ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ «Η πράσινη ανάπτυξη στην σύγχρονη οικονομία»

ΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ «Η πράσινη ανάπτυξη στην σύγχρονη οικονομία» Ταρανέλου Ευριδίκη Καβάλα 2012 (ΑΜ 8397) Εποπτεύων καθηγητής: Αναστάσιος Καρασαββόγλου

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ [σελ. 6] ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1: Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΠΡΑΣΙΝΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Εισαγωγή[σελ. 7] Έκθεση Brundtland^^ 8] Agenda 2ΐ[σελ. 8-9] Πρωτόκολλο του Κιότο[σελ. 9-15] Διακήρυξη της Πράσινης Ανάπτυξης[σελ. 15-17] ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1.2: Η ΑΝΑΓΚΑΙΟ ΤΗ ΤΑ ΤΗΣ ΑΕ ΙΦ Ο ΡΟ Υ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ[σελ. ι8-20] ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: ΑΝΑΝΕΩΣΙΜ ΕΣ ΠΗΓΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ Εισαγωγή [σελ. 21-22] Είδη ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, μειονεκτήματα και πλεονεκτήματα[σελ. 23-27] ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 : Η ΠΡΑΣΙΝΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΠΑΓΚΟΣΜΙΩΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3.1: Η ΠΡΑΣΙΝΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΣΤΙΣ ΗΠΑ Η θέση των εναλλακτικών μορφών ενέργειας στο ενεργειακό ισοζύγιο των ΗΠΑ[σελ. 28-29] Τα βιοκαύσιμα στις ΗΠΑ[σελ. 29-30] Η υδροηλεκτρική ενέργεια στις ΗΠΑ[σελ. 30-3ΐ] Η αιολική ενέργεια στις ΗΠΑ[σελ.3ΐ - 32] Η γεωθερμική ενέργεια στις ΗΠΑ[σελ. 32-34] Η ηλιακή ενέργεια στις ΗΠΑ[σελ. 34-35] Η πυρηνική ενέργεια στις ΗΠΑ[σελ. 35-36] ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3.2: Η ΠΡΑΣΙΝΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΣΤΗΝ ΑΥΣΤΡΑΛΙΑ[σελ. 37] 2

Επενδύσεις 20 δισ. δολάρια σε ΑΠΕ ως το 2020[σελ. 38] Κίνητρα και επιδοτήσεις για επενδύσεις στα ΑΠΕ[σελ.38] ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 3 : Η ΠΡΑΣΙΝΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΣΤΗΝ ΑΣΙΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3.3.1: ΠΡΑΣΙΝΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΣΤΗΝ ΚΙΝΑ[σελ. 39] Πεκίνο: Άνοιξε ο μεγαλύτερος σταθμός φόρτισης ηλεκτρικών αυτοκινήτων[σελ. 39-40] ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 3 2: ΠΡΑΣΙΝΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΣΤΗΝ ΙΝΔΙΑ[σελ. 40-41] ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 3 3 : ΠΡΑΣΙΝΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΣΤΗΝ ΙΑΠΩΝΙΑ[ΣΕΛ. 41-42] ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 4 : ΕΥΡΩΠ ΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ ΚΑΙ ΠΡΑΣΙΝΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ Ιστορικό[σελ. 43-46] Εφαρμογή μέτρων[σελ. 46-47] ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 5 : ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΙ ΠΡΑΣΙΝΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ Εισαγωγή[ΣΕΛ. 38] Ανάλυση κόστους - όφελους των μέτρων μείωσης των εκπομπών ρύπων Θεσμικό πλαίσιο - Σχέδιο δράσης Εθνικό Στρατηγικό Πλαίσιο Ανάπτυξης(ΕΣΠΑ 2007-2013) Οφέλη από τα ΑΠΕ στην Ελλάδα ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 : ΠΡΟΓΡΑΜ Μ ΑΤΑ ΑΝΑΠ ΤΥΞΗ Σ ΑΠΕ- ΕΠΙΔΟΤΗΣΕΙΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4.1: PROJECT RENREN - ΕΡΓΟ ΡΕΝΡΕΝ Εισαγωγή[σελ. 55-56] 3

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4.1.1: ΤΟ ΕΡΓΟ RENREN ΣΤΗ Ν Π ΡΑΞΗ Σλέσβιγκ-Χόλσταϊν: ένα κρατίδιο με άλλο αέρα[σελ. 56] Ανδαλουσία: Επαναχρησιμοποίηση παλιών υδροηλεκτρικών σταθμών και παραγωγή βιομάζας από ελιόδεντρα[σελ. 56-57] Γιάμτλαντ: Αξιοποίηση ξυλείας[σελ. 57] Καστίγια και Λεόν: Οι ταράτσες των νοσοκομείων έχουν προοπτική[σελ. 57-58] Κύπρος: η κυρίαρχος της ηλιακής θερμικής ενέργειας[σελ. 58] Βόρεια Ουγγαρία: Δυνατότητα ανάπτυξης πολλαπλών ΑΠΕ[σελ 59] Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας: Πλούσιοι φυσικοί πόροι[σελ. 59] ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 2 : PROJECT HELIOS - ΠΡΟΓΡΑΜ Μ Α ΗΛΙΟΣ[σελ.6ο - 62] Αξιοποίηση πρώην αεροδρομίου Ελληνικού[σελ. 63-65] ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 3 : ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ «ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΩ» Εξοικονομώ Ι[σελ. 66-68] Εξοικονομώ ΙΙ[σελ. 68-70] ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 3 : ΕΠΙΔΟΤΗΣΕΙΣ ΤΡΑΠΕΖΩΝ Τράπεζα Πειραιώς[σελ. 71-72] Attica B an k^ ^ 72-73] Εθνική Τράπεζα[σελ. 73-74] Αγροτική Τράπεζα[σελ. 74-75] 4

Eurobank^X. 75-76] Marfin Egnatia Bank^X. 76-77] Alpha Bank^X. 77-78] Εμπορική Τράπεζα[σεΧ. 79] ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5: ΠΡΑΣΙΝΗ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ Εισαγωγή[σεΧ. 8ο - 81] Οι ίο κορυφαίες «πράσινες» δουλειές του μέχχοντος[σεχ. 82-84] Πράσινη ανάπτυξη και νέες θέσεις εργασίας στην Ευρώπη[σεΧ. 85-88] Πράσινη ανάπτυξη και νέες θέσεις εργασίας στην ΕΧΧάδα[σεΧ. 89-91] ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6: ΕΡΕΥΝΑ ΕρωτηματοΧόγιο[σεΧ. 92-95] Συμπεράσματα[σεΧ. 96-102] ΕΠΙΛΟΓΟΣ [σεχ. 103] Π ΑΡΑΡΤΗΜ Α(Ι) Χρήσιμες συμβουχές[σεχ. 104-110] ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦ ΙΚΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ [σεχ. 111-114] 5

ΕΙΣΑΓΩΓΗ Στην πτυχιακή αυτή εργασία που εκπόνησα θα αναφερθώ στην κρίση που έχει υποστεί το περιβάλλον τα τελευταία χρόνια, την εφαρμογή της πράσινης ανάπτυξης στην Ελλάδα καθώς επίσης και την συμβολή της στην εξασθένιση της ύφεσης αυτής και της βελτίωσης της κατάστασης στη διεθνή οικονομία. Έτσι με λίγα λόγια η διεθνής χρηματοπιστωτική κρίση ξεκίνησε το 2007 από τις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής και είναι η δεύτερη μεγάλη κρίση μετά από αυτήν του 1929, η οποία προκύπτει μετά το ξέσπασμα των προβλημάτων στην αγορά στεγαστικών δανείων χαμηλής εξασφάλισης και στην αδυναμία αποπληρωμής τους. Η οικονομική αυτή κρίση οδήγησε στην σημερινή κατάσταση που υπάρχει σε όλο τον κόσμο και έχει επηρεάσει πολλούς κλάδους όπως ο τραπεζικός, ο ασφαλιστικός, ο κτηματομεσιτικός, οι αυτοκινητοβιομηχανίες, το εμπόριο και άλλοι. Αυτό είχε ως συνέπεια για την οικονομία κάθε χώρας την αύξηση της ανεργίας, τις νέες πληθωριστικές πιέσεις, την υποτίμηση νομισμάτων κ.α. Το μοντέλο ανάπτυξης που ακολουθήθηκε τον προηγούμενο αιώνα αποδείχτηκε ευεργετικό για την οικονομία αλλά καταστροφικό για το περιβάλλον. Οι επιχειρήσεις επικεντρώθηκαν στο κέρδος και την ανάπτυξη και ξέχασαν πως το περιβάλλον είναι και αυτός παράγοντας της επιτυχίας τους. Τώρα η παγκόσμια αγορά αναζητά τρόπους να αναστηλωθεί έτσι στο προσκήνιο ήρθε η «πράσινη» ανάπτυξη. 6

Κ Ε Φ Α Λ Α ΙΟ 1: Η Ε Ν Ν Ο ΙΑ Τ Η Σ Π Ρ Α Σ ΙΝ Η Σ Α Ν Α Π Τ Υ Ξ Η Σ Το περιβάλλον για πολλούς είναι μια μικρή περιοχή γύρω από την γειτονιά τους. Για άλλους είναι ο χώρος που περιβάλλει ολόκληρη την γη. Ωστόσο, το περιβάλλον δεν αφορά μόνο σε ότι μας περιβάλλει άμεσα, αλλά και σε ότι καλύπτει ολόκληρο τον τόπο μας και τον πλανήτη με τα είδη, τα πετρώματα, το έδαφος, τους ποταμούς, τις θάλασσες, τα φυτά και τα ζώα. Όλα αυτά βρίσκονται σε μία αρμονική σχέση, που εξασφαλίζει τη λειτουργία της αλυσίδας της ζωής στην οποία ο άνθρωπος δεν είναι παρά ένας μόνο από τους συνδετικούς της κρίκους. Η μεγάλη και απότομη αύξηση του πληθυσμού σε συνδυασμό με την παράλληλη βιομηχανική ανάπτυξη δημιούργησε προβληματισμούς σχετικούς με την διατάραξη της οικολογικής ισορροπίας του φυσικού περιβάλλοντος και τον υποβιβασμό της ποιότητας ζωής των ατόμων. Κάθε ανθρώπινη δραστηριότητα, είτε πρόκειται για κοινωνική, είτε για οικονομική ή πολιτισμική εξαρτάται άμεσα από την ποιότητα των σχέσεων ανάμεσα στην κοινωνία και τον φυσικό κόσμο. Ο υποβιβασμός των παραπάνω δυο στοιχείων προκαλεί πληθώρα προβλημάτων σε οικολογικό, κοινωνικό και οικονομικό επίπεδο, πράγμα που οδήγησε στην ανάπτυξη νέων εννοιών συμπεριλαμβανομένης και αυτής της αειφόρου ανάπτυξης ως βάση στην προσπάθεια υπερκέρασης των περιβαλλοντικών προβλημάτων. Ο όρος «πράσινη ανάπτυξη» ακούγεται πολύ στις μέρες μας αλλά τι ακριβώς σημαίνει; Καταρχήν θα πρέπει να διευκρινιστεί ότι «πράσινη ανάπτυξη» αποδίδεται στα ελληνικά ο όρος «green growth», ενώ ως «αειφόρος ανάπτυξη» αποδίδεται ο όρος «sustainable development». Ο όρος αυτός growth/development έχει ευρύ περιεχόμενο και εκφράζει την αύξηση της κοινωνικής ευημερίας. Η αύξηση αυτή πρέπει να συνδυάζεται με σημαντικές μεταβολές όσον αφορά τη δομή της οικονομίας και την κατανομή του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος(αεπ), δηλαδή με σημαντικές μεταβολές του θεσμικού και τεχνολογικού πλαισίου μέσα στο οποίο παράγεται και διανέμεται το ΑΕΠ. Η οικονομική ανάπτυξη είναι μια 7

πολυδιάστατη διαδικασία, η οποία συνδέεται με σημαντικές μεταβολές στη δομή της οικονομίας, στην κοινωνική δομή, στην ποιότητα των συντελεστών παραγωγής, στις συνήθειες των ατόμων και στους θεσμούς. Σε επίπεδο διεθνών οργανισμών, ο όρος «πράσινη ανάπτυξη» εξειδικεύτηκε κατά πρώτο το 1980 από τη Διεθνή Ένωση Προστασίας της Φύσης( International Union for the Conservation of Nature), ως μία προσπάθεια συνδυασμού της οικονομικής ανάπτυξης και της διατήρησης του περιβάλλοντος, έννοιες που μέχρι τότε θεωρούνταν ασυμβίβαστες μεταξύ τους. Έλαβε όμως ευρύτερο περιεχόμενο και αναγνωρίστηκε ως παγκόσμιο ζήτημα το 1987 από την Επιτροπή των Ηνωμένων Εθνών για το Περιβάλλον και την Ανάπτυξη(World Commission on Environment and Development) στην έκθεσή της με τίτλο «Το Κοινό μας Μέλλον», την αποκαλούμενη «Έκθεση Brundtland». Η Διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για το Περιβάλλον και την Ανάπτυξη, που πραγματοποιήθηκε στο Ρίο το 1992, υιοθέτησε τη «Διακήρυξη του Ρίο για το Περιβάλλον και την Ανάπτυξη», όρισε τη πράσινη ανάπτυξη ως εκείνη την ανάπτυξη που ικανοποιεί τις ανάγκες της παρούσας γενιάς χωρίς να κάνει συμβιβασμούς ως προς την ικανότητα των μελλοντικών γενιών να ικανοποιούν τις δικές τους και πρόβαλε την πράσινη ανάπτυξη ως παγκόσμιο ιδεώδες και ως βασική έννοια που ενσωμάτωνε τρεις συνιστώσες: την κοινωνική, την οικονομική και την περιβαλλοντική, αφού αναγνωριζόταν ότι η άγνοια των αλληλεπιδράσεων μεταξύ φύσης, οικονομίας και κοινωνίας αποτελούσε βασική αιτία των παρατεταμένων αποτυχιών της πολιτικής και όσον αφορά το περιβάλλον και όσον αφορά την ανάπτυξη. Ταυτόχρονα καθορίστηκαν και οι δράσεις που θα έπρεπε να αναληφθούν, ώστε να επιτευχθούν οι στόχοι της πράσινης ανάπτυξης. Το Πρόγραμμα Δράσης της A genda 21 περιείχε οδηγίες για τη διαμόρφωση διαδικασιών λήψης αποφάσεων με στόχο τη βιωσιμότητα, δεδομένου ότι θεωρούσε πως ένα ολοκληρωμένο σύστημα περιβαλλοντικών και οικονομικών λογαριασμών θα αποτελούσε ένα πρώτο βήμα προς την κατεύθυνση της ενσωμάτωσης της βιωσιμότητας στη διαχείριση της οικονομίας. 8

Σημαντικός σταθμός σε παγκόσμιο επίπεδο για την πράσινη ανάπτυξη υπήρξε η Διάσκεψη του Γιοχάνεσμπουργκ το 2002, όπου μια δεκαετία μετά το Ρίο επαναβεβαιώθηκαν οι τρεις θεμελιώδεις συνιστώσες της πράσινης ανάπτυξης: η οικονομική, η περιβαλλοντική και η κοινωνική. Η οικονομική συνιστώσα αναφέρεται κυρίως στη διασφάλιση της διαρκούς οικονομικής μεγέθυνσης η οποία θεωρείται αναγκαία για τη συνεχή βελτίωση της κοινωνικής ευημερίας, στην αποφυγή των ακραίων ανισορροπιών μεταξύ των οικονομικών τομέων, στην προώθηση οικολογικά αποτελεσματικών προτύπων παραγωγής και κατανάλωσης και στην ικανοποίηση των βασικών αναγκών των ατόμων. Η περιβαλλοντική αναφέρεται κυρίως στο σεβασμό των ορίων του οικοσυστήματος με σκοπό τη διατήρηση της σταθερής παραγωγικής της βάσης, στη διασφάλιση της προστασίας και της ποιότητας των φυσικών πόρων(ατμόσφαιρας, γης, ωκεανών, θαλασσών, ακτών, υδατικών πόρων) ώστε να μην υφίστανται υπερεκμετάλλευση και χειροτέρευση της ποιότητάς τους και στην προστασία της βιοποικιλότητας. Η κοινωνική αναφέρεται κυρίως στηη διασφάλιση της ισότητας εντός και μεταξύ των γενεών, στην κοινωνική ένταξη και συνοχή, στην πολιτική συμμετοχή, στην κοινωνική κινητικότητα και στο σεβασμό της πολιτισμικής ποικιλομορφίας. Η οικονομική διάσταση της ανάπτυξης είναι το «μέσο» στην εξυπηρέτηση της κοινωνικής της διάστασης που είναι ο «σκοπός» της πράσινης ανάπτυξης, ενώ η περιβαλλοντική διάσταση της ανάπτυξης είναι η «βάση» της πράσινης ανάπτυξης. Εξαιτίας ορισμένων δυσχερειών, αλλά και της έλλειψης ευρύτερης συμφωνίας ως προς το ακριβές περιεχόμενο της βιώσιμης ανάπτυξης, η εκτίμηση της βιωσιμότητας της ανάπτυξης παρουσιάζει ακόμη και σήμερα πολλά προβλήματα και αδυναμίες. Το Πρωτόκολλο τον Κιότο τέθηκε σε ισχύ στις 16 Φεβρουαρίου 2005, ύστερα από την υπογραφή του από τη Ρωσία. Η εισαγωγή του Πρωτόκολλου του Κιότο στο διεθνές δίκαιο υπήρξε ένα απαραίτητο πρώτο 9

βήμα ενάντια στην αλλαγή του κλίματος. Η Συνθήκη αυτή είναι η μόνη συμφωνία παγκοσμίως για τον περιορισμό του φαινομένου του θερμοκηπίου. Οι ΗΠΑ αρνούνται συστηματικά να υπογράψουν το Πρωτόκολλο, παρόλο που αποτελούν τον μεγαλύτερο ρυπαντή παγκοσμίως. Εν συντομία το Πρωτόκολλο του Κιότο: Εφαρμόζει τη Σύμβαση-Πλαίσιο του ΟΗΕ για την Αλλαγή του Κλίματος(ϋΝΡΟΟΟ) Ορίζει δεσμευτικούς στόχους για τις μειώσεις των αερίων του θερμοκηπίου περίπου 5% κάτω από τα επίπεδα του 1990 μεταξύ 2008-2012 Συμφωνήθηκε στη Συνδιάσκεψη των μελών της Σύμβασης-Πλαίσιο τον Δεκέμβριο του 1997 στο Κιότο της Ιαπωνίας Έχει επικυρωθεί συνολικά από 168 κράτη μέχρι σήμερα. Στην ομάδα αυτή συμμετέχουν ανεπτυγμένα κράτη, των οποίων οι εκπομπές αντιστοιχούν περίπου στο 61,6% των συνολικών εκπομπών του διοξειδίου του άνθρακα Οι βιομηχανικές χώρες δεσμεύονται να μειώσουν, στη διάρκεια της περιόδου 2008-2012, τις εκπομπές των έξι αερίων του θερμοκηπίου ( ^ 2, ^ 4, Ν2θ, υδροφθοράνθρακες - ΗΡθ8, πλήρως φθοριωμένοι υδρογονάνθρακες - PFCs, εξαφθοριούχο θείο - SF6) τουλάχιστον κατά 5% σε σύγκριση με τα επίπεδα του 1990. Κάθε κράτος ανέλαβε διαφορετικό ποσοστό μείωσης εκπομπών στο πλαίσιο του γενικού στόχου. Για να επιτευχθεί ο γενικός στόχος δημιουργήθηκε μια σειρά από «ευέλικτους μηχανισμούς», όπως το Σύστημα Εμπορίας Εκπομπών, ο Μηχανισμός Καθαρής Ανάπτυξης και η από κοινού Υλοποίηση. Επίσης, κάθε χώρα μπορεί να αφαιρεί από το ποσοστό-στόχο της το ^ 2 που απορροφάται από τις λεγόμενες «καταβόθρες ^ 2», όπως είναι τα δάση και η καλλιεργήσιμη γη. 10

Συμμετοχή χωρών στο Πρωτόκολλο του Κιότο: με πράσινο χρώμα δηλώνονται οι χώρες που υπέγραψαν και επικύρωσαν το πρωτόκολλο, με κίτρινο όσες το υπέγραψαν και αναμένεται η επικύρωσή του, με μπλε οι χώρες που το υπέγραψαν αλλά δεν το επικύρωσαν και με γκρι χρώμα οι χώρες που δεν έχουν πάρει θέση. Το Πρωτόκολλο του Κιότο δεν περιέχει δεσμευτικούς στόχους για τις αναπτυσσόμενες χώρες, σε αντιδιαστολή με τις χώρες του λεγόμενου ανεπτυγμένου ή εκβιομηχανισμένου κόσμου. Ωστόσο, παροτρύνονται και αυτές να λάβουν μέτρα για τη μείωση των εκπομπών τους. Αυτό συνάδει με τη συμφωνία ότι οι εκβιομηχανισμένες χώρες, ως η κύρια πηγή του φαινομένου του θερμοκηπίου, θα πρέπει να κάνουν το πρώτο βήμα στον έλεγχο των μειώσεων. Π οιοι είναι οι ευέλικτοι μηχανισμοί του Π ρωτοκόλλου του Κιότο; Το Πρωτόκολλο του Κιότο είναι το πρώτο διεθνές νομικά δεσμευτικό έγγραφο που χρησιμοποιεί μηχανισμούς της αγοράς για την επίλυση παγκοσμίων περιβαλλοντικών προβλημάτων. 1. Εμπόριο Δικαιωμάτων Εκπομπών Αερίω ν του Θ ερμοκηπίου Το Πρωτόκολλο του Κιότο διαθέτει μηχανισμό «εμπορίου εκπομπών». Η εθνική υποχρέωση για μείωση των εκπομπών σύμφωνα με το Πρωτόκολλο καθορίζεται με βάση ένα εθνικό ανώτατο όριο εκπομπών. Αν μια χώρα δεν εκπέμψει εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου που να φθάνουν το ανώτατο όριο εκπομπών που της αναλογεί, μπορεί να πουλήσει το αχρησιμοποίητο μέρος των εκπομπών της σε κάποια άλλη χώρα που έχει ξεπεράσει το δικό της επιτρεπτό ανώτατο όριο εκπομπών. 11

2. Μ ηχανισμοί Κ αθαρής Ανάπτυξης (Clean D evelopm ent M echanism s - CDM) Νέο οικονομικό όργανο που απορρέει από το Πρωτόκολλο του Κιότο, οι Μηχανισμοί Καθαρής Ανάπτυξης προκαλούν το ενδιαφέρον ως εργαλείο για την προώθηση των τεχνολογιών του μέλλοντος. Οι CDM προτάθηκαν από τις εκβιομηχανισμένες χώρες ως μέσο για την εκπλήρωση -με μεγαλύτερη ευελιξία- των συνολικών υποχρεώσεων τους στο πλαίσιο του Πρωτοκόλλου του Κιότο. Έτσι, μια βιομηχανικά αναπτυγμένη χώρα, εκτός από την προσπάθεια μείωσης των εκπομπών στο εσωτερικό της, μπορεί να βοηθήσει στη μείωση των εκπομπών σε κάποια φτωχότερη χώρα. Οι μειώσεις που επιτυγχάνονται με αυτόν τον τρόπο και οι μειώσεις που προέρχονται από εγχώριες πολιτικές και μέτρα συμψηφίζονται και προσμετρούνται προς την επίτευξη του στόχου της βιομηχανοποιημένης χώρας. Στην αναπτυσσόμενη χώρα μένουν τα οφέλη της επένδυσης, όπως η χρήση τεχνολογιών και η μείωση των ρύπων. Οι γενικοί κανόνες που διέπουν την εφαρμογή του CDM ορίστηκαν με τη Συμφωνία του Μαρακές. Ωστόσο, οι CDM δεν έχουν αποδώσει τα αναμενόμενα επί του παρόντος. Το WWF ηγήθηκε του σχεδιασμού του Gold Standard για την εφαρμογή των CDM (ξεκίνησε τον Δεκέμβριο του 2003). Πρόκειται για ένα δυναμικό, ανεξάρτητο εργαλείο για όσους αναζητούν το σχεδιασμό προγραμμάτων με βάση την αειφόρο ανάπτυξη, που θα ωφελούν τις αναπτυσσόμενες χώρες, καθώς και τους αγοραστές δικαιωμάτων εκπομπών διοξειδίου άνθρακα. 3. Κοινή Υλοποίηση (Joint Im plem en tation - JI) Οι ανεπτυγμένες χώρες και οι χώρες που η οικονομία τους βρίσκεται σε μεταβατικό στάδιο μπορούν να εφαρμόσουν από κοινού προγράμματα μείωσης της εκπομπής αερίων θερμοκηπίου στο έδαφος της μιας χώρας και μετά να «μοιραστούν» το αποτέλεσμα αυτών των προγραμμάτων (μείωση εκπομπών) κατά την περίοδο 2008-2012. Τα προγράμματα αυτού του είδους καλούνται προγράμματα «από κοινού Υλοποίησης» (JI). 12

Διαπραγματεύσεις για το Πρωτόκολλο του Κιότο Σημειώνεται ότι οι διαπραγματεύσεις για το Πρωτόκολλο του Κιότο ήταν σκληρές, καθώς οι διάφορες χώρες είχαν διαφορετικά συμφέροντα στη διεθνή προσπάθεια επίλυσης του προβλήματος της αύξησης της παγκόσμιας θερμοκρασίας. Για παράδειγμα, περιοχές που είχαν χαρακτηριστικά ψυχρό κλίμα θα ωφελούνταν από την τάση ανόδου της μέσης θερμοκρασίας, ενώ άλλες περιοχές, οι οποίες ήταν σχετικά άνυδρες, ήταν δυνατόν να δουν την οριακά καλλιεργήσιμη γη τους να μετατρέπεται σε έρημο, γεγονός που θα είχε ως συνέπεια να μειωθεί η ικανότητά τους να παράγουν τρόφιμα. Κατά συνέπεια, δημιουργήθηκαν πολλά αντίπαλα στρατόπεδα με αποκλίνουσες απόψεις που προσπαθούσαν να τις επιβάλλουν και στα υπόλοιπα συμβαλλόμενα μέρη, κάνοντας το όλο εγχείρημα να φαντάζει ως μία εξίσωση για δυνατούς λύτες. Συγκεκριμένα, τα βασικά στρατόπεδα που δημιουργήθηκαν είναι τα εξής: Ευρωπαϊκή Ένωση: αποτελείται από 25 μέλη, τα οποία συναντιούνται κατ ιδίαν για να συμφωνήσουν σχετικά με τις κοινές θέσεις τους και αντιπροσωπεύεται από τη χώρα που έχει την προεδρία. Σημειώνεται ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι η πιο ενεργή ομάδα όσον αφορά στις διαπραγματεύσεις για την προστασία του περιβάλλοντος και πιέζει συνεχώς για τη λήψη αυστηρών μέτρων. Σημειώνεται ότι την περίοδο των διαπραγματεύσεων η Ευρωπαϊκή Ένωση αποτελούνταν από 15 κράτη μέλη, με αυτά όμως συμμάχησαν και τα 10 νέα μέλη της διεύρυνσης. «Λέσχη του Άνθρακα» ( Carbon Club ): περιλαμβάνει τις χώρες «JUSCANZ» (από τα αρχικά των χωρών Ιαπωνία, ΗΠΑ, Καναδάς, Αυστραλία, Νέα Ζηλανδία στα Αγγλικά), τις χώρες μέλη του ΟΠΕΚ, τη Ρωσία και τη Νορβηγία, στις οποίες γενικά τα συμφέροντά τους θίγονται από το Πρωτόκολλο του Κιότο (είτε επειδή θα πρέπει να μειώσουν την παραγωγή τους είτε επειδή προτείνεται η στροφή προς 13

διαφορετικά καύσιμα) και κατά συνέπεια αντιτίθενται στην καθιέρωση των δικαιωμάτων και στη λήψη αυστηρών μέτρων. Συμμαχία των Μ ικρών Νησιωτικών Κρατών (AOSIS): είναι ένας συνασπισμός περίπου 43 μικρών νησιωτικών κρατών, τα οποία είναι ιδιαίτερα ευάλωτα στην άνοδο της στάθμης της θάλασσας. Τα κράτη αυτά κινδυνεύουν να εξαφανιστούν από το χάρτη εξαιτίας του μικρού τους υψομέτρου σε σχέση με το επίπεδο της θάλασσας και επομένως απειλείται άμεσα η ίδια τους η επιβίωση. Οι χώρες της ομάδας αυτής ήταν μάλιστα οι πρώτες που πρότειναν ένα σχέδιο κειμένου κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων του πρωτοκόλλου του Κιότο ζητώντας μία μείωση στις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα της τάξης του 20% έως το 2005 σε σχέση με τα επίπεδα του 1990. Λιγότερο αναπτυγμένες χώρες: πρόκειται για 48 χώρες, οι οποίες συμμετείχαν όλο και πιο ενεργά στη διαδικασία των διαπραγματεύσεων για την αλλαγή του κλίματος, συχνά για να υπερασπιστούν τα ιδιαίτερα συμφέροντά τους και την εύθραυστη οικονομία τους, όπως για παράδειγμα την παροχή μέτρων για να μπορέσουν να προσαρμοστούν στην αλλαγή του κλίματος και να μην είναι τόσο ευάλωτες. Ομάδα των 77 (β -77): πρόκειται για εκείνες τις αναπτυσσόμενες χώρες που είναι αναδυόμενες, όπως η Ινδία και η Κίνα, που θεωρούν ότι βρίσκονται σε τροχιά ανάπτυξης και ότι είναι εις βάρος τους να δεσμευτούν να περιορίσουν τις εκπομπές τους. Η δε απαίτηση των βιομηχανικών χωρών (που είναι κυρίως υπεύθυνες για τις μεγαλύτερες εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου παγκοσμίως) να αντιμετωπιστούν επί ίσοις όροις με τις αναπτυσσόμενες χώρες τους φαίνεται άδικη και παράλογη. Τελικά στις 11 Δεκεμβρίου 1997, και υστέρα από μαραθώνιες διαπραγματεύσεις που κράτησαν 11 ήμερες, υιοθετήθηκε στη διεθνή διάσκεψη του Κιότο στην Ιαπωνία σχέδιο Πρωτοκόλλου για τις κλιματικές αλλαγές. Σύμφωνα με τις ρυθμίσεις του Πρωτοκόλλου του Κιότο, οι βιομηχανικές χώρες συνολικά υποχρεούνται να μειώσουν τις εκπομπές των αερίων του φαινομένου του θερμοκηπίου κατά 5,2% κατά μέσο όρο σε 14

σχέση με τα επίπεδα του 1990, κατά τη διάρκεια της πρώτης «περιόδου δέσμευσης», η οποία καλύπτει τα έτη 2008 έως 2012. Για τις αναπτυσσόμενες χώρες δεν καθορίζονται στόχοι ως προς τις εκπομπές. Αναφέρεται ότι προτιμήθηκε ο καθορισμός πενταετούς περιόδου δέσμευσης αντί ενός έτους στόχου για να εξομαλυνθούν οι ετήσιες διακυμάνσεις των εκπομπών αερίων που οφείλονται σε ανεξέλεγκτους παράγοντες, όπως ο καιρός. Το Μάρτιο του 2005, στη Σεούλ έγινε η Διυπουργική Διάσκεψη για το Περιβάλλον και την Ανάπτυξη στην Ασία, εκεί αναγνωρίστηκε ότι η Ασία αποτελεί την περιοχή του κόσμου που τις τελευταίες δεκαετίες γνώρισε τους υψηλότερους ρυθμούς οικονομικής ανάπτυξης και ότι οι ρυθμοί αυτοί ασκούν αυξανόμενες πιέσεις στη φέρουσα περιβαλλοντική ικανότητα των χωρών μελών της περιοχής, οι οποίες αποτελούν σοβαρότατη πρόκληση όσον αφορά την περιβαλλοντική βιωσιμότητά της. Έτσι, αποφασίστηκε να βρεθεί λύση που θα παρείχε μια αμοιβαία λύση για το περιβάλλον και την οικονομία. Η στρατηγική της πράσινης ανάπτυξης των χωρών της Ασίας διατυπώθηκε σε τρία έγγραφα που υιοθετήθηκαν από τη Διυπουργική Διάσκεψη: τη Διυπουργική Διακήρυξη για το Περιβάλλον και την Ανάπτυξη στην Ασία (Ministerial Declaration on Environment and Development in Asia) του 2005, το Περιφερειακό Πρόγραμμα Εφαρμογής για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη στην Ασία(Regional Implementation Plan for Sustainable Development in Asia) 2006-2010 και την «Πρωτοβουλία της Σεούλ για την Περιβαλλοντικά Βιώσιμη Οικονομική Ανάπτυξη (Seoul Initiative on Environmentally Sustainable Economic Growth). Τον Ιούνιο του 2009 το Συμβούλιο των Υπουργών των 30 χωρών μελών του ΟΟΣΑ (OECD Ministerial Council Meeting), στο οποίο μετείχαν και εκπρόσωποι της Χιλής, της Εσθονίας, του Ισραήλ, της Σλοβενίας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης, υπέγραψαν τη «Διακήρυξη της Π ράσινης Ανάπτυξης» (Declaration on Green Growth). Θεωρώντας ότι η ανάκαμψη από την παγκόσμια χρηματοοικονομική κρίση της περιόδου 2007-2008 15

απαιτούσε μια διαφορετική στρατηγική οικονομικής ανάπτυξης από εκείνη που οι χώρες ακολουθούσαν στο παρελθόν, οι παραπάνω χώρες διακήρυτταν ότι θα ενίσχυαν τις προσπάθειές τους να εφαρμόσουν στρατηγικές πράσινης ανάπτυξης, αναγνωρίζοντας ότι η οι έννοιες «πράσινη» («green») και «ανάπτυξη» («growth») μπορούν να μη συγκρούονται αλλά αντίθετα να συμβαδίζουν. Διακήρυτταν επιπλέον ότι θα ενθάρρυναν τις «πράσινες» επενδύσεις και τη βιώσιμη διαχείριση των φυσικών πόρων. Οι «πράσινες» επενδύσεις θα συνέβαλλαν στην ανάκαμψη της οικονομίας βραχυχρόνια και θα βοηθούσαν στην κατασκευή περιβαλλοντικά φιλικών υποδομών, οι οποίες είναι αναγκαίες για την επίτευξη της «πράσινης» οικονομίας μακροχρόνια, θεωρώντας ότι οι δημόσιες επενδύσεις θα πρέπει να είναι συνεπείς προς τη στρατηγική της βιώσιμης ανάπτυξης. Τόσο μεγάλη έμφαση έχει δοθεί από τον ΟΟΣΑ στις «πράσινες» επενδύσεις, που αναγνωρίζει ότι ο όρος «πράσινη ανάπτυξη» σημαίνει πως οι επενδύσεις στο περιβάλλον καθίστανται μια νέα πηγή οικονομικής ανάπτυξης. Επιπλέον, οι χώρες που υπέγραψαν τη Διακήρυξη καλούσαν τις χώρες μη μέλη του ΟΟΣΑ, τον ιδιωτικό τομέα, την Κοινωνία των Πολιτών και άλλους διεθνείς οργανισμούς να συνεργαστούν στενά με τον ΟΟΣΑ, σε σύμπλευση με τη Διακήρυξη και ταυτόχρονα ζητούσαν από τον ΟΟΣΑ να αναπτύξει μια «Στρατηγική Πράσινης Ανάπτυξηςς» (Green Growth Strategy)15. Η στρατηγική αυτή θα ποσοτικοποιούσε τις δυνητικές επιπτώσεις της πράσινης ανάπτυξης και θα εκτιμούσε το κόστος προσαρμογής της μετάβασης προς μια βιώσιμη οικονομία, τόσο σε εθνικό όσο και σε υπερεθνικό επίπεδο. Βασική επιδίωξη της στρατηγικής ήταν η προώθηση ενός νέου ολιστικού (ολοκληρωμένου) μοντέλου πράσινης ανάπτυξης. Γενικά, η «Στρατηγική της Πράσινης Ανάπτυξης» του ΟΟΣΑ: > Θα ανέπτυσσε ένα νέο πλαίσιο λογαριασμών ανάπτυξης, το οποίο θα λάμβανε ρητά υπόψη τις επιπτώσεις της οικονομικής ανάπτυξης στο περιβάλλον και την ευημερία. > Θα παρείχε συγκεκριμένα μέσα και προτάσεις πολιτικής που θα βοηθούσαν τις κυβερνήσεις να εξειδικεύσουν πολιτικές που θα ι6

συνέβαλλαν στην αποτελεσματικότερη μετάβαση προς μια βιώσιμη οικονομία. > Θα εξέταζε τους τρόπους με τους οποίους οι χώρες μέλη του ΟΟΣΑ θα υποστήριζαν την «πράσινη ανάπτυξη» στις αναδυόμενες οικονομίες και τις αναπτυσσόμενες χώρες. > Θα διερευνούσε τις ευκαιρίες δημιουργίας θέσεων εργασίας, δίνοντας έμφαση στην απασχόληση που θα προκαλούσε η πράσινη ανάπτυξη. Παρά τις όποιες ατέλειές της όμως η πράσινη ανάπτυξη έθεσε ζητήματα περιορισμών ή «ηθικής» της ανάπτυξης που η παραδοσιακή θεωρία της οικονομικής ανάπτυξης, αλλά και η ακολουθούμενη από τις κυβερνήσεις οικονομική πολιτική κατά κανόνα αγνοούσαν μέχρι τότε. Οι κυβερνήσεις των διαφόρων χωρών, αναπτυσσόμενων αλλά και αναπτυγμένων, επεδίωκαν τη χωρίς περιορισμούς οικονομική ανάπτυξη. Βαθμιαία άρχισε να αναγνωρίζεται ότι η χωρίς περιορισμούς αύξηση του ΑΕΠ μπορεί να διαταράξει την ισορροπία των σχέσεων ανθρώπου και περιβάλλοντος και κατά συνέπεια θα έπρεπε να μεταβληθούν τα ακολουθούμενα πρότυπα της οικονομικής πολιτικής, κυρίως με την ενσωμάτωση της περιβαλλοντικής διάστασης σε όλες τις πλευρές της πολιτικής αυτής, αλλά ιδιαίτερα στους τομείς της γεωργίας, της ενέργειας και των μεταφορών, οι οποίοι συνδέονται με πολύ σημαντικές περιβαλλοντικές επιπτώσεις. 17

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1.2: Η ΑΝΑΓΚΑΙΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΑΕΙΦΟΡΟΥ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Αν και ως όρος είναι πρόσφατος, η αειφόρος ανάπτυξη δεν είναι μία έννοια που έκανε την εμφάνισή της στην εποχή μας. Ο όρος αειφορία (που προέρχεται από την δασοπονία) είναι καθιερωμένος από τις αρχές του 19ου αιώνα και σημαίνει την ρύθμιση της εκμετάλλευσης του δάσους για να επιφέρει σε κάποιο χρονικό διάστημα συνεχή και σταθερή ποσότητα προϊόντων. Με τον καιρό, όμως, η αειφορία έχασε την στενή επιστημονική της σημασία και συνάφεια με τα δασικά οικοσυστήματα και μετατράπηκε σε μοντέλο διαχείρισης όλων των φυσικών οικοσυστημάτων και των ανανεώσιμων φυσικών πόρων (Αθανασάκης & Κουσούρης, 1999) Σύμφωνα με τον Harris (2000) οι δομές της επεκτατικής και αποικιακής δύναμης που κυριαρχούσαν στον κόσμο το δέκατο ένατο αιώνα έως τις αρχές του εικοστού δεν συνετέλεσαν σημαντικά στην οικονομική και κοινωνική πρόοδο. Κυρίαρχο στοιχείο ήταν ο εφοδιασμός σε πρώτες ύλες και φθηνή εργασία. Ο άνθρωπος τότε κατείχε τον πιο ισχυρό συνδυασμό σε γνώση, εργαλεία και πόρους, στοιχεία απαραίτητα για τη δημιουργία μιας νέας μορφής κοινωνίας από την οποία, όμως, απουσίαζαν δύο βασικά στοιχεία: η ρεαλιστική και μακροπρόθεσμη πτυχή που θα μπορούσε να οδηγήσει την ανθρωπότητα σε μια ισορροπημένη κοινωνία και η ανθρώπινη θέληση για την επίτευξη του σκοπού. Η ανάγκη για πράσινη ανάπτυξη δεν ήταν επιβεβλημένη. Οι αργοί ρυθμοί ανανέωσης του περιβάλλοντος άφηναν αρκετό χρόνο ανταπόκρισης, αντίδρασης και ελιγμών στα άτομα. Πιθανές απειλές στην βιωσιμότητα ενός συστήματος απαιτούσαν προσοχή μόνο όταν οι αλλαγές που επέφερε ο άνθρωπος άρχιζαν να πλησιάζουν την ταχύτητα με την οποία το οικοσύστημα μπορούσε επαρκώς να ανταποκριθεί. Αν, όμως, ο ρυθμός αλλαγής υπερκάλυπτε την ικανότητα ανταπόκρισης του συστήματος τότε αυτό έχανε την ζωτικότητα και κατά συνέπεια την βιωσιμότητά του (Bossel, 1999). 18

Η αλόγιστη υπερεκμετάλλευση των φυσικών πόρων διατάραξε το περιβάλλον πλήττοντας και τον ίδιο τον άνθρωπο, ο οποίος βρίσκεται άρρηκτα συνδεδεμένος με αυτό. Η βιωσιμότητα του ανθρώπινου είδους άρχισε να απειλείται από παράγοντες, όπως η δυναμική της τεχνολογίας, της οικονομίας και η αύξηση του πληθυσμού που επιτάχυναν την περιβαλλοντική και κοινωνική συχνότητα αλλαγής που σε συνδυασμό με τη κρατική αδράνεια, μείωσαν την ικανότητα ανταπόκρισης (Αραβαντινός, 1997) Τη δεκαετία του 1960 και 1970 έκδηλη ήταν η ανησυχία για την καταστροφή του περιβάλλοντος, ενώ στις αρχές της δεκαετίας του 8ο στις Ηνωμένες Πολιτείες η έννοια της πράσινης ανάπτυξης εμφανίστηκε επιτακτικά συμπίπτοντας με τις αλλαγές που επέφεραν οι κοινωνικοπολιτικές δυνάμεις που συγκροτούσαν το τότε οικολογικό κίνημα. Αυτή η αλλαγή σηματοδότησε και τη μετεξέλιξη του οικολογικού λόγου, ο οποίος μέχρι εκείνη την εποχή περιοριζόταν στα όρια του προτύπου της κυρίαρχης ανάπτυξης, καθώς ενστερνιζόταν την οικο-κεντρική θεώρηση για την διατήρηση του περιβάλλοντος υιοθετώντας με αυτό τον τρόπο αμυντική στάση απέναντι στην ανθρώπινη δραστηριότητα. Σύμφωνα με τον Jacobs(l997), τα κινήματα εκείνης της εποχής αποδέχονταν το γεγονός ότι η προστασία του περιβάλλοντος απαιτεί ουσιώδεις αλλαγές συνδεδεμένες με οικονομικούς παράγοντες και τους άξονες της κυβερνητικής πολιτικής, διαφωνούσε ωστόσο με το ότι αυτή μπορεί να ταυτιστεί με την οικονομική ανάπτυξη στο παγκόσμιο κεφαλαιοκρατικό σύστημα. Υπό την έννοια αυτή η πράσινη ανάπτυξη είναι μια «ιστορική συμφωνία» ανάμεσα στην ιδεολογία του καπιταλισμού και της περιβαλλοντικής κριτικής που προωθεί την εξέλιξη του περιβαλλοντικού λόγου η οποία χρησιμοποιήθηκε κατά κόρον από τις κυβερνήσεις, τις επιχειρήσεις και τους περιβαλλοντικούς οργανισμούς. Στην διάρκεια των τελευταίων δεκαετιών οι επιστήμονες παρουσίασαν μελέτες που έδειχναν την ολοένα αυξανόμενη περιβαλλοντική κρίση και που οδήγησαν στη βαθμιαία συνειδητοποίηση του ότι η ανθρώπινη ανάπτυξη δεν πρέπει να έρχεται σε σύγκρουση με το περιβαλλοντικό 19

«γίγνεσθαι». Η ευρέως διαδεδομένη άποψη ότι τα πάντα είναι δυνατά αν διαθέτουμε «αρκετή ενέργεια και τεχνολογία» άρχισε να αμφισβητείται όταν διαπιστώθηκε η περιορισμένη αντοχή των φυσικών κύκλων του περιβάλλοντος και η εμφάνιση απρόβλεπτων κινδύνων στον τομέα της τεχνολογίας. 20

Κ Ε Φ Α Λ Α ΙΟ 2: Α Ν Α Ν Ε Ω Σ ΙΜ Ε Σ Π Η Γ Ε Σ Ε Ν Ε Ρ Γ Ε ΙΑ Σ Οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (ΑΠΕ) είναι μορφές εκμεταλλεύσιμης ενέργειας που προέρχονται από διάφορες φυσικές διαδικασίες, όπως ο άνεμος, η γεωθερμία, η κυκλοφορία του νερού και άλλες. Ως «ανανεώσιμες πηγές» Κράτη θεωρούνται γενικά οι εναλλακτικές των παραδοσιακών πηγών ενέργειας (π.χ. του πετρελαίου ή του άνθρακα), όπως η ηλιακή και η αιολική. Ο χαρακτηρισμός «ανανεώσιμες» είναι κάπως καταχρηστικός, μιας και ορισμένες από αυτές τις πηγές, όπως η γεωθερμική ενέργεια δεν ανανεώνονται σε κλίμακα χιλιετιών. Σε κάθε περίπτωση οι ΑΠΕ έχουν μελετηθεί ως Ποσοστό Στόχος ΑΠΕ ΑΠΕ στην στην τελική τελική κατανάλωση κατανάλωση ενέργειας το ενέργειας το 2020 2 0 0 5 Σουηδία 39,8% 49% Φιλανδία 28,5% 38% Αυστρία 23,3% 34% Εσθονία 18% 25% Δανία 17% 30% Γαλλία 10,3% 23% Βουλγαρία 9,4% 16% Ισπανία 8,7% 20% Ελλάδα 6,9% 18% Γερμανία 5,8% 18% Ιταλία 5,2% 17% Κύπρος 2,9% 13% Βέλγιο 2,2% 13% Μ. Βρετανία 1,3% 15% λύση στο πρόβλημα της αναμενόμενης εξάντλησης των (μη ανανεώσιμων) αποθεμάτων ορυκτών καυσίμων. Τελευταία από την Ευρωπαϊκή Ένωση, αλλά και από πολλά μεμονωμένα κράτη, υιοθετούνται νέες πολιτικές για τη χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, που προάγουν τέτοιες εσωτερικές πολιτικές και για τα κράτη μέλη. Οι ΑΠΕ αποτελούν τη βάση του μοντέλου οικονομικής ανάπτυξης της πράσινης οικονομίας και κεντρικό σημείο 21

εστίασης της σχολής των οικολογικών οικονομικών, η οποία έχει κάποια επιρροή στο οικολογικό κίνημα. Οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας χρησιμοποιούνται είτε άμεσα (κυρίως για θέρμανση) είτε μετατρεπόμενες σε άλλες μορφές ενέργειας (κυρίως ηλεκτρισμό ή μηχανική ενέργεια). Υπολογίζεται ότι το τεχνικά εκμεταλλεύσιμο ενεργειακό δυναμικό απ τις ήπιες μορφές ενέργειας είναι πολλαπλάσιο της παγκόσμιας συνολικής κατανάλωσης ενέργειας. Ειδικά στην Ελλάδα, που έχει μορφολογία και κλίμα κατάλληλο για νέες ενεργειακές εφαρμογές, η εκμετάλλευση αυτού του ενεργειακού δυναμικού θα βοηθούσε σημαντικά στην ενεργειακή αυτονομία της χώρας. Το ενδιαφέρον για τις ήπιες μορφές ενέργειας ανακινήθηκε τη δεκαετία του 1970, ως αποτέλεσμα κυρίως των απανωτών πετρελαϊκών κρίσεων της εποχής, αλλά και της αλλοίωσης του περιβάλλοντος και της ποιότητας ζωής από τη χρήση κλασικών πηγών ενέργειας. Ιδιαίτερα ακριβές στην αρχή, ξεκίνησαν σαν πειραματικές εφαρμογές. Σήμερα όμως λαμβάνονται υπόψη στους επίσημους σχεδιασμούς των ανεπτυγμένων κρατών για την ενέργεια και, αν και αποτελούν πολύ μικρό ποσοστό της ενεργειακής παραγωγής, ετοιμάζονται βήματα για παραπέρα αξιοποίησή τους. Το κόστος δε των εφαρμογών ήπιων μορφών ενέργειας πέφτει συνέχεια τα τελευταία είκοσι χρόνια και ειδικά η αιολική και υδροηλεκτρική ενέργεια, αλλά και η βιομάζα, μπορούν πλέον να ανταγωνίζονται στα ίσα παραδοσιακές πηγές ενέργειας όπως ο άνθρακας και η πυρηνική ενέργεια. Ενδεικτικά, στις Η.Π.Α. ένα 6% της ενέργειας προέρχεται από ανανεώσιμες πηγές, ενώ στην Ευρωπαϊκή Ένωση το 2010 το 25% της ενέργειας θα προέρχεται από ανανεώσιμες πηγές (κυρίως υδροηλεκτρικά και βιομάζα). 22