ΤΑ ΝΕΑ ΤΟΥ ΕΘΝΙΚΟΥ ΠΑΡΚΟΥ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΑΚΗΣ

ΤΑ ΝΕΑ ΤΟΥ ΕΘΝΙΚΟΥ ΠΑΡΚΟΥ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΑΚΗΣ ΚΕΝΤΡΟ ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗΣ ΔΕΛΤΑ ΝΕΣΤΟΥ Οκτώβριος - Νοέμβριος - Δεκέμβριος 2013 64011 ΚΕΡΑΜΩΤΗ ΤΗΛ.2591051831 Email: infonestos@fd-nestosvistonis.gr www.epamath.gr ΚΕΝΤΡΟ ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗΣ ΒΙΣΤΩΝΙΔΑΣ-ΙΣΜΑΡΙΔΑΣ 67063 ΠΟΡΤΟ ΛΑΓΟΣ ΤΗΛ.2541096646 Email info@fd-nestosvistonis.gr www.epamath.gr Περιεχόμενα τεύχους: Η Πανευρωπαϊκή Γιορτή Πουλιών 2013 στο 2 Πρόσληψη Νέου Προσωπικού και Προμήθεια Νέων Οχημάτων στο 3 Μια Σούλα (Morus bassanus) στο Εθνικό Πάρκο Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης! Συμμετοχή του Φορέα Διαχείρισης ΕΠ ΑΜΑΘ σε Ημερίδα Γεωθερμίας και Σεμινάριο Αρωματικών Φυτών του Δήμου Νέστου. Συμμετοχή του Φ.Δ. Εθνικού Πάρκου Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης στο 2ο εκπαιδευτικό Σεμινάριο Κατάρτισης του προσωπικου των φορεων Παρουσίαση «Σήμανσης Ποιότητας και Συνεργασίας με το Φορέα 4 5 6 7 Διαχείρισης ΕΠΑΜΑΘ» Το παραποτάμιο δάσος 8 μακριά από το ποτάμι Λαγόγυρος (Spermophilus citellus) 9 Επιμέλεια τεύχους: Κωνσταντίνα Κατσούλη

Σελίδα 2 Η Πανευρωπαϊκή Γιορτή Πουλιών 2013 στο Εθνικό Πάρκο ΑΜΑΘ Όπως κάθε χρόνο τα τελευταία 20 χρόνια έτσι και φέτος το πρώτο Σαββατοκύριακο του Οκτωβρίου εορτάστηκε η Πανευρωπαϊκή Γιορτή Πουλιών. Η γιορτή αυτή είναι ένα ετήσιο γεγονός που λαμβάνει χώρα ταυτόχρονα σε 30 χώρες και συντονίζεται από την παγκόσμια ομοσπονδία Birdlife International. Πέρυσι συμμετείχαν περισσότεροι από 70.000 άτομα από 34 χώρες, οι οποίοι παρατήρησαν πάνω έξι εκατομμύρια πουλιά μέσα σε ένα μόνο Σαββατοκύριακο. Στόχος αυτής της γιορτής είναι η ευαισθητοποίηση, ενημέρωση και γνωριμία των ανθρώπων με το μαγικό κόσμο των άγριων πουλιών της περιοχής τους καθώς και με το όμορφο ταξίδι της μετανάστευσης και τις ανάγκες των μεταναστευτικών πουλιών. Φέτος το θέμα της γιορτής αφορά τα εκατομμύρια των μεταναστευτικών πουλιών που αυτή την περίοδο κάνουν το μακρινό ταξίδι της επιστροφής προς την Αφρική. Η μετανάστευση των πουλιών είναι μια προσαρμογή που τους επιτρέπει να εκμεταλλεύονται τις ευνοϊκές, αλλά πρόσκαιρες συνθήκες της εύκρατης ζώνης, με βασικό στόχο να εξασφαλίσουν την επιτυχία της αναπαραγωγής τους. Όσο βορειότερα πηγαίνουμε στην Ευρώπη τόσο δυσμενέστερες είναι οι συνθήκες του χειμώνα, με συνέπεια ένα ολοένα μεγαλύτερο ποσοστό των πουλιών που φωλιάζουν εκεί, να μεταναστεύει το φθινόπωρο. Αρκετά απ αυτά, απλώς μετακινούνται νοτιότερα σε άλλες περιοχές της Ευρώπης, τα περισσότερα όμως, αρκετές εκατοντάδες εκατομμύρια, φεύγουν προς την Αφρική, επιστρέφοντας ξανά την άνοιξη. H γοητεία του φαινομένου της μετανάστευσης των πουλιών μάς κάνει συχνά να ξεχνάμε πόσο επίπονο και επικίνδυνο εγχείρημα είναι. Το ταξίδι είναι μακρύ και η Μεσόγειος Θάλασσα μαζί με την έρημο της Σαχάρας αποτελούν δύο αναπόφευκτα τμήματα της διαδρομής που δεν προσφέρουν ούτε τροφή, ούτε χώρο για ανάπαυση. Σε κάθε μεταναστευτική περίοδο ένας τεράστιος αριθμός πουλιών χάνεται είτε λόγω φυσικών αιτίων όπως η εξάντληση, είτε λόγω απρόβλεπτων γεγονότων όπως οι αντίξοες καιρικές συνθήκες και ο αποπροσανατολισμός. Ωστόσο, αυτές οι απώλειες είναι λιγότερες από εκείνες που θα είχαν αν διαχείμαζαν στην Ευρώπη και αντισταθμίζονται με μία επιτυχημένη αναπαραγωγική περίοδο. Ο Φορέας Διαχείρισης Δέλτα Νέστου-Βιστωνίδας-Ισμαρίδας συμμετείχε ενεργά στην ευρωπαϊκή αυτή γιορτή, EuroBirdwatch13, που στην Ελλάδα συντονίζει η Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία, διοργανώνοντας εκδήλωση με θέμα: «Τα μεταναστευτικά Πουλιά και οι Διαδρομές τους». Πιο συγκεκριμένα τη Δευτέρα 7 Οκτωβρίου 2013 και ώρα 9:00 π.μ. στο Κέντρο Πληροφόρησης Λιμνών Βιστωνίδας και Ισμαρίδας, στο Πόρτο Λάγος της ΠΕ Ξάνθης, πραγματοποιήθηκε εκδήλωση με μαθητές του Δημοτικού Σχολείου Αβδήρων και του Μειονοτικού Σχολείου Βαφείκων. Η εκδήλωση ξεκίνησε με την προβολή ενός ντοκιμαντέρ σχετικού με την μετανάστευση των πουλιώνενώ ακολούθησε συζήτηση πάνω στο θέμα. Στην συνέχεια οι μικροί μας φίλοι κατασκεύασαν μάσκες διαφόρων πουλιών που χρησιμοποίησαν στο περιβαλλοντικό παιχνίδι, το «Φιδάκι», που πραγματοποιήθηκε στον εξωτερικό χώρο του Κέντρου Πληροφόρησης. Η εκδήλωση έκλεισε με την μετάβαση των παιδιών στον υγρότοπο και την παρατήρηση της σπουδαίας ορνιθοπανίδας με τηλεσκόπια και κυάλια που διαθέτει ο Φορέας Διαχείρισης ΕΠ ΑΜΑΘ. Τα παιδιά, αποκαμωμένα από τις δραστηριότητες, έφυγαν με τις καλύτερες εντυπώσεις για το σπάνιο περιβάλλον που έχουν την τύχη να ζουν και έδωσαν την υπόσχεση ότι θα είναι πλέον οι «προστάτες» της περιοχής. Μια υπόσχεση που δεν θα ξεχάσουν όταν θα μεγαλώσουν, όπως μας είπαν...

Σελίδα 3 Πρόσληψη Νέου Προσωπικού και Προμήθεια Νέων Οχημάτων στο Εθνικό Πάρκο Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης Με επιτυχία ολοκληρώθηκε στο Φορέα Διαχείρισης Δέλτα Νέστου-Βιστωνίδας-Ισμαρίδας (Εθνικό Πάρκο Ανατολικής Μακεδονία και Θράκης), στα πλαίσια του προγράμματος «Περιβάλλον και Αειφόρος Ανάπτυξη» του Εθνικού Στρατηγικού Πλαισίου Αναφοράς(ΕΣΠΑ) 2007-2013, η πρόσληψη του νέου προσωπικού και η προμήθεια δύο νέων οχημάτων. Με την αρ.πρωτ.7076/28-06-2013 προκήρυξη ΣΟΧ1/2013 προσλήφθηκαν, με σύμβαση εργασίας ιδιωτικού δικαίου ορισμένου χρόνου, συνολικά τέσσερα (4) άτομα για την υλοποίηση του Ευρωπαϊκού Προγράμματος «Προστασία και Διατήρηση της Βιοποικιλότητας του Εθνικού Πάρκου Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης». Πιο συγκεκριμένα πρόκειται για τρία άτομα Πανεπιστημιακής Εκπαίδευσης και ένα άτομο Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης, τα οποία είναι τα εξής: 1. Κασσιανή Μηνασίδου ΠΕ Περιβαλλοντολόγος Msc Περιβαλλοντική και Οικολογική Μηχανική. 2. Ναπολέοντας Πιάκης ΠΕ Βιολόγος Msc Περι βαλλοντική Βιολογία 3. Ευτέρπη Πατετσίνη ΠΕ Βιολόγος- Msc Οικολο γική Ποιότητα και Διαχείριση Υδάτων σε Επίπε δο Λεκάνης Απορροής. 4. Ευανθία Χαρτζουλάκη ΔΕ Επόπτης Ξεναγός Το νέο προσωπικό ανέλαβε τα νέα του καθήκοντα, με την υπογραφή της σύμβασης την 1 η Οκτωβρίου 2013, και μαζί με το ήδη υπάρχον θα κάνουν το καλύτερο δυνατό για την προστασία, διατήρηση και ανάδειξη του Εθνικού Πάρκου Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης. Ο Πρόεδρος του Δ.Σ. του Φορέα Διαχείρισης σε συνάντηση που είχε με το νέο προσωπικό, τους ευχήθηκε καλή σταδιοδρομία, να εργαστούν με ζήλο για να φέρουν σε πέρας το δύσκολο έργο του Φορέα και να έχουν μια αρμονική συνεργασία με το υπόλοιπο προσωπικό. Τέλος, ο Φορέας Διαχείρισης Δέλτα Νέστου-Βιστωνίδας-Ισμαρίδας προμηθεύτηκε δύο νέα οχήματα για το πρόγραμμα της εποπτείας και ανάδειξης του Εθνικού Πάρκου Α.ΜΑ.Θ. Η συγκεκριμένη δράση συγχρηματοδοτείται από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης και από Εθνικούς πόρους στο πλαίσιο του Ε.Π. «Περιβάλλον και αειφόρος ανάπτυξη» Έτσι, ο Φορέας Διαχείρισης Δέλτα Νέστου-Βιστωνίδας-Ισμαρίδας με το νέο προσωπικό και τα νέα οχήματα θα μπορεί να ανταπεξέλθει καλύτερα στο σημαντικό έργο που προσφέρει στην εποπτεία, φύλαξη, ανάδειξη και όχι μόνο του Εθνικού Πάρκου Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης.

Σελίδα 4 Μια Σούλα (Morus bassanus) στο Εθνικό Πάρκο Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης! Στην παραλία του Φαναρίου εντοπίστηκαν πολλά μέτρα πετονιάς μαζί με τα αγκίστρια πεταμένα στην ακτή ή και μέσα στην θάλασσα. Το γεγονός αυτό αποτελεί ένα πολύ σημαντικό πρόβλημα καθώς επιφυλάσσει κινδύνους (όπως διαπιστώσαμε) τόσο για τα είδη της άγριας πανίδας όσο και για τον ίδιο τον άνθρωπο. Η πιθανότητα αιχμαλωσίας, τραυματισμού ή και θανάτωσης κάποιου είδους είναι πολύ μεγάλη, για αυτό και απαιτείται η άμεση απομάκρυνση όλου του εξοπλισμού ψαρέματος αφού ολοκληρωθούν οι όποιες αλιευτικές δραστηριότητες. Την Παρασκευή (29/11/13) στο Εθνικό Πάρκο Ανατολικής Μακεδονίας - Θράκης είχαμε την τύχη και τη χαρά να συναντήσουμε έναν ασυνήθιστο επισκέπτη, μία νεαρή Σούλα (επιστημονικό όνομα Morus bassanus)! Το σπάνιο για το Εθνικό Πάρκο θαλασσοπούλι βρισκόταν στην θαλάσσια περιοχή του Φαναρίου, πολύ κοντά στην ακτή, ακινητοποιημένο δυστυχώς καθώς είχε μπλεχτεί σε πετονιά. Κάτοικοι της περιοχής, που το είχαν εντοπίσει και είδαν τις προσπάθειες του να απελευθερωθεί, προσπαθώντας να το βοηθήσουν ενημέρωσαν το προσωπικό του Φορέα Διαχείρισης Δέλτα Νέστου- Βιστωνίδας-Ισμαρίδας που κινούταν στην περιοχή στο πλαίσιο του προγράμματος παρακολούθησης «Εκτίμηση των επιπτώσεων της αύξησης των κορμοράνων στην ιχθυοπανίδα των λιμνοθαλασσών του Εθνικού Πάρκου Α.Μ.Θ.» μέσω του ΕΠΠΕΡΑΑ. Η Σούλα μεταφέρθηκε στην ακτή όπου και απελευθερώθηκε από την πετονιά που είχε τυλιχτεί γύρω από τα φτερά, το ράμφος ακόμα και γύρω από το λαιμό της. Αφού εξετάστηκε η πιθανότητα τραυματισμού και η ικανότητα της να κινηθεί αφέθηκε ξανά στην θάλασσα. Μαζί με την ομάδα του προσωπικού του ΦΔ βρισκόταν και ο ορνιθολόγος, Δρ. Σάββας Καζαντζίδης, ερευνητής του ΕΛΓΟ και εξωτερικός συνεργάτης στο πλαίσιο του παραπάνω έργου, ο οποίος βοήθησε τόσο στην μεταφορά του πουλιού στην ακτή, την απελευθέρωση από την πετονιά και την εξέταση του. Η Σούλα είναι ένα θαλασσοπούλι και ανήκει στην οικογένεια Σουλίδες (Sulidae). Το συγκεκριμένο είδος αναπαράγεται στο B. Ατλαντικό, στη Μεγάλη Βρετανία και την Ιρλανδία, και αποτελεί το μοναδικό είδος της οικογένειας που αναπαράγεται στην Ευρώπη. Η Σούλα είναι πελαγικό είδος και περιπλανώμενο εκτός της περιόδου αναπαραγωγής. Μερικές φτάνουν στη Δ. Αφρική και άλλες εισέρχονται στη Μεσόγειο από το Γιβραλτάρ ακολουθώντας τα κοπάδια τόνων για να τραφούν. Στην Ελλάδα εμφανίζεται τακτικά από Οκτώβριο μέχρι και Μάρτιο κυρίως στο Ιόνιο αλλά και στο Αιγαίο πέλαγος, ενώ ορισμένα ανήλικα παραμένουν και το καλοκαίρι. Σαν πελαγικό είδος είναι εξαιρετικά δύσκολο να εντοπιστεί πόσο μάλλον να φωτογραφηθεί!

Σελίδα 5 Συμμετοχή του Φορέα Διαχείρισης ΕΠ ΑΜΑΘ σε Ημερίδα Γεωθερμίας και Σεμινάριο Αρωματικών Φυτών του Δήμου Νέστου. Το Σάββατο, 30 Νοεμβρίου, στη Χρυσούπολη Καβάλας, εγκαινιάστηκε από τον Υπουργό Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων Καθ. Αθανάσιο Τσαυτάρη το Πρότυπο Εκπαιδευτικό και Επιδεικτικό Αγρόκτημα Εφαρμογών Γεωθερμίας «Charles van der Plas», ενώ παράλληλα, διεξάγονταν ο τετραήμερος κύκλος των εκπαιδευτικών σεμιναρίων για την καλλιέργεια αρωματικών και φαρμακευτικών φυτών, όπως και η Ημερίδα για τη χρήση της γεωθερμίας στον αγροτικό τομέα. Τη διαχείριση του Αγροκτήματος έχει ο Ελληνικός Γεωργικός Οργανισμός (ΕΛΓΟ "Δήμητρα") σε συνεργασία με τον Δήμο Νέστου. Ο Φορέας Διαχείρισης του Εθνικού Πάρκου Ανατολικής Μακεδονίας & Θράκης, έδωσε το παρόν στις εκδηλώσεις αυτές καθώς ο Πρόεδρος Δ.Σ. του ΦΔ και Τακτικός Ερευνητής του ΕΛΓΟ Δήμητρα, Δρ. Μάνος Κουτράκης περιλαμβάνονταν στους εισηγητές της ημερίδας για την αξιοποίηση της γεωθερμίας και παρουσίασε και το πάρκο στην εισήγησή του, ενώ προσωπικό του Φορέα ήταν εκεί τόσο στο σεμινάριο για τα αρωματικά φυτά όσο και στην ημερίδα, ενημερώνοντας για το Εθνικό Πάρκο και δίνοντας την ευκαιρία σε όσους επιθυμούσαν να δηλώσουν συμμετοχή στο δίκτυο εθελοντών του πάρκου. Από τις εισηγήσεις της ημερίδας προέκυψε η σημασία της αξιοποίησης του γεωθερμικού πεδίου Ερατεινού Χρυσούπολης, την διαχείριση του ο- ποίου έχει αναλάβει ο Δήμος Νέστου, ειδικότερα σε δράσεις του πρωτογενούς τομέα. Τέτοια παραδείγματα τα οποία και παρουσιάστηκαν μπορεί να είναι: η βελτιστοποίηση και εντατικοποίηση των συνθηκών παραγωγής σύγχρονων αγροτικών εκμεταλλεύσεων (θερμοκηπίων ή καλλιεργειών υπό χαμηλή κάλυψη), η αξιοποίηση του στην αγροτοβιομηχανία (π.χ. ξήρανση αγροτικών προϊόντων). Επίσης, στις ιχθυοκαλλιέργειες (αντιπαγετική προστασία), πρόταση που παρουσιάστηκε από τον Πρόεδρο ΔΣ του Φορέα Δρ. Μάνο Κουτράκη για τις λιμνοθάλασσες τις περιοχής, η πρωίμιση καλλιεργειών, όπως τα σπαράγγια, ο αγροτουρισμός, ο ιαματικός τουρισμός, η θέρμανση χώρων, βιομηχανικές χρήσεις κ.α., αλλά και η χρήση της ως εναλλακτική μορφή ενέργειας που θα συμβάλλει στη μείωση του κόστους εισροών γενικότερα. Από τις εισηγήσεις του σεμιναρίου αρωματικών- φαρμακευτικών φυτών προέκυψε η επιτακτική ανάγκη για την προστασία του φυτογενετικού πλούτου που υπάρχει στην Ελλάδα. Λόγω της ποικιλομορφίας του ανάγλυφου, μικροκλιμάτων και ποικίλων ενδιαιτημάτων οδηγεί σε μεγάλη σε σχέση με την έκταση, βιοποικιλότητα στην Ελλάδα. Εκτιμώνται πάνω από 6.000 αυτοφυή φυτικά είδη και ποσοστό ενδημισμού 8-18 % ( > 700 είδη). Περίπου 7% από την ελληνική χλωρίδα είναι αρωματικά και περίπου 20 % φαρμακευτικά. Δυστυχώς, ενώ η ελληνική χλωρίδα είναι μοναδική, έχει ερευνηθεί ελλιπώς. Πρόταση και μήνυμα στο σεμινάριο υπήρξε η ανάγκη για αειφορική αξιοποίηση των Φυτογενετικών Πόρων, όπως επισήμανε η Δρ. Ελένη Μαλούπα (Τακτική Ερευνήτρια του ΕΛΓΟ "Δήμητρα"). Αυτό μπορεί να επιτευχθεί καθώς τα προϊόντα που προκύπτουν μπορούν να είναι μεγάλης οικονομικής σημασίας, παράλληλα να διακοπεί η συλλογή αυτοφυών φυτών, να δοθούν κίνητρα για την καλλιέργεια και εμπορία τους και τέλος ενίσχυση της εφαρμοσμένης και βιομηχανικής έρευνας και τυποποίησης. Στο Εθνικό Πάρκο αρκετά από αυτοφυή φυτά θα μπορούσαν να αποτελέσουν αντικείμενο έρευνας και η καλλιέργειά τους ως διαχειριστική πρόταση ταυτόχρονης προστασίας και αξιοποίησης.

Σελίδα 6 Συμμετοχή του Φ.Δ. Εθνικού Πάρκου Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης στο 2 ο εκπαιδευτικό Σεμινάριο Κατάρτισης Εξαιρετικά ενδιαφέρουσα αποδείχτηκε η συμμετοχή του Φορέα Διαχείρισης Δέλτα Νέστου-Βιστωνίδας-Ισμαρίδας στο 2ο εκπαιδευτικό σεμινάριο Κατάρτισης προσωπικού των Φορέων Διαχείρισης των Προστατευόμενων Περιοχών στην Λίμνη Κερκίνη, από τις 30 Νοεμβρίου έως και τις 8 Δεκεμβρίου, με τίτλο Επιστημονική και Τεχνική Κατάρτιση για την Παρακολούθηση (Monitoring) στους τομείς «Οικότοποι και Χερσαία και Υδρόβια Πανίδα». Τα σεμινάρια αυτά ήταν μια πρωτοβουλία των Προέδρων των Φορέων Διαχείρισης των προστατευόμενων περιοχών και διοργανώθηκαν από την Ειδική Υπηρεσία Συντονισμού Περιβαλλοντικών Δράσεων (ΕΥΣΠΕΔ) του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Κλιματικής Αλλαγής, με την συγχρηματοδότηση από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ), μέσω του ΕΠ «Περιβάλλον και Αειφόρος Ανάπτυξη». Ο Φορέας Διαχείρισης Δέλτα Νέστου Βιστωνίδας και Ισμαρίδας συμμετείχε με όλο του το προσωπικό, επιστημονικό και επόπτες-ξεναγούς, συνολικά 12 άτομα. Οι ενότητες που παρουσιάστηκαν στο σεμινάριο αυτό ήταν η παρακολούθηση στα ψάρια γλυκού νερού, στους τύπους οικοτόπων (θαλάσσιους και χερσαίους), στους πληθυσμούς θηλαστικών και στους πληθυσμούς της ορνιθοπανίδας. Το προσωπικό του Φ.Δ. είχε την ευκαιρία να παρακολουθήσει τους καταξιωμένους επιστήμονες εισηγητές, σε θεωρητικό επίπεδο, αλλά και να συμμετάσχει και να εκπαιδευτεί στο πεδίο επάνω σε συγκεκριμένες μεθόδους παρακολούθησης. Με την ολοκλήρωση και του δεύτερου κύκλου των σεμιναρίων κατάρτισης, οι συμμετέχοντες εμπλούτισαν τις γνώσεις τους τόσο σε θεωρητικό επίπεδο, όσο και στο τεχνικό κομμάτι της παρακολούθησης, για να μπορέσουν να ανταπεξέλθουν στο δύσκολο έργο της παρακολούθησης των ειδών και οικοτόπων του Εθνικού Πάρκου Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης.

Σελίδα 7 Παρουσίαση «Σήμανσης Ποιότητας και Συνεργασίας με το Φορέα Διαχείρισης ΕΠΑΜΑΘ» Πραγματοποιήθηκε το Σάββατο 14 Δεκεμβρίου 2013, στο Κέντρο Πληροφόρησης Δέλτα Νέστου στην Κεραμωτή, ημερίδα που διοργανώθηκε από τον Φορέα Διαχείρισης Δέλτα Νέστου Βιστωνίδας-Ισμαρίδας και τον Τομέα Οικολογίας του Τμήματος Βιολογίας του Α.Π.Θ., με θέμα: «Σήμανσης Ποιότητας και Συνεργασίας με το Φορέα Διαχείρισης ΕΠ ΑΜΑΘ». Η ημερίδα αφορούσε τη δημιουργία ενός σήματος ποιότητας το οποίο θα μπορεί να δίνεται σε επιχειρήσεις που παράγουν προϊόντα ή λειτουργούν μέσα στα όρια του Εθνικού Πάρκου (πρωτογενής παραγωγή ή μεταποίηση γεωργικών και αλιευτικών προϊόντων, βιοτεχνίες, βιομηχανίες, χώρους εστίασης και διαμονής, κλπ) και των οποίων η λειτουργία θα είναι ελεγμένη σε όλα τα στάδια και θα πιστοποιείται ότι είναι φιλική με το φυσικό περιβάλλον του Εθνικού Πάρκου Ανατολικής Μακεδονίας & Θράκης. Η ανατιθέμενη παροχή υπηρεσιών θα αφορά τη δημιουργία του σήματος ποιότητας, την επιλογή των προδιαγραφών που θα πρέπει να πληρούν οι επιχειρήσεις προκειμένου να το λάβουν, καθορισμό των διαδικασιών ένταξης σε αυτό και η εν γένει προώθησή του. Στην εκδήλωση παρευρέθηκε και απεύθυνε σύντομο χαιρετισμό ο Δήμαρχος Νέστου και Αντιπρόεδρος του Φορέα Διαχείρισης, κ. Σάββας Μιχαηλίδης, ο οποίος μίλησε για το γεωθερμικό πεδίο της περιοχής και την πρακτική εφαρμογή και εκμετάλλευσή του. Ο Πρόεδρος του Δ.Σ. του Φ.Δ. Δρ. Μάνος Κουτράκης, στη συνέχεια έκανε μια σύντομη παρουσίαση των δράσεων του Φορέα Διαχείρισης, ενώ ο κ. Γεώργιος Συλαίος, Αναπληρωτής Καθηγητής Τμήματος Μηχανικών Περιβάλλοντος ΔΠΘ, μίλησε για το έργο FIGARO που εκπονείται εντός του ΕΠ Α- ΜΑΘ και μελετά τις δυνατότητες εξοικονόμησης νερού και την αύξηση της γεωργικής παραγωγής με τη χρήση της άρδευσης ακρίβειας. Στη συνέχεια ο κ. Ναπολέων Πίακης, βιολόγος του Φ.Δ. μίλησε για το εναπομείναν κομμάτι του Παραποτάμιου Δάσους που βρίσκεται δίπλα στην Κεραμωτή και την μεγάλη σπουδαιότητά του. Τέλος η κ. Στέλλα Χρυσαλίδου, Βιολόγος, μίλησε για την δημιουργία σήμανσης ποιότητας από τον ΦΔ και παρουσίασε το Σήμα Ποιότητας που θα έχει το ΕΠ ΑΜΑΘ για τα αγροτικά και κτηνοτροφικά προϊόντα και για τις υπηρεσίες φιλοξενίας, εστίασης και τουρισμού. Στο τέλος και αυτής της εισήγησης ακολούθησε συζήτηση τόσο για τη διαδικασία ένταξης των ενδιαφερομένων στη σήμανση όσο και για τις κατηγορίες προϊόντων και υπηρεσιών που μπορούν να ενταχθούν σε αυτήν. Η ημερίδα πραγματοποιήθηκε στα πλαίσια της πράξης Προστασία και Διατήρηση της Βιοποικιλότητας του ΕΠΑ- ΜΑΘ, που υλοποιεί ο Φορέας Διαχείρισης Δέλτα Νέστου- Βιστωνίδας-Ισμαρίδας, με χρηματοδότηση από το επιχειρησιακό πρόγραμμα «Περιβάλλον και Αειφόρος Ανάπτυξη» του ΕΠΠΕΡΑΑ. Επίσης η ίδια δράση, της Σήμανσης ποιότητας και Συνεργασίας με τον Φ.Δ. ΕΠ ΑΜΑΘ, με έμφαση στα αγροτικά προϊόντα, παρουσιάστηκε και σε ημερίδα που πραγματοποίησε το Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης (ΚΠΕ) Βιστωνίδας σε συνεργασία με το Δήμο Αβδήρων με θέμα «Εφαρμογή καλών πρακτικών στη γεωργική και κτηνοτροφική παραγωγή», στις 13 Δεκεμβρίου 2013, στην Γενισέα Ξάνθης.

Σελίδα 8 Το παραποτάμιο δάσος μακριά από το ποτάμι κορμοί από φυσικά αίτια ξυλεύτηκαν (δρυός ποδισκοφόρου πεσούσης ). Πέρα από την προφανή προκαλούμενη υποβάθμιση, η αφαίρεση βιομάζας, ακόμα και με την ξύλευση πεσμένων κλαδιών, που σε άλλα δάση αποτελεί προτεινόμενη πρακτική για την απομάκρυνση εύφλεκτου υλικού από τον υποόροφο, στη συγκεκριμένη περίπτωση, συνιστά απομάκρυνση πολύτιμων θρεπτικών τα οποία δεν μπορούν να αντικατασταθούν. Ας έχουμε πάντα υπόψη ότι ο Νέστος με τα πολύτιμα θρεπτικά του, δε κυλά εδώ και δεκαετίες μέσα από το συγκεκριμένο δάσος. Οδοποιία. Αρκετοί χωματόδρομοι στο πρόσφατο παρελθόν έχουν ανοιχτεί περιμετρικά και μέσα στο δάσος οι οποίοι τεμαχίζουν το δάσος και διευκολύνουν την πρόσβαση σε αυτό με αυτοκίνητα. Ακριβώς δίπλα στην ανατολική άκρη της Κεραμωτής υπάρχει ένα μικρό υδροχαρές δάσος. Πρόκειται για ένα από τα ελάχιστα υπολείμματα του Κοτζά Ορμάν του Μεγάλου Δασους. Το συγκεκριμένο κομμάτι δάσους είναι πολύ ιδιαίτερο και μοναδικό για μια σειρά από λόγους. Βρίσκεται μακριά από την νέα εγκιβωτισμένη κοίτη του ποταμού που το δημιούργησε. Ο Νέστος και από τα πολύτιμα θρεπτικά κυλούν 6,5χλμ περίπου πιο ανατολικά για πάνω από έξι δεκαετίες. Έχουμε δηλαδή ένα μοναδικό αυτοσυντηρούμενο παραποτάμιο δάσος χωρίς ποτάμι. Και όμως διατηρεί αξιοθαύμαστη ζωτικότητα, αδιαπέραστη πυκνότητα σε ορισμένα σημεία του και μεγάλη βιοποικιλότητα. Με βάση τη γεωγραφία αλλά και την γεωλογία (αμμώδες υπόστρωμα) το δάσος αυτό δε θα έπρεπε να υπάρχει. Είναι ίσως το μοναδικό δάσος στην Ελλάδα ή ένα από τα ελάχιστα, όπου ακόμα η χνοώδης ποδισκοφόρος βελανιδιά (Quercus robur subsp. penduculifora) φυτρώνει πάνω στην άμμο και δίπλα ακριβώς στη θάλασσα. Βρίσκεται περικυκλωμένο και από τις τέσσερις πλευρές του από αλμυρό νερό σε μια περιοχή με σχετικά χαμηλές βροχοπτώσεις. Νότια και δυτικά από το Θρακικό πέλαγος και βόρεια και ανατολικά από τη λιμνοθάλασσα της Κεραμωτής. Διατηρεί μικρούς υγροτόπους γλυκού νερού εσωτερικά των συστάδων του με καλάμια, ψαθιά και άλλα υγρόφυτα που συμβάλουν στην διατήρηση του απαραίτητου υδατικού ισοζυγίου για τη διατήρηση του συγκεκριμένου δάσους. Παράλληλα η μεγάλη υγρασία επιταχύνει την ταχεία αποικοδόμηση του οργανικού υλικού καθιστώντας τα θρεπτικά του γρήγορα διαθέσιμα για επαναπρόσληψη από τα φυτά. Το νερό αυτών των μικρών εσωτερικών υγροτόπων ανανεώνεται μόνο μέσω των εισροών από τις βροχές και ίσως από τον υπόγειο υδροφορέα παρεμποδίζοντας ταυτόχρονα και την υφαλμύρωση του από την θάλασσα και την λιμνοθάλασσα που το περιβάλλουν. Το συγκεκριμένο δασάκι αντιμετωπίζει μια σειρά από απειλές. Πολύ επιγραμματικά οι απειλές αυτές είναι: Ξύλευση. Διαχρονική απειλή. Ίσως η σημαντικότερη τη δεδομένη χρονική στιγμή. Ανέκαθεν το δασάκι ξυλευόταν. Ίχνη παλαιών κομμένων δέντρων υπάρχουν σε όλη την έκταση του δάσους. Η στροφή προς την ξυλεία ως μέσο θέρμανσης και η οικονομική στενότητα των τελευταίων ετών αυξάνει τις απειλές για το συγκεκριμένο δασάκι. Μια ολόκληρη συστάδα (πάνω από δέκα κορμοί) κόπηκε πριν από λίγες μέρες και οι κορμοί απομακρύνθηκαν. Επίσης πεσμένα κλαδιά και Εκχερσώσεις. Για δημιουργία μαντριών και κάποιων περιβολιών. Σκουπίδια μπάζα. Σε αρκετά σημεία ευτυχώς όχι πολλά έχουν πεταχτεί σκουπίδια και μπάζα αν και η βλάστηση προσπαθεί φιλότιμα να τα καλύψει. Το δασάκι αυτό έχει αντέξει πολλές αλλαγές και πιέσεις και όμως καταφέρνει και υπάρχει ακόμα. Σε κάποια σημεία του όμως, ιδιαίτερα στις βόρειες συστάδες του όπου φαίνεται να έχει δεχτεί τις μεγαλύτερες πιέσεις, το δάσος φαίνεται να αραιώνει και τα ψηλά δέντρα να μειώνονται χωρίς να αντικαθίστανται από νεότερα. Σε κάποια αλλά σημεία βέβαια το δάσος φαίνατε να διατηρεί ακόμη, τη ζωτικότητα του, την πυκνότητα του και την ικανότητα του να αναγεννιέται. Η καταστροφή του συγκεκριμένου δάσους θα είναι οριστική και αμετάκλητη χωρίς δυνατότητα επαναδημιουργίας του. Το έδαφος θα γίνει άλλη μια αμμοθίνη και η διάβρωση από τη θάλασσα θα είναι πολύ πιθανή όπως ακριβώς έγινε και με τα αλμυρά λιβάδια που διαβρώθηκαν εκτεταμένα κάτω από το Μοναστηράκι, λίγες εκατοντάδες μέτρα πιο ανατολικά. Ίσως η καταστροφή του δάσους, που λειτουργεί σαν φυσικός κυματοθραύστης και σταθεροποιητής του αμμώδους εδάφους, απέναντι στα κύματα και τα ρεύματα του Θρακικού πελάγους να οδηγήσει ολόκληρο τον οικισμό της Κεραμωτής στην τύχη που είχαν τα γειτονικά αλμυρά λιβάδια. Για όλους αυτούς τους λόγους και για άλλους που ενδεχομένως παραλήφθηκε η αναφορά τους, θα πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στην προστασία του, μέριμνα για την περαιτέρω αξιοποίηση και ανάδειξη του και έμφαση στην μελέτη του. Υπάρχουν πολλά χρήσιμα και ωφέλιμα πράγματα που θα μπορούσε να μας διδάξει το συγκεκριμένο δασάκι απλά θα πρέπει να ενδιαφερθούμε να το ρωτήσουμε. Πολλές και ποικίλες πληροφορίες περιμένουν να συλλεχθούν, να αξιολογηθούν και να αξιοποιηθούν με την μετατροπή τους σε ωφέλιμη για την περιοχή γνώση. Οι δράσεις που πρέπει να αναληφθούν για την προστασία του είναι πολλές και έχουν να κάνουν κυρίως με την αναστολή των πιέσεων που του ασκούνται από τον άνθρωπο. Το πρώτο πρώτο που μπορούμε να κάνουμε όλοι μας και από το οποίο θα ξεκινήσουν όλα είναι πολύ απλό, είναι διασκεδαστικό και είναι ανέξοδο: Ας το γνωρίσουμε καλύτερα! Ναπολέων Πίακης βιολόγος του Φ.Δ. με Msc στην Περιβαλλοντική Βιολογία

Σελίδα 9 Γνωριμία με τα είδη του Εθνικού Πάρκου... Λαγόγυρος (Spermophilus citellus) Ο Λαγόγυρος (Spermophilus citellus - Σπερμόφιλος ο κίτελλος, European ground squirrel), είναι ένα μικρό θηλαστικό (έως 29 εκ.) με πολύ κοντή ουρά. Αν και το όνομά του παραπέμπει σε λαγό, δεν έχει καμία σχέση με αυτόν και ως ένα είδος εδαφόβιου σκίουρου, όπως όλοι οι σκίουροι, είναι μέλος των τρωκτικών. Τρέφεται με σπόρους (γι αυτό και η ονομασία Σπερμόφιλος), ρίζες, βλαστούς, φύλλα και ασπόνδυλα. Είναι ένα ημερήσιο ζώο που ζει σε αποικίες σε περιοχές με χαμηλό χορτάρι, χλοώδη αναχώματα ή καλλιέργειες. Φτιάχνει την φωλιά του στο έδαφος σκάβοντας βαθιές στοές (λαγούμια) με πολλές εξόδους. Οι αποικίες του διατηρούν φρουρούς που σφυρίζουν στη θέα ενός αρπακτικού ζώου για να επιστρέψουν στις κρύπτες τους. Η Ελλάδα αποτελεί το νοτιότερο άκρο εξάπλωσής του στον ευρωπαϊκό χώρο. Τα τελευταία χρόνια όμως η ανεξέλεγκτη εξάπλωση των καλλιεργειών εις βάρος του φυσικού περιβάλλοντος και η εγκατάλειψη της παραδοσιακής γεωργίας έχουν οδηγήσει σε μείωση του πληθυσμού του. Τις ίδιες συνέπειες έχει για το είδος και η ανάπτυξη των υποδομών (π.χ. βιομηχανιών, οδικού δικτύου κ.ά.), η επέκταση των οικισμών και η συρρίκνωση των βιοτόπων του. Ο αριθμός των ελληνικών λαγόγυρων φθίνει, εκτός από πληθυσμιακά, και γενετικά. Ως κύρια αιτία οι ειδικοί εντοπίζουν την ενδογαμία και τον κατακερματισμό των βιοτόπων, χωρίς όμως αυτό να είναι επιστημονικά τεκμηριωμένο. Ειδικότερα, το είδος ζει σε τέσσερις περιοχές της Μακεδονίας και της Θράκης: σε τμήματα της Κοζάνης και των Γιαννιτσών (Δυτική Μακεδονία) στην κοιλάδα του Αξιού, στον Γαλλικό, τον Χορτιάτη, τη Θέρμη, την Πυλαία και στην περιοχή των Σερρών (Κεντρική Μακεδονία) στο Δέλτα του Νέστου στην περιοχή της Χρυσούπολης του Ν. Καβάλας (Ανατολική Μακεδονία) σε περιοχές της Αλεξανδρούπολης, στο Δέλτα Έβρου, και σε μεμονωμένες περιοχές του Βόρειου Βορειοανατολικού Έβρου (Θράκη) Οι τέσσερις αυτοί πληθυσμοί όπως φαίνεται δεν επικοινωνούν μεταξύ τους. Σύμφωνα με το Κόκκινο Βιβλίο των Απειλούμενων Ζώων της Ελλάδας της Ελληνικής Ζωολογικής Εταιρείας ο λαγόγυρος κατατάσσεται ως είδος στη διεθνή κατηγορία κινδύνου «τρωτό». Μάλιστα, όπως αναφέρεται στο βιβλίο, η έκταση εξάπλωσής του εκτιμάται ότι φτάνει τα 4.320 τετραγωνικά χιλιόμετρα, ενώ η έκταση κατοικίας του περίπου τα 2.650 τετραγωνικά χιλιόμετρα. «Ο ακριβής αριθμός των λαγόγυρων στην Ελλάδα δεν είναι γνωστός αφού δεν έχει γίνει συστηματική καταμέτρηση», τονίζει ο κ. Γιουλάτος, ο οποίος είχε πραγματοποιήσει το 2002 με ομάδα μεταπτυχιακών φοιτητών την πρώτη μελέτη του είδους στην Ελλάδα. Ο πληθυσμός του είδους, με αισιόδοξους υπολογισμούς, φτάνει τους περίπου 50.000 λαγόγυρους. Η τελευταία παρατήρηση λαγόγυρου στην περιοχή μας έγινε περίπου το 1996 και έχει καταγραφεί τεκμηριωμένα. Περιλαμβάνεται στα είδη της παρακολούθησης για να έχουμε νέα στοιχεία στην περιοχή του Εθνικού Πάρκου Μακεδονίας Θράκης Δέλτα Νέστου. Δύσκολα θα πει κάποιος ότι δεν υπάρχει πλέον. Από το 1996 έως και σήμερα δεν υπάρχει κάποια αναφορά για την περιοχή του ΕΠΑΜΑΘ και δεν έχουμε πρόσφατες αναφορές και όποιος παρατηρήσει κάτι παρακαλούμε να μας ενημερώσει στα τηλέφωνα 2591051831 (Κέντρο πληροφόρησης Κεραμωτής) και 2541096646 (Κέντρο πληροφόρησης Πόρτο Λάγος). Όσα γνωρίζει η επιστήμη για τον λαγόγυρο: Είναι: ημερόβιο θηλαστικό Προτιμά: λιβάδια και ξέφωτα. Μπορεί όμως να τον δει κανείς και σε σχετικά χέρσα εδάφη, σε θαμνώνες, σε βοσκότοπους, ακόμη και σε αστικά πάρκα, κήπους, αεροδρόμια ή γήπεδα γκολφ Διαχειμάζει: για έξι μήνες σε υπόγεια λαγούμια που έχουν δύο με τέσσερις εισόδους και βάθος έως δύο μέτρα, κάθε ζώο έχει το δικό του σύστημα λαγουμιών Γεννά: την άνοιξη δύο έως οκτώ νεογνά Βασίλειος Κατσούλης Επόπτης Ξεναγός του Φ.Δ. * Οι φωτογραφίες του άρθρου είναι από το διαδίκτυο