Θέµα: Μεταναστευτικός Νόµος 3386/2005: Επισκόπηση Τύπου και Αξιολόγηση της Επικοινωνιακής Προώθησης του µε βάση την εφαρµοσµένη επικοινωνία

Ε ΕΘΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΗΜΟΣΙΑΣ ΙΟΙΚΗΣΗΣ ΙH ΕΚΠΑΙ ΕΥΤΙΚΗ ΣΕΙΡΑ ΤΜΗΜΑ ΣΤΕΛΕΧΩΝ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΤΕΛΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Θέµα: Μεταναστευτικός Νόµος 3386/2005: Επισκόπηση Τύπου και Αξιολόγηση της Επικοινωνιακής Προώθησης του µε βάση την εφαρµοσµένη επικοινωνία Επιβλέπων: όκτορας Ανδρέας Μακρής Σπουδάστρια: Μαρία Σιαδήµα ΑΘΗΝΑ 16 Οκτωβρίου 2007

Περίληψη Ο στόχος της παρούσας εργασίας είναι η µελέτη της επικοινωνιακής προώθησης της µεταναστευτικής πολιτικής, µε αφορµή την προβολή του περιεχοµένου του νόµου 3386/2005. Για την επίτευξη του στόχου αυτού γίνεται σύντοµη περιγραφή του φαινοµένου της µεταναστευτικής πολιτικής πρώτα στην Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) και στην συνέχεια στην Ελλάδα. Ακολούθως, γίνεται επισκόπηση του ελληνικού τύπου µε εφηµερίδες όλου του πολιτικού φάσµατος σε βάθος 2 χρόνων µε αυτόν τον τρόπο καταγράφονται µε σαφήνεια οι αντιδράσεις (θετικές και αρνητικές) και οι προβληµατισµοί των διαφόρων µερίδων της ελληνικής κοινωνίας σε σχέση µε τον εν λόγω νόµο και την εφαρµογή του. Επιχειρείται, επίσης, η σκιαγράφηση της προσπάθειας που καταβλήθηκε από τους υπεύθυνους φορείς για την ενηµέρωση και παροχή πληροφόρησης σχετικά µε τον νόµο αυτό και η αξιολόγηση της µε κριτήριο συγκεκριµένους δείκτες της εφαρµοσµένης επικοινωνίας. Τέλος, µε βάση όλα τα παραπάνω συνάγονται γενικά συµπεράσµατα σχετικά µε τον νόµο 3386/2005, την εφαρµογή του και την µεταναστευτική πολιτική στην Ελλάδα. Για την τεκµηρίωση της εργασίας χρησιµοποιήθηκαν πρωτογενείς και δευτερογενείς πηγές που αξιοποιήθηκαν µε τη µέθοδο της συγκριτικής ανάλυσης. Επιτακτική κρίθηκε και η χρήση της τεχνικής ποιοτικής έρευνας για την καταγραφή απόψεων διοικητικών στελεχών σε φορείς υπεύθυνους για το σχεδιασµό και την εφαρµογή της µετανάστευσης, εκπροσώπων ΜΚΟ που δραστηριοποιούνται στον τοµέα, και ΜΜΕ (κυρίως εφηµερίδων) που απευθύνονται σε µετανάστες. Οι συνεντεύξεις που πραγµατοποιήθηκαν ήταν ανοικτές και βασισµένες σε συγκεκριµένο ερωτηµατολόγιο. Λέξεις - Κλειδιά: ν. 3386/2005, νοµιµοποίηση, µεταναστευτική πολιτική, µετανάστες, ΜΜΕ, εφαρµοσµένη επικοινωνία, ΥΠΕΣ Α, ΙΜΕΠΟ, δίαυλοι επικοινωνίας, διαβούλευση, αξιολόγηση 2

Abstract This paper constitutes a critical survey of the quality of the communication aspects involved in the implementation of the 3386/2005 Immigration Bill concerning the regularization of immigrants in Greece. The first part provides a brief account of migration, as well as a description of the existing legal framework. In the second part, it examines how the aforementioned Immigration Bill was presented in five Greek newspapers over a period of two years. In the third part it defines the appropriate methods and tools involved in a communication campaign and then uses them to assess the latter with reference to the implementation of the 3386/2005 Immigration Bill. Finally, it challenges the political contexts in which immigration policy takes place in Greece. Key Words: 3386/2005 Immigration Bill, Mass Media, communication planning, immigration policy, regularization, communication channels, assessment, consultation. 3

Ευχαριστίες Η παρούσα εργασία οφείλει πολλά στη συµβολή κάποιων ανθρώπων. Καταρχήν, θα ήθελα να ευχαριστήσω όλους τους συνεντευξιαζόµενους: Αλέξανδρο Ζαβό (Ινστιτούτο Μεταναστευτικής Πολιτικής), Παναγιώτα Ρούµπου (ΚΕΠ Αλλοδαπών ήµου Αθηναίων), Άντλα Σασάτη ( Ελληνικό Φόρουµ Μεταναστών), Μίλτο Παύλου (Ελληνική Ένωση για τα ικαιώµατα του Ανθρώπου), Βασίλη Χρονόπουλο (Ελληνοαλβανικός Σύλλογος Φιλίας «Σωκράτης») Γιώργο Αλεβυζάκη και Ελένη Σταµούλη (ΓΣΕΕ και ΕΚΑ), Laci Sonila ( αλβανική εφηµερίδα Gazeta e Athinës), Μόνικα Κεχαγιά (ρουµανική εφηµερίδα Curielul Atenei), Inga Ampgkarova (ρωσική εφηµερίδα Omonia). Επίσης, ευχαριστώ τους Κώστα Παπαδηµητρίου (Συνήγορος του Πολίτη) και Παναγιώτη Ζαρίφη (ΥΠΕΣ Α) για τις πολύτιµες πληροφορίες σχετικά µε τη µεταναστευτική πολιτική στην Ελλάδα. Στη συνέχεια, οφείλω ένα µεγάλο ευχαριστώ στον επιβλέποντα καθηγητή µου ρα Ανδρέα Μακρή για τις εποικοδοµητικές συζητήσεις, τις διαφωτιστικές υποδείξεις και τις ενδελεχείς διορθώσεις. Τέλος, ευχαριστώ την οικογένειά µου και τους φίλους µου για τη στήριξη και την υποµονή τους. 4

ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ 1.1. Εισαγωγή... 5 1.2. Μετανάστευση Θεωρητικές Προσεγγίσεις. 6 1.3. Ευρωπαϊκό Πλαίσιο...... 9 1.4. Εθνικό Πλαίσιο... 10 2. Επισκόπηση Τύπου σχετικά µε την Υποδοχή και το Σχολιασµό του Μεταναστευτικού Νόµου 3386/2005 σε Πέντε Ελληνικές Εφηµερίδες... 14 2.1. Η Περίοδος Πριν την Ψήφιση του Νόµου.... 16 2.2. Η Περίοδος Μετά την Ψήφιση του Νόµου... 23 2.3. Καταγραφή Στάσης Κοµµάτων Πριν και Μετά την Ψήφιση του 3386/2005... 28 2.3.1. Στάση Κοµµάτων σε Σχέση µε ικαίωµα Ψήφου Μεταναστών...... 31 2.4. Συµπεράσµατα Επισκόπησης Ελληνικού Τύπου. 33 3.1. Εισαγωγή Παρουσίαση των Συνεντευξιαζοµένων..... 37 3.2. Μεταναστευτική Πολιτική και Αρµόδιοι Φορείς. 39 3.3. ιαβούλευση.. 41 3.3.1. ιαβούλευση και Επικοινωνία µέσα στον Οργανισµό : Θεωρία και Πράξη... 41 3.3.2. ιαβούλευση µε Ενδιαφερόµενους Φορείς: Θεωρία και Πράξη. 45 4. Κοινό έκτης της Επικοινωνιακής Εκστρατείας.... 49 4.1. Ενδεδειγµένος Τρόπος Επιλογής ίαυλων Επικοινωνίας µε Εθνοτικές Οµάδες. 50 4.2. Είδος της Πληροφορίας και Χρονισµός... 51 4.3. Η Επιλογή του Κατάλληλου Καναλιού. 52 4.3.1. Φυλλάδια και Έντυπο Ενηµερωτικό Υλικό.. 53 4.3.2. ελτία τύπου, Συνεντεύξεις, Συνεντεύξεις Τύπου... 56 4.3.3.Τηλεόραση..... 57 4.3.4. Τύπος....... 58 4.3.5. ιαδίκτυο 61 4.4. Ανάδραση... 64 4.5. Αξιολόγηση...... 65 4.6. Συµπεράσµατα - Εγγενείς Περιορισµοί στην Επικοινωνία σχετικά µε την Προώθηση του 3386/2005.. 68 4.7. Γενικά Συµπεράσµατα... 71 5.1. Βιβλιογραφία....... 74 Παράρτηµα... 80 5

1.1.Εισαγωγή Ο στόχος της παρούσας εργασίας είναι η µελέτη της επικοινωνιακής προώθησης της µεταναστευτικής πολιτικής, µε αφορµή την προβολή του περιεχοµένου του νόµου 3386/2005. Με αυτό τον τρόπο η γράφουσα φιλοδοξεί να διερευνήσει και να καταδείξει τη σηµασία της επικοινωνίας ως µέσου επίτευξης δηµόσιας πολιτικής και συγκεκριµένα της µεταναστευτικής. Για την επίτευξη του στόχου αυτού στο πρώτο µέρος της εργασίας παρατίθεται ιστορικό της µετανάστευσης στην Ελλάδα και αναλύονται οι αιτίες του φαινοµένου. Στη συνέχεια, καταγράφεται λεπτοµερώς το νοµοθετικό πλαίσιο γύρω από τη µετανάστευση τόσο στην ΕΕ όσο και στην Ελλάδα, µε ιδιαίτερη µνεία στο ν. 3386/2005. Ακολούθως, γίνεται επισκόπηση του ελληνικού τύπου µε εφηµερίδες όλου του πολιτικού φάσµατος σε βάθος 2 χρόνων. Η επισκόπηση διαιρείται σε δύο περιόδους, πριν και µετά την ψήφιση του νόµου, ενώ υπάρχει και µία κατηγορία που καλύπτει και τις δύο, αυτή της στάσης των κοµµάτων απέναντι στον νόµο µε υποκατηγορία τις θέσεις τους σχετικά µε την παραχώρηση δικαιώµατος ψήφου στους µετανάστες. Έτσι, καταγράφονται µε σαφήνεια οι αντιδράσεις (θετικές και αρνητικές) και οι προβληµατισµοί των διαφόρων µερίδων της ελληνικής κοινωνίας σε σχέση µε τον εν λόγω νόµο και την εφαρµογή του. Στο τρίτο µέρος επιχειρείται η σκιαγράφηση της προσπάθειας που καταβλήθηκε από τους υπεύθυνους φορείς για την ενηµέρωση και παροχή πληροφόρησης σχετικά µε τον νόµο αυτό και η αξιολόγησή της µε κριτήριο συγκεκριµένους δείκτες της εφαρµοσµένης επικοινωνίας, όπως η διαβούλευση, η χρήση των κατάλληλων καναλιών, η ανάδραση και η αξιολόγηση. Εξετάζεται το έντυπο και ηλεκτρονικό υλικό και παρουσιάζονται τα αποτελέσµατα έρευνας του αντίκτυπου της επικοινωνιακής προώθησης του νόµου µέσω συνεντεύξεων µε διοικητικά στελέχη φορέων υπεύθυνων για το σχεδιασµό και την εφαρµογή της µετανάστευσης, µε εκπροσώπους ΜΚΟ που δραστηριοποιούνται στον τοµέα, και ΜΜΕ (κυρίως εφηµερίδες) που απευθύνονται σε µετανάστες. 6

Στο τέταρτο µέρος, αξιολογείται η προσπάθεια παροχής πληροφόρησης σχετικά µε τον ν. 3386/2005. και συνάγονται γενικά συµπεράσµατα για την µεταναστευτική πολιτική στην Ελλάδα. Τέλος, ακολουθεί παράρτηµα όπου επισυνάπτονται οι αποµαγνητοφωνήσεις των συνεντεύξεων και κάποια ενηµερωτικά φυλλάδια σχετικά µε την προσπάθεια ενηµέρωσης για το νόµο. 1.2. Μετανάστευση Θεωρητικές Προσεγγίσεις Η µετανάστευση σίγουρα δεν αποτελεί καινούργιο φαινόµενο. Ειδικά για την Ελλάδα υπολογίζεται ότι µεταξύ 1951 και 1981, 12 % του ελληνικού πληθυσµού µετανάστευσε κυρίως στην Γερµανία, στη Γαλλία και στο Βέλγιο. 1 Τα πλεονεκτήµατα για τη χώρα ήταν σηµαντικά: αντιµετώπιση της δοµικής ανεργίας, σταθεροποίηση της οικονοµίας µέσω των εµβασµάτων και κεφαλαιοποίηση δεξιοτήτων που θα µπορούσαν να χρησιµοποιηθούν στην ελληνική βιοµηχανία. Το βασικό χαρακτηριστικό αυτής της µεταναστευτικής ροής ήταν ο προσωρινός της χαρακτήρας, εφόσον οι µετανάστες διέµεναν για συγκεκριµένο χρονικό διάστηµα σε χώρες της Βόρειας Ευρώπης και επέστρεφαν στην Ελλάδα, χωρίς, όµως, τελικά να έχουν αποκτήσει κάποιες ειδικές δεξιότητες εξαιτίας του ταιηλορισµού 2 της βαριάς βιοµηχανίας της Ευρώπης. 3 εδοµένου ότι η µετανάστευση έχει ρευστό και διεθνικό χαρακτήρα, οι αιτίες της είναι πολυπαραγοντικές. Μία από τις πιο δηµοφιλείς θεωρίες που την εξηγεί βασίζεται στο νόµο της προσφοράς ( προώθησης από την χώρα προέλευσης) και ζήτησης (έλξης από τη χώρα εισδοχής). 4 ραµατικές αλλαγές, όπως η πτώση της Σοβιετικής Ένωσης και η δηµιουργία νέων 1 Sapelli, Giulio, Southern Europe Since 1945 - Tradition and Modernity in Portugal, Spain, Italy, Greece and Turkey (London and New York: Longman, 1995),σελ.. 32, 36-37 και King, Russell, Population Mobility: Emigration, Return Migration and Internal Migration, in Allan Williams (ed.), Southern Europe Transformed- Political and Economic change in Greece, Italy, Portugal, and Spain (London: Harper and Row, Publishers, 1984), σελ. 155-156. 2 Ο όρος ταιηλορισµός (taylorism), προέρχεται από τον Fred Taylor, τον πατέρα του βιοµηχανικού µάνατζµεντ. Ο Taylor χώρισε κάθε χειρωνακτικό έργο σε διακριτά µέρη, καθένα από το οποίο εκτελούνταν σε συγκεκριµένο χρόνο µόνο από ένα εργάτη. Με αυτόν τον τρόπο αυτοµατοποίησε τη χειρωνακτική εργασία και αύξησε την παραγωγή. 3 ό.π. 4 Η λεγόµενη push and pull theory. 7

κρατών, η επανένωση της Γερµανίας αλλά και η διάλυση της Γιουγκοσλαβίας, ο εµφύλιος πόλεµος και ο βοµβαρδισµός του Κοσόβου το 1998, οδήγησαν στην µετακίνηση πληθυσµών προς εύρεση ενός καλύτερου µέλλοντος. Από δηµογραφική άποψη, ο υψηλός δείκτης γονιµότητας µεσογειακών χωρών εκτός ΕΕ, σε συνδυασµό µε πολιτική και οικονοµική αστάθεια, εξηγούν την προθυµία των λαών αυτών να µετακινηθούν σε µεσογειακές χώρες ανήκουσες στην ΕΕ, όπως η Ελλάδα. 5 Κατά τη διάρκεια των δεκαετιών 70-80, στην Ελλάδα, εκτός από κάποιους πρόσφυγες και αιτούντες άσυλο, βρίσκονταν περί τους 50.000 µετανάστες από την Πολωνία, Αφρική, Αίγυπτο και την Νότια Ασία µε νόµιµες άδειες εργασίας. 6 Στις αρχές, όµως, της δεκαετίας του 90 η Ελλάδα έγινε σε πολύ λίγο χρονικό διάστηµα χώρα υποδοχής µεταναστών, γεγονός που ευνόησε τη δηµιουργία δικτύων εµπορίας ανθρώπων (trafficking), αύξησε τα ποσοστά παραβατικότητας, ενώ παρατηρήθηκαν ξενοφοβικές και ρατσιστικές αντιδράσεις από µερίδα του ελληνικού πληθυσµού. 7 Με βάση την απογραφή του 2001, οι αλλοδαποί αριθµούν 791.091 άτοµα σε σύνολό 10.964.020, αποτελώντας περίπου 7.5 % του πληθυσµού της χώρας, ενώ, σύµφωνα µε άλλες πηγές, το ποσοστό αυτό φτάνει το 10%. 8 Από αυτούς, 47.000 είναι πολίτες της ΕΕ, εµπίπτοντας, συνεπώς, σε διαφορετικό νοµικό καθεστώς από τους µετανάστες που προέρχονται από τρίτες χώρες (εκτός ΕΕ). 9 Ο δηµόσιος διάλογος για τη µεταναστευτική πολιτική αναδεικνύει ως κοµβικό ζήτηµα την ένταξη των µεταναστών στην ελληνική κοινωνία µε στόχο την µετουσίωσή της σε απτές πολιτικές. Η ένταξη χαρακτηρίζεται ως αµφίδροµη διαδικασία που συνεπάγεται την αµοιβαία προσαρµογή των 5 King, Russell, Fielding, Anthony., and. Black, Richard, The International Migration Turnaround in Southern Europe, in R. King and R. Black (eds.), Southern Europe and the New Migrations (Sussex: Sussex Academic Press, 1997), σελ.8. 6 Fakiolas, Rossetos, Migration and Unregistered Labour in the Greek Economy, in R. King, G. Lazaridis and C. Tsardanidis (eds.), Eldorado or Fortress? Migration in Southern Europe (London: Macmillan Press ltd., 2000), σελ. 59. 7 Stamatopoulou, Εlsa. Migrant Workers and Human Rights: A UN Perspective, in Vangelis Kyriakopoulos (ed.), Olympia IV: Human Rights in the 21 st Centrury, Migrants and Refugees, Human Rights Defence Centre, (Athens-Komotini: Ant.N. Sakkoulas Publishers, 2004), σελ. 141. 8 www.statistics.gr και Pavlou Miltos, Avramopoulou Irini and Karakatsanis Leonidas, Greece, in Niessen, Jan, Schibel, Yongmi, Thompson, Cressida (eds.), Current Immigration Debates in Europe: A Publication of the European Migration Dialogue, (Brussels: Migration Policy Group, September 2005), σελ. 2. 9 ό.π. 8

µεταναστών, αλλά και των πολιτών της χώρας υποδοχής. 10 Υπάρχουν δύο βασικές «σχολές» ένταξης ή «καθεστώτα ενσωµάτωσης»: σύµφωνα µε το πρώτο, ο στόχος είναι η απόλυτη αφοµοίωση του ατόµου (ο «ξένος γίνεται αποδεκτός όταν η πολιτισµική διαφορετικότητα του δεν είναι ορατή») 11, µε τελική «επιβράβευση» τη χορήγηση ιθαγένειας. 12 Σύµφωνα µε το δεύτερο καθεστώς ενσωµάτωσης, οι µετανάστες απολαµβάνουν ίδια δικαιώµατα µε τους γηγενείς, είτε διαθέτουν είτε όχι την ιθαγένεια του κράτους στο οποίο διαβιούν. 13 Ο Martin Baldwin-Edwards αναφέρεται σε µία διαφορετική προσέγγιση της εξέλιξης της ένταξης προτείνοντας τρία διαφορετικά στάδια: το πρώτο στάδιο («στέγη και απασχόληση») περιλαµβάνει θέµατα νόµιµης διαµονής, αγορά εργασίας και στέγασης. 14 Το δεύτερο στάδιο 15 («οικογενειακή συνένωση και εγκατάσταση») σχετίζεται µε θεµατικές όπως αυτές της παιδείας, υγείας, κοινωνικών υπηρεσιών και κοινωνικής ένταξης, ενώ το τρίτο («σχηµατισµός εθνικών κοινοτήτων και/ή αφοµοίωση») αφορά στην κτήση ιθαγένειας και πολιτικών δικαιωµάτων, καθώς και στην ανεκτικότητα απέναντι στο διαφορετικό από την κοινωνία-δέκτη. 16 Αυτούς τους δείκτες θα χρησιµοποιήσουµε στο τέλος της µελέτης για να αποφανθούµε περί της ορθότητας της επικοινωνιακής πολιτικής για την προώθηση του νόµου 3386/2005 και, συνακόλουθα, να διαπιστώσουµε σε ποιο στάδιο ένταξης βρίσκεται η Ελλάδα. 10 Turton,Davis and Gonzalez, Julia, Immigration in Europe, Issues, Policies and Case Studies, (Bilbao :University of Deusto, 2003), σελ. 20. 11 ό.π., σελ. 21. 12 Παύλου, Μίλτος, «Οι Μετανάστες Σαν κι Εµάς : Όψεις της Απόκρισης στο Μεταναστευτικό Φαινόµενο στην Ελλάδα και την Ευρώπη», στο Παύλου Μίλτος και Χριστόπουλος ηµήτρης (επιµ.), Η Ελλάδα της Μετανάστευσης: Κοινωνική Συµµετοχή, ικαιώµατα και Ιδιότητα του Πολίτη, (Αθήνα: Εκδόσεις Κριτική, 2004), σελ. 55-56. 13 Ό.π. 14 Baldwin-Edwards, Martin, Η Ένταξη των Μεταναστών στην Αθήνα:, είκτες Ανάπτυξης και Στατιστικές Μέθοδοι Μέτρησης, σελ 17-22, www.mmo.gr/pdf/publications/mmo_working_papers/migrants_in_greece_report_grk.pdf, 15 ό.π. 16 ό.π. 9

1.3.Ευρωπαϊκό Πλαίσιο Οι δηµόσιες πολιτικές δεν σχεδιάζονται σε κοινωνικό, πολιτικό και διεθνές limbo, αλλά τείνουν να παρακολουθούν διεθνείς εξελίξεις. Η ευρωπαϊκή µεταναστευτική πολιτική ξεκινά µε τη Συµφωνία Schengen που αφορούσε στην κατάργηση του ελέγχου των συνόρων, ενώ µε τη Συνθήκη του Amsterdam εντάσσεται στους κοινοτικούς τοµείς πρωτοβουλίας από το Μάιο του 2004. 17 Σηµαντικές πρωτοβουλίες αποτέλεσαν το Πρόγραµµα Tampere 1999-2004, που καθόριζε την ίση µεταχείριση πολιτών από τρίτες χώρες, τη διαχείριση των µεταναστευτικών ροών, την κοινή πολιτική ασύλου στην ΕΕ και τις συµφωνίες µε χώρες αποστολής προσφύγων. 18 Στη Σύνοδο Κορυφής του Laaken υιοθετήθηκε η «ρήτρα εµπιστοσύνης», η οποία δέσµευε τα κράτη µέλη να µην ψηφίζουν νοµοθετήµατα που αντιβαίνουν στις προτάσεις της ΕΕ στο θέµα του ασύλου και της µετανάστευσης. 19 Το 2003, η µετανάστευση χαρακτηρίστηκε ως κοινή ευθύνη του τοµέα Κοινωνικών Υποθέσεων-Εργασίας και ικαιοσύνης-εσωτερικών Υποθέσεων. 20 Επίσης, στο Πρόγραµµα Hague 2004-2009 εντοπίστηκαν πέντε τοµείς προεξάρχουσας σηµασίας: κοινή πολιτική ασύλου, αντικανονική µετανάστευση 21, ενσωµάτωση, νόµιµη µετανάστευση και δικαστική συνεργασία. 22 Παράλληλα, υιοθετήθηκαν σηµαντικές οδηγίες για την διασφάλιση της ίσης µεταχείρισης ανεξαρτήτως φυλετικής ή εθνικής καταγωγής, για τους επί µακρόν διαµένοντες, καθώς και για την οικογενειακή επανένωση. 23 Βέβαια, ο τρόπος χάραξης της µεταναστευτικής πολιτικής κάθε κράτους και υιοθέτησης των ευρωπαϊκών προτάσεων συνδέεται άρρηκτα µε 17 Τριανταφυλλίδου, Άννα, Ελληνική Μεταναστευτική Πολιτική: Προβλήµατα και Κατευθύνσεις,( Αθήνα: Ελληνικό Ίδρυµα Ευρωπαϊκής και Εξωτερικής Πολιτικής ΕΛΙΑΜΕΠ. εκέµβριος 2005), σελ. 38. και Geddes, Andrew and Niessen, Jan, European Civic Citizenship and Inclusion Index (Brussels: British Council Brussels, Foreign Policy Centre and Migration Policy Group, 2005) σελ. 6. http://www.britishcouncil.org/brussels-europeancivic-citizenship-and-inclusion-index.pdf 18 ό.π. 19 ό.π., σελ 7. 20 ό.π. 21 Mετάφραση του πρωτότυπου όρου irregular migration. Αυτήν την µετάφραση προκρίνει και ο Γεώργιος Κατρούγκαλος στο Κατρούγκαλος, Γεώργιος, Νοµικές, Θεσµικές και ιοικητικές ιαστάσεις του Καθεστώτος Εισόδου και Παραµονής Μεταναστών στην Ελλάδα. Προκλήσεις και Προοπτικές Βελτίωσης. Μελέτη Συµβατότητας του Ελληνικού και του Ευρωπαϊκού Θεσµικού Πλαισίου, (Αθήνα:Κέντρο Ευρωπαϊκού Συνταγµατικού ικαίου (Κ.Ε.Σ..) Ίδρυµα Θεµιστοκλή και ηµήτρη Τσάτσου για το Ινστιτούτο Μεταναστευτικής Πολιτικής, Νοέµβριος 2004), σελ. 18. http://www.imepo.gr/documents/meletikesd_002.pdf 22 Geddes, σελ. 7. 23 ό.π. σελ. 6. 10

την εµπειρία της κάθε χώρας σε τοµείς όπως ο σχεδιασµός, η εφαρµογή και αξιολόγηση της µετανάστευσης, ενώ εξαρτάται, επίσης, από τις οικονοµικές, πολιτικές και κοινωνικές συνθήκες που επικρατούν στη χώρα υποδοχής αλλά και προέλευσης. Στις περισσότερες, πάντως, περιπτώσεις γίνεται διάκριση µεταξύ των νόµιµων και αντικανονικών 24 µεταναστών, µε την παροχή δικαιωµάτων και την δυνατότητα πιθανής ένταξης στην χώρα µόνο στους πρώτους. 25 1.4.Εθνικό Πλαίσιο Σε εθνικό επίπεδο, µέχρι το 1990, η Ελλάδα δεν διέθετε επαρκές νοµοθετικό πλαίσιο που να ρυθµίζει την µετανάστευση, εκτός από το νόµο 4310/1929, ο οποίος αναθεωρήθηκε το 1948 και καθόριζε τις µεταναστευτικές ροές. 26 Αυτός, στην συνέχεια, αντικαταστάθηκε από τον 1975/1991, που είχε τίτλο «Είσοδος, έξοδος, παραµονή, εργασία, απέλαση αλλοδαπών, διαδικασία αναγνώρισης προσφύγων και άλλες διατάξεις». 27 Ο νόµος αυτός σκοπούσε στον περιορισµό της µετανάστευσης, στην εντατικοποίηση του ελέγχου των συνόρων, την απέλαση των αντικανονικών µεταναστών, ενώ τιµωρούσε και την απασχόληση αλλά και τη διευκόλυνση εισόδου στη χώρα 28. Με τα προεδρικά διατάγµατα 358/1997 και 359/1997, αρχίζει η πρώτη προσπάθεια νοµιµοποίησης αντικανονικών µεταναστών, η οποία, παρά το γεγονός ότι «έπασχε από πρακτικές και διοικητικές διαδικασίες, αποτέλεσε την αφετηρία των επακόλουθων νοµιµοποιήσεων και τη βάση για τις πρώτες µελέτες των µεταναστευτικών ροών στην Ελλάδα». 29 Το 2001, ένας νέος νόµος (2910/2001) µε τίτλο «Είσοδος και παραµονή αλλοδαπών στην Ελληνική Επικράτεια. Κτήση της Ελληνικής ιθαγένειας µε πολιτογράφηση και 24 Βλέπε υποσηµείωση 19. 25 Κατρούγκαλος, σελ. 18. 26 Τριανταφυλλίδου, σελ. 21-22. 27 ό.π. 28 Παπαχαραλάµπους, Χ. «Καταστολή της Λαθροµετανάστευσης και Κατοχύρωση των Ανθρώπινων ικαιωµάτων των Οικονοµικών Μεταναστών», Εισήγηση που παρουσιάστηκε στο Επιστηµονικό συνέδριο του ΙΜΕΠΟ που οργανώθηκε µε τίτλο Μετανάστευση στην Ελλάδα: Εµπειρίες - Πολιτικές - Προοπτικές (Αθήνα: Ινστιτούτο Μεταναστευτικής Πολιτικής, 23-24 Νοεµβρίου 2006) http://www.imepo.gr/conferences-presentations-first-gr.html 29 Τριανταφυλλίδου, σελ. 24-25. 11

άλλες διατάξεις» φιλοδοξεί να παράσχει µια δεύτερη ευκαιρία νοµιµοποίησης στους αντικανονικούς µετανάστες, αλλά και να εισαγάγει ρυθµίσεις µεσοπρόθεσµου χαρακτήρα, θέτοντας παράλληλα τις προϋποθέσεις για την είσοδο αλλοδαπών µε σκοπό την εργασία ή τις σπουδές. 30 Ωστόσο, στην εφαρµογή του, ο εν λόγω νόµος αποδείχθηκε άκρως προβληµατικός, προβλέποντας περίπλοκες διοικητικές διαδικασίες για τους µετανάστες και προκαλώντας αδυναµία επεξεργασίας του όγκου των αιτήσεων από τη διοίκηση, σε τέτοιο βαθµό που, πολλές φορές, οι εκδοθείσες άδειες παραµονής είχαν ήδη λήξει όταν παραλαµβάνονταν από τον ενδιαφερόµενο. 31 Ο ν. 3386/2005 αποτελεί την τρίτη προσπάθεια νοµιµοποίησης αντικανονικών µεταναστών, και τιτλοφορείται «Είσοδος, διαµονή και κοινωνική ένταξη τρίτων χωρών στην Ελληνική Επικράτεια». Είναι η πρώτη φορά που γίνεται λόγος για κοινωνική ένταξη των µεταναστών. Στο κεφάλαιο Α, ο νοµοθέτης ορίζει τις βασικές έννοιες ( όπως «αλλοδαπός», «υπήκοος τρίτης χώρας», «ανιθαγενής» κτλ), στη συνέχεια θέτει τις γενικές προϋποθέσεις που ισχύουν για την είσοδο και διαµονή υπηκόων τρίτων χωρών στο ελληνικό έδαφος και έπειτα εκθέτει αναλυτικά τις κατηγορίες αδειών διαµονής και τους όρους χορήγησής τους. Το κεφάλαιο Ι αναφέρεται στην έννοια της οικογενειακής επανένωσης και στις διατάξεις που την επιτρέπουν (άρθρα 50-60), ενσωµατώνοντας, παράλληλα, την κοινοτική οδηγία 2003/86/ΕΚ του Συµβουλίου της ΕΕ (22 Σεπτεµβρίου 2003) σχετικά µε το δικαίωµα οικογενειακής επανένωσης. 32 Στο κεφάλαιο ΙΒ µε «τίτλο Κοινωνική Ένταξη», εισάγεται για πρώτη φορά στην ελληνική νοµοθεσία η έννοια της ένταξης, η οποία «αποσκοπεί στη χορήγηση δικαιωµάτων στους υπηκόους τρίτων χωρών, δικαιώµατα που διασφαλίζουν, αφ ενός την αναλογικώς ισότιµη συµµετοχή τους στην οικονοµική, κοινωνική και πολιτιστική ζωή της χώρας και, αφ ετέρου, 30 Για το πλήρες κείµενο του νόµου http://www.imepo.gr/pdfs/nomos%202910.pdf 31 Τριανταφυλλίδου, σελ. 25-27. και www.synigoros.gr. Χάριν οικονοµίας προτιµήθηκε µία συνοπτική παρουσίαση του εθνικού πλαισίου για τη µετανάστευση και µία κατά τι αναλυτικότερη παρουσίαση του 3386 στη συνέχεια. Επίσης, δεν συµπεριλαµβάνονται στην ανάλυσή µας τα νοµοθετήµατα που ανήκουν στην κοινή νοµοθεσία (νοµοθεσία που δεν αφορά µόνο τους αλλοδαπούς και µετανάστες), δηλαδή τον ν. 927/1979 «περί κολασµού πράξεων ή ενεργειών αποσκοπουσών εις φυλετικάς διακρίσεις» και τον ν. 3304/2005 32 Βλέπε πλήρες κείµενο της οδηγίας http://eurlex.europa.eu/smartapi/cgi/sga_doc?smartapi!celexplus!prod!docnumber&lg=el&type_doc=d irective&an_doc=2003&nu_doc=86 12

αποβλέπουν στην υποχρέωση σεβασµού των θεµελιωδών κανόνων και αξιών της ελληνικής κοινωνίας, µε παράλληλη διατήρηση της εθνικής τους ταυτότητας» (άρθρ. 65 1). Οι δράσεις της κοινωνικής ένταξης ισχύουν για όλους τους αλλοδαπούς που διαβιούν νόµιµα στη χώρα ειδικότερα για τους επί µακρόν διαµένοντες και η επιτυχία αυτών των δράσεων συναρτάται µε τη χορήγηση συγκεκριµένων δικαιωµάτων αναλόγων µε εκείνα των ηµεδαπών, ενώ αναφέρεται και στους υπηκόους τρίτων χωρών δεύτερης και τρίτης γενιάς που έχουν γεννηθεί στη χώρα (άρθρ. 65 2). Στη συνέχεια, καθορίζονται οι βασικές αρχές της κοινωνικής ένταξης στα πλαίσια του ανακοινωθέντος Ολοκληρωµένου Προγράµµατος ράσης: η αποφυγή κάθε είδους διάκρισης, η εφαρµογή της ίσης µεταχείρισης, ο σεβασµός των θεµελιωδών δικαιωµάτων των αλλοδαπών, η στήριξη και προβολή της συµβολής των τελευταίων στο κοινωνικό γίγνεσθαι, η υποβοήθηση της συνοχής των οικογενειών τους και η ενίσχυση του ρόλου τους ως εταίρων στο σχεδιασµό, την εφαρµογή και αξιολόγηση των πολιτικών κοινωνικής ένταξης (άρθρ. 66 1, 2). Στο κεφάλαιο ΙΓ που τιτλοφορείται «Καθεστώς επί µακρόν διαµένοντος» καθορίζονται τα κριτήρια απόκτησης της ιδιότητας του επί µακρόν διαµένοντα για τους προερχόµενους από τρίτες χώρες και αποτελεί την ενσωµάτωση σχετικής κοινοτικής οδηγίας 2003/109/ΕΚ του Συµβουλίου της ΕΕ (25 Νοεµβρίου 2003). 33 Τέλος, το κεφάλαιο ΙΕ αφορά στα δικαιώµατα και τις υποχρεώσεις χωρών από τρίτες χώρες. Αναφέρεται ενδεικτικά το δικαίωµά τους στην κοινωνική ασφάλιση και την κοινωνική προστασία, το δικαίωµα των κρατουµένων για ενηµέρωση και επικοινωνία, το δικαίωµα επανεισόδου στη χώρα µε εν ισχύι άδεια διαµονής, η υπαγωγή των ανηλίκων στην υποχρεωτική εκπαίδευση και η πρόσβασή τους στις δραστηριότητες της σχολικής ή εκπαιδευτικής κοινότητας (Άρθρα 71-73). 33 Βλέπε πλήρες κείµενο της οδηγίας http://eurlex.europa.eu/smartapi/cgi/sga_doc?smartapi!celexplus!prod!docnumber&lg=el&type_doc=d irective&an_doc=2003&nu_doc=109 13

Ο ν. 3386/2005 τροποποιήθηκε πρόσφατα από το ν. 3536/2007 (τίτλος: «Ειδικές ρυθµίσεις θεµάτων µεταναστευτικής πολιτικής και λοιπών ζητηµάτων αρµοδιότητας Υπουργείου Εσωτερικών, ηµόσιας ιοίκησης και Αποκέντρωσης»). 34 Η τροποποίηση αυτή θα σχολιαστεί εκτενέστερα στα τελικά συµπεράσµατα. 34 Βλέπε πλήρες κείµενο νόµου στο http://www.imepo.gr/documents/nomos3536.pdf 14

2. Επισκόπηση τύπου σχετικά µε την υποδοχή και το σχολιασµό του µεταναστευτικού νόµου 3386/2005 σε πέντε ελληνικές εφηµερίδες Σκοπός της επισκόπησης είναι η καταγραφή και ποιοτική αξιολόγηση των δηµοσιευµάτων και άρθρων γνώµης που έχουν ως θέµα τον µεταναστευτικό νόµο 3386/2005 και δηµοσιεύτηκαν σε πέντε ηµερήσιες ελληνικές εφηµερίδες, τόσο πρωινές (Καθηµερινή, Ριζοσπάστης), όσο και απογευµατινές (Ελεύθερος Τύπος, Ελευθεροτυπία,Τα Νέα). Η επισκόπηση καλύπτει χρονικά δύο ηµερολογιακά έτη, αρχίζοντας την 1-1-2005 και τελειώνοντας στις 31-12-2006, αποτυπώνοντας, συνεπώς, το κλίµα και τις αντιδράσεις πριν από την κατάθεση και ψήφιση, τις διορθωτικές αλλαγές στην συνέχεια, αλλά και τις συνέπειες της εφαρµογής του. Η επιλογή των εφηµερίδων που εξετάζονται έγινε µε γνώµονα δύο παραµέτρους, µία ποσοτική και µία ποιοτική. Η ποσοτική σχετίζεται µε τον αριθµό των πωληθέντων φύλλων των εφηµερίδων που στο σύνολό τους υπερβαίνουν το 50 %, όπερ και σηµαίνει ότι το κοινό στο οποίο απευθύνονται είναι πληθυσµιακά ευρύ και αντιπροσωπευτικό. Συγκεκριµένα, για το 2006, Η Καθηµερινή κατείχε το 46,99% και ο Ριζοσπάστης το 7,66 % των πωληθέντων φύλων της ηµερήσιας κυκλοφορίας πανελλαδικά. 35 Αντίστοιχα, στην κατηγορία των απογευµατινών εφηµερίδων, ο Ελεύθερος Τύπος είχε το 13,12%, Η Ελευθεροτυπία το 21,36 % και Τα Νέα το 24,45% της ηµερήσιας κυκλοφορίας πανελλαδικά. 36 Ποιοτικά, επιλέχθηκαν εφηµερίδες που αντικατοπτρίζουν σχεδόν ολόκληρο το φάσµα των πολιτικών τάσεων και πεποιθήσεων στην Ελλάδα, από τον Ριζοσπάστη - όργανο του Κοµµουνιστικού Κόµµατος Ελλάδος, την αριστερών αποκλίσεων Ελευθεροτυπία, την κεντροαριστερή εφηµερίδα Τα Νέα, µέχρι συντηρητικές - φιλελεύθερες, όπως Η Καθηµερινή, αλλά και σαφώς κεντροδεξιών αποκλίσεων, όπως ο Ελεύθερος Τύπος. 35 Στοιχεία από τον Σύνδεσµο Ελληνικών Εφηµερίδων Αττικής http://www.eihea.gr/default_gr.htm. 36 ό.π. 15

Η κατηγοριοποίηση της ανάλυσης δηµοσιευµάτων δεν είναι αυθαίρετη. Η Ελευθεροτυπία και ακολούθως Η Καθηµερινή είχαν τις περισσότερες δηµοσιεύσεις επί του θέµατος και κάλυψαν την ευρύτερη θεµατολογία, παρόλο που η προσέγγιση τους είναι εµφανώς διαφορετική. Στη συνέχεια ακολούθησαν τα Νέα, τα οποία φαίνεται να επικεντρώθηκαν σε κατά τι µικρότερη θεµατολογία. Οι εφηµερίδες Ριζοσπάστης και Ελεύθερος Τύπος παρουσιάζονται τελευταίες λόγω των εκ διαµέτρου διαφορετικών προσεγγίσεων που ακολούθησαν. Η ανάλυση διαιρείται χρονικά σε δύο περιόδους, πριν και µετά την ψήφιση του νόµου, ενώ υπάρχει και µία κατηγορία που εκτείνεται και στις δύο χρονικές περιόδους, αυτή της στάσης των κοµµάτων απέναντι στον 3386/2005 (µε υποκατηγορία τις θέσεις τους σχετικά µε την παραχώρηση δικαιώµατος ψήφου στους µετανάστες). 16

2.1. Η περίοδος πριν την ψήφιση του νόµου Αρκετά πριν από τη κατάθεση του νοµοσχεδίου στη Βουλή, την ψήφιση του και τη δηµοσίευση του στην Εφηµερίδα της Κυβερνήσεως στις 23 Αυγούστου 2005 (αριθµός φύλλου 212) 37, οι εφηµερίδες είχαν αρχίσει να δηµοσιεύουν άρθρα που αφορούσαν στο περιεχόµενο του νοµοσχεδίου αλλά και στην κριτική επ αυτού. Η Ελευθεροτυπία πρωτοστατεί µε πολλά δηµοσιεύµατα που υπογραµµίζουν τα προβληµατικά σηµεία του νοµοσχεδίου. Θεωρεί πως τα µέτρα και οι διατάξεις του εν λόγω νοµοθετήµατος αποτελούν προσκόµµατα για την οµαλή ένταξη των µεταναστών στην Ελλάδα, διότι, παρά την προσπάθεια να απλοποιηθούν οι διαδικασίες νοµιµοποίησης, υπάρχει πληθώρα αντι-µεταναστευτικών διατάξεων, τις οποίες και αναλύει διεξοδικά. 38 Η κριτική αφορά στην πληµµελή ενσωµάτωση στο νοµοσχέδιο της Ευρωπαϊκής οδηγίας για τους επί µακρόν διαµένοντες, στις προβλεπόµενες απαιτήσεις για γνώση ελληνικής γλώσσας και πολιτισµού προϋπόθεση για την παραµονή των προηγούµενων στη χώρα, καθώς και στην επίκληση ήθους και προσωπικότητας ως προαπαιτούµενο για την έκδοση άδειας διαµονής, γεγονός που θα κρίνεται από πενταµελή Επιτροπή µετανάστευσης. 39 Αντικείµενο δριµείας κριτικής αποτελούν και οι διατάξεις που καθορίζουν την οικογενειακή επανένωση, εφόσον απαιτείται από τον µετανάστη να έχει συγκεκριµένο εισόδηµα προσαυξηµένο αναλογικά για την σύζυγο και για κάθε παιδί, καθώς και εκείνες που διπλασιάζουν τις κατώτατες ποινές και τα πρόστιµα που επιβάλλονται σε υπαλλήλους και ιδιώτες που διευκολύνουν την είσοδο και τη διαµονή παράνοµων αλλοδαπών στη χώρα, ενώ επικρίνεται και ο περιορισµός της άδειας διαµονής για ανθρωπιστικούς λόγους, µε παράλληλη πρόβλεψη για κατάργηση της αναστολής των απελάσεων για την ίδια αιτία. 40 Μάλιστα, εντύπωση προκαλεί δηµοσίευµα της Ελευθεροτυπίας σύµφωνα µε το οποίο αµερικανοί διπλωµάτες επισκέφθηκαν τα γραφεία του Ελληνικού Φόρουµ 37 βλέπε http://www.ypes.gr/allodapoi/content/gr/default.htm 38 «Υψώνουν τοίχους, γκρεµίζουν γέφυρες» του Χρήστου Ζέρβα, Ελευθεροτυπία, 16-3-2005 και «Αντιρατσιστική κραυγή», της Γεωργίας άµα, Ελευθεροτυπία, 1-4-2005 και «Ελλάδα αφιλόξενη για τους µετανάστες», των Χρ. Ζέρβα και ηµ. Νανούρη, Ελευθεροτυπία, 1-5-2005 39 ό.π. 40 ό.π. 17

Μεταναστών για να συζητήσουν µε τον επικεφαλής το περιεχόµενο του υπό ψήφιση Νοµοσχεδίου. 41 Επίσης, η Ελευθεροτυπία εγκαλεί την κυβέρνηση η οποία επεξεργάστηκε το νέο νόµο, γιατί δεν υπήρξε διαβούλευση µεταξύ των µεταναστών και του Υπουργείου Εσωτερικών, ηµόσιας ιοίκησης και Αποκέντρωσης (ΥΠΕΣ Α) (παρότι το τελευταίο ισχυρίζεται το αντίθετο), ενώ η κυβέρνηση φέρεται να αγνόησε τις προτάσεις της Ανεξάρτητης Αρχής του Συνηγόρου του Πολίτη στην κατ άρθρο συζήτηση του νοµοσχεδίου στη Βουλή, καθώς και τις προτάσεις των φορέων µεταναστών, 42 που έγιναν στο πλαίσιο της 1 ης Συνάντησης Εθνικού ιαλόγου για τη Μετανάστευση από την Ελληνική Ένωση για τα ικαιώµατα του Ανθρώπου (ΕΕ Α) και το Κέντρο Ερευνών Μειονοτικών Οµάδων (ΚΕΜΟ), στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού ιαλόγου για τη Μετανάστευση. 43 Στη συνέχεια, η Ελευθεροτυπία, µε δηµοσίευµά της, παρουσιάζει το πόρισµα της Επιστηµονικής Υπηρεσίας τη Βουλής για το υπό ψήφιση νοµοσχέδιο, τονίζοντας πως είναι αντίθετο µε την κοινοτική οδηγία που επιχειρεί να ενσωµατώσει (πρόκειται για την οδηγία που αφορά στους επί µακρόν διαµένοντες). 44 Το δηµοσίευµα επιχειρεί να εξηγήσει µε απλά λόγια τη δυσαρµονία της Κοινοτικής Οδηγίας µε το σχέδιο νόµου, συµπεραίνοντας ότι δηµιουργούνται «σοβαρά προσκόµµατα στην απόκτηση µόνιµης άδειας παραµονής στους αλλοδαπούς». 45 Η Καθηµερινή, ήδη στις αρχές του 2005, αναφέρει την πρόθεση της κυβέρνησης για κατάθεση νοµοσχεδίου σχετικά µε την µεταναστευτική πολιτική και παρουσιάζει δηµοσκόπηση που πραγµατοποιήθηκε για την κυβέρνηση εν όψει του επικείµενου νοµοσχεδίου, στην οποία καταγράφεται 41 «Καµία άδεια παραµονής ως το 2009», της Νάντιας Βασιλειάδου, Ελευθεροτυπία, 24-7- 2005 42 «Το τσουνάµι της άγριας µετανάστευσης»(1), του Μίλτου Παύλου, Ελευθεροτυπία, 11-8- 2005. 43 Βλέπε για την αναλυτική έκθεση του Συνηγόρου του Πολίτη www.synigoros.allodapoi και για τις προτάσεις για την ένταξη των µεταναστών από φορείς µεταναστών www.hlhr.gr/emd/emd.htm 44 «Ευρωπαϊκά παράνοµο το νοµοσχέδιο για τους ξένους», της Αλίκης Μάτση, Ελευθεροτυπία, 2-8-2005 45 ό.π. 18

πως «η παρουσία των µεταναστών προκαλεί νευρικότητα στους πολίτες και ότι το πρόβληµα εντοπίζεται κυρίως στην συµπεριφορά των Αλβανών και όχι άλλων µεταναστών». 46 Τον ίδιο µήνα, σε άλλο δηµοσίευµα, υπογραµµίζει τα εγκαίνια του πρώτου Κέντρου Εξυπηρέτησης Αλλοδαπών που θα εξυπηρετήσει τους µετανάστες του ήµου Αθηναίων εν όψει του καινούργιου νόµου. 47 Στη συνέχεια, αφιερώνει πλειάδα άρθρων, παρουσιάζοντας τις καινοτοµίες του καινούργιου µεταναστευτικού νοµοσχεδίου, την ενοποίηση της άδειας διαµονής και της άδειας εργασίας (πριν ήταν δύο ξεχωριστά έγγραφα), την ανάθεση του συνόλου της διαδικασίας χορήγησης άδειας µόνο στην περιφέρεια (πριν ήταν συναρµόδιες και οι νοµαρχίες), τα κριτήρια χορήγησης άδειας για τους επί µακρόν διαµένοντες κ.α. 48 Εντύπωση προκαλεί ότι, ενώ αρχικά τονίζεται πως η διαδικασία αυτή αφορά περί τους 200.000 µετανάστες (που είτε δεν ολοκλήρωσαν τις διαδικασίες νοµιµοποίησης, είτε εισήλθαν νόµιµα στη χώρα µε προσωρινή βίζα και παρέµειναν), 49 σε µεταγενέστερο δηµοσίευµα υπογραµµίζεται ότι το καινούργιο νοµοσχέδιο αφορά περί τους 400.000 µετανάστες. 50 Επιπλέον, µεγάλη σηµασία φαίνεται να δίνεται στα πρόστιµα και κυρώσεις που περιλαµβάνονται στον 3386/2005, τα οποία παρουσιάζονται αναλυτικά σε σχετικά δηµοσιεύµατα. 51 Η εξέταση του ήθους και της προσωπικότητας των επί µακρόν διαµενόντων καταγράφεται ως µία ακόµη προϋπόθεση που δεν είναι τόσο αντικειµενική και ως εκ τούτου εµφανίζεται ως αµφιλεγόµενη. 52 46 «Ανασφάλεια από τους µετανάστες», της Έλλης Τριανταφύλλου, Η Καθηµερινή, 9-1-2005 47 «Ένα Κέντρο Εξυπηρέτησης Μεταναστών» της Πίκιας Γαλάτη, Η Καθηµερινή, 20-1-2005 48 «Ξεκαθαρίζει το θολό τοπίο της µετανάστευσης», της Πίκιας Γαλάτη», Η Καθηµερινή, 12-2- 2005, «Νέα Πολιτική για τους µετανάστες», της Πίκιας Γαλάτη», Η Καθηµερινή, 22-2-2005, «Νοµιµοποίηση για όλους τους ξένους εργαζοµένους», Ανυπόγραφο, Η Καθηµερινή, 20-4- 2005, «Εκ βάθρων αλλαγές στην ένταξη των µεταναστών», των Πίκιας Γαλάτη και ώρας Αντωνίου, Η Καθηµερινή, 20-4-2005 49 «Ξεκαθαρίζει το θολό τοπίο της µετανάστευσης», της Πίκιας Γαλάτη», Η Καθηµερινή, 12-2- 2005 50 «Την ερχόµενη εβδοµάδα κατατίθεται το νοµοσχέδιο για τους µετανάστες», 22-6-2005 51 «Νόµιµη διαµονή και ένταξη των µεταναστών», Ανυπόγραφο, Η Καθηµερινή, 25-6-2005 και «Αυστηρά πρόστιµα και κυρώσεις στους παραβάτες», Ανυπόγραφο, Η Καθηµερινή, 25-6- 2005 52 «Προσωπικότης και ήθος...», Ανυπόγραφο, Η Καθηµερινή, 20-4-2005, «Εκ βάθρων αλλαγές στην ένταξη µεταναστών», των Πίκιας Γαλάτη και ώρας Αντωνίου, Η Καθηµερινή, 20-4-2005, και «Μόνιµος κάτοικος µετά 10ετή διαµονή», Ανυπόγραφο, Η Καθηµερινή, 25-6- 2005 19

Η Καθηµερινή δηµοσιεύει και άρθρο του Γ. Μόσχου, βοηθού Συνηγόρου του Πολίτη για τα ικαιώµατα του Παιδιού, ο οποίος τονίζει πως, εν όψει του καινούργιου νοµοσχεδίου, είναι καιρός να βελτιωθούν οι ανύπαρκτες σχεδόν νοµοθετικές ρυθµίσεις για τους ανήλικους µετανάστες, οι οποίοι «κατά βάση αντιµετωπίζονται ως ενήλικοι: συλλαµβάνονται κρατούνται και απελαύνονται εφόσον έχουν εισέλθει στη χώρα παράνοµα». 53 Στο ίδιο πλαίσιο, η Καθηµερινή υπογραµµίζει πως ο Συνήγορος του Πολίτη έχει καταθέσει τις προτάσεις για τον µεταναστευτικό νόµο σε ειδική έκθεση στη Βουλή, πολλές από τις οποίες έχουν ήδη υιοθετηθεί. 54 Τα Νέα φαίνεται πως ακολουθούν την θεµατολογία Ελευθεροτυπίας και Καθηµερινής, υιοθετώντας επικριτική στάση έναντι του νόµου µεν, σε ήπιους τόνους δε. Επισηµαίνεται πως οι καινούργιες ρυθµίσεις θα αφορούν µόνο στους αλλοδαπούς που στο παρελθόν είχαν κινήσει διαδικασίες νοµιµοποίησης, αλλά τελικά έχασαν τις προθεσµίες. 55 Στα ίδια δηµοσιεύµατα τονίζεται πως τελικά το νέο νοµοσχέδιο θα αφορά περί τους 60.000 µετανάστες, ενώ περισσότεροι από 500.000 θα εξαιρεθούν, κινδυνεύοντας να απελαθούν. 56 Η κριτική της εφηµερίδας στον νέο νόµο επισηµαίνει τα ίδια προβλήµατα µε αυτά που τονίζει η Ελευθεροτυπία και αφορά στην προβληµατική ενσωµάτωση των κοινοτικών οδηγιών σχετικά µε τους επί µακρόν διαµένοντες και την οικογενειακή επανένωση, την καταβολή ενσήµων, την εξέταση του ήθους και της προσωπικότητας των µεταναστών, καθώς και το ελάχιστο εισόδηµα προσαυξηµένο για κάθε µέλος της οικογένειας στην περίπτωση της οικογενειακής επανένωσης. 57 Έτερο δηµοσίευµα των Νέων εφιστά την προσοχή στις επιχειρήσεις «σκούπα» που συνεχίζονται, παρά το γεγονός ότι πολλοί από τους συλληφθέντες που κινδυνεύουν µε διοικητική 53 «Οι ανήλικοι µετανάστες χωρίς προστασία», του Γιώργου Μόσχου», Η Καθηµερινή, 28-5- 2005 54 «Προτάσεις για µετανάστες», της Φωτεινής Καλλίρη, Η Καθηµερινή, 7-7-2005 55 «500.000 κινδυνεύουν να απελαθούν», της Νικολέττας Μουτούση, Τα Νέα, 22-3-2005 και «Το στίγµα της ηµέρας», του Γιάννη Πολίτη, Τα Νέα, 22-3-2005 56 ό.π. 57 ό.π. και «Εκτός νοµιµοποίησης µένουν 500.000 παράνοµοι µετανάστες», της Νικολέττας Μουτούση, Τα Νέα, 21-5-2005 20