Εισαγωγή στην Εκπαιδευτική Πολιτική

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Εισαγωγή στην Εκπαιδευτική Πολιτική Οι βασικές αρχές του εκπαιδευτικού μας συστήματος Διδάσκων: Επίκ. Καθηγητής Θωμάς Μπάκας

Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons. Για εκπαιδευτικό υλικό, όπως εικόνες, που υπόκειται σε άλλου τύπου άδειας χρήσης, η άδεια χρήσης αναφέρεται ρητώς.

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΠΑΙ ΑΓΩΓΙΚΟ ΤΜΗΜΑ ΝΗΠΙΑΓΩΓΩΝ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙ ΕΥΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ Από τις πανεπιστηµιακές παραδόσεις του Επίκ. Καθηγητή Θωµά Σ. Μπάκα ΙΩΑΝΝΙΝΑ ΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2014

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 ΟΙ ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΤΟΥ ΕΚΠΑΙ ΕΥΤΙΚΟΥ ΜΑΣ ΣΥΣΤΗΜΑ- ΤΟΣ 5. 0. Εισαγωγή Το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστηµα στην οργάνωση και λειτουργία του διαπνέεται από ορισµένες βασικές αρχές οι οποίες το καθιστούν σύγχρονο, δηµοκρατικό και εφάµιλλο των εκπαιδευτικών συστηµάτων των ανεπτυγµένων χωρών του κόσµου. Στην ανάλυση που ακολουθεί θα καταβληθεί προσπάθεια να παρουσιαστούν οι πιο σηµαντικές από αυτές και να επισηµανθεί η σηµασία τους στην παροχή καλύτερης ποιότητας εκπαίδευσης στα παιδιά του ελληνικού λαού, α- φού υποστηρίζεται θεωρητικά ότι η εκπαίδευση είναι «ουσιαστικός παράγοντας οικονοµικής ανάπτυξης», «υπηρεσία θεµελιώδους σηµασίας», (Ουνέσκο 1966: άρθρο10) και «αποστολή του κράτους» (άρθρο 16, παραγρ. 2 του ισχύοντος Συντάγµατος 1975/1986/2001). 5. 1. Η αρχή της υποχρεωτικής εκπαίδευσης. Η υποχρεωτικότητα της εκπαίδευσης ρυθµίζεται από το Σύνταγµα της χώρας µας και είναι µια αρχή η οποία ίσχυσε σε όλα τα Συντάγµατα του ελεύθερου Ελληνικού κράτους. Με την παραγρ. 3 του άρθρου 16 του ισχύοντος Συντάγµατος 1975/1981/2001 η παιδεία (εκπαίδευση θα ήταν ο πιο εύστοχος όρος) γίνεται υποχρεωτική και δεν αφήνεται στην ελεύθερη επιλογή των µαθητών, των γονέων ή των κηδεµόνων τους. Η υποχρεωτικότητα της φοίτησης των παιδιών στο σχολείο ρυθµίζεται συνταγµατικά και προβλέπεται ότι τα έτη υποχρεωτικής φοίτησης δε µπορεί να είναι λιγότερα από εννέα. Μέσα στα συνταγµατικά πλαίσια ψηφίζονται επιµέρους νόµοι οι οποίοι προβλέπουν κυρώσεις (άρθρο 458 του ποινικού κώδικα, άρθρο 2, παραγρ. 3 του Ν. 1566/85) για όσους γονείς αδιαφορούν ή δεν επιθυµούν να στείλουν τα παιδιά τους στο σχολείο. 5. 2. Η αρχή της δωρεάν παιδείας. Με βάση την παραγρ. 4 του άρθρου 16 του ισχύοντος Συντάγµατος η εκπαίδευση παρέχεται δωρεάν σε όλους τους Έλληνες. Η αρχή της «δωρεάν παιδείας» είναι από τις αρχαιότερες συνταγµατικές ρυθµίσεις στην ελληνική έννοµη τάξη αφού για πρώτη φορά εµφανίστηκε στο Σύνταγµα του 1864. Η παροχή αυτή δίνεται από το κράτος στους µαθητές όλων των βαθµίδων της εκπαίδευσης, Πρωτοβάθµιας, ευτεροβάθµιας και Τριτοβάθµιας µε την προϋπόθεση ότι αυτοί φοιτούν σε κρατικά εκπαιδευτήρια. Εποµένως δωρεάν εκπαίδευση δε δικαιούνται όσοι φοιτούν σε ιδιωτικά εκπαιδευτήρια. Με τη συνταγµατική αυτή ρύθµιση η εκπαίδευση, που είναι ένα από τα βασικά κοινωνικά δικαιώµατα του ανθρώπου, δίνει τη δυνατότητα σε όλους τους Έλληνες να έχουν ίσες ευκαιρίες στη µάθηση. Παρά τη συνταγµατική διάταξη η οποία προβλέπει ότι δικαιούχοι αυτής της ανωτέρω παροχής είναι «όλοι οι Έλληνες», στην πράξη δωρεάν κρατική εκπαί-

30 δευση απολαµβάνουν όσοι µαθητές φοιτούν σε δηµόσια εκπαιδευτήρια ανεξάρτητα από εθνικότητα. Στην έννοια της δωρεάν εκπαίδευσης περιλαµβάνονται, η δωρεάν χορήγηση των µαθητικών βιβλίων, η παροχή κρατικής ενίσχυσης στα σχολεία και στα εκπαιδευτικά ιδρύµατα για τη λειτουργία τους, η δωρεάν χορήγηση υποτροφιών στους νέους που δείχνουν ιδιαίτερες επιδόσεις, η δωρεάν µετακίνηση µε µέσα του δηµοσίου κ.α. (άρθρο 2 του Ν. 1566/85). 5. 3. Η αρχή της κρατικής εποπτείας. Το κράτος σύµφωνα µε τη συνταγµατική επιταγή έχει την εποπτεία των δη- µόσιων σχολικών µονάδων της πρωτοβάθµιας και δευτεροβάθµιας εκπαίδευσης αφού η παιδεία είναι «υποχρέωση» (Σύνταγµα, άρθρο 16, παραγρ. 1) και «βασική αποστολή» του κράτους (Σύνταγµα, άρθρο 16, παραγρ. 2). Μέσα από τις γενικές αυτές κατευθύνσεις των συνταγµατικών διατάξεων διαφαίνεται η τάση να αναλάβει το κράτος κυρίαρχο ρόλο στο χώρο της εκπαίδευσης. Η κρατική παρέµβαση γίνεται φανερή µε τη ρύθµιση από τις κρατικές υπηρεσίες, κεντρικές ή περιφερειακές, όλων σχεδόν των ζητηµάτων λειτουργίας του εκπαιδευτικού συστήµατος. Από το κράτος γίνεται κεντρικά (ΥΠ.Ε.Π.Θ., Π.Ι., Ο.Ε..Β., Ο.Σ.Κ. κλπ), η κατάρτιση του περιεχοµένου της εκπαίδευσης µέσα από τα Αναλυτικά Προγράµµατα και τα βιβλία, από δε τις περιφερειακές υπηρεσίες του γίνεται ο έλεγχος, η εποπτεία της σωστής υλοποίησης. Επίσης τα ζητήµατα του προσωπικού της εκπαίδευσης, όπως µόρφωση, επιµόρφωση, µετεκπαίδευση, µεταπτυχιακές σπουδές, και άλλες υπηρεσιακές µεταβολές ρυθµίζονται µε την κρατική παρέµβαση και εποπτεία τόσο των κεντρικών όσο και των αποκεντρωµένων υπηρεσιών του Υπουργείου Παιδείας. Η εποπτεία του κράτους δεν αφορά µόνο τις δηµόσιες σχολικές µονάδες Πρωτοβάθµιας και ευτεροβάθµιας Εκπαίδευσης αλλά και τα ιδρύµατα της α- νώτατης εκπαίδευσης (Α.Ε.Ι. και Τ.Ε.Ι) τα οποία «τελούν υπό την εποπτεία του κράτους» (Σύνταγµα, άρθρο 16, παραγρ. 5) καθώς και τα εκπαιδευτήρια της ι- διωτικής εκπαίδευσης (Σύνταγµα, άρθρο 16, παραγρ. 8). 5. 4. Η αρχή της συνύπαρξης δηµόσιας και ιδιωτικής εκπαίδευσης. Μια βασική αρχή που ισχύει στο εκπαιδευτικό σύστηµα της χώρας µας είναι η συνύπαρξη του δηµόσιου και του ιδιωτικού χαρακτήρα της εκπαίδευσης. Για την παροχή της εκπαίδευσης υπάρχουν τα δηµόσια αλλά και τα σχολεία τα οποία ιδρύονται από ιδιώτες οι οποίοι πρέπει έχουν τις προϋποθέσεις που ορίζουν οι σχετικοί νόµοι. Η ίδρυση και λειτουργία της ιδιωτικής εκπαίδευσης ισχύει µόνο για τις σχολικές µονάδες πρωτοβάθµιας και δευτεροβάθµιας εκπαίδευσης και απαγορεύεται ρητά (Σύνταγµα, άρθρο 16, παραγρ. 8) η «ίδρυση ανωτάτων σχολών από ιδιώτες». Η δηµόσια και η ιδιωτική εκπαίδευση συνυπάρχει και λειτουργεί µε τις ίδιες σχεδόν προϋποθέσεις ως προς: τους τύπους σχολείων π.χ. νηπιαγωγεία, δη- µοτικά, γυµνάσια, λύκεια, τεχνικά επαγγελµατικά εκπαιδευτήρια, το αναλυτικό και ωρολόγιο πρόγραµµα, τα όργανα διοίκησης και καθοδήγησης της εκπαίδευσης κλπ.

31 5. 5. Η αρχή της ελεύθερης επιλογής σχολείου. Η αρχή της υποχρεωτικής φοίτησης η οποία έχει καθιερωθεί στο εκπαιδευτικό µας σύστηµα αφορά, όπως αναφέρθηκε πιο πάνω, στην υποχρέωση των γονέων και κηδεµόνων να στείλουν για φοίτηση τα παιδιά τους στο σχολείο. Ο χαρακτήρας του σχολείου στο οποίο θα φοιτήσουν τα παιδιά, αν δηλαδή θα είναι δηµόσιο ή ιδιωτικό σχολείο και ο τύπος του σχολείου σε ότι αφορά τους µαθητές της δευτεροβάθµιας εκπαίδευσης, αν θα είναι Λύκειο ή τεχνικό επαγγελµατικό εκπαιδευτήριο, αφήνεται στην ελεύθερη επιλογή των µαθητών, των γονέων και των κηδεµόνων τους. Περιορισµοί στην ελευθερία αυτής της επιλογής µπαίνουν από το νοµοθέτη σε ότι αφορά την περιοχή του σχολείου (άρθρο 1 του Π.. 201/98) στο οποίο θα φοιτήσουν τα παιδιά. Έτσι π.χ. προβλέπεται ότι οι εγγραφές των µαθητών θα γίνονται στα σχολεία της περιοχής στην οποία βρίσκεται η µόνιµη κατοικία τους και όχι σε όποιο σχολείο επιθυµούν. 5. 6. Η αρχή της µεικτής φοίτησης. Η συνεκπαίδευση των παιδιών και των δύο φύλλων σε όλες τις βαθµίδες της εκπαίδευσης και σε όλα τα είδη και τους τύπους των σχολείων είναι µια αρχή η οποία στη σηµερινή περίοδο έχει γενικευτεί. Αυτή η αρχή δεν υπήρχε σε παλαιότερες περιόδους διότι στη ευτεροβάθ- µια εκπαίδευση επικρατούσε η εκπαίδευση κατά φύλο, µε τα σχολεία αρρένων και θηλέων και τα παρθεναγωγεία. Εδώ και µερικά χρόνια µετά την ανάπτυξη του φενιµιστικού κινήµατος και την καθιέρωση της νοµοθετικής ισότητας των δύο φύλων στο δικαιακό µας σύστηµα (Αστικός κώδικας, οικογενειακό δίκαιο, επαγγελµατικά, εργασιακά δικαιώµατα) η αρχή της µεικτής φοίτησης των µαθητών στα σχολεία είναι καθολική. 5. 7. Η αρχή της προαιρετικής Προσχολικής Αγωγής. Σε ότι αφορά τη φοίτηση των νηπίων ηλικίας 4-6 ετών στα νηπιαγωγεία ι- σχύει µέχρι σήµερα η αρχή της προεραιτικότητας παρά το ότι σχετικές νοµοθετικές διατάξεις προβλέπουν ότι η Προσχολική Αγωγή σταδιακά γίνεται υποχρεωτική.. Έτσι οι γονείς των νηπίων δεν έχουν νοµική υποχρέωση να τα εγγράψουν στα Νηπιαγωγεία και γι αυτό δεν έχουν νοµικές συνέπειες, όπως συµβαίνει µε την υποχρέωση για εγγραφή και φοίτηση των παιδιών στην εννιάχρονη υποχρεωτική εκπαίδευση. Το κράτος από την άλλη πλευρά έχει υποχρέωση να ιδρύει δηµόσια Νηπιαγωγεία σε κάθε περιοχή της χώρας εφόσον ισχύουν ορισµένες προϋποθέσεις, όπως π.χ. η ύπαρξη ενός ελαχίστου αριθµού που σήµερα ορίζεται σε 7 νήπια. Η προαιρετικότητα της φοίτησης στα νηπιαγωγεία δίνει τη δυνατότητα στους γονείς να επιλέγουν µεταξύ δηµόσιων και ιδιωτικών νηπιαγωγείων του Υπουργείου Παιδείας αλλά και των άλλων φορέων που λειτουργούν ιδρύµατα Προσχολικής Αγωγής. Αποτέλεσµα της αρχής της προαιρετικής φοίτησης των νηπίων στα δηµόσια νηπιαγωγεία του Υπουργείου Παιδείας είναι να φοιτούν πολλά νήπια σε παιδι-

32 κούς σταθµούς φορέων οι οποίοι δεν εποπτεύονται απ αυτό και οι οποίοι δεν προσφέρουν αγωγή και εκπαίδευση αλλά κυρίως µέριµνα και προστασία. 5. 8. Η αρχή της ελευθερίας της διδασκαλίας και της έρευνας. Σύµφωνα µε τη συνταγµατική διάταξη (άρθρο 16, παραγρ. 1) «η έρευνα και η διδασκαλία είναι ελεύθερες, η ανάπτυξη και προαγωγή της αποτελεί υποχρέωση του κράτους». Η διάταξη αυτή θεσπίζει πρώτα την ελευθερία των µορφών πνευµατικής δράσης και δηµιουργίας και στη συνέχεια αναθέτει στο κράτος τη φροντίδα για την καλλιέργεια και ανάπτυξή τους. Η κρατική παρέµβαση σε θέµατα στα οποία δίνεται πεδίο ελεύθερης δράσης στον πολίτη από το Σύνταγµα ίσως δικαιολογείται από µια άποψη για λόγους ισότητας ευκαιριών, οικονοµικής στήριξης ή εξασφάλισης βασικών κοινωνικών δικαιωµάτων, αλλά από την άλλη πιθανόν να υπάρξουν περιορισµοί και εµπόδια στην άσκησή τους. Γι αυτό η κρατική παρέµβαση είναι θεµιτή και ωφέλιµη όταν προωθεί και όχι όταν εµποδίζει, όταν εξασφαλίζει και όχι όταν περιορίζει την ελευθερία της έρευνας και της διδασκαλίας. Στην παιδεία πρέπει να υπάρχει µεγαλύτερη αυτονοµία, ελευθερία και απόσταση από τον κρατικό καταναγκασµό, διότι όταν το «σχολείο είναι στην υπηρεσία του κράτους, όταν υπάρχει οµοιοµορφία και µονόπλευρος ιδεολογικός προσανατολισµός, τότε γίνεται λόγος για αυταρχικά καθεστώτα και όχι για δηµοκρατικά συντεταγµένα πολιτεύµατα»). Μέσα στα πλαίσια αυτά πρέπει να αφήνονται περιθώρια για την ελεύθερη ανάπτυξη της προσωπικότητας όλων όσων λαµβάνουν µέρος στην εκπαιδευτική διαδικασία, είτε των εκπαιδευτικών είτε των µαθητών. Όµως επειδή τα περιθώρια απόλυτης ελευθερίας στη διδασκαλία και στον καθορισµό των περιεχοµένων της δε συµβιβάζονται µ ένα σύστηµα οργανωµένης εκπαίδευσης, γι αυτό προκειµένου να υπάρξει συντονισµός και να οργανωθεί η εκπαίδευση σ ένα σύγχρονο και δηµοκρατικό κράτος χρειάζεται να γίνει και κάποια συστηµατοποίηση. Η συστηµατοποίηση περιλαµβάνει τα πλαίσια των ενιαίων Αναλυτικών Προγραµµάτων, την κυκλοφορία των διδακτικών βιβλίων, τα διδασκόµενα µαθήµατα, το ωρολόγιο πρόγραµµα κλπ. για όλη τη χώρα, χωρίς να αφήνονται περιθώρια ελευθερίας στους εκπαιδευτικούς. Σε ό,τι αφορά την ελευθερία της διδασκαλίας η µοναδική δέσµευση που έχει καθιερωθεί (άρθρο 16, παραγρ. 1) είναι η «υπακοή στο Σύνταγµα». Αυτή η ε- λευθερία έχει συνδεθεί περισσότερο µε την ακαδηµαϊκή ελευθερία της διδασκαλίας στα Α.Ε.Ι. και λιγότερο µε την ελευθερία της διδασκαλίας των εκπαιδευτικών στην Πρωτοβάθµια και ευτεροβάθµια Εκπαίδευση. Αλλά και στη περίπτωση αυτή η ρυθµιστική επέµβαση της Πολιτείας δεν επιτρέπεται να παίρνει τέτοιες διαστάσεις ώστε να αναιρεί το δικαίωµα της ελεύθερης διδασκαλίας στους διδάσκοντες. 5. 9. Η αρχή της ηµιηµερήσιας λειτουργίας των σχολείων. Σύµφωνα µε τις ισχύουσες διατάξεις τα σχολεία της Πρωτοβάθµιας και ευτεροβάθµιας εκπαίδευσης λειτουργούν σε ώρες εργασίας προµεσηµβρινές, α- πογευµατινές ή εσπερινές καλύπτοντας ένα συνεχές ωράριο διδασκαλίας το

33 οποίο δεν ξεπερνά τις 6 ώρες για την πρωτοβάθµια και τις 7 ώρες για τη δευτεροβάθµια εκπαίδευση. Έτσι υπάρχουν σχολεία τα οποία λειτουργούν µόνο πρωινέςπροµεσηµβρινές ώρες (8-14), άλλα σχολεία, τα οποία για διάφορους λόγους π.χ. κυρίως έλλειψη στέγης, λειτουργούν απογευµατινές ώρες (14-20) και άλλα τα οποία λειτουργούν βραδινές ώρες και είναι κυρίως σχολεία τεχνικής επαγγελµατικής εκπαίδευσης. Σιγά-σιγά όµως στο εκπαιδευτικό µας σύστηµα, µε έναρξη από το δηµοτικό σχολείο, αρχίζει να καθιερώνεται η ολοήµερη λειτουργία του η οποία εξυπηρετεί παιδαγωγικούς και κοινωνικούς λόγους. 5. 10. Η αρχή της αποκλειστικότητας του κράτους για έκδοση τίτλων σπουδών και χορήγηση διπλωµάτων. Το κράτος κάνει αισθητή την παρουσία του µε το να κρατάει για τον εαυτό του την αποκλειστικότητα έκδοσης τίτλων σπουδών (απολυτηρίων, πτυχίων, διπλωµάτων κλπ). Τα ιδιωτικά σχολεία ( ηµοτικά και Γυµνάσια) έχουν το δικαίωµα να εκδίδουν αποδεικτικά για τους µαθητές όλων των τάξεων και απολυτήρια για τους µαθητές των τελευταίων τάξεων (Στ ηµοτικού και Γ Γυµνασίου). Μια ιδιαίτερη διαδικασία χρειάζεται για τους τίτλους των µαθητών των τελευταίων τάξεων των ιδιωτικών Λυκείων για να γίνουν ισότιµοι µε αυτούς των δη- µοσίων. Οι µαθητές αυτοί είναι υποχρεωµένοι να εξεταστούν στο τέλος του διδακτικού έτους σε όλα τα µαθήµατα ενώπιον µιας µεικτής επιτροπής καθηγητών δηµοσίου και ιδιωτικού σχολείου και στη συνέχεια να εκδώσει το ιδιωτικό Λύκειο τον απολυτήριο τίτλο στους µαθητές του. Στην τριτοβάθµια εκπαίδευση το αποκλειστικό δικαίωµα έκδοσης τίτλων το έχουν τα Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύµατα και τα Τ.Ε.Ι αφού µε ρητή συνταγµατική διάταξη απαγορεύεται η ίδρυση ανωτάτων σχολών από ιδιώτες. Αλλά αν ένας πολίτης αποκτήσει πτυχίο ή µεταπτυχιακό τίτλο από ανώτατες σχολές ε- ξωτερικού πάλι το κράτος έχει συστήσει αρµόδιο κρατικό όργανο (το.ο.α.τ.α.π.) (παλαιότερο Ι.Κ.Α.Τ.Σ.Α.), για την αναγνώριση, την ισοτιµία και αντιστοιχία τους µε τους τίτλους που χορηγούν τα ελληνικά ΑΕΙ και ΤΕΙ. 5. 11. Η αρχή της παράλληλης λειτουργίας κοινών και ειδικών σχολείων. Εκτός από τα κοινά σχολεία πρωτοβάθµιας και δευτεροβάθµιας εκπαίδευσης στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστηµα λειτουργούν και ειδικά σχολεία (νηπιαγωγεία, δηµοτικά, γυµνάσια, λύκεια) για µαθητές µε ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες. Επίσης λειτουργούν Αθλητικά, Μουσικά, Εκκλησιαστικά γυµνάσια και λύκεια για την παροχή εκπαίδευσης σε όλους τους µαθητές ανάλογα µε τις κλίσεις τους καθώς και Πειραµατικά, ιαπολιτισµικά και Μειονοτικά σχολεία (τσιγγανοπαίδων, µουσουλµάνων) για την Πρωτοβάθµια και ευτεροβάθµια Εκπαίδευση ώστε να δίνεται η δυνανότητα για παροχή εκπαίδευσης σε όλους τους µαθητές χωρίς διακρίσεις.

34 ιαπιστώσεις-συµπεράσµατα Τα όσα αναπτύχθηκαν παραπάνω και αποτελούν τις βασικές κατευθυντήριες γραµµές του εκπαιδευτικού µας συστήµατος περιστρέφονται γύρω από έναν κύριο άξονα σκέψης. Ο πυρήνας αυτής της σκέψης είναι ότι η Παιδεία/Εκπαίδευση είναι κοινωνικό αγαθό και ταυτόχρονα δικαίωµα για κάθε πολίτη και ότι µέσα στις άµεσες προτεραιότητες της Πολιτείας είναι η υποχρέωσή της για τη διασφάλισή του σε κάθε νέο και νέα µε τις ίδιες διαδικασίες και τις ίδιες δυνατότητες και συνθήκες.

Τέλος Ενότητας

Χρηματοδότηση Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στα πλαίσια του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα. Το έργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων» έχει χρηματοδοτήσει μόνο τη αναδιαμόρφωση του εκπαιδευτικού υλικού. Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους.

Σημειώματα

Σημείωμα Ιστορικού Εκδόσεων Έργου Το παρόν έργο αποτελεί την έκδοση 1.0. Έχουν προηγηθεί οι κάτωθι εκδόσεις: Έκδοση 1.0 διαθέσιμη εδώ. http://ecourse.uoi.gr/course/view.php? id=1320.

Σημείωμα Αναφοράς Copyright Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, Διδάσκων: Διδάσκων: Επίκ. Καθηγητής Θωμάς Μπάκας. «Εισαγωγή στην Εκπαιδευτική Πολιτική. Οι βασικές αρχές του εκπαιδευτικού μας συστήματος». Έκδοση: 1.0. Ιωάννινα 2014. Διαθέσιμο από τη δικτυακή διεύθυνση: http://ecourse.uoi.gr/course/view.php?i d=1320.

Σημείωμα Αδειοδότησης Το παρόν υλικό διατίθεται με τους όρους της άδειας χρήσης Creative Commons Αναφορά Δημιουργού - Παρόμοια Διανομή, Διεθνής Έκδοση 4.0 [1] ή μεταγενέστερη. [1] https://creativecommons.org/licenses/ by-sa/4.0/.