Ιδιοκτησία: Εκδότης: Σύνταξη: HELMEPA ηµήτρης Κ. Μητσάτσος Τοµέας Ενηµέρωσης Κοινού - Παιδική HELMEPA Απαγορεύεται η ολική ή µερική αναδηµοσίευση όλων ανεξαιρέτως των κειµένων και φωτογραφιών χωρίς την γραπτή έγκριση του εκδότη. HELMEPA JUNIOR September 2010 HELMEPA 2010 Copyright All Rights Reserved
ΟΛΟΙ ΜΑΖΙ ΜΠΟΡΟΥΜΕ ΝΑ ΚΑΝΟΥΜΕ ΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΜΑΣ ΠΙΟ ΚΑΘΑΡΟ ΚΑΙ ΠΙΟ ΟΜΟΡΦΟ (Έργο παιδιών-µελών Παιδικής HELMEPA)
(Έργο παιδιών-µελών Παιδικής HELMEPA)
Π Ε Ρ Ι Ε Χ Ο Μ Ε Ν Α σελίδα 1. Εισαγωγή.................................................................. 7 2. Τι είναι η Παιδική ΗELMEPA;.................................................... 8 3. Συνεργασία µε The Lloyd s Register Educational Trust (The LRET).......................... 9 4. Περιβαλλοντικές Εκθέσεις....................................................... 10 5. Σχέδιο ράσης Παιδική ΗELMEPA............................................... 12 (α) Συµµετοχή............................................................ 12 (β) Λειτουργία Οµάδας...................................................... 13 (γ) ραστηριότητες......................................................... 15 ραστηριοποιούµαι για το περιβάλλον στο σχολείο............................. 17 ραστηριοποιούµε για το περιβάλλον εκτός σχολείου.......................... 21 Πειραµατίζοµαι και ερευνώ............................................... 25 Μαθαίνω για τα πλοία και τη Ναυτιλία...................................... 31 (δ) Υποστήριξη Οµάδων..................................................... 36 (ε) Συµβούλιο Παιδιών-Αντιπροσώπων......................................... 38 6. ιαγωνισµός Ζωγραφικής...................................................... 40 7. ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ.................................................................. 41 Επεξήγηση ραστηριοτήτων.................................................... 41 Αφίσα Τα σκουπίδια δεν είναι άχρηστα υλικά..................................... 51 Αφίσα Χρόνοι διάλυσης απορριµµάτων στη θάλασσας............................... 52 Αίτηση Συµµετοχής........................................................ 53 ελτίο Καταγραφής Απορριµµάτων.......................................... 55 Έντυπο Αξιολόγησης Προγράµµατος......................................... 57
ΘΕΛΟΥΜΕ ΝΑ ΖΗΣΟΥΜΕ, ΚΡΑΤΗΣΤΕ ΚΑΘΑΡΕΣ ΤΙΣ ΘΑΛΑΣΣΕΣ ΚΑΙ ΤΙΣ ΑΚΤΕΣ (Έργο παιδιών-µελών Παιδικής HELMEPA)
1 Εισαγωγή Η Ελληνική Ένωση Προστασίας Θαλάσσιου Περιβάλλοντος (HELMEPA) είναι ένας µηκυβερνητικός, µη-κερδοσκοπικός οργανισµός που ιδρύθηκε το 1982 από τους ανθρώπους της Ελληνικής Ναυτιλίας µε σκοπό τη δηµιουργία περιβαλλοντικής συνείδησης στο χώρο της ναυτιλιακής βιοµηχανίας από πλοιοκτήτη µέχρι ναύτη. Καθώς οι άνθρωποι της Ελληνικής Ναυτιλιακής Οικογένειας κατάγονται παραδοσιακά από παράκτιες και νησιωτικές περιοχές που έχουν δηµιουργήσει ιστορικούς δεσµούς µε τη θάλασσα, ήταν φυσικό να απαιτήσουν όλοι από την αρχή να αναλάβει η HELMEPA πρωτοβουλίες για την περιβαλλοντική ενηµέρωση και της ευρύτερης κοινωνίας. Η απαίτηση αυτή αποτελεί και αναγνώριση του γεγονότος ότι το 90% της θαλάσσιας ρύπανσης προέρχεται από ανθρώπινες δραστηριότητες στη στεριά και όχι στη θάλασσα. Έτσι, από το 1983 η HELMEPA πραγµατοποιεί ετήσιες εκστρατείες ενηµέρωσης κοινού µε µέσα όπως περιβαλλοντικές εκθέσεις σε διάφορες περιοχές της χώρας, εθελοντικούς καθαρισµούς ακτών, τηλεοπτικά µηνύµατα, έντυπο υλικό και µαθητικούς διαγωνισµούς αφίσας. Σύµβολο αυτών των εκστρατειών είναι ο γνωστός σε όλους µας Γλάρος της HELMEPA. Από το 1993 οι πρωτοβουλίες της HELMEPA για την ενηµέρωση του ευρύτερου κοινού έχουν επικεντρωθεί στη λειτουργία ενός πρότυπου Προγράµµατος περιβαλλοντικής εκπαίδευσης για παιδιά 5-13 ετών µε τίτλο Παιδική HELMEPA. Το Πρόγραµµα αυτό έχει πλέον υιοθετηθεί και εφαρµόζεται και σε άλλες χώρες, από την Κύπρο µέχρι και τη µακρινή Αυστραλία, όπου η HELMEPA έχει προωθήσει την ίδρυση παρόµοιων µε αυτήν Ενώσεων. 7
2 Τι είναι η Παιδική HELMEPA ; Είναι ένα Πρόγραµµα περιβαλλοντικής εκπαίδευσης που προσφέρει κάθε χρόνο τη δυνατότητα σε 4.000 µικρούς µαθητές που γίνονται εθελοντικά µέλη του, να ενηµερωθούν και αναλάβουν δράση για την προστασία του θαλάσσιου περιβάλλοντος της πατρίδας µας. Οργανωµένοι σε Οµάδες των 10 και υπό την επίβλεψη ενός Εθελοντή Εκπαιδευτικού, οι µαθητές επιλέγουν και πραγµατοποιούν δραστηριότητες του Προγράµµατος για διάστηµα ενός έτους. Ίδρυση Η Παιδική HELMEPA δηµιουργήθηκε το 1993 ύστερα από προτάσεις 150.000 µαθητών που επισκέφθηκαν τις περιβαλλοντικές εκθέσεις της HELMEPA την περίοδο 1983-1992 και ενηµερώθηκαν για τη σηµασία του θαλάσσιου περιβάλλοντος και για τους κινδύνους που το απειλούν. Η συντονισµένη έρευνα που έγινε µεταξύ των παιδιών έδειξε ότι οι ηλικίες 5-13 ετών είναι το πιο δεκτικό τµήµα της νεολαίας στο περιβαλλοντικό µήνυµα της HELMEPA. Επίσης, προτάσεις πολλών µαθητών έδειξαν ότι τα παιδιά ζητούσαν να τους δοθεί ένα βήµα από όπου να µπορούν να εκφράζουν τις ανησυχίες τους για το περιβάλλον, να προβάλλουν ιδέες τους και να διεκδικούν από τους µεγαλύτερους το σεβασµό που δικαιούνται. 8 Σκοπός Να δώσει τη δυνατότητα στα παιδιά που συµµετέχουν στο Πρόγραµµα να γίνουν υπεύθυνοι, περιβαλλοντικά ενήµεροι και ενεργοί αυριανοί πολίτες. Με τη συµµετοχή τους αυτή, τα παιδιά γνωρίζουν το φυσικό περιβάλλον της πατρίδας µας µαθαίνοντας πόσο σηµαντικό είναι και γιατί πρέπει να το προστατεύουµε. Μέσα από τις δραστηριότητες του Προγράµµατος αναδεικνύεται η σχέση µεταξύ της καθηµερινής ατοµικής συµπεριφοράς και ρύπανσης του περιβάλλοντος. Τα παιδιά ανακαλύπτουν ότι η λύση σηµαντικών περιβαλλοντικών προβληµάτων, όπως είναι τα σκουπίδια στις ακτές, δε δίνεται µόνο από ΟΤΑ και κυβερνήσεις αλλά και από την περιβαλλοντικά υπεύθυνη συµπεριφορά του καθενός µας. Το Πρόγραµµα στοχεύει ακόµη και στη δηµιουργία συλλογικού πνεύµατος ανάµεσα στους εθελοντές-µέλη του. Μέσα στην Οµάδα, τα 10 µέλη της µαθαίνουν να συνεργάζονται µεταξύ τους, να αναλαµβάνουν πρωτοβουλίες και να αναπτύσσουν ικανότητες οργάνωσης και συντονισµού. Έτσι, µέσα από το συναγωνισµό µεταξύ των Οµάδων, τα παιδιά αναπτύσσουν αρχές ευγενικής µεταξύ τους άµιλλας. Με τις εµπειρίες που αποκτούν από τη συµµετοχή τους στο Πρόγραµµα, τα µέλη του ευαισθητοποιούνται και γίνονται οι πιο αποτελεσµατικοί φορείς σωστών περιβαλλοντικών µηνυµάτων στην τοπική τους κοινωνία.
Οι Εκπαιδευτικοί που επιθυµούν να πάρουν µέρος στο Πρόγραµµα της Παιδικής HELMEPA και θέλουν περισσότερες πληροφορίες µπορούν να επισκεφθούν το διαδικτυακό τόπο www.helmepajunior.gr ή να επικοινωνήσουν µε τους υπεύθυνους του προγράµµατος: e-mail: helmepajunior@helmepajunior.gr τηλ: 210-9343088, fax: 210-9407327 3 Συνεργασία µε The Lloyd s Register Educational Trust (The LRET) Συνεχίζεται και φέτος η συνεργασία µε το Βρετανικό κοινωφελές ίδρυµα The Lloyd s Register Educational Trust το οποίο παρέχει οικονοµική υποστήριξη στην Παιδική HELMEPA, µε σκοπό την ενδυνάµωση και διεύρυνση του Προγράµµατος. Στο πλαίσιο αυτής της συνεργασίας, στο Σχέδιο ράσης του Προγράµµατος έχουν συµπεριληφθεί νέες ερευνητικές δραστηριότητες και πειράµατα που φαίνεται να έχουν µεγάλη απήχηση σε παιδιά και εκπαιδευτικούς. Με την εισαγωγή των νέων αυτών στοιχείων, το Πρόγραµµα εναρµονίζεται µε το στόχο του The LRET να ενθαρρύνει τους µαθητές να εξοικειωθούν µε την επιστήµη και την τεχνολογία. Επίσης, στο Πρόγραµµα έχει ενσωµατωθεί µία ναυτιλιακή συνιστώσα µε σκοπό να γνωρίσουν τα παιδιά τον κόσµο της ναυτιλίας και να πάρουν χρήσιµες πληροφορίες για το δυναµικό αυτό επιχειρηµατικό χώρο, στον οποίο οι Έλληνες πρωτοστατούν διεθνώς. Ήδη λειτουργεί ξέχωρο Πρόγραµµα, µε µέλη νέους άνω των 13 ετών, µε τίτλο Οι Ναυτίλοι της HELMEPA. Στη νέα κατηγορία αυτή συµµετέχουν πρώην µέλη της Παιδικής HELMEPA που θέλουν να συνεχίσουν την περιβαλλοντική τους δραστηριοποίηση, καθώς και άλλα παιδιά που επιθυµούν να γίνουν εθελοντές για την προστασία του θαλάσσιου περιβάλλοντος. Στους Ναυτίλους της HELMEPA παρέχεται αναλυτική πληροφόρηση για το θαλάσσιο οικοσύστηµα και τη σηµασία του για τη ζωή στον πλανήτη µας, τα προβλήµατα που αντιµετωπίζουν θάλασσες και ακτές, καθώς και για τις επιστήµες της θάλασσες και τις προοπτικές για σταδιοδροµία στα θαλάσσια επαγγέλµατα. Η επικοινωνία µε τα µέλη γίνεται µόνο ηλεκτρονικά, δηλαδή µέσω του διαδικτυακού τόπου του προγράµµατος (www.helmepacadets.gr) και του µηνιαίου περιβαλλοντικού δελτίου Το Περισκόπιο των Ναυτίλων, το οποίο στέλνεται στα µέλη µε e-mail. Σηµειώνεται ότι είναι η πρώτη φορά που το The LRET υποστηρίζει πρόγραµµα εκπαίδευσης παιδιών εκτός του Ηνωµένου Βασιλείου, ενώ το Lloyd s Register of Shipping αποτελεί ένα από τα παλαιοτέρα εταιρικά µέλη της HELMEPA. Ευχή µας είναι τα νέα αυτά στοιχεία που ενσωµατώνονται στο Πρόγραµµα της Παιδικής HELMEPA να βοηθήσουν τα παιδιά και στον επαγγελµατικό τους προσανατολισµό. 9
4 Περιβαλλοντικές Εκθέσεις Η HELMEPA λειτουργεί δύο µόνιµες Περιβαλλοντικές Εκθέσεις, που φιλοξενούνται από την Εταιρεία-Μέλος Costamare Shipping Company SA στο Παλαιό Φάληρο και στο κτίριο Ceres στον Πειραιά. Την τελευταία πενταετία 4.000 µαθητές επισκέφθηκαν τις παραπάνω Εκθέσεις από σχολεία της Αθήνας και της περιφέρειας, ενώ την Έκθεση στον Πειραιά επισκέπτονται επίσης σπουδαστές Ναυτικών Ακαδηµιών, Πανεπιστηµίων και στελέχη της Ελληνικής και διεθνούς ναυτιλίας. Από το Σεπτέµβριο οι ενδιαφερόµενοι Εκπαιδευτικοί µπορούν να επικοινωνούν µε τα γραφεία της Παιδικής HELMEPA στο 210 9343088 για να προγραµµατίσουν επισκέψεις στις Περιβαλλοντικές Εκθέσεις. Τις δαπάνες µεταφοράς µαθητών των δηµοσίων σχολείων προσφέρει η Παιδική HELMEPA. 10
Η ΚΑΘΑΡΗ ΘΑΛΑΣΣΑ ΕΙΝΑΙ ΙΚΑΙΩΜΑ ΟΛΩΝ ΜΑΣ (Έργο παιδιών-µελών Παιδικής HELMEPA)
5 Σχέδιο ράσης Παιδικής HELMEPA Το Πρόγραµµα της Παιδικής HELMEPA εκτελείται µε ένα Σχέδιο ράσης που θέτει τους κανόνες για να λειτουργήσει όσο γίνεται καλύτερα προς όφελος των παιδιών, του περιβάλλοντος και των τοπικών κοινωνιών. Το Σχέδιο ράσης ανανεώνεται κάθε χρόνο µε βάση την εµπειρία που αποκτάται, τις συνθήκες που επικρατούν και τις προτάσεις για αλλαγές που γίνονται από παιδιά, Εκπαιδευτικούς και γονείς. (α) Συµµετοχή Το ετήσιο όριο συµµετοχής των 400 Οµάδων µε 4.000 παιδιά, τέθηκε ώστε η Παιδική HELMEPA να καλύπτει σε λογικά πλαίσια τις δαπάνες των Οµάδων που συµµετέχουν στο Πρόγραµµα και να τους παρέχει την απαραίτητη υποστήριξη. Κάθε παιδί ηλικίας 5-13 ετών, από οποιοδήποτε µέρος της Ελλάδας, µπορεί να γίνει µέλος της Παιδικής HELMEPA συµµετέχοντας σε µια Οµάδα 10 παιδιών ίδιας ηλικίας και ίδιου σχολείου. Οι Οµάδες δραστηριοποιούνται και συναγωνίζονται µεταξύ τους στις 12 γεωγραφικές περιφέρειες που φαίνονται στον χάρτη. Οι Οµάδες των παιδιών διακρίνονται στις παρακάτω κατηγορίες και ηλικίες: 12 Κατηγορία Α Β Γ Παιδιά Μέλη 6-7 ετών 8-9 ετών 10-11 ετών 12-13 ετών Ειδικές Κατηγορίες Ε µαθητές διαφόρων ηλικιών (µονοθέσια ή διθέσια σχολεία) Ν παιδιά Νηπιαγωγείων* Κ µαθητές Κέντρων Ειδικής Αγωγής* *Στις κατηγορίες (Ν) και (Κ ) τα παιδιά συµµετέχουν µε ευθύνη των Νηπιαγωγών και Εκπαιδευτικών τους, οι οποίοι και αλληλογραφούν µε τη HELMEPA.
(β) Λειτουργία Οµάδας Για να σχηµατιστεί µία Οµάδα Παιδικής HELMEPA µε εθελοντική συµµετοχή 10 µαθητών χρειάζεται τα παιδιά αυτά να έχουν τη διάθεση να πάρουν µέρος στις κοινές προσπάθειες για την προστασία του θαλάσσιου περιβάλλοντος. Απαραίτητη προϋπόθεση για την επιτυχή συµµετοχή της Οµάδας στο Πρόγραµµα είναι η εθελοντική συνδροµή ενός Εκπαιδευτικού που θα επιβλέπει και θα συµβουλεύει την Οµάδα στις δραστηριότητές της. Στόχος κάθε Οµάδας είναι να πραγµατοποιήσει 12 ή και περισσότερες από τις 30 δραστηριότητες του Προγράµµατος. Κάθε Οµάδα εκλέγει την/τον Αρχηγό της, που είναι ο σύνδεσµός της µε την Παιδική HELMEPA. Ο/Η Αρχηγός συµπληρώνει µε τη βοήθεια του Εθελοντή Εκπαιδευτικού (µε µικρά γράµµατα) την Αίτηση Συµµετοχής Οµάδας που βρίσκεται στο τέλος του Σχεδίου ράσης ή στην ιστοσελίδα του Προγράµµατος www.helmepajunior.gr και τη στέλνει στην Παιδική HELMEPA. Οι Αιτήσεις Συµµετοχής Οµάδας γίνονται δεκτές στην Παιδική HELMEPA από την αρχή του σχολικού έτους µέχρι και την 31η Ιανουαρίου. Εφόσον ο αριθµός των 4.000 παιδιών συµπληρωθεί πριν την 31η Ιανουαρίου, δεν θα γίνονται δεκτές άλλες Αιτήσεις. 13
Υ π ο χ ρ ε ώ σ ε ι ς Α ρ χ η γ ο ύ Συµπληρώνει λεπτοµερώς και µε καθαρά γράµµατα την Αίτηση Συµµετοχής Οµάδας. Μοιράζει στα µέλη της Οµάδας τις ταυτότητες και τις κονκάρδες της Παιδικής HELMEPA και τους προτρέπει να τις φορούν κατά τις δραστηριότητες. ιαχειρίζεται την αλληλογραφία της Οµάδας µε την Παιδική HELMEPA και ενηµερώνει τα µέλη της Οµάδας. Ενηµερώνει την Παιδική HELMEPA κάθε τρίµηνο, µε Εκθέσεις του για τις δραστηριότητες της Οµάδας. Ενηµερώνει την Παιδική HELMEPA αν κάποιο µέλος της Οµάδας αποχωρήσει ή αλλάξει διεύθυνση. Οι εκθέσεις δραστηριοτήτων πρέπει να είναι τακτοποιηµένες σε µορφή τετραδίου, ντοσιέ ή ακόµα να αποσταλούν µε e-mail ή σε µορφή cd. Οι δραστηριότητες περιγράφονται συνοπτικά στην αρχή της έκθεσης και ακολουθούν µε την ίδια σειρά δείγµατα και σχετικό υλικό, αν υπάρχει (π.χ. φωτογραφίες, αντίτυπα εργασιών, ηχογραφήσεις κλπ). Κάθε Σεπτέµβριο, οι Οµάδες της προηγούµενης σχολικής χρονιάς αυτοµάτως διαλύονται. Τα µέλη τους κρατάνε τις κονκάρδες τους και αν θέλουν δηλώνουν συµµετοχή σε νέα Οµάδα σύµφωνα µε την ηλικία τους, σε επόµενη σχολική χρονιά.
(γ) ραστηριότητες Τα µέλη της Οµάδας εκτελούν δραστηριότητες που τα βοηθούν να κατανοήσουν τα περιβαλλοντικά ζητήµατα, να µάθουν για τη ναυτιλία και να έρθουν σε µια πρώτη επαφή µε τις επιστήµες. Για ορισµένες δραστηριότητες είναι απαραίτητο η Οµάδα, µε τη βοήθεια του Εθελοντή Εκπαιδευτικού, να εξασφαλίζει τη συνδροµή και συµµετοχή της Τοπικής Αυτοδιοίκησης και φορέων της Πολιτείας. Οι ηµόσιοι αυτοί Οργανισµοί µπορούν να συµβάλουν αποτελεσµατικά στην επιτυχία του Προγράµµατος προβάλλοντας συγχρόνως την περιβαλλοντική ευαισθησία των κρατικών φορέων της χώρας µας, ιδιαίτερα σε τουριστικές περιοχές. Ακολουθούν οι δραστηριότητες οµαδοποιηµένες σε 4 θεµατικές ενότητες. Ειδικό Παράρτηµα για τους Εθελοντές Εκπαιδευτικούς στο τέλος του Σχεδίου ράσης παρέχει υποστηρικτικές πληροφορίες για την καλύτερη επεξήγηση ορισµένων δραστηριοτήτων. Οι θεµατικές ενότητες είναι: ραστηριοποιούµαι για το περιβάλλον στο σχολείο ραστηριοποιούµαι για το περιβάλλον εκτός σχολείου Πειραµατίζοµαι και ερευνώ Μαθαίνω για τα πλοία και τη ναυτιλία 15
ΟΙ ΩΡΑΙΕΣ ΑΝΤΕΛΩΤΕΣ ΜΑΣ ΑΚΤΕΣ ΕΝ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΛΕΡΩΝΟΝΤΑΙ (Έργο παιδιών-µελών Παιδικής HELMEPA)
ραστηριοποιούµαι για το περιβάλλον στο σχολείο 1. Ανακύκλωση υλικών Οργανώστε πρόγραµµα ανακύκλωσης υλικών (πχ. αλουµινίου, χαρτιού, γυαλιού, πλαστικού) στο σχολείο και παροτρύνετε τους ενήλικες κατοίκους της περιοχής (οικογένεια, φίλους και γείτονες) να συµµετάσχουν στο πρόγραµµα. Σε περίπτωση που τα συγκεντρωµένα υλικά είναι πολλά και δεν υπάρχει κοντά κέντρο ανακύκλωσης, κινητοποιήστε την Τοπική Αυτοδιοίκηση προς τη δηµιουργία τέτοιων κέντρων. Επίσης µπορείτε να ξεκινήσετε πρόγραµµα ανακύκλωσης οργανικών απορριµµάτων (αποφάγια, φλούδες, φύλλα, κλαδιά) στο προαύλιο του σχολείου, δηµιουργώντας πλούσιο οργανικό λίπασµα, καθώς και µπαταριών, κινητών τηλεφώνων και ηλεκτρονικών υπολογιστών, ώστε τα χηµικά στοιχεία που υπάρχουν σε αυτά τα απορρίµµατα, να µην προκαλέσουν µόλυνση του περιβάλλοντος. 2. ηµιουργία έργων µε φυσικά υλικά Συλλέξτε υλικά από το φυσικό περιβάλλον της περιοχής σας (πχ. βότσαλα, κοχύλια, φύλλα, ξύλα κ.ά.) και χρησιµοποιήστε τα για να φτιάξετε έργα χειροτεχνίας. Τα έργα αυτά µπορείτε να τα εκθέσετε σε γιορτή στο τέλος της σχολικής χρονιάς. 17
3. Κατασκευές από άχρηστα υλικά Έκθεση Φτιάξτε αντικείµενα από άχρηστα υλικά (πχ. τενεκεδάκια, πλαστικά µπουκάλια, χάρτινες συσκευασίες). Με αυτόν τον τρόπο µπορείτε να ανακαλύψετε ότι δεν είναι όλα τα αντικείµενα που πετάµε στα σκουπίδια πραγµατικά άχρηστα, αλλά µε λίγη φαντασία και καλή διάθεση µπορούν να χρησιµοποιηθούν διαφορετικά. Τα έργα αυτά µπορείτε να τα εκθέσετε σε γιορτή στο τέλος της σχολικής χρονιάς. 4. Μήνυµα για την Ηµέρα του Περιβάλλοντος Μέχρι την 30ή Μαΐου στείλτε µας στην Παιδική HELMEPA ένα σύντοµο µήνυµα για την Παγκόσµια Ηµέρα Περιβάλλοντος που είναι η 5η Ιουνίου κάθε χρόνο. 18
5. Χαρτί, αλουµίνιο, πλαστικό...η πορεία της "ζωής" τους 1 Συζητήστε µε τον Εθελοντή Εκπαιδευτικό σας από τι και πώς δηµιουργούνται κάθε ένα από τα παραπάνω αντικείµενα. Τι πρώτες ύλες είναι απαραίτητες για τη δηµιουργία τους; Αφού χρησιµοποιηθούν τι επιλογές έχουµε για το τι θα τα κάνουµε; Ποια τα πλεονεκτήµατα και µειονεκτήµατα των επιλογών αυτών; Στείλτε µας ένα διάγραµµα ή µια αναφορά που να περιγράφει την πορεία ζωής αυτών των υλικών. Στο τέλος του Σχεδίου ράσης υπάρχει µια αφίσα µε τίτλο Τα σκουπίδια δεν είναι άχρηστα υλικά που µπορείτε να την εκτυπώσετε και να την τοποθετήσετε στο σχολείο σας, µε πολλές πληροφορίες για τις πρώτες ύλες που απαιτούνται για τη δηµιουργία των συγκεκριµένων υλικών αλλά και για τις χρήσεις και τις εφαρµογές τους. Νέα δραστηριότητα 6. Τραγούδια - Ποιήµατα - Παραµύθια Εµπνευστείτε από τη θάλασσα και τους οργανισµούς που ζουν σε αυτή και γράψτε τραγούδια, ποιήµατα ή παραµύθια που να περιγράφουν τη ζωή τους, αλλά και τους κίνδυνους που αντιµετωπίζουν. 7. Έντυπο µε σχέδια - γελοιογραφίες µε θαλάσσια είδη Φτιάξτε γελοιογραφίες και δείξτε µε αστείο τρόπο τα προβλήµατα που αντιµετωπίζουν οι θάλασσες και οι οργανισµοί που ζουν σ αυτές. Εναλλακτικά φτιάξτε κόµικς µε ήρωα τον Γλάρο της HELMEPA. 19
8. ηµιουργία - Παρουσίαση θεατρικού έργου ή κουκλοθέατρου ή χορογραφίας Με τη βοήθεια του Εθελοντή Εκπαιδευτικού σας ετοιµάστε ένα θεατρικό έργο µε θέµα σχετικό µε την καταστροφή του περιβάλλοντος από τον ίδιο τον άνθρωπο µέσα από την άγνοιά του, την αδιαφορία του αλλά και την απληστία του. Η προσπάθειά σας µπορεί να παρουσιαστεί σε ειδική εκδήλωση στο σχολείο ή σε γιορτή για το τέλος της σχολικής χρονιάς µε προσκεκληµένους γονείς, παιδιά, φορείς της τοπικής κοινωνίας και εκπροσώπους του Προγράµµατος Παιδική HELMEPA. 20
Για τις δραστηριότητες της παρακάτω ενότητας ενηµερώστε τα τοπικά Μέσα Μαζικής Ενηµέρωσης, ώστε να αν έχουν τη δυνατότητα να καλύψουν το γεγονός. ραστηριοποιούµαι για το περιβάλλον εκτός σχολείου 9. Υιοθεσία Εθελοντικός καθαρισµός ακτής Η δραστηριότητα αυτή γίνεται µε τα παρακάτω τέσσερα βήµατα. Σε περιοχές µακριά από τη θάλασσα, µπορεί να γίνει σε ακτή λίµνης ή κοίτης ποταµού. Βήµα 1ο Επιλέξτε και υιοθετήστε µια κοντινή ακτή σε συνεργασία µε το ήµο ή την Κοινότητα. Κατασκευάστε µε απλά υλικά µια πινακίδα µε περιβαλλοντικό µήνυµα και τοποθετήστε τη στην ακτή ώστε να είναι φανερή η υιοθεσία από το σχολείο σας. Βήµα 2ο Εφοδιαστείτε µε γάντια και σακούλες, και καθαρίστε την ακτή καταγράφοντας στο ειδικό ελτίο Καταγραφής τα απορρίµµατα που µαζεύετε. Το ελτίο Καταγραφής βρίσκεται στο ειδικό παράρτηµα του Σχεδίου ράσης καθώς και στην ιστοσελίδα της Παιδικής HELMEPA. Αφού το συµπληρώσετε στείλτε το στα γραφεία της Παιδικής HELMEPA. Οι πληροφορίες που συλλέγονται από τα ελτία Καταγραφής, επεξεργάζονται από την HELMEPA και κάθε χρόνο αποστέλλονται στον Περιβαλλοντικό Οργανισµό Ocean Conservancy των ΗΠΑ, που οργανώνει δραστηριότητες για τον καθαρισµό και την προστασία των θαλασσών και ωκεανών του πλανήτη. Είναι σηµαντικό η καταγραφή των ελτίων να γίνεται µε ακρίβεια καθώς τα στοιχεία αυτά βοηθούν τους επιστήµονες να µελετήσουν πόσα και ποια σκουπίδια καταλήγουν στις θάλασσες, πώς ταξιδεύουν στους ωκεανούς και τι µπορούµε να κάνουµε για το πρόβληµα αυτό. Με αυτό τον τρόπο συµβάλλετε ενεργά στην Προστασία του Θαλάσσιου Περιβάλλοντος 21
Βήµα 3ο Συζητήστε τα αποτελέσµατα από τον καθαρισµό ακτής όπως: Ποιά ήταν τα περισσότερα απορρίµµατα που παρατηρήσατε; Από πού προέρχονται; Από τι υλικό είναι φτιαγµένα; Πόσο καιρό µένουν στο περιβάλλον µέχρι να διαλυθούν; Τι επιπτώσεις µπορεί να έχουν; Τι µπορείτε να κάνετε εσείς στην καθηµερινότητά σας για το πρόβληµα των απορριµµάτων; Βήµα 4ο ηµοσιοποιήστε τα αποτελέσµατα του καθαρισµού σε τοπικούς φορείς ( ήµος/κοινότητα, Λιµεναρχείο) και τον τοπικό Τύπο και ΜΜΕ εκφράζοντας παράλληλα και τα αιτήµατά σας (πχ. σεβασµό στο περιβάλλον από όλους, τοποθέτηση κάδων, κ.α). 22
10. εντροφύτευση - Επίσκεψη σε δάσος Νέα δραστηριότητα Αφού έχετε ενηµερωθεί για τα φυτά που ευδοκιµούν στην περιοχή σας οργανώστε ηµέρα δεντροφύτευσης σε συνεργασία µε την Τοπική Αυτοδιοίκηση ή µε ιδιωτικούς φορείς. Ακόµα και αν δεν καταφέρετε να οργανώσετε µια δεντροφύτευση, επισκεφτείτε ένα κοντινό σας δάσος και καταγράψτε τα είδη της χλωρίδας και πανίδας που συναντάτε. Επίσης µπορείτε να παρατηρήσετε τους παρακάτω ορόφους του άσους και να συζητήσετε πώς ο ένας όροφος επηρεάζει τον άλλο, αλλά και τους οργανισµούς που ζουν στο άσος. Έδαφος, επιφανειακό και υπόγειο Κορµός και κλαδιά Φυλλωσιά Γράψτε µια έκθεση µε τις εντυπώσεις σας από την επίσκεψη στο άσος. 11. Εντοπισµός παράνοµης χωµατερής ή άλλων πηγών µόλυνσης στην περιοχή µου Κάντε έρευνα, εντοπίστε, καταγράψτε και φωτογραφίστε κάποια παράνοµη χωµατερή ή άλλες πηγές µόλυνσης. Συζητήστε για τις επιπτώσεις που έχουν στο φυσικό περιβάλλον (ζώα, φυτά, έδαφος) και τους ανθρώπους (υγεία, οικονοµία, τουρισµό κλπ). Αναζητήστε απαντήσεις στο γιατί πετάνε οι άνθρωποι τα απορρίµµατά τους εκεί και τι άλλο θα µπορούσαν να κάνουν. Σαν δεύτερο σκέλος της δραστηριότητας, µπορείτε να στείλετε τα αποτελέσµατα της έρευνάς σας στους αρµόδιους φορείς ( ήµο/κοινότητα, Λιµεναρχείο, Υπουργείο) ζητώντας να παρθούν τα απαραίτητα µέτρα και να τα δηµοσιοποιήσετε στον τοπικό Τύπο και ΜΜΕ, καθώς και στην Παιδική HELMEPA για να καταχωρηθούν στην ιστοσελίδα της. 23
12. ιανοµή ενηµερωτικού υλικού HELMEPA Μοιράστε και τοποθετήστε σε εµφανή σηµεία στην περιοχή σας, το ενηµερωτικό υλικό της HELMEPA (αφίσες) που σας αποστέλλεται κάθε καλοκαίρι, για να ευαισθητοποιηθεί η τοπική κοινωνία. 13. ηµιουργία και διανοµή ενηµερωτικού περιβαλλοντικού υλικού Φτιάξτε ενηµερωτικό υλικό (φυλλάδια κ.ά.) µε περιβαλλοντικό περιεχόµενο και µοιράστε το, ώστε να ενηµερωθεί η τοπική κοινωνία για το πώς µπορούν να βοηθήσουν όλοι για να προστατευτεί το περιβάλλον. Για παράδειγµα, το υλικό αυτό µπορεί επίσης να απευθύνεται: στους ψαράδες της περιοχής ενηµερώνοντάς τους για το πώς τα αλιευτικά απορρίµµατα εξολοθρεύουν τα θαλάσσια είδη, ή και στους καταναλωτές, ενηµερώνοντάς τους για την ανάγκη κατάργησης της πλαστικής σακούλας και αντικατάστασής της από σακούλες πολλών χρήσεων (υφασµάτινες/συνθετικές ή χάρτινες), καθώς η ζηµιά που προκαλεί στο θαλάσσιο οικοσύστηµα είναι τεράστια. Στο τέλος του Σχεδίου ράσης υπάρχει µια αφίσα µε τίτλο Χρόνοι ιάλυσης Απορριµµάτων στη Θάλασσα µε χρήσιµες πληροφορίες που µπορείτε να χρησιµοποιήσετε και στο δικό σας φυλλάδιο. Νέα δραστηριότητα 14. Καταγραφή τοπικών περιβαλλοντικών προβληµάτων Με τη βοήθεια του εθελοντή εκπαιδευτικού σας, ρωτήστε τους κατοίκους της περιοχής σας για τα πιθανά περιβαλλοντικά προβλήµατα που έχουν εντοπίσει. Καταγράψτε τις απαντήσεις τους και κάντε έναν κατάλογο βάζοντας τα µε σειρά σηµαντικότητας, εξηγώντας τους λόγους. Εναλλακτικά ετοιµάστε εσείς ένα ερωτηµατολόγιο και µοιράστε το στους συγγενείς και τους κατοίκους της περιοχής σας για να δείτε πώς αντιµετωπίζουν οι µεγαλύτεροι τα προβλήµατα του περιβάλλοντος. 24
15. Συνεργασία µε τοπικά ΜΜΕ Παρουσιάστε τα αποτελέσµατα των δραστηριοτήτων σας σε τοπικούς τηλεοπτικούς-ραδιοφωνικούς σταθµούς, για να ενηµερώσετε τους κατοίκους της περιοχής και να τους εξηγήσετε γιατί πρέπει να συµβάλλουν στην προστασία του περιβάλλοντος. Στείλτε µας ένα αντίγραφο της συνέντευξης ή αποκόµµατα εφηµερίδων που παρουσίασαν δραστηριότητές σας. 16. Επίσκεψη σε ηµαρχείο Αφού έρθετε σε συνεννόηση µε το γραφείο του ηµάρχου σας, προγραµµατίστε µια επίσκεψη. Μιλήστε µαζί του για τα περιβαλλοντικά προβλήµατα που εντοπίσατε στην περιοχή σας κατά τη διάρκεια των δραστηριοτήτων σας. Προτείνετε λύσεις µε βάση τις ανάγκες του τόπου σας. Πειραµατίζοµαι και ερευνώ 17. Ο κύκλος του νερού 2 Νέα δραστηριότητα Πραγµατοποιήστε το παρακάτω πείραµα για να κατανοήσετε καλύτερα τον κύκλο του νερού. Υλικά: 1 µεγάλο διαφανές γυάλινο δοχείο νερό 1 µικρό ποτήρι πλαστική µεµβράνη σελοτέιπ 25
ιαδικασία: 1. Τοποθετήστε στο κέντρο του µεγάλου γυάλινου δοχείου το µικρό ποτήρι. 2. Ρίξτε νερό στο µεγάλο γυάλινο δοχείο (ως 1/3 περίπου) προσέχοντας να µην µπει νερό µέσα στο µικρό ποτήρι. 3. Σκεπάστε το µεγάλο δοχείο µε την πλαστική µεµβράνη και σφραγίστε το µε σελοτέιπ. 4. Τοποθετήστε το σε µέρος που να το βλέπει ο ήλιος και αφήστε το για αρκετή ώρα. 5. Παρακολουθήστε και συζητήστε πώς βρέθηκε νερό µέσα στο µικρό ποτήρι. 18. ηµιουργία ρευµάτων 3 Μέσα στη θάλασσα δηµιουργούνται από τη διαφορά θερµοκρασίας και αλατότητας του νερού κάτι σαν θαλάσσια ποτάµια, τα λεγόµενα θαλάσσια ρεύµατα. Τεράστιες µάζες ζεστού θαλασσινού νερού µετακινούνται σε πιο κρύες περιοχές και αντίστοιχα µάζες κρύου νερού παίρνουν τη θέση του ζεστού, επηρεάζοντας έτσι το κλίµα του πλανήτη. Με το συγκεκριµένο πείραµα θα κατανοήσετε καλύτερα πώς η θερµοκρασία και η αλατότητα επηρεάζουν την κίνηση του νερού. Νέα δραστηριότητα Υλικά: 2 µπλε παγάκια φτιαγµένα από νερό και χρώµα ζαχαροπλαστικής (µπλε χρωστική τροφίµων) 1 ποτήρι µε νερό βρύσης 1 ποτήρι µε νερό βρύσης και αλάτι 26 ιαδικασία: 1. Συζητήστε τι νοµίζετε ότι θα συµβεί όταν τα παγάκια µπουν σε κάθε ποτήρι. 2. Τοποθετήστε από ένα παγάκι σε κάθε ποτήρι. 3. Μην ακουµπήσετε ή πειράξετε τα παγάκια καθώς λιώνουν. 4. Παρατηρήστε τα ποτήρια για περίπου 10 λεπτά ή µέχρι να λιώσουν τα παγάκια. 5. Καταγράψτε τις παρατηρήσεις σας. 6. Μετρήστε τη θερµοκρασία στην επιφάνεια και στον πάτο του ποτηριού. 7. Συζητήστε.
19. Έχει ο αέρας βάρος; 4 Νέα δραστηριότητα Έχετε ποτέ αναρωτηθεί αν ο αέρας έχει βάρος; Κάντε το παρακάτω πείραµα και θα σας λυθεί η απορία. Υλικά: 1 χάρακας 2 ίδια µπαλόνια Σελοτέιπ Σπάγκος ιαδικασία: 1. Χωριστείτε σε 2 οµάδες. Στη µία όσοι υποστηρίζουν ότι ο αέρας έχει βάρος και στην άλλη όσοι υποστηρίζουν ότι δεν έχει. ικαιολογήστε την άποψή σας. 2. έστε τον σπάγκο στη µέση του χάρακα, αφήνοντας ελεύθερη τη µία άκρη κατά 10 εκατοστά, φτιάχνοντας κατά κάποιον τρόπο µια µπαλάντζα. 3. Τοποθετήστε τα δύο µπαλόνια στις άκρες του χάρακα (σε ίσες αποστάσεις από τις άκρες του) χρησιµοποιώντας την ίδια ποσότητα σπάγκου και στερεώστε τα µε την ίδια ποσότητα σελοτέιπ. 4. Βεβαιωθείτε ότι ο χάρακας ισορροπεί αν τον αφήσετε ελεύθερο, κρατώντας τον από την άκρη του σπάγκου που έχετε δέσει στο µέσο του. 5. Αφαιρέστε το ένα µπαλόνι και φουσκώστε το. 6. Κάντε ένα κόµπο στο στόµιό του για να µην φύγει ο αέρας και κρεµάστε το πάλι στην άκρη του χάρακα. 7. Τι παρατηρείτε; 27
20. Καθαρισµός της θάλασσας από πετρελαιοκηλίδα ιαρροή πετρελαίου στη θάλασσα έχει δυσµενείς επιπτώσεις στο θαλάσσιο οικοσύστηµα. Οι πετρελαιοκηλίδες είναι πολύ δύσκολο να αντιµετωπιστούν κάτι που µπορείτε και οι ίδιοι να συνειδητοποιήσετε αν κάνετε το παρακάτω πείραµα. Νέα δραστηριότητα Υλικά: 1 βαθύ πιάτο νερό 1 κουταλιά λάδι βαµβάκι χαρτοπετσέτα σταγονόµετρο κουτάλι ιαδικασία: 1. Ρίξτε σε ένα πιάτο µε νερό (αντιπροσωπεύει τη θάλασσα) µια κουταλιά λάδι (αντιπροσωπεύει την πετρελαιοκηλίδα) και ανακατέψτε ελαφρά (όπως κάνουν τα κύµατα και ο αέρας). Προαιρετικά µπορείτε να βάλετε άµµο, πέτρες και άλλα αντικείµενα που συναντά κάποιος σε µία ακτή. 2. Προσπαθήστε να διαχωρίσετε το λάδι από νερό (αποµάκρυνση της πετρελαιοκηλίδας) Χρησιµοποιήστε βαµβάκι, χαρτοπετσέτες, σταγονόµετρο και κουτάλι. 3. Συζητήστε τις συνέπειες µιας πετρελαιοκηλίδας σε ένα θαλάσσιο οικοσύστηµα. 21. Όξινη βροχή 5 Νέα δραστηριότητα Κάντε το παρακάτω πείραµα για να δείτε αν η βροχή που πέφτει στην περιοχή σας είναι καθαρή ή όχι, χρησιµοποιώντας χυµό από κόκκινο λάχανο. 28
Υλικά: Περίπου 100 ml χυµό κόκκινου λάχανου (βράστε µερικά φύλλα κόκκινου λάχανου και µετά σουρώστε) ένα καθαρό βάζο βρόχινο νερό k 4 πλαστικά ποτήρια 1 λεµόνι υγρό κρεµοσάπουνο αποσταγµένο νερό ιαδικασία: 1. Βγάλτε το καθαρό βάζο έξω µία µέρα που βρέχει για να µαζέψετε νερό. 2. Αριθµήστε τα πλαστικά ποτήρια και προσθέστε χυµό κόκκινου λάχανου (περίπου 25 ml σε κάθε ποτήρι). 3. Προσθέστε νερό της βροχής στο πρώτο, χυµό λεµονιού στο δεύτερο, υγρό κρεµοσάπουνο στο τρίτο, αποσταγµένο νερό στο τέταρτο, όλα σε ίσες ποσότητες. 4. Συγκρίνετε το χρώµα του κυπέλλου µε το βρόχινο νερό, µε το χρώµα των άλλων κυπέλλων και βρείτε µε ποιο ταιριάζει περισσότερο. 5. Ανατρέξτε στον πίνακα µε το pη στο παράρτηµα και βρείτε το pη της βροχής που µαζέψατε. 22. Άµα θάψω τα σκουπίδια µου εξαφανίζονται; 1 Έχετε αναρωτηθεί τι γίνονται τα σκουπίδια από τη στιγµή που φεύγουν από το σπίτι σας και πάνε στους Χώρους Υγειονοµικής Ταφής Απορριµµάτων; Θάβοντας τα απορρίµµατα µας στο έδαφος αυτά εξαφανίζονται; Κάντε το παρακάτω πείραµα, σχολιάστε µε τον Εθελοντή Εκπαιδευτικό τα ευρήµατα σας και στείλτε µας µια αναφορά των αποτελεσµάτων και των συµπερασµάτων σας. Νέα δραστηριότητα Υλικά: Σκουπίδια 29
ιαδικασία: 1. Συλλέξτε διάφορα είδη σκουπιδιών, όπως ένα πλαστικό µπουκάλι, ένα αλουµινένιο κουτάκι αναψυκτικού, µια εφηµερίδα, φλούδες από φρούτα, κ.α. 2. Θάψτε τα σκουπίδια στον κήπο του σχολείου ή σε γλάστρες. 3. Ποτίζετε τα σκουπίδια σας κάθε δεύτερη µέρα για να επισπεύσετε την αποσύνθεσή τους. 4. Ξεθάψτε τα µετά από περίπου µια βδοµάδα. 5. Τι έχει συµβεί; Σε τι κατάσταση είναι κάθε ένα από τα υλικά που θάφτηκαν; 30 23. Μαθαίνω για το Φαινόµενο του Θερµοκηπίου 6 Ανακαλύψτε πως επιδρούν τα αέρια του θερµοκηπίου στην αύξηση της θερµοκρασίας στην επιφάνεια της γης χρησιµοποιώντας ένα γυάλινο βάζο. Υλικά: 2 ψηφιακά ή απλά θερµόµετρα υδραργύρου 1 διαφανές γυάλινο δοχείο 2-3 λαστιχάκια ή σελοτέιπ 1 κοµµάτι χαρτόνι 1 ηµερολόγιο 1 διαφανής πλαστική σακούλα ιαδικασία: 1. Πάρτε ένα κοµµάτι χαρτόνι και διπλώστε το στη µέση ώστε η µια πλευρά του να ακουµπά σε µια οριζόντια επιφάνεια και η άλλη να είναι κάθετη σε αυτή. 2. Στηρίξτε µε ένα λαστιχάκι ή σελοτέιπ το ένα θερµόµετρο πάνω στο χαρτόνι ώστε να είναι κατακόρυφο. 3. Τοποθετήστε το άλλο θερµόµετρο µέσα στο γυάλινο δοχείο και σφραγίστε το στόµιό του µε ένα κοµµάτι πλαστικής σακούλας χρησιµοποιώντας ένα λαστιχάκι ή σελοτέιπ. 4. Αφήστε το γυάλινο δοχείο δύο λεπτά στον ήλιο και δίπλα του το άλλο θερµόµετρο, φροντίζοντας το φως του ήλιου να µη πέφτει κατευθείαν πάνω στα θερµόµετρα.
5. Παρατηρήστε και καταγράψτε τις ενδείξεις των δύο θερµοµέτρων στο ηµερολόγιο. 6. Επαναλάβετε το πείραµα σε πέντε ηλιόλουστες µέρες και πέντε µέρες µε συννεφιά. 7. Εξηγήστε τις διαφορετικές ενδείξεις των δύο θερµοµέτρων σε κάθε πείραµα. 24. Ωκεανοί και κλιµατική αλλαγή 7 Κάντε το παρακάτω πείραµα για να καταλάβετε πως αν ανέβει η θερµοκρασία των ωκεανών η κλιµατική αλλαγή θα συµβεί γρηγορότερα. Υλικά: 2 πλαστικά ποτήρια νερό ψυγείο ιαδικασία: 1. Πάρτε 2 ίδια ποτήρια νερού. 2. Γεµίστε το ένα µε νερό της βρύσης και το άλλο αφήστε το άδειο. 3. Βάλτε και τα δύο ποτήρια στο ψυγείο για 15 λεπτά (όχι παραπάνω). 4. Μόλις τα βγάλετε, ακουµπήστε τα στην εξωτερική τους πλευρά, παρατηρήστε ποιο είναι πιο ζεστό και συζητήστε γιατί συµβαίνει αυτό. Μαθαίνω για τα πλοία και τη ναυτιλία 25. Επίσκεψη σε Λιµεναρχείο ή Ναυτικό Μουσείο Επισκεφθείτε την τοπική Λιµενική Αρχή για να ενηµερωθείτε για την ασφάλεια των πλοίων, την πρόληψη της ρύπανσης και τη συνεργασία του Λιµενικού Σώµατος µε την Ελληνική εµπορική ναυτιλία. Εναλλακτικά, προσκαλέστε εσείς εκπρόσωπο του Λιµενικού Σώµατος στο σχολείο σας. Εκτός από το Λιµεναρχείο µπορείτε να προγραµµατίσετε επίσκεψη σε Ναυτικό Μουσείο για να έρθετε σε µια πρώτη επαφή µε τη ναυτική ιστορία και κληρονοµιά της χώρας µας. Στείλτε µας τις εντυπώσεις σας σε συνοπτική έκθεση. 31