«ΜΟΡΦΕΣ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ ΤΩΝ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΣΤΑ ΚΕΝΤΡΑ ΛΗΨΗΣ ΑΠΟΦΑΣΕΩΝ»

Τ.Ε.Ι ΥΤΙΚΗΣ ΜΑΚΕ ΟΝΙΑΣ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΚΑΣΤΟΡΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΗΜΟΣΙΩΝ ΣΧΕΣΕΩΝ ΚΑΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΘΕΜΑ ΠΤΥΧΙΑΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ «ΜΟΡΦΕΣ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ ΤΩΝ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΣΤΑ ΚΕΝΤΡΑ ΛΗΨΗΣ ΑΠΟΦΑΣΕΩΝ» Επιµέλεια: Χρύσα Ελευθερίου Επιβλέπουσα Καθηγήτρια: Νατάσσα Αποστολίδου Καστοριά 2004 1

ΘΕΜΑ ΠΤΥΧΙΑΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ «ΜΟΡΦΕΣ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ ΤΩΝ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΣΤΑ ΚΕΝΤΡΑ ΛΗΨΗΣ ΑΠΟΦΑΣΕΩΝ» Χρύσα Ελευθερίου Καστοριά 2004 2

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Πρόλογος σελ. 4 Εισαγωγή σελ. 5 ΜΕΡΟΣ Ι: Η Πολιτική Χειραφέτηση της Γυναίκας στην Ελλάδα Χρονολογίες Σταθµοί της Γυναικείας Πολιτικής Χειραφέτησης σελ. 6 ΜΕΡΟΣ ΙΙ: Ποσοστά Γυναικείας Πολιτικής Συµµετοχής ΚΕΦΑΛΑΙΟ Α: εκαετία 80-90 σελ. 10 Εκλογές 2000 σελ. 16 ΚΕΦΑΛΑΙΟ Β: Ευρωπαϊκά Κοινοβούλια σελ. 20 Ποσοστά & Μέτρα Ενίσχυσης Γυναικείας Συµµετοχής Παγκόσµια σελ. 22 ΜΕΡΟΣ ΙΙΙ: Ποσοστώσεις ΚΕΦΑΛΑΙΟ Α: Ιστορική Αναδροµή σελ.24 Μορφές Ποσοστώσεων σελ. 25 Εισαγωγή ποσοστώσεων παγκόσµια σελ. 30 Υπέρ και Κατά των ποσοστώσεων σελ. 32 Προβλήµατα που προέκυψαν από την εισαγωγή ποσοστώσεων σελ. 35 ΚΕΦΑΛΑΙΟ Β: Ποσοστώσεις στην Ελλάδα Πώς εισήχθησαν σελ. 37 Πώς εφαρµόστηκαν σελ. 39 Τοπική και Νοµαρχιακή Αυτοδιοίκηση σελ. 43 Συµπεράσµατα σελ. 45 Επίλογος σελ. 46 Βιβλιογραφία σελ. 48 Παραρτήµατα σελ. 51 3

ΠΡΟΛΟΓΟΣ Αντικείµενο της εργασίας αυτής είναι τόσο η παρουσίαση της συµµετοχής των γυναικών στα κέντρα λήψης αποφάσεων όσο και οι πολιτικές ενίσχυσης της γυναικείας παρουσίας στα κέντρα αυτά Η εργασία αυτή ουσιαστικά αποτελείται από τρία κύρια µέρη. Το πρώτο έχει να κάνει µε την απαρχή της γέννησης της γυναικείας διεκδίκησης του δικαιώµατος της ψήφου στην Ελλάδα. Πώς η είσοδος των γυναικών στους χώρους της εκπαίδευσης, της εργασίας και αργότερα στην κοινωνία της πληροφορίας αποτέλεσαν παράγοντες της πολιτικής χειραφέτησης των γυναικών. Γυναίκες διανοούµενες έθεσαν τη βάση πάνω στην οποία θεµελιώθηκε το γυναικείο κίνηµα αλλά φρόντισαν και να «αφυπνίσουν» τις οµόφυλές τους και να διεκδικήσουν µεγαλύτερη συµµετοχή στα κέντρα λήψης αποφάσεων. Στο δεύτερο µέρος παρατίθενται στοιχεία πολιτικής συµµετοχής των γυναικών από τότε που απέκτησαν το δικαίωµα του εκλέγειν και του εκλέγεσθαι τόσο στην Τοπική Αυτοδιοίκηση όσο και στο Ελληνικό Κοινοβούλιο. Μια αναφορά στα αντίστοιχα στοιχεία τόσο των ευρωπαϊκών Κοινοβουλίων όσο και παγκόσµια καταδεικνύουν ότι η Ελλάδα κατέχει µια από τις τελευταίες θέσεις σε γυναικεία πολιτική συµµετοχή. Το τρίτο, τελευταίο και σηµαντικότερο ίσως κεφάλαιο της εργασίας αυτής διαπραγµατεύεται την έννοια της ποσόστωσης ως εργαλείο προώθησης της γυναικείας πολιτικής συµµετοχής. Η εισαγωγή ή/ και επιβολή νοµοθετικών µεταρρυθµίσεων, πρακτικών και πολιτικών όπως οι ποσοστώσεις προκάλεσε τη γέννηση και την ανάπτυξη αντικρουόµενων απόψεων που αφορούσαν τόσο στην αποτελεσµατικότητα τέτοιων πρακτικών όσο και στη δηµοκρατική φύση τους. Τι είναι ποσόστωση, πώς γεννήθηκε αυτή η πρακτική, πώς ενσωµατώθηκε και υιοθετήθηκε από την ελληνική κοινωνία και ποια ήταν τα πρώτα δείγµατα αποτελεσµατικότητας που επέφερε στα ποσοστά γυναικείας συµµετοχής στα κέντρα λήψης αποφάσεων είναι ζητήµατα που διαπραγµατεύεται αυτή η εργασία. Επειδή η πρακτική ατή των ποσοστώσεων στην Ελλάδα βρίσκεται ακόµα στα σπάργανα, µια παράθεση αντίστοιχων εµπειριών άλλων χωρών, µας βοηθάει να αποκτήσουµε µια περισσότερο ολοκληρωµένη εικόνα. 4

ΕΙΣΑΓΩΓΗ «Ορισµένα τινά Ελληνικά θήλεα ζητούν να δοθεί ψήφος εις τας γυναίκας. Σχετικώς µε το ίδιο τούτο θέµα διαπρεπέστατος επιστήµων είχεν άλλοτε αναπτύξη από του βήµατος της Βουλής το επιστηµονικώς πασίγνωστον άλλωστε γεγονός ότι παν θήλυ διατελεί εις ανισόρροπο και έξαλλον πνευµατικήν κατάστασιν ορισµένα ηµέρας εκάστου µηνός. Επειδή, εν τούτοις, αι ηµέραι αυταί, δεν συµπίπτουν ως προς όλα τα θήλεα, είναι αδύνατον να ευρεθεί ηµέρα πνευµατικής ισορροπίας και ψυχικής γαλήνης όλων των θηλέων, ώστε την ευτυχή κείνη ηµέραν να ορίζονται αι εκάστοτε εκλογαί. Η γυναικεία συνεπώς ψήφος είναι πράγµα επικύνδυνον, άρα και αποκρουστέον» 1 Σήµερα µιλώντας για ελλιπή συµµετοχή των γυναικών στα κοινά, αναφερόµαστε κυρίως στον πολιτικό στίβο. Στους υπόλοιπους τοµείς της κοινωνικής ζωής η παρουσία των γυναικών είναι αυτονόητη-και σε µερικούς κυρίαρχη. Όµως δεν ήταν πάντα έτσι. Η ένταξη της γυναίκας στο πολιτικό γίγνεσθαι επήλθε µετά από ένα σκληρό αγώνα διαπραγµάτευσης µε τις δοµές της κοινωνίας, τους φορείς πολιτικής εξουσίας, τις εκάστοτε πολιτικές συνθήκες που επικρατούσαν στη χώρα αλλά, πολλές φορές, και µε τον ίδιο της τον εαυτό. Η πολιτική χειραφέτηση της γυναίκας στηρίχθηκε πάνω στη µορφωτική και επαγγελµατική της χειραφέτηση. Πριν κατακτήσει το δικαίωµα του εκλέγειν και αργότερα του εκλέγεσθαι, η γυναίκα κατέκτησε το δικαίωµα στην εργασία, τη µόρφωση, την οικονοµική ζωή. Αυτό επιβεβαιώνεται, αν αναλογιστούµε τις χρονολογίες ή συγκυρίες σταθµούς στην πολιτική πορεία της γυναίκας. 1 Εφηµερίδα «Νέα Ηµέρα», 20/3/1928 5

ΜΕΡΟΣ Ι: Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΧΕΙΡΑΦΕΤΗΣΗ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑ Α Χρονολογίες Σταθµοί Γυναικείας Πολιτικής Χειραφέτησης Προς το τέλος της ξένης κυριαρχίας των Βαυαρών εµφανίζονται ιστορικά τα πρώτα σηµαντικά για το γυναικείο κίνηµα ονόµατα., όπως αυτό της Καλλιόπης Παπαλεξοπούλου που θεωρείται αγωνίστρια αναγνωρισµένη της εποχής. Ακολουθεί η Ευανθία Καϊρη, που στοχεύει να ανοίξει το δρόµο της εκπαίδευσης της Ελληνίδας. Στη συνέχεια αρχίζουν να λειτουργούν τα πρώτα σχολεία για γυναίκες, τα λεγόµενα «Παρθεναγωγεία» Το 1831 λειτουργεί το σχολείο της Χίλλ, το Ζάππειο, το Αρσάκειο και µερικά άλλα. Από τα σχολεία αυτά αρχίζουν να βγαίνουν όλο και περισσότερες διανοούµενες. Μία από αυτές, η Καλλιόπη Κεχαγιά ιδρύει το 1872 τον πρώτο σύλλογο γυναικών µε την επωνυµία «Σύλλογος Κυριών υπέρ της γυναικείας εκπαιδεύσεως». Στο Παρθεναγωγείο της Ανδριανούπολης φοιτεί, το σηµαντικότερο ίσως για την απαρχή του γυναικείου κινήµατος, όνοµα η Καλλιρρόη Παρρέν η οποία συνειδητοποιεί την καταπίεση της γυναίκας και αρχίζει προσπάθειες για την οργάνωση και την ενηµέρωσή της. Η ίδια εκδίδει το 1887 την «Εφηµερίδα των Κυριών» που κυκλοφόρησε για 30 χρόνια. Είναι η χρονιά που ακούγεται για πρώτη φορά στην Ελλάδα το σύνθηµα «Ψήφος στη Γυναίκα». Το 1911 ιδρύει το Λύκειο Ελληνίδων. Παράλληλα εµφανίζονται τα πρώτα γυναικεία περιοδικά. «Οικογένεια», «Θάλεια», «Ευρυδίκη» είναι µερικά από αυτά. Εικόνα1: Καλλιρρόη Παρρέν 2 2 http://www.isotita.gr/ 6

Πολύ γενικά µπορούµε να πούµε ότι οι σύλλογοι αυτοί και τα περιοδικά στόχευαν κυρίως σε πολιτιστικές εκδηλώσεις διαφύλαξης της εθνικής κληρονοµιάς και τέχνης και σε φιλανθρωπικό έργο. Παρόλα αυτά όσες δραστηριοποιήθηκαν σε αυτά συνειδητοποίησαν τη δύναµη του φύλου τους. Η αδικία σε βάρος τους στο χώρο εργασίας τις έκανε να δουν τη γενικότερη αδικία που υφίστανται. Έτσι γεννήθηκε ο φεµινισµός 3. Το 1921 ο πρωθυπουργός Γούναρης υπόσχεται σε συνέδριο του Ελληνικού Λυκείου ψήφο στις γυναίκες. Υποβάλλει σχετική πρόταση στην Γ Εθνική Συνέλευση αλλά απορρίπτεται. Το 1924 η πρώτη ηµοκρατική Κυβέρνηση της Ελλάδας κάνει εισήγηση στην Εθνοσυνέλευση για αλλαγή της νοµοθεσίας περί ήµων και Κοινοτήτων. Η Εθνοσυνέλευση αναγκάζει τη Κυβέρνηση να αποσύρει την πρότασή της. Η συζήτηση επαναλαµβάνεται και αποφασίζεται να δοθεί στις γυναίκες το δικαίωµα του εκλέγειν στις ηµοτικές Εκλογές µε τους εξής όρους: Θα πρέπει να είναι πάνω από 30 χρονών Και θα πρέπει να ξέρουν ανάγνωση και γραφή Το 1928 πραγµατοποιήθηκε η πρώτη δηµόσια συγκέντρωση γυναικών για την ψήφο στο θέατρο Απόλλων στις 18 Μάρτη. Εικόνα 2: Α ηµόσια συγκέντρωση για την ψήφο, 1928 4 Το 1934 οι γυναίκες καλούνται να ψηφίσουν στις ηµοτικές Εκλογές. Ψήφισαν µόνο 240 γυναίκες. Οι αιτίες της αποχής είναι: 3 όπ. π. 4 όπ.π. 7

Η µη εγγραφή των γυναικών στους εκλογικούς καταλόγους Οι κοινωνικές αντιλήψεις Ο µεγάλος αριθµός αναλφάβητων γυναικών 5 Η δικτατορία του Μεταξά το 1936 ανακόπτει όµως την εξέλιξη του Γυναικείου Κινήµατος Μετά την κήρυξη του Β Παγκοσµίου Πολέµου η δραστηριότητα της προοδευτικής Ελληνίδας απορροφήθηκε στην Εθνική Αντίσταση. Μέσα στο λαϊκό κίνηµα η γυναίκα συνειδητοποιείται όλο και περισσότερο. Το 1945 ιδρύεται η Πανελλήνια Ένωση Γυναικών (ΠΕΓ) και εκδίδει το περιοδικό «Ελληνίδες». Η Ένωση αυτή ιδρύει παραρτήµατα και αποκτά λαϊκή βάση σε αντίθεση µε τις προηγούµενες δραστηριότητες όπου οι γυναικείοι σύλλογοι αποτελούνταν κυρίως από προοδευτικές γυναίκες της εποχής. Το 1946 γίνεται στην Αθήνα µεγάλη συγκέντρωση γυναικών µε πρωτοβουλία της ΠΕΓ όπου αποφασίστηκε η µόνιµη συνεργασία των Γυναικείων Οργανώσεων. Έτσι ιδρύθηκε η Πανελλήνια Οµοσπονδία Γυναικών. Οι δύο αυτοί σύλλογοι διαλύθηκαν το 1947-1948. Μετά τον εµφύλιο επιβίωσαν µόνο τα συνεργαζόµενα από το 1948 σωµατεία που η λαίλαπα του πολέµου δε διέλυσε, όπως το Λύκειο Ελληνίδων, η ΧΕΝ και ο Σύνδεσµος για τα ικαιώµατα της Γυναίκας 6. Το δικαίωµα των γυναικών όχι µόνο να εκλέγουν αλλά και να εκλέγονται στις ηµοτικές Εκλογές δόθηκε το 1950 και το 1952 το δικαίωµα να εκλέγουν και να εκλέγονται στις βουλευτικές εκλογές 7. Το 1953 εκλέγεται µε την παράταξη «Ελληνικός Συναγερµός» η πρώτη Ελληνίδα βουλευτής, η Ελένη Σκούρα 8. 5 όπ.π. 6 http://www.isotita.gr/ 7 Το δικαίωµα του εκλέγειν και εκλέγεσθαι των γυναικών δεν καθυστέρησε ιδιαίτερα, αν αναλογιστούµε τις χρονολογίες αναγνώρισης του δικαιώµατος σε άλλες χώρες, βλέπε Παράρτηµα 1 8 όπ.π.. 8

Εικόνα 3: Ελένη Σκούρα, η πρώτη Ελληνίδα βουλευτής 9 Το δικαίωµα του εκλέγειν και εκλέγεσαι των γυναικών όµως δόθηκε κάτω από διεθνή επίδραση. Το Ελληνικό Κράτος χρειάστηκε να επικυρώσει, ύστερα από τη διακήρυξη του Χάρτη των Ηνωµένων Εθνών, τη Συνθήκη της Ρώµης. Ύστερα πάλι από διεθνείς υποχρεώσεις και κυρίως µετά την επικύρωση της ιεθνούς Σύµβασης της Νέας Υόρκης «Περί Πολιτικών ικαιωµάτων των Γυναικών»καταργήθηκαν και στην Ελλάδα µερικές κραυγαλέες θεσµοθετηµένες διακρίσεις σε βάρος των γυναικών και αρχίζουν να ανοίγονται δρόµοι για τη δηµόσια ζωή και δράση 10. Το 1956 εκλέγεται η πρώτη Ελληνίδα Υπουργός η Λίνα Τσαλδάρη, Υπουργός Κοινωνικής Πρόνοιας, βουλευτής του κόµµατος του ΕΡΕ. Επίσης εκλέγεται στην Κέρκυρα η πρώτη γυναίκα ήµαρχος. Εικόνα 4: Λίνα Τσαλδάρη, η πρώτη Ελληνίδα Υπουργός 11 Έχουν περάσει 12 χρόνια ισοπολιτείας και παρόλαυτα στις δηµοτικές εκλογές του 1964 εκλέγονται µόνο 135 γυναίκες δηµοτικοί σύµβουλοι. Η επόµενη χρονολογία σταθµός στην πορεία των γυναικών στον πολιτικό στίβο ήταν το 1975 όταν στο Σύνταγµα ορίζεται ρητά ότι «όλοι οι Έλληνες και οι Ελληνίδες είναι ίσοι ενώπιον του νόµου». Ο αριθµός των γυναικών που συµµετέχουν στα κοινά σταδιακά αυξάνεται αλλά µε πολύ αργό αριθµό. Το 1978 εκλέγονται στην τοπική αυτοδιοίκηση 337 γυναίκες 12. 9 όπ.π.. 10 http://www.kethi.gr/ 11 όπ.π. 12 όπ.π. 9

ΜΕΡΟΣ ΙΙ: ΠΟΣΟΣΤΑ ΓΥΝΑΙΚΕΙΑΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ Α εκαετία 80-90 Οι δεκαετίες 80 και 90 σηµαδεύτηκαν από τη συνεχή παρουσία ενός κόµµατος στην εξουσία, του Πανελλήνιου Σοσιαλιστικού Κινήµατος. Το κόµµα αυτό επεδίωξε να περάσει µία νέα πολιτική γραµµή, αυτή της αλλαγής, του Κράτους του Πολίτη, του πολίτη που συνδικαλίζεται και έχει τη δύναµη ή την εξουσία να ορίσει και να αντιµετωπίσει τα καθηµερινά του προβλήµατα. Τις δεκαετίες αυτές οι γυναίκες κατάφεραν µια σηµαντική αύξηση (όχι όµως και ικανοποιητική) στις αντιπροσώπους τους στα κέντρα λήψης αποφάσεων. Στις εκλογές του 1981 σε σύνολο 300 βουλευτών εκλέγονται 13 γυναίκες, ποσοστό 4,3%. 8 γυναίκες εξελέγησαν από το ΠΑΣΟΚ, 3 από τη Ν, 2 από το ΚΚΕ. Στην κυβέρνηση σε σύνολο 21 υπουργών υπάρχει µία γυναίκα, η Μελίνα Μερκούρη, στο Υπουργείο Πολιτισµού ενώ σε σύνολο 26 υφυπουργών υπάρχουν 2 γυναίκες, η Μαρία Κυπριωτάκη-Περράκη και η Κούλα Κακλαµανάκη-Ρήνου, υφυπουργοί Κοινωνικών Υπηρεσιών. Στις δηµοτικές του 1982 εκλέγονται συνολικά 51900 άτοµα. Εξ αυτών 1113 είναι γυναίκες, ποσοστό 2,14% 13. Στις επόµενες εκλογές το 1985 δεν υπήρξε καµία µεταβολή. Σε σύνολο 300 βουλευτών εξελέγησαν 13 γυναίκες, 8 από το ΠΑΣΟΚ, 3 από τη Ν, 1 από το ΚΚΕ και 1 ανεξάρτητη βουλευτής. Στην κυβέρνηση σε σύνολο 39 υπουργών και υφυπουργών εξελέγησαν 3 γυναίκες 14. Το 1989 έγιναν δύο εκλογικές αναµετρήσεις, µία τον Ιούνιο και µία το Νοέµβριο. Στις εκλογές του Ιουνίου το ποσοστό δεν µεταβλήθηκε και πάλι.13 γυναίκες εκ των οποίων 7 µε τη Ν, 4 µε το ΠΑΣΟΚ και 2 από το ΚΚΕ. Κατά τη β εκλογική αναµέτρηση του Νοεµβρίου του 1989 προέκυψε η κυβέρνηση Ξενοφώντα Ζολώτα. Στη συγκεκριµένη κυβέρνηση δεν συµπεριελήφθη καµία γυναίκα. Η Βουλή εξέλεξε από τα 13 http://www.kethi.gr/ 14 όπ.π. 10

κόµµατα 20 γυναίκες. έκα στη Ν, επτά στο ΠΑΣΟΚ και δύο στο ΣΥΝ και µία έδρα κατέλαβε η εκπρόσωπος των Οικολόγων Εναλλακτικών, η Μαρίζα ίζη. Το ποσοστό των γυναικών στο Ελληνικό Κοινοβούλιο ανήλθε στο 6,6%. Η συγκεκριµένη εποχή θεωρείται από τις γυναίκες «Χρυσή Εποχή» διότι πέτυχαν το υψηλότερο ποσοστό συµµετοχής καθώς µόνο στο κόµµα της Ν που έφερε 148 έδρες τις 10 κατέλαβαν γυναίκες 15. Από τα παραπάνω ποσοστά µπορούµε να εξάγουµε σηµαντικά συµπεράσµατα για την πολιτική της χώρας µας τη συγκεκριµένη περίοδο αλλά και τον προσανατολισµό της γυναικείας ψήφου. Το 1982 διεξήχθη έρευνα στην οποία συµµετείχαν η Φ. Νικολακέα, η Χρ. Κούρκουλα και η Ρ. Λάµψα τα συµπεράσµατα της οποίας ήταν τα ακόλουθα 16 : Υπάρχει σταθερή αύξηση στη συµµετοχή των υποψηφίων γυναικών στις προαναφερθείσες εκλογές Τα µεγάλα κόµµατα περιλαµβάνουν στους συνδυασµούς τους µικρότερο αριθµό γυναικών υποψηφίων αναλογικά και σε σύγκριση µε τα µικρότερα. Υπάρχει έντονα πελατειακός χαρακτήρας στις µη αστικές περιοχές που δεν δίνει περιθώρια να εκλεγούν γυναίκες. Οι γυναίκες βουλευτές από το 1974 έως το 1981 εκλέγονται κατά αποκλειστικότητα στα µεγάλα αστικά κέντρα. Αυξάνει προοδευτικά η εµπιστοσύνη του άντρα ψηφοφόρου προς τις γυναίκες υποψήφιες. Τα γυναικεία ποσοστά συµµετοχής τείνουν να είναι µεγαλύτερα από αυτά των ανδρών Βασικά χαρακτηριστικά της γυναικείας εκλογικής συµπεριφοράς είναι ότι αποφεύγουν να δίνουν τη ψήφο τους τόσο σε ακραίες αριστερές όσο και σε ακραίες δεξιές. Οι γυναίκες των µη αστικών και αγροτικών περιοχών ψήφισαν πιο συντηρητικά. 15 όπ.π. 16 Έρευνα Η Ελληνίδα στην Πολιτική, δηµοσιεύτηκε στο περιοδικό «Ο Αγώνας της Γυναίκας», τεύχος 15, Ιούλιος- Σεπτέµβριος 1982, σελ. 2-11 και 15 11

Σε µία άλλη έρευνα που διεξήχθη το 1985 και συγκεκριµένα στη διατριβή της η κα Παπαγεωργίου 17 αποπειράται να απαντήσει στο ερώτηµα ποιοι είναι οι λόγοι που ευνοούν και ποιοι αυτοί που αποτρέπουν τη γυναικεία πολιτική συµµετοχή. Συνέκλινε στους παρακάτω: Η αστικοποίηση και ο εκβιοµηχανισµός, η βελτίωση του µορφωτικού επιπέδου, η επαγγελµατική τους ανάδειξη και οι οργανώσεις είναι θετικοί παράγοντες πολιτικοποίησης των γυναικών, ενώ η οικογένεια (όπου κυριαρχεί το πατριαρχικό µοντέλο), η Εκκλησία, το πολιτικό και νοµικό σύστηµα θεωρούνται ανασταλτικοί παράγοντες. Όσον αφορά τα γνωρίσµατα της πολιτικής συµπεριφοράς της Ελληνίδας σηµειώνει τα εξής σηµεία Η ηλικία είναι αρνητικά συνδεδεµένη µε την πολιτική συµµετοχή Η εκπαίδευση επιδρά θετικά στην πολιτική συµµετοχή. Γυναίκες µε υψηλό µορφωτικό επίπεδο κατανοούν καλύτερα τις κοινωνικοπολιτικές αλλαγές που λαµβάνουν χώρα. Οι φίλοι και οι συνάδελφοι αποτελούν την ισχυρότερη µεταβλητή επίδρασης στην πολιτική συµµετοχή της γυναίκας. Πριν περάσουµε στη δεκαετία του 90 και την πορεία των γυναικών στην πολιτική µέσα στη δεκαετία αυτή, θεωρώ απαραίτητο να αναφερθώ στη γυναίκα που σηµάδεψε την πορεία των γυναικών στον ελληνικό πολιτικό βίο και αποτέλεσε και αποτελεί ακόµα και σήµερα είδωλο για πολλές Ελληνίδες, τη Μελίνα Μερκούρη. 17 Παπαγεωργίου, Υ, Political involvement of Greek women: a statistical analysis of socio-demographic, ecological, attitudinal relationships, ιδακτορική ιατριβή, 1985 The Florida State University-College of Social Sciences 12

ιάσηµη ηθοποιός, µεγάλη αγωνίστρια της αντίστασης κατά της δικτατορίας, πολιτικός µε µεγάλη ακτινοβολία στην Ελλάδα και το εξωτερικό, Υπουργός Πολιτισµού επί 8,5 χρόνια. Η Μελίνα Μερκούρη χρησιµοποιώντας τη δική της λάµψη και ακτινοβολία κατόρθωσε να διοχετεύσει τον Πολιτισµό στη καθηµερινή ζωή του Έλληνα να τον κάνει θέµα στα πρωτοσέλιδα των εφηµερίδων και γενικότερα στα ΜΜΕ. Στη διάρκεια της Υπουργίας της ήγειρε το θέµα της επιστροφής των µαρµάρων του Παρθενώνα από το Βρετανικό Μουσείο στο Μουσείο της Ακρόπολης Εικόνα 5: Μελίνα Μερκούρη 18 Το 1990 το πολιτικό σκηνικό άλλαξε. Τις κυβερνήσεις του Ανδρέα Παπανδρέου διαδέχτηκε η κυβέρνηση του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη. Το σύνολο των γυναικών στην Βουλή µειώθηκε σε 5,3%. Οκτώ γυναίκες από τη Ν εκ των οποίων πέντε ανέλαβαν υπουργικά φυλάκια. Το ΠΑΣΟΚ εξέλεξε έξι γυναίκες, το ΚΚΕ 1 και οι Οικολόγοι Εναλλακτικοί διατήρησαν την έδρα τους µε τη δικηγόρο Κατερίνα Ιατροπούλου αυτή τη φορά. Οι επόµενες εκλογές του 1993 επανέφεραν το ΠΑΣΟΚ στη διακυβέρνηση της χώρας. Επί συνόλου 300 βουλευτών εξελέγησαν δεκαοχτώ (18) γυναίκες, εξ αυτών η µία αρχηγός κόµµατος, η Αλέκα Παπαρήγα και υπουργοποιήθηκαν από τον Ανδρέα Παπανδρέου µόνο δύο (2), ποσοστό αρκετά µικρό αναλογικά. Οι γυναίκες υπουργοί ήταν η Μελίνα Μερκούρη στο Υπουργείο Πολιτισµού και η Ελισάβετ Παπαζώη στο Υφυπουργείο ΠΕΧΩ Ε. Ανά κόµµα υπήρξαν εννιά (9) γυναίκες από το ΠΑΣΟΚ, έξι (6) από τη Ν, δύο (2) στη ΠΟΛΑΝ και µία στο ΚΚΕ. Το ποσοστό των γυναικών ανήλθε στο 6% 19. Τον Ιανουάριο του 1996 τη διακυβέρνηση της χώρας ανέλαβε, ο Κωνσταντίνος Σηµίτης ο οποίος διατήρησε τις δύο (2) γυναίκες στα Υπουργεία. Την 22 η Σεπτεµβρίου του 1996 εκλέχτηκαν δεκαεννιά (19) γυναίκες δηλαδή αντιπροσωπεύουν το 6,3% του 18 19 http://www.kethi.gr/ 13

συνόλου των βουλευτών. Μετά από κάποιες ανακατατάξεις, οι έδρες διαµορφώθηκαν ως εξής: Έξι (6) από το ΠΑΣΟΚ, επτά (7) από τη Ν, τρεις (3) από το ΣΥΝ, δύο (2) από το ΚΚΕ και µία από το ΗΚΚΙ 20. Πίνακας 1: Ποσοστά συµµετοχής γυναικών στο Ελληνικό Κοινοβούλιο 1981-1996 21 ΕΤΟΣ ΣΥΝΟΛΟ ΑΝ ΡΕΣ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΠΟΣΟΣΤΟ 1981 300 287 13 4,3% 1985 300 287 13 4,3% 1989 300 287 13 4,3% 1989 300 280 20 6,7% 1990 300 284 16 5,3% 1993 300 288 18 6,0% 1996 300 289 19 6,3% Παρατηρώντας τα παραπάνω στοιχεία, συµπεραίνουµε ότι κατά τη διάρκεια των δεκαετιών 80 και 90 σηµειώθηκε µια αύξηση µεν στο ποσοστό συµµετοχής των γυναικών στη Βουλή ασταθής και όχι ικανοποιητική δε, αν αναλογιστούµε ότι οι γυναίκες αποτελούν το 51% του συνολικού πληθυσµού µας. Η κατεστηµένη νοοτροπία και οι πατριαρχικές δοµές των κοµµάτων και της κοινωνίας, ο άνισος καταµερισµός εργασίας και η έλλειψη κοινωνικής υποδοµής στήριξης των οικογενειακών βαρών θα µπορούσαν να θεωρηθούν αποτρεπτικοί παράγοντες της γυναικείας πολιτικής συµµετοχής. Από έρευνα που διεξήχθη το Φεβρουάριο του 1996 από την εταιρεία P.R.C για το προφίλ της Ελληνίδας 22. προκύπτει και ένας άλλος παράγοντας, αυτός της έλλειψης γυναικείων πολιτικών προτύπων που θα ενέπνεαν τις γυναίκες να ασχοληθούν µε τον πολιτικό στίβο. Το πρώτο ζήτηµα που επισηµαίνει η έρευνα είναι ότι η νέα γενιά βρίσκεται «ιδεολογικά» πολύ µακριά από τον αστερισµό γυναικείων προτύπων που προβάλλονται από τα ΜΜΕ. Έτσι προκύπτει ότι δυναµικά σηµερινά πρότυπα γυναικείας δηµόσιας 20 όπ.π. 21 http://www.kethi.gr/greek/information/women 22 www.hri.org 14

καταξίωσης δεν αναφέρονται εύκολα. ύο από τις γυναίκες που αποτέλεσαν δυναµικά γυναικεία πρότυπα και αναφέρθηκαν από τις ερωτηθείσες στην έρευνα, η Μελίνα Μερκούρη και η Τζένη Καρέζη, δεν βρίσκονται πλέον στη ζωή ενώ η αναφορά στη λέξη «καµία» έγινε από το 12,2% των ερωτηθέντων. Αξίζει να σηµειωθεί ότι δεν υπήρχε στην έρευνα λίστα επιλογής αλλά οι γυναίκες δήλωναν από µόνες τους την προτίµησή τους. Οι καθαρώς πολιτικές παρουσίες της Βουλής, η Βάσω Παπανδρέου και η Μαρία αµανάκη αναφέρονται µόλις σε ποσοστά 3,5% και 2,5% αντιστοίχως. Σε ερώτηση που υπεβλήθη από δηµοσιογράφο του περιοδικού «Γυναίκα» 23 προς την ευρωβουλευτή κα Άννα Καραµάνου, η τελευταία δίνει τη δική της εξήγηση για το λεγόµενο «δηµοκρατικό έλλειµµα» λέγοντας ότι «είµαστε πράγµατι η τελευταία χώρα στην Ευρωπαϊκή Ένωση και µία από τις τελευταίες στον κόσµο σε αυτό τον τοµέα µε πρώτη τη Σουηδία. Γιατί είµαστε και το µόνο κράτος της Ευρωπαϊκής Ένωσης που δεν συνορεύει µε καµία από τις χώρες της, ενώ το ένα πόδι της πατάει στην Ανατολή. Οι αντιλήψεις της µάς επηρεάζουν ακόµα, ζούµε κάτω από µια ιδιότυπη βαλκανική πατριαρχία, σε ένα κλίµα εχθρικό για τη συµµετοχή των γυναικών στην πολιτική». 23 Περιοδικό «Γυναίκα», Αθήνα, 1996 15

Εκλογές 2000 «Οι πρόσφατες εκλογές στην Ελλάδα έδειξαν κατά τρόπο αδιαµφισβήτητο ότι οι πολίτες επιθυµούν µια ανανέωση του πολιτικού σκηνικού, µια ενεργότερη συµµετοχή των γυναικών στα κέντρα λήψης αποφάσεων 24. Για πρώτη φορά στην ιστορία του Ελληνικού Κοινοβουλίου εξελέγησαν 31 γυναίκες (ποσοστό 10,3%) το οποίο σαφώς υπολείπεται από το ποσοστό των γυναικών στο σύνολο του πληθυσµού αλλά είναι µια µεγάλη αύξηση σε σχέση µε την προηγούµενη κοινοβουλευτική περίοδο που υπήρχαν 19 γυναίκες βουλευτές. Αυτό σηµατοδοτεί µια σηµαντική αλλαγή στη νοοτροπία των Ελλήνων αλλά ταυτόχρονα δηµιουργεί και αυξηµένες ευθύνες στις γυναίκες βουλευτές. Πρέπει µε υπευθυνότητα, συγκροτηµένη δουλειά και συναίνεση να κατοχυρώσουµε αυτή την επιτυχία και να τη διευρύνουµε στο µέλλον» 25. Στις βουλευτικές εκλογές τον Απρίλιο του 2000, επί συνόλου 1902 υποψηφίων, οι 272 ήταν γυναίκες δηλαδή ποσοστό 14,3%. Οι 31 εκλέχθηκαν. Σ αυτό το σηµείο αξίζει να τονισθεί ότι ενώ το ποσοστό συµµετοχής των γυναικών στο Εθνικό Κοινοβούλιο είναι µόνο 10,3%, οι περισσότερες από αυτές κατέχουν τις πρώτες θέσεις προτίµησης του εκλογικού σώµατος (σύµφωνα µε τους ψήφους που συγκέντρωσε η κάθε µια). Όχι µόνο σε πολλούς νοµούς η πρώτη θέση καταλήφθηκε από γυναίκα, αλλά και στους υπόλοιπους η γυναικεία παρουσία ήταν στις πρώτες θέσεις προτίµησης 26. Ειδικότερα από την πλευρά του ΠΑΣΟΚ την πρώτη θέση κατέλαβαν: η Βάσω Παπανδρέου στη Β Αθηνών, η Ζήση Ροδούλα στη Μαγνησία, η Μανωλία Χρύσα στη Ροδόπη, η Μερεντίτη Αθανασία στα Τρίκαλα, η Παπαζώη Ελισάβετ στις Κυκλάδες και η Τσούρη-Παπαηλίου στη Χίο. Την δεύτερη θέση κατέλαβαν οι : Γεννηµατά Φωτεινή στην Α Αθηνών και η Αρσένη Μαρία στην Πιερία. Από τη Νέα ηµοκρατία πρώτες στο κόµµα τους τις πρώτες θέσεις προτίµησης κατέλαβαν οι : Μπακογιάννη Ντόρα στην Α Αθηνών και η Καλαντζάκου Σοφία στη Μεσσηνία, ενώ δεύτερες ήταν οι: Μακρή Ζέττα στη Μαγνησία, η Παπαδηµητρίου Ελισάβετ στην Αργολίδα και η Φουντουκίδου Παρθένα στην Πέλλα. Τέλος από το Κ.Κ.Ε. την πρώτη θέση για το κόµµα τους κατέλαβαν η Λιάνα Κανέλλη στην Α Αθηνών και η Αλέκα Παπαρήγα 24 Βλέπε σχετικό παράρτηµα (Παράρτηµα 2) µε τις υποψήφιες γυναίκες για τις βουλευτικές εκλογές του 2000 25 Αποστολάκη, Μιλένα, Εισήγηση σε Συνέδριο του Ινστιτούτου για τη ηµοκρατία, 30/09/03 26 http://www.kethi.gr/ 16

στη Β Αθηνών ενώ για το Συνασπισµό ήταν η αµανάκη Μαρία στη Β Αθηνών και η Ξηροτύρη- Αικατερινάρη Ασηµίνα στην Α Θεσσαλονίκης. Επιπλέον στο κυβερνητικό σχήµα το γυναικείο φύλο αντιπροσωπεύεται µε ένα 11,9%. Κι αυτό γιατί από τους δεκαεννέα Υπουργούς (µαζί µε τον Υπουργό Επικρατείας) υπάρχει µια µόνο γυναίκα Υπουργός, η Βάσω Παπανδρέου που έχει αναλάβει το Υπουργείο Εσωτερικών ηµόσιας ιοίκησης και Αποκέντρωσης και στους 23 συνολικά Υφυπουργούς και Αναπληρωτές Υπουργούς παρουσιάζονται τέσσερις γυναίκες. Αυτές είναι η Ελισάβετ Παπαζώη (Αναπληρωτής Υπουργός Εξωτερικών) 27, η Αγγελική Λαΐου (Υφυπουργός Εξωτερικών) 28, η Μιλένα Αποστολάκη (Υφυπουργός Ανάπτυξης) και η Χριστίνα Σπυράκη (Υφυπουργός Υγείας και Πρόνοιας).Αν και τελικά πέντε εξέπεσαν του αξιώµατός τους λόγω κωλυµάτων εκλογής, οι 27 που παρέµειναν στο Κοινοβούλιο είναι ο µεγαλύτερος αριθµός µέχρι στιγµής στην πολιτική ιστορία της χώρας. Ο Γιάννης Μαυρής, σε µια ανάλυση στο αφιέρωµα µε τίτλο «Ανατοµία της νέας Βουλής, Η ανανέωση της Βουλής στη Μεταπολίτευση, 1974-2000» δίνει τη δική του κοινωνιολογική προσέγγιση: «Το στοιχείο που διαφοροποιεί ριζικά και συνιστά σηµαντική τοµή στην ιστορία του Ελληνικού Κοινοβουλίου είναι η αλµατώδης (για τα ελληνικά δεδοµένα ) άνοδος της συµµετοχής των γυναικών. Μάλιστα, η συνεισφορά των γυναικών στην ανανέωση της Βουλής είναι διπλή. Εκτός από φυλετική είναι και ηλικιακή : οι 18 στις 31 γυναίκες που εξελέγησαν αρχικά (58%) εκλέγονται για πρώτη φορά. Στη νέα Βουλή το γυναικείο φύλο εκπροσωπείται µε 31 βουλευτές, αριθµός που συνιστά την υψηλότερη συµµετοχή γυναικών στην Ελληνική Βουλή, ενώ ως ποσοστό υπερβαίνει το 10%. Αναµφίβολα αυτή η εξαιρετικά θετική και ελπιδοφόρα τάση, που θα πρέπει ασφαλώς να ενισχυθεί περαιτέρω, αντανακλά σε κάποιο βαθµό τις ραγδαίες ιδεολογικές και κοινωνικές µεταβολές που έχουν επισυµβεί στην ελληνική κοινωνία τις τελευταίες δεκαετίες και οι οποίες συνδέονται µε τη θέση και το ρόλο των γυναικών: άνοδος του µορφωτικού επιπέδου, µετασχηµατισµοί της οικογένειας, επιταχυνόµενη ένταξη στην 27 Η κα Ελισάβετ Παπαζώη δεν διατηρεί πλέον τη θέση της στην Κυβέρνηση 28 Η Αγγελική Λαΐου που είχε οριστεί Υφυπουργός στο Υπουργείο Εξωτερικών παραιτήθηκε το Σεπτέµβριο του 2000. 17

αγορά και στην ιεραρχία της εργασίας. Πρόκειται όµως µόνο για την αρχή. Η συγκριτική διεθνής θέση της χώρας δεν παύει να είναι απογοητευτική». Τα ποσοστά των εκλεγµένων γυναικών ανά κόµµα αποτυπώνονται στον παρακάτω πίνακα Πίνακας 2: Ποσοστά εκλεγµένων γυναικών ανά κόµµα 2000 29 ΚΟΜΜΑ ΣΥΝΟΛΟ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΠΟΣΟΣΤΟ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΠΑΣΟΚ 158 13 8,23 Ν 125 10 8 ΚΚΕ 11 2 18,18 ΣΥΝΑΣΠΙΣΜΟΣ 6 2 33,33 ΣΥΝΟΛΟ 300 27 9 Με απόφαση του Ανώτατου Ειδικού ικαστηρίου στις 23/9/2000 εξέπεσαν του αξιώµατός τους, λόγω κωλυµάτων εκλογής, 4 γυναίκες από την παράταξη του ΠΑΣΟΚ. Συγκεκριµένα, η Μιλένα Αποστολάκη, η Σοφία Σακοράφα, η Αθανασία Μερεντίτη και η Χρυσάνθη Μανώλια 29 http://www.kethi.gr/greek/information/women 18

Τελικά, τα ποσοστά των γυναικών ανά κόµµα διαµορφώθηκαν ως εξής: Πίνακας 3: Ποσοστά εκλεγµένων γυναικών ανά κόµµα 2000 30 ΚΟΜΜΑ ΣΥΝΟΛΟ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΠΟΣΟΣΤΟ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΠΑΣΟΚ 156 11 7,05 Ν 122 10 8,19 ΚΚΕ 11 2 18,18 ΣΥΝΑΣΠΙΣΜΟΣ 6 3 50 ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΟΙ 5 0 0 ΣΥΝΟΛΟ 300 26 8,67 Παρόλη την ικανοποιητική αντιπροσώπευση των γυναικών στη Βουλή, τα ποσοστά των γυναικών στην Κυβέρνηση παρέµειναν αποθαρρυντικά. Συγκεκριµένα, σε σύνολο 43 αντρών στην Κυβέρνηση, υπήρξαν τέσσερις γυναίκες µε ποσοστό 9,30%. 30 όπ. π. 19

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Β Ευρωπαϊκά Κοινοβούλια 31 Ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα στοιχεία που προέρχονται από το Ευρωπαϊκό Λόµπι Γυναικών για στις γυναίκες στα Εθνικά Κοινοβούλια των χωρών- µελών στις Ευρωπαϊκής Ένωσης 32. Πίνακας 8: Ποσοστά γυναικείας συµµετοχής στα Εθνικά Κοινοβούλια στις Ευρώπης 33 Α/Α ΧΩΡΑ 34 ΕΚΛΟΓΕΣ Ε ΡΕΣ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΠΟΣΟΣΤΟ ΓΥΝΑΙΚΩΝ 1 ΣΟΥΗ ΙΑ 09 2002 349 158 45,3 2 ΑΝΙΑ 11 2001 179 68 38,0 3 ΦΙΛΑΝ ΙΑ 03 2003 200 75 37,5 4 ΟΛΛΑΝ ΙΑ 01 2003 150 55 36,7 5 ΑΥΣΤΡΙΑ 11 2002 183 62 33,9 6 ΓΕΡΜΑΝΙΑ 09 2002 603 194 32,2 7 ΒΕΛΓΙΟ 35 05 2003 150 45 30 8 ΙΣΠΑΝΙΑ 03 2000 350 99 28,3 9 ΒΟΥΛΓΑΡΙΑ 06 2001 240 63 26,2 10 ΛΑΤΒΙΑ 10 2002 100 21 21,0 11 ΚΡΟΑΤΙΑ 01 2000 151 31 20,5 12 ΠΟΛΩΝΙΑ 09 2001 460 93 20,2 13 ΣΛΟΒΑΚΙΑ 09 2002 150 29 19,3 14 ΠΟΡΤΟΓΑΛΙΑ 03 2002 230 44 19,1 15 ΕΣΘΟΝΙΑ 03 2003 101 19 18,8 16 ΗΝΩΜΕΝΟ ΒΑΣΙΛΕΙΟ 06 2001 659 118 17,9 17 CZECH REBUBLIC 06 2002 200 34 17,0 18 ΛΟΥΞΕΜΒΟΥΡΓΟ 06 1999 60 10 16,7 31 EWL LOBBYING KIT, July 2003 32 Η τελευταία ενηµέρωση των στοιχείων έγινε το Μάρτιο του 2003 33 http://www.socintwomen.org.uk.html/ 34 Οι υπό ένταξη χώρες σηµειώνονται µε Italics 35 Προγνωστικά στοιχεία 20

19 ΙΡΛΑΝ ΙΑ 05 2002 166 22 13,3 20 ΓΑΛΛΙΑ 06 2002 574 70 12,2 21 ΙΤΑΛΙΑ 05 2001 618 71 11,5 22 ΚΥΠΡΟΣ 05 2001 56 6 10,7 23 ΡΟΥΜΑΝΙΑ 11 2000 345 37 10,7 24 ΛΙΘΟΥΑΝΙΑ 10 2000 141 15 10,6 25 ΟΥΓΓΑΡΙΑ 04 2002 386 38 9,8 26 ΜΑΛΤΑ 09 1998 65 6 9,2 27 ΕΛΛΑ Α 04 2000 300 26 8,7 28 ΤΟΥΡΚΙΑ 11 2002 550 24 4,4 ΣΥΝΟΛΟ 20,7% 21

Ποσοστά & Μέτρα Ενίσχυσης Γυναικείας Συµµετοχής Παγκόσµια Στα µέσα στις δεκαετίας του 90 πραγµατοποιήθηκε στο Πεκίνο η 4 η Παγκόσµια ιάσκεψη για στις Γυναίκες. Οι γυναίκες εξακολουθούν να αποτελούν µειονότητα στα Κοινοβούλια µε µέσο όρο 13% παγκοσµίως, παρόλο που αποτελούν την πλειοψηφία του εκλογικού σώµατος σε στις σχεδόν στις χώρες Το Πρόγραµµα ράσης του Πεκίνο δεσµεύει στις στις Κυβερνήσεις να «αναθεωρήσουν τη µεροληπτική επίδραση που έχουν τα εκλογικά συστήµατα στην πολιτική εκπροσώπηση των γυναικών στα εκλογικά σώµατα και αν εξετάσουν τη ρύθµιση ή την αναθεώρηση αυτών των συστηµάτων». Αρκετές χώρες έχουν αναλάβει δράσει σε αυτόν τον τοµέα: Στην Αλβανία έχουν ψηφιστεί νόµοι και τροπολογίες για την εξασφάλιση στις ισόρροπης συµµετοχής των φύλων στις εκλογικούς καταλόγους Η Υεµένη τροποποίησε τον εκλογικό νόµο του 98 για να ενισχύσει τη γυναικεία συµµετοχή στις εκλογές Στον Καναδά η πολιτική συµµετοχή των γυναικών αυξήθηκε 50% µεταξύ 95-97. Στο Καµερούν, στο Ελ Σαλβαδόρ, στη Νιγηρία, στην Παραγουάη και στις Σεϋχέλλες οι γυναίκες έχουν ιδρύσει πολιτικά δίκτυα δηµιουργώντας δεσµούς µεταξύ οργανώσεων πολιτών 36. Η ιάσκεψη του Πεκίνο επιβεβαιώνει ότι «η ίση συµµετοχή των γυναικών στη λήψη αποφάσεων δεν είναι µόνο µια προϋπόθεση για δικαιοσύνη και δηµοκρατία αλλά µπορεί στις να θεωρηθεί απαραίτητη προϋπόθεση για να ληφθούν υπόψη τα συµφέροντα των γυναικών. Χωρίς την ενεργό συµµετοχή στις στην ενσωµάτωση στις γυναικείας προοπτικής σε όλα τα επίπεδα στις λήψης αποφάσεων, οι στόχοι στις ισότητας, στις ανάπτυξης και στις ειρήνης δεν µπορούν να επιτευχθούν 37. Κατά τη διάρκεια στις ιάσκεψης του Πεκίνο µόνο 21 χώρες από στις 189 που είχαν δεσµευθεί για τη βελτίωση στις θέσης των γυναικών έδωσαν την ύψιστη προτεραιότητα στο θέµα στις αύξησης στις συµµετοχής των γυναικών σε όλα τα επίπεδα λήψης αποφάσεων. Μετά τη ιάσκεψη συνεχίστηκαν οι εκτενείς συζητήσεις σε κυβερνητικά και µη επίπεδα Αυτό έχει συµβάλει σε µια αυξανόµενη συνειδητοποίηση 36 http://www.unic.gr/economic_social/women/women_power.htm 37 όπ.π. 22

των συστηµατικών αλλαγών που χρειάζονται για να επέλθει η ισόρροπη συµµετοχή των δύο φύλων. Στις αυξανόµενος αριθµός χωρών έχει εφαρµόσει πολιτικές θετικής δράσης δηµιουργώντας προγράµµατα επιµόρφωσης των γυναικών σε ηγετικές θέσεις Παράλληλα µε στις αποφάσεις του Πεκίνο, αρκετά διεθνή όργανα επιβεβαιώνουν την αρχή στις ίσης συµµετοχής των δύο φύλων στα κέντρα λήψης αποφάσεων στις ο Καταστατικός Χάρτης των Ηνωµένων Εθνών, η Οικουµενική ιακήρυξη των Ανθρωπίνων ικαιωµάτων και η Σύµβαση του ΟΗΕ για την εξάλειψη όλων των µορφών διακρίσεων κατά των γυναικών 38. Στην 41 η συνεδρίασή στις το 1997, η Επιτροπή του ΟΗΕ Για Τη Θέση Στις Γυναίκας επιβεβαίωσε την ανάγκη να καθοριστούν και να εφαρµοσθούν µέτρα που θα επανορθώσουν την άνιση εκπροσώπηση των γυναικών στα κέντρα λήψης αποφάσεων. Η εξάλειψη των µεροληπτικών πρακτικών και η εισαγωγή των προγραµµάτων θετικής δράσης αναγνωρίστηκαν ως αποτελεσµατικά όργανα πολιτικής στις αυτό το σκοπό (Ειδική Σύνοδος Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ «Γυναίκες 2000: Ισότητα των Φύλων, Ανάπτυξη και Ειρήνη τον 20 ο αιώνα», Νέα Υόρκη, 5-9 Ιουνίου 2000) Παγκόσµια, το 14,7% των βουλευτών και µελών στις Γερουσίας είναι γυναίκες, στις προκύπτει από τα τελευταία στατιστικά στοιχεία στις ιακοινοβουλευτικής Ένωσης (UIP), που προέρχονται από πληροφορίες των Εθνικών Κοινοβουλίων 180 χωρών. Τα στοιχεία αυτά αποκαλύπτουν στις µεγάλες διαφορές βουλευτών και γερουσιαστών από χώρα σε χώρα. Έτσι στις βλέπουµε και στον προηγούµενο πίνακα, στις χώρες στις Βόρειας Ευρώπης ο µέσος όρος συµµετοχής των γυναικών στα Εθνικά Κοινοβούλια φτάνει στο 39,9 µε πρώτη χώρα τη Σουηδία(45,3%). Χάρη σε αυτά τα µεγάλα ποσοστά των βορειοευρωπαϊκών χωρών η Ευρώπη αλλά και η Ρωσία προηγούνται µε ποσοστό 16,9%, ενώ ακολουθούν η Βόρεια και Νότια Αµερική µε ποσοστό 16,4% και η Ασία µε ποσοστό 14,9%. Στις χώρες στις υποσαχάριας Αφρικής το ποσοστό των γυναικών κοινοβουλευτικών είναι 13,5%, ενώ στις αραβικές χώρες, Βόρεια Αφρική και Μέση Ανατολή το ποσοστό φτάνει µόλις το 4,7%. Τελευταία στην κατάταξη είναι το Κουβέιτ, τα Ηνωµένα Αραβικά Εµιράτα και το Τζιµπουτί, όπου δεν υπάρχει γυναίκα βουλευτής 39. 38 όπ. π. 39 Ναυτεµπορική, 21/9/2002 23