ανταπόκριση με την προσθήκη του PF-04136309 στη χημειοθεραπεία με FOLFIRINOX, επιτρέποντας στην πλειοψηφία να προχωρήσουν σε χειρουργική επέμβαση. Από τους 29 ασθενείς που συμμετείχαν, 14 παρουσίασαν μερική ανταπόκριση, 14 σταθερή νόσο και μόνο ένας ασθενής παρουσίασε πρόοδο νόσου. Τομοσύνθεση για εντοπισμό του καρκίνου Στο σεμινάριο με θέμα την τομοσύνθεση στη μαστογραφία που οργανώθηκε από την European Society of Breast Imaging (EUSOBI, Βιέννη 2-3 Μαρτίου 2015) παρουσιάστηκαν τα αποτελέσματα μελετών εφαρμογής της τεχνικής σε πληθυσμιακούς ελέγχους. Παρουσιάστηκαν οι μελέτες από το Όσλο, την Ιταλία (STORM) και το Malmö. Όλες οι μελέτες κατέδειξαν αύξηση του εντοπισμού καρκίνου του μαστού με την προσθήκη της τομοσύνθεσης, σε ποσοστό που κυμαίνεται από 27% ως 43%. Επίσης μειώθηκε το ποσοστό των καρκίνων με θετικούς λεμφαδένες και το μέγεθος των καρκίνων που εντοπίζονται ακόμα και σε πυκνότερους μαστούς σε μικρότερες ηλικίες. Απαιτούνται όμως ακόμη περισσότερα στοιχεία που αφορούν κυρίως την επίδραση της νέας τεχνικής στη θνησιμότητα από καρκίνο του μαστού, ώστε να προταθεί η γενικευμένη εφαρμογή της σε προγράμματα πληθυσμιακού ελέγχου. Η νέα τεχνική απαιτεί από τον ακτινολόγο σημαντικά περισσότερο χρόνο για διάγνωση, ενώ αυξάνει την ακτινοβόληση των μαστών, εντός όμως των επιτρεπτών ορίων. Το τελευταίο πρόβλημα αντιμετωπίζεται με τη χρήση της συνθετικής δισδιάστατης προβολής που μειώνει τη δόση κατά 45%, χωρίς μείωση της διαγνωστικής ικανότητας της μεθόδου, όπως αναδείχθηκε από τις ίδιες μελέτες. Η τεχνική της τομοσύνθεσης στη μαστογραφία εφαρμόζεται από τον Οκτώβριο 2014 και στο Ογκολογικό Κέντρο. Δρ. Πέτρος Πολυβίου Aκτινολόγος petros.polyviou@bococ.org.cy 7

ΜΥΘΟΙ ΚΑΙ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΕΣ Αλληλεπιδράσεις φαρμάκων και τροφών Το ερώτημα κατά πόσο ένα φάρμακο πρέπει να λαμβάνεται πριν ή μετά το φαγητό είναι κάτι που απασχολεί τόσο τους ασθενείς, όσο και τους επαγγελματίες υγείας. Σε πολλές περιπτώσεις η παρουσία ή απουσία τροφής στο στομάχι κατά τη λήψη των φαρμάκων είναι καθοριστική για την κλινική επιτυχία της θεραπευτικής αγωγής. Συγκεκριμένα, η τροφή μπορεί να καθυστερήσει τη δράση του φαρμάκου, να ενισχύσει ή να μειώσει το φαρμακολογικό αποτέλεσμα και να αυξήσει τον κίνδυνο εμφάνισης ανεπιθύμητων ενεργειών. Γιατί πρέπει να αποφεύγουν το γκρέιπφρουτ, το αλκοόλ και τα γαλακτοκομικά προϊόντα όσοι ακολουθούν φαρμακευτική αγωγή Συχνότερες αλληλεπιδράσεις με φάρμακα παρατηρούνται με το γκρέιπφρουτ, το αλκοόλ και τα γαλακτοκομικά προϊόντα. Το γκρέιπφρουτ μεταβολίζεται από το ίδιο ηπατικό ενζυμικό σύστημα από το οποίο μεταβολίζονται αρκετά φάρμακα, με αποτέλεσμα να αναστέλλεται ο μεταβολισμός των φαρμάκων και να αυξάνεται έτσι η συγκέντρωσή τους στο αίμα, προκαλώντας τοξικότητα. Ενδεικτικά το γκρέιπφρουτ θα πρέπει να αποφεύγεται στις περιπτώσεις που ο ασθενής λαμβάνει θεραπεία με erlotinib, tamoxifen, everolimus, aprepitant, methadone και oxycodone. Η σοβαρότητα των ανεπιθύμητων ενεργειών που μπορεί να προκληθούν ποικίλει ανάλογα με τον ασθενή. Το αλκοόλ αντενδείκνυται κατά τη διάρκεια λήψης ορισμένων αντιβιοτικών, όπως είναι το cotrimoxazole και metronidazole γιατί μπορεί να προκαλέσει κεφαλαλγία, ναυτία, εμετό, ταχυπαλμία και δύσπνοια. Ακόμη, το αλκοόλ μπορεί να ενισχύσει τις κατασταλτικές δράσεις που προκαλούν τα αντικαταθλιπτικά, αντιψυχωσικά και υπνωτικά, με αποτέλεσμα να αυξάνεται ο κίνδυνος πρόκλησης ατυχημάτων. Από την άλλη, τα γαλακτοκομικά προϊόντα, λόγω της περιεκτικότητάς τους σε ασβέστιο, σχηματίζουν αδιάλυτα σύμπλοκα με κάποια φάρμακα, Άννα Μουρούζη, Φαρμακοποιός anna.mourouzi@bococ.org.cy εμποδίζοντας την απορρόφησή τους. Για αυτό στις περιπτώσεις που οι ασθενείς λαμβάνουν θεραπεία με κινολόνες (π.χ ciprofloxacin), τετρακυκλίνες ή σκευάσματα σιδήρου, θα πρέπει να λαμβάνουν την αγωγή τους μια ώρα πριν ή δύο ώρες μετά το φαγητό. Η ίδια οδηγία θα πρέπει να ακολουθείται και με άλλα φάρμακα όπως erlotinib, lapatinib, azithromycin και alendronate που απορροφούνται καλύτερα όταν λαμβάνονται με άδειο στομάχι. Επιπρόσθετα, αρκετά φάρμακα πρέπει να λαμβάνονται κατά τη διάρκεια ή μετά το γεύμα (εντός τριάντα λεπτών), είτε γιατί μπορεί να προκαλέσουν βλάβη στον βλεννογόνο του στομάχου (ασπιρίνη, dexamethasone), είτε γιατί με αυτό τον τρόπο επιτυγχάνεται καλύτερα η απορρόφησή τους (temozolamide, capecitabine, alfuzocin). Συμπερασματικά, οι ασθενείς θα πρέπει να συμβουλεύονται τον ιατρό ή το φαρμακοποιό για τυχόν αλληλεπιδράσεις της τροφής με τα φάρμακα που λαμβάνουν. Η γνώση των δυνητικά επικίνδυνων συνδυασμών είναι καθοριστική για τη λήψη των φαρμάκων πριν ή μετά το φαγητό καθώς και η αποφυγή ταυτόχρονης λήψης γκρέιπφρουτ, αλκοόλ και γαλακτοκομικών προϊόντων. Ενημερωτικό Δελτίο Ογκολογικού Κέντρου Τράπεζας Κύπρου ISSN 1986-4728 (print) ISSN 1986-4736 (online) Λεωφόρος Ακροπόλεως 32, 2006 Στρόβολος, Λευκωσία Tηλ.: 22841302, Φαξ: 22511870, email: oncology@bococ.org.cy Συντακτική Επιτροπή Δρ. Πέτρος Κίτσιος, Δρ. Πέτρος Πολυβίου, Δρ. Γιόλα Μάρκου, Ανδριάνα Περατικού, Πέτρος Μιχαηλούδης, Διαμάντω Παναγιωτίδου, Δημήτρης Νικολάου Επιμέλεια-παραγωγή: Άλφα Δημιουργική, info@alfa.com.cy Εκτύπωση: Τυπογραφεία Κ. Γιαλλούρης & Υιοί Λτδ. 8