ΜΔΣΑΠΣΤΥΗΑΚΖ ΓΗΠΛΧΜΑΣΗΚΖ ΔΡΓΑΗΑ:

ΠΑΝΔΠΗΣΖΜΗΟ ΠΑΣΡΧΝ ΥΟΛΖ ΑΝΘΡΧΠΗΣΗΚΧΝ & ΚΟΗΝΧΝΗΚΧΝ ΔΠΗΣΖΜΧΝ ΠΑΗΓΑΓΧΓΗΚΟ ΣΜΖΜΑ ΓΖΜΟΣΗΚΖ ΔΚΠΑΗΓΔΤΖ ΜΔΣΑΠΣΤΥΗΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΟΤΓΧΝ ΣΗ ΔΠΗΣΖΜΔ ΣΖ ΑΓΧΓΖ ΔΗΓΗΚΔΤΖ: ΑΝΑΠΣΤΞΖ ΚΑΗ ΤΜΒΟΤΛΔΤΣΗΚΖ ΣΖ ΣΑΓΗΟΓΡΟΜΗΑ ΜΔΣΑΠΣΤΥΗΑΚΖ ΓΗΠΛΧΜΑΣΗΚΖ ΔΡΓΑΗΑ: Ζ Γηεξεχλεζε ηνπ ξφινπ θαη ησλ αληηιήςεσλ ησλ πκβνχισλ ηαδηνδξνκίαο ζηελ επαγγεικαηηθή αλάπηπμε ησλ ελειίθσλ εθπαηδεπνκέλσλ ζηα ρνιεία Γεχηεξεο Δπθαηξίαο. ΔΠΗΒΛΔΠΧΝ ΚΑΘΖΓΖΣΖ ΠΤΡΟ ΚΡΗΒΑ ΜΔΣΑΠΣΤΥΗΑΚΖ ΦΟΗΣΖΣΡΗΑ ΑΚΡΗΒΖ ΜΑΝΟΤ Α.Μ.: 252 ΠΑΣΡΑ 2011 0

Δπραξηζηίεο ΠξΠπξν Με ηελ πεξάησζε ηεο παξνχζαο κεηαπηπρηαθήο δηαηξηβήο λνηψζσ ηελ αλάγθε λα επραξηζηήζσ φινπο απηνχο πνπ κε βνήζεζαλ, ν θαζέλαο κε ηνλ δηθφ ηνπ κνλαδηθφ ηξφπν, ζε απηή ηελ πξνζπάζεηά κνπ. Θέισ λα επραξηζηήζσ πνιχ ηνλ επηβιέπνληα Καζεγεηή θ. πχξν Κξίβα, γηα ηνλ ρξφλν πνπ κνπ αθηέξσζε θαζφιε ηε δηάξθεηα εθπφλεζεο ηεο παξνχζαο κεηαπηπρηαθήο δηαηξηβήο. Δπίζεο, ηνλ επραξηζηψ γηα φια φζα έκαζα δίπια ηνπ θαη γηα ηελ επθαηξία πνπ κνπ έδσζε λα ηα κάζσ. Δπηπιένλ, ζα ήζεια λα επραξηζηήζσ ηα ππφινηπα κέιε ηεο ζπκβνπιεπηηθήο επηηξνπήο κνπ, Δπίθνπξν Καζεγεηή θ. Ησάλλε Κακαξηαλφ, θαη ηνλ Λέθηνξα θ. ηέθαλν Βαζηιφπνπιν, γηα ηα ζρφιηά ηνπο θαη γηα ηηο γλψζεηο πνπ απνθφκηζα θαηά ηε δηάξθεηα ησλ κεηαπηπρηαθψλ ζπνπδψλ κνπ. Έλα κεγάιν "επραξηζηψ" νθείισ ζηνλ θ. Γεκήηξε Γεσξγηάδε, ν νπνίνο, φληαο πάληα πνιχ πξφζπκνο, κνπ έδσζε πνιχηηκεο πιεξνθνξίεο γηα ηε ιεηηνπξγία ηνπ ζεζκνχ ησλ ρνιείσλ Γεχηεξεο Δπθαηξίαο. Θα ήηαλ παξάιεηςή κνπ λα κελ επραξηζηήζσ ηνπο δεθαηξείο πκβνχινπο ηαδηνδξνκίαο ρνιείσλ Γεχηεξεο Δπθαηξίαο (ΓΔ), (ησλ νπνίσλ ηα νλφκαηα δελ κπνξψ λα αλαθέξσ γηα δενληνινγηθνχο ιφγνπο), νη νπνίνη πξνζπκνπνηήζεθαλ λα κε βνεζήζνπλ ζην εξεπλεηηθφ κνπ έξγν θαη έδεημαλ δήιν λα ην θάλνπλ απηφ κε ηνλ θαιχηεξν δπλαηφ ηξφπν. Σέινο επραξηζηψ ηελ νηθνγέλεηα κνπ γηα ηελ ακέξηζηε ζπκπαξάζηαζε θαη αλνρή πνπ κνπ παξείρε θαη πάλσ απφ φινπο, ηελ θφξε κνπ γηα ην πνιχηηκν ρξφλν πνπ ηεο ζηέξεζα. 1

ΠΡΟΛΟΓΟ ηελ παξνχζα εξγαζία αλαιχνπκε ηηο απφςεηο 13 πκβνχισλ ηαδηνδξνκίαο ρνιείσλ Γεχηεξεο Δπθαηξίαο (ΓΔ), πξνθεηκέλνπ λα δηεξεπλήζνπκε αλ ν ηξφπνο πνπ δνκνχλ θαη αζθνχλ ην ξφιν ηνπο ζπκβάιιεη νπζηαζηηθά ζηελ επαγγεικαηηθή αλάπηπμε ησλ εθπαηδεπνκέλσλ. Ζ αθνξκή, αιιά θαη έλαο απφ ηνπο θχξηνπο ιφγνπο γηα λα δηεμάγνπκε απηήλ ηελ έξεπλα ππήξμε αθελφο νη εμειίμεηο ζην πεδίν ηεο ζπκβνπιεπηηθήο γηα ηελ απαζρφιεζε, νη νπνίεο ηελ έρνπλ θαηαζηήζεη ηδηαίηεξα επίθαηξε, θαη αθεηέξνπ ε απνπζία αληίζηνηρεο δηεξεχλεζεο ζην ζεζκφ ηεο ζπκβνπιεπηηθήο ηαδηνδξνκίαο ζηα ΓΔ. Δπηπιένλ, ην πξνζσπηθφ ελδηαθέξνλ θαη ν πξνβιεκαηηζκφο ζρεηηθά κε ην ζέκα ηεο έξεπλαο, ιφγσ ηεο καθξφρξνλεο ζπζηεκαηηθήο ελαζρφιεζεο κε ηελ εθπαίδεπζε ελειίθσλ, ηε ζπκβνπιεπηηθή θαη ηε αλάπηπμε αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ. Πξνθεηκέλνπ, ινηπφλ, λα ζρεδηαζζεί, λα νξγαλσζεί, λα πινπνηεζεί αιιά θαη λα αμηνινγεζεί έλα πξφγξακκα πκβνπιεπηηθήο ηαδηνδξνκίαο πνπ εθαξκφδεηαη ζηα.γ.δ., απαηηείηαη ε δηεξεχλεζε ηεο ζεκαληηθφηεηαο ηεο ππεξεζίαο ηεο πκβνπιεπηηθήο γηα ηε ζηαδηνδξνκία ησλ εθπαηδεπνκέλσλ, ε νπνία απνηειεί κηα ζεκειηψδε, ζπζηεκαηηθή θαη νξγαλσκέλε δηαδηθαζία γηα ηελ Δθπαίδεπζε Δλειίθσλ. Άξα νη πην αξκφδηνη γηα λα εθθξάζνπλ ηελ ιεηηνπξγία ηεο πκβνπιεπηηθήο ηαδηνδξνκίαο ζηα ΓΔ είλαη νη ίδηνη νη χκβνπινη ηαδηνδξνκίαο, θαζψο ν ηξφπνο κε ηνλ νπνίν ν χκβνπινο ηαδηνδξνκίαο αζθεί ην έξγν ηνπ ζρεηίδεηαη αθελφο κε ην πψο αληηιακβάλεηαη ηελ έλλνηα θαη ηηο ιεηηνπξγίεο ηνπ αληηθεηκέλνπ πνπ θαιείηαη λα εθαξκφζεη θαη, αθεηέξνπ, κε ηε ζεσξεηηθή πξνζέγγηζε πνπ πηνζεηεί. ρεηίδεηαη, επίζεο, κε ην ρψξν ζηνλ νπνίν ν ζχκβνπινο παξέρεη ηηο ππεξεζίεο ηνπ (ζρνιηθή κνλάδα, θνξέαο ζπλερηδφκελεο θαηάξηηζεο, αλεμάξηεηε ππεξεζία θ.ιπ.), ην εηδηθφ θνηλφ ζην νπνίν απεπζχλεηαη θαη ζπκβάιεη ζηε επαγγεικαηηθή αλάπηπμε ησλ εθπαηδεπνκέλσλ θαη νδεγεί ζηε δηακφξθσζε ησλ εξγαζηαθψλ αμηψλ, πξνθεηκέλνπ λα ηνπο ζηεξίμεη λα ζπλερίζνπλ ηηο ζπνπδέο ηνπο, λα επηιχζνπλ πξνβιήκαηα πνπ ηπρφλ αληηκεησπίδνπλ ζε πξνζσπηθφ ή επαγγεικαηηθφ επίπεδν, λα δηεπθνιπλζνχλ ζηελ νκαιφηεξε έληαμε ηνπο ζηελ αγνξά εξγαζίαο, αλ είλαη άλεξγνη. 2

ΠΕΡΙΛΗΨΗ Η Γηεξεχλεζε ηνπ ξφινπ θαη ησλ αληηιήςεσλ ησλ πκβνχισλ ηαδηνδξνκίαο ζηελ επαγγεικαηηθή αλάπηπμε ησλ ελειίθσλ εθπαηδεπνκέλσλ ζηα ρνιεία Γεχηεξεο επθαηξίαο. Ακριβή Μάνου ΠΑΤΡΑ, 2011 Δπηρεηξείηαη ε δηεξεχλεζε ησλ αληηιήςεσλ ησλ πκβνχισλ ηαδηνδξνκίαο ησλ ρνιείσλ Γεχηεξεο Δπθαηξίαο (ΓΔ) ζρεηηθά κε ην ξφιν ηνπο ζηελ επαγγεικαηηθή αλάπηπμε ησλ ελειίθσλ εθπαηδεπνκέλσλ. Γηεξεπλάηαη πσο ε εθπαηδεπηηθή θαη επαγγεικαηηθή δηαδξνκή ησλ πκβνχισλ ηαδηνδξνκίαο ζηα ΓΔ επεξεάδεη ηελ ηδηφηεηα θαη ην ξφιν ηνπο. Πνηα ε αληίιεςε ησλ πκβνχισλ ηαδηνδξνκίαο γηα ηελ ζπκβνιή ηνπ ξφινπ ηνπο, ζηελ επαγγεικαηηθή αλάπηπμε ησλ εθπαηδεπφκελσλ ζηα ΓΔ. Πσο νη αληηιήςεηο γηα ηηο ζπλζήθεο ιεηηνπξγίαο θαη ην πιαίζην ηνπ ζεζκνχ ηεο πκβνπιεπηηθήο ηαδηνδξνκίαο ζηα ΓΔ, (ζρέζεηο ησλ πκβνχισλ ηαδηνδξνκίαο ηφζν κε ηνπο άιινπο εθπαηδεπηέο, φζν θαη κε ην ΗΓΔΚΔ, ηνπο άιινπο θνξείο εμππεξέηεζεο ελειίθσλ θαη ηελ ηνπηθή θνηλσλία), επεξεάδνπλ ηελ επαγγεικαηηθή αλάπηπμε ησλ ελειίθσλ εθπαηδεπνκέλσλ ζηα ΓΔ. Πνηεο νη απφςεηο ησλ πκβνχισλ ηαδηνδξνκίαο γηα ηελ απνδνηηθφηεηα ηνπ ζεζκνχ ηεο πκβνπιεπηηθήο ηαδηνδξνκίαο ζηα ΓΔ φζνλ αθνξά ηελ επαγγεικαηηθή αλάπηπμε ησλ ελειίθσλ εθπαηδεπνκέλσλ θαη πνηεο νη πξνηάζεηο ηνπο γηα ηε βειηίσζε ηνπ ζεζκνχ πνπ έρνπλ λα θαηαζέζνπλ. Υξεζηκνπνηείηαη ε κέζνδνο ηεο εκηδνκεκέλεο ζπλέληεπμεο, ε νπνία απνβιέπεη ζηελ θαηαγξαθή ησλ απφςεσλ θαη ησλ εκπεηξηψλ ησλ ζπκβνχισλ, πνπ ζπκκεηέρνπλ ζηε ζπκβνπιεπηηθή δηαδηθαζία ζηα ρνιεία Γεχηεξεο Δπθαηξίαο. Δμεηάδεηαη επίζεο, ε ζπκβνιή ηεο πκβνπιεπηηθήο ηαδηνδξνκίαο ζηνπο ελήιηθεο εθπαηδεπφκελνπο ησλ ΓΔ, ν ξφινο ησλ ζπκβνχισλ ηαδηνδξνκίαο, (πξνζφληα. επηζηεκνληθέο γλψζεηο, πνηνηηθά ραξαθηεξηζηηθά) ζηελ παξαπάλσ δηαδηθαζία, θαζψο επίζεο ν ηξφπνο πνπ δνκνχλ θαη αζθνχλ ην ξφιν ηνπο θαη θαηά πφζν απηφο επεξεάδεη ηελ επαγγεικαηηθή θαη θαηά ζπλέπεηα ηελ θνηλσληθή έληαμε ησλ εθπαηδεπφκελσλ ησλ.γ.δ. (Λέμεηο-θιεηδηά: ρνιεία Γεχηεξεο Δπθαηξίαο, πκβνπιεπηηθή ηαδηνδξνκίαο, Δπαγγεικαηηθή Αλάπηπμε, χκβνπινο ηαδηνδξνκίαο ). 3

ΠΗΝΑΚΑ ΠΔΡΗΔΥΟΜΔΝΧΝ ΔΛ. ΔΗΑΓΧΓΖ 7 ΜΔΡΟ ΠΡΧΣΟ ΔΝΝΟΗΟΛΟΓΗΚΟΗ ΠΡΟΓΗΟΡΗΜΟΗ - ΑΠΟΑΦΖΝΗΖ ΔΝΝΟΗΧΝ - ΟΡΧΝ Η. ΥΟΛΔΗΑ ΓΔΤΣΔΡΖ ΔΤΚΑΗΡΗΑ 10 1. Ζ δηα βίνπ εθπαίδεπζε ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε 2. Σν Διιεληθφ ρνιείν Γεχηεξεο Δπθαηξίαο Φηινζνθία ησλ.γ.δ. II. ΤΜΒΟΤΛΔΤΣΗΚΖ ΣΑΓΗΟΓΡΟΜΗΑ ΚΑΗ ΔΚΠΑΗΓΔΤΖ ΔΝΖΛΗΚΧΝ 1. Δλειηθηφηεηα θαη ηαδηνδξνκία 14 18 2. Κνηλσληθέο, πνιηηηθέο θαη νηθνλνκηθέο δηαζηάζεηο ηεο πκβνπιεπηηθήο ηαδηνδξνκίαο ελειίθσλ 19 3. Ζ πκβνπιεπηηθή ηαδηνδξνκίαο ζηελ Δθπαίδεπζε Δλειίθσλ 23 4. Πξνθίι θαη επαγγεικαηηθή ηαπηφηεηα ηνπ πκβνχινπ ηαδηνδξνκίαο ζηελ Δθπαίδεπζε Δλειίθσλ 27 5. Σν πξνθίι ησλ εθπαηδεπφκελσλ ζηα.γ.δ. 34 6. Ζ Δπαγγεικαηηθή πκβνπιεπηηθή ζηα ρνιεία Γεχηεξεο Δπθαηξίαο 6.1. Σν ζεζκηθφ πιαίζην ησλ πκβνπιεπηηθψλ ππεξεζηψλ ζηα ρνιεία Γεχηεξεο Δπθαηξίαο 37 6.2. Αλαγθαηφηεηα ηνπ ζεζκνχ ησλ ρνιείσλ Γεχηεξεο Δπθαηξίαο 39 6.3. Ζ ππεξεζία ηεο πκβνπιεπηηθήο ηαδηνδξνκίαο ζηα.γ.δ. 41 6.4. Ο χκβνπινο ηαδηνδξνκίαο ζηα ρνιεία Γεχηεξεο Δπθαηξίαο 45 III. ΘΔΧΡΗΔ ΔΠΑΓΓΔΛΜΑΣΗΚΖ ΑΝΑΠΣΤΞΖ 1. Έλλνηα θαη πεξηερφκελν ηεο επαγγεικαηηθήο αλάπηπμεο 47 2. Θεσξίεο Δπαγγεικαηηθήο Αλάπηπμεο 48 3. Οη κε ςπρνινγηθέο ζεσξίεο 49 4. Οη ςπρνινγηθέο ζεσξίεο επαγγεικαηηθήο αλάπηπμεο 50 5. Ζ ζεσξία ησλ ραξαθηεξηζηηθψλ θαη παξαγφλησλ (Parsons) 50 6. Οη ςπρνδπλακηθέο ζεσξίεο (Segal, Bordin) 52 7. Θεσξία αλαγθψλ (Roe) 52 8. Ζ ηππνινγηθή ζεσξία ηνπ Holland 53 9. Οη εμειηθηηθέο ζεσξίεο (Ginzberg, Super & Gottfredson) 55 10. Γλσζηηθέο Θεσξίεο Δπαγγεικαηηθήο Αλάπηπμεο 58 11. Θεσξίεο κάζεζεο (Βandura, Krumboltz) 58 IV. ΔΠΗΚΟΠΖΖ ΥΔΣΗΚΧΝ Χ ΠΡΟ ΣΟ ΤΠΟ ΓΗΔΡΔΤΝΖΖ ΘΔΜΑ ΔΡΔΤΝΧΝ 60 ΜΔΡΟ ΓΔΤΣΔΡΟ ΥΔΓΗΑΜΟ ΣΖ ΔΡΔΤΝΑ ΤΝΓΔΖ ΘΔΧΡΗΑ ΚΑΗ ΜΔΘΟΓΟΤ Η. ΜΔΘΟΓΟΛΟΓΗΑ ΔΡΔΤΝΑ 68 Δηζαγσγηθά 1. Μεζνδνινγία ηεο έξεπλαο 68 4

2. Ζ αλαγθαηφηεηα ηεο έξεπλαο 70 3. Ο ζθνπφο ηεο έξεπλαο 70 4. Δξεπλεηηθά εξσηήκαηα 71 5. Μεζνδνινγηθφ Πιαίζην έξεπλαο & Δπηινγή Μεζνδνινγίαο 72 6. Σν δείγκα ηεο έξεπλαο 76 ΗΗ. ΤΝΔΝΣΔΤΞΖ 77 1. Οη ιφγνη γηα ηνπο νπνίνπο επηιέρζεθε ε ζπλέληεπμε σο βαζηθή εξεπλεηηθή κέζνδνο 79 2. Οδεγφο πλέληεπμεο 81 3. Ζ πξνεηνηκαζία ησλ ζπλεληεχμεσλ 83 4. Γηαδηθαζία ζπιινγήο δεδνκέλσλ 83 5. ΓΗΔΞΑΓΧΓΖ ΤΝΔΝΣΔΤΞΔΧΝ 85 5.1. Πηινηηθή Έξεπλα 85 5.2. Οη ζπλεληεχμεηο 85 ΗΗΗ. ΑΝΑΛΤΖ ΚΔΗΜΔΝΟΤ 87 1. Οη ζπλζήθεο, ηα πιενλεθηήκαηα θαη νη πεξηνξηζκνί ηεο έξεπλάο καο 2. Ζ εγθπξφηεηα θη αμηνπηζηία ηεο Έξεπλαο ΜΔΡΟ ΣΡΗΣΟ ΠΑΡΟΤΗΑΖ ΣΧΝ ΑΠΟΣΔΛΔΜΑΣΧΝ 92 94 100 Η. Ζ ΔΜΠΔΗΡΗΑ ΣΧΝ ΤΜΒΟΤΛΧΝ 100 ΗΗ. ΟΗ ΑΝΣΗΛΖΦΔΗ ΓΗΑ ΣΟΝ ΡΟΛΟ ΣΟΤ ΤΜΒΟΤΛΟΤ 102 ΗΗI. ΣΟ ΠΛΑΗΗΟ ΛΔΗΣΟΤΡΓΗΑ ΣΧΝ ΓΔ 149 ΗV. ΠΡΟΣΑΔΗ ΒΔΛΣΗΧΖ ΣΖ ΛΔΗΣΟΤΡΓΗΑ ΣΟΤ ΘΔΜΟΤ 183 V. ΤΕΖΣΖΖ ΑΠΟΣΔΛΔΜΑΣΧΝ - ΤΜΠΔΡΑΜΑΣΑ 224 ΣΤΠΟΛΟΓΗΑ ΣΧΝ ΤΜΒΟΤΛΧΝ ΣΖ ΔΡΔΤΝΑ 231 ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΚΔ ΑΝΑΦΟΡΔ 298 ΠΑΡΑΡΣΖΜΑ 1 - Οδεγφο πλέληεπμεο ηεο Έξεπλαο 252 ΠΑΡΑΡΣΖΜΑ 2 - ΤΝΔΝΣΔΤΞΖ 1 254 ΤΝΔΝΣΔΤΞΖ 2 260 ΠΑΡΑΡΣΖΜΑ 3 ΝΟΜΟΘΔΗΑ -ΤΠΟΤΡΓΗΚΔ ΑΠΟΦΑΔΗ 266 5

6

ΔΗΑΓΧΓΖ ε κηα επνρή δηαπξαγκάηεπζεο φισλ ησλ εξγαζηαθψλ αμηψλ, ξηδηθψλ αιιαγψλ ζηελ αγνξά εξγαζίαο, αλαζθάιεηαο, πςειήο αλεξγίαο θαη κεγάιεο αλάγθεο γηα εμεηδίθεπζε θαη θαηά ζπλέπεηα γηα δηα βίνπ εθπαίδεπζε θαηαγξάθεηαη ε άζθεζε πίεζεο ζηνπο ελήιηθνπο εξγαδνκέλνπο ή θαη ζε φζνπο αλαδεηνχλ εξγαζία (αλέξγνπο), εππαζείο νκάδεο, πνπ απεηινχληαη κε απνθιεηζκφ θαη ρξεηάδνληαη άκεζα επαλαθαηάξηηζε θαη επαγγεικαηηθφ επαλαπξνζαλαηνιηζκφ, πξνθεηκέλνπ λα πηνζεηήζνπλ πξαθηηθέο θαη λα εληαρζνχλ ζε δηαδηθαζίεο εθκάζεζεο, πνιιέο θνξέο πξνζδηνξίδνληαο θαη νξγαλψλνληαο κε αηνκηθή επζχλε ηηο δηαδηθαζίεο απηέο. Ζ εκθάληζε θαη ε επξεία ρξήζε ηνπ ζεσξήκαηνο ηεο «απαζρνιεζηκφηεηαο» (employability) είλαη ραξαθηεξηζηηθά ηεο ζπγθεθξηκέλεο θαηάζηαζεο. Καινχληαη, θαη απηφλ ηνλ ηξφπν νη ελήιηθεο εξγαδφκελνη ή νη αηηνχληεο εξγαζία λα ζπκκνξθσζνχλ κε ηηο αλάγθεο εθζπγρξνληζκνχ θαη πηνζέηεζεο κηαο νιηζηηθήο καζεζηαθήο δηαδηθαζίαο. Χζηφζν, θάηη ηέηνην κπνξεί λα έρεη αξλεηηθφ απνηέιεζκα, αλ ιάβνπκε ππφςε φηη δελ είλαη φινη νη ελήιηθεο πξφζπκνη λα αθνινπζήζνπλ πξαθηηθέο εθκάζεζεο. Απηφ ζπκβαίλεη φηαλ δελ δηαβιέπνπλ ην άκεζν απνηέιεζκα πνπ ζα κπνξνχζε λα έρεη γη απηνχο ε βειηίσζε ηνπ γλσζηηθνχ ηνπο επηπέδνπ πνπ γίλεηαη κέζα απφ δηάθνξνπο θνξείο ηεο Δθπαίδεπζεο Δλειίθσλ. Μηα ελαιιαθηηθή κνξθή εθαξκνγήο ηεο ηδέαο απηήο, ηεο βειηίσζεο δειαδή ηνπ γλσζηηθνχ επηπέδνπ θαη ηεο αλάπηπμεο ησλ θνηλσληθψλ θαη επαγγεικαηηθψλ δεμηνηήησλ, αθνξά ζε πνιιαπιέο κνξθέο ηα πξνγξάκκαηα πκβνπιεπηηθήο, δίλνληαο ηελ επθαηξία ζηνπο ελειίθνπο λα ζπκκεηάζρνπλ ζε απηά θαη λα βειηηψζνπλ απνηειεζκαηηθά ηελ επαγγεικαηηθή ηνπο αλάπηπμε. Κάηη ηέηνην ζα κπνξνχζε λα επηηεπρζεί κε ηελ παξνρή ζπκβνπιεπηηθψλ ππεξεζηψλ. Έλα ηέηνην παξάδεηγκα νινθιεξσκέλεο παξέκβαζεο πξνζπαζεί λα απνηειέζεη ε ππεξεζία ηεο πκβνπιεπηηθήο ηαδηνδξνκίαο ζε έλα ζεζκφ εθπαίδεπζεο ελειίθσλ, ηα ρνιεία Γεχηεξεο Δπθαηξίαο ηα νπνία ζπκπιεξψλνπλ ζήκεξα ζηε ρψξα καο έληεθα ρξφληα ιεηηνπξγίαο. ην πιαίζην ηεο πξνζπάζεηαο απηήο, νη ππεξεζίεο εθπαίδεπζεο ζηα ρνιεία Γεχηεξεο Δπθαηξίαο (.Γ.Δ.) ππεξεηνχλ ηελ θαηαπνιέκεζε ηνπ θνηλσληθνχ απνθιεηζκνχ, ηελ αχμεζε ηεο απαζρνιεζηκφηεηαο θαη ηελ ελεξγφ ζπκκεηνρή ησλ πνιηηψλ ζην νηθνλνκηθφ, θνηλσληθφ, πνιηηηζκηθφ θαη πνιηηηθφ γίγλεζζαη, δειαδή ζηελ αλάπηπμε, ηελ απαζρφιεζε θαη ηελ θνηλσληθή ζπλνρή, δίλνληαο έκθαζε ζηελ απφθηεζε βαζηθψλ πξνζφλησλ θαη ζηελ θαιιηέξγεηα πξνζσπηθψλ δεμηνηήησλ. Ζ απφθηεζε γεληθψλ γλψζεσλ, ε ρξήζε ησλ λέσλ ηερλνινγηψλ, ε εθκάζεζε κηαο μέλεο γιψζζαο θαη ηδίσο ε πκβνπιεπηηθή ζε ζέκαηα 7

ζηαδηνδξνκίαο θαη επαγγεικαηηθήο αλάπηπμεο βειηηψλνπλ ζεκαληηθά ηηο επθαηξίεο πξφζβαζεο ζηελ αγνξά εξγαζίαο. Ο ζθνπφο ηεο παξνχζαο έξεπλαο επηθεληξψλεηαη ζην λα δηεξεπλεζνχλ ν ξφινο θαη νη αληηιήςεηο ησλ πκβνχισλ ηαδηνδξνκίαο. Αλ ν ηξφπνο πνπ δνκνχλ θαη αζθνχλ ην ξφιν ηνπο ζπκβάιιεη νπζηαζηηθά ζηελ επαγγεικαηηθή αλάπηπμε θαη θαηά ζπλέπεηα ζηελ επίηεπμε ησλ αηηεκάησλ θαη πξνζδνθηψλ ησλ εθπαηδεπνκέλσλ. Απφ ηελ επεμεξγαζία θαη ηελ αλάιπζε ησλ δεδνκέλσλ πξνθχπηεη φηη νη αληηιήςεηο ησλ πκβνχισλ ηαδηνδξνκίαο θαη ν ηξφπνο πνπ δνκνχλ θαη αζθνχλ ην ξφιν ηνπο επεξεάδνπλ άκεζα ηελ επαγγεικαηηθή αλάπηπμε ησλ εθπαηδεπφκελσλ. πγθεθξηκέλα αλαδεηθλχεηαη, πσο ζχκθσλα κε ηηο αληηιήςεηο ησλ πκβνχισλ ζηα ΓΔ, ε πκβνπιεπηηθή ηαδηνδξνκίαο είλαη πξνζαξκνζκέλε ζηα ελδηαθέξνληα, ηηο αλάγθεο θαη ζηηο πξνζδνθίεο ησλ εθπαηδεπνκέλσλ, βνεζψληαο ηνπο νπζηαζηηθά ζηνπο ηνκείο ηεο πιεξνθφξεζεο, ηεο επαγγεικαηηθήο ηνπο εμέιημεο θαη ησλ εθπαηδεπηηθψλ ηνπο επηινγψλ. Δπηπξφζζεηα, κειέηεο πνπ αλαθέξνληαη ζην ξφιν ησλ ζπκβνχισλ ζηαδηνδξνκίαο ζηελ εθπαηδεπηηθή αλάπηπμε ησλ εθπαηδεπνκέλσλ (Edwin L. Herr, 2002), ηνπο ζεσξνχλ θαζνξηζηηθνχο παξάγνληεο γηα ηελ επηηπρία ησλ κεηαξξπζκηζηηθψλ αιιαγψλ ζην ζρνιείν. Παξνπζηάδνληαη επίζεο σο πξσηαξρηθνί δηακνξθσηέο θαη δηεπθνιπληέο ηεο αλάπηπμεο ηεο ζηαδηνδξνκίαο ηνπ καζεηή εληφο ηνπ ζρνιείνπ (Feller, R., 2003). Οη χκβνπινη ηαδηνδξνκίαο νθείινπλ λα ηξνθνδνηήζνπλ ηνπο καζεηέο κε ηνλ θαιχηεξν ηξφπν ζθέςεο ζρεηηθά κε ηνπο κεηαβαιιφκελνπο ζηφρνπο ζηε ζχγρξνλε αγνξά εξγαζίαο. ια ηα παξαπάλσ θαζηζηνχλ ζαθέο φηη ε επαγγεικαηηθή αλάπηπμε ησλ εθπαηδεπφκελσλ, ε νπνία δηακνξθψλεηαη θπξίσο κε αθεηεξία ηε δηεξεχλεζε, ηε δηαπξαγκάηεπζε θαη, εληέιεη, ηελ ηθαλνπνίεζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ αλαγθψλ ηνπο, απνηειεί ζχκθσλα κε ηνπο πκβνχινπο ηαδηνδξνκίαο, ην βαζηθφ ζθνπφ ηνπ ζεζκνχ ηεο πκβνπιεπηηθήο ηαδηνδξνκίαο ζηα.γ.δ. Δπνκέλσο, ε αλαδήηεζε θαη ε θαηαγξαθή ησλ απφςεσλ ησλ πκβνχισλ ηαδηνδξνκίαο αλαδεηθλχεηαη σο θπξίαξρν δήηεκα γηα ην ζρεδηαζκφ, ηελ νξγάλσζε θαη ηελ πινπνίεζε ηεο παξνχζαο εξγαζίαο θαη ηα απνηειέζκαηά ηεο αλακέλεηαη λα ζπλζέζνπλ κηα πην μεθάζαξε εηθφλα ζρεηηθά κε ηηο αληηιήςεηο θαη ην ξφιν ησλ πκβνχισλ ηαδηνδξνκίαο ζηα ΓΔ ζηελ επαγγεικαηηθή αλάπηπμε ησλ εθπαηδεπνκέλσλ. ην Α' κέξνο, ην ζεσξεηηθφ, απνηειείηαη απφ ηξία θεθάιαηα. ην Κεθάιαην I, επηρεηξείηαη ν θαζνξηζκφο ηνπ ελλνηνινγηθνχ πιαηζίνπ ηεο δηα βίνπ κάζεζεο θαη ηεο ίδξπζεο ησλ ρνιείσλ Γεχηεξεο Δπθαηξίαο ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε. Δπίζεο παξνπζηάδνληαη ε θηινζνθία, ν ηξφπνο ιεηηνπξγίαο ησλ ρνιείσλ Γεχηεξεο Δπθαηξίαο ζηελ Διιάδα. ην Κεθάιαην ΗΗ, αλαιχνληαη θαη απνζαθελίδνληαη ηα ζηνηρεία εθείλα ηα νπνία θαζηζηνχλ ηελ Δθπαίδεπζε Δλειίθσλ θαη ηελ πκβνπιεπηηθή ηαδηνδξνκίαο αλαπφζπαζην 8

θνκκάηη φιεο ηεο εθπαηδεπηηθήο δηαδηθαζίαο ζηε δηα βίνπ κάζεζε. Δπίζεο, αλαδεηθλχεηαη ν ηξφπνο κε ηνλ νπνίν, ε Δθπαίδεπζε Δλειίθσλ ζπλδπάδεηαη θαη ζπλζέηεη απφ θνηλνχ κε ηε πκβνπιεπηηθή έλα «νιηζηηθφ κνληέιν» εθπαίδεπζεο ζην πιαίζην ηνπ πξνγξάκκαηνο πκβνπιεπηηθή ηαδηνδξνκίαο. Παξνπζηάδεηαη ε Δπαγγεικαηηθή πκβνπιεπηηθή ζηα ρνιεία Γεχηεξεο Δπθαηξίαο, αλαιχεηαη ην ζεζκηθφ πιαίζην ησλ πκβνπιεπηηθψλ ππεξεζηψλ ηνλίδνληαο ηδηαηηέξσο ηε ζεκαληηθφηεηα ηεο δηάζηαζεο ηνπ πξνγξάκκαηνο πκβνπιεπηηθή γηα ηε ηαδηνδξνκία θαη ηνπ ξφινπ ηνπ πκβνχινπ ηαδηνδξνκίαο, φπσο απηά έρνπλ απνηππσζεί ζηε ζρεηηθή βηβιηνγξαθία. ην Κεθάιαην ΗΗΗ, επηρεηξείηαη ε απνζαθήληζε ησλ Θεσξηψλ Δπαγγεικαηηθήο Αλάπηπμεο, θαζψο ε κειέηε ησλ ζπγθεθξηκέλσλ ζεσξηψλ θξίλεηαη απαξαίηεηε δεδνκέλνπ φηη νη ζεσξίεο απηέο παξέρνπλ ζηνπο ζπκβνχινπο έλα πιαίζην ζρεδηαζκνχ ησλ ζπκβνπιεπηηθψλ παξεκβάζεσλ. Ο ζθνπφο απηνχ ηνπ θεθαιαίνπ είλαη λα παξνπζηάζεη δηαθνξεηηθέο ζεσξεηηθέο πξνζεγγίζεηο επαγγεικαηηθήο επηινγήο θαη αλάπηπμεο, ηηο νπνίεο κπνξνχλ λα ρξεζηκνπνηνχλ νη ζχκβνπινη γηα ηε δηαρείξηζε ησλ ππνζέζεσλ ησλ ζπκβνπιεπφκελσλ. Σν ζεσξεηηθφ κέξνο νινθιεξψλεηαη, κε κηα επηζθφπεζε ζρεηηθψλ εξεπλψλ σο πξνο ην ππφ δηεξεχλεζε ζέκα. ην Β Μέξνο ηεο εξγαζίαο πεξηγξάθεηαη ε κεζνδνινγία ηεο έξεπλαο. ην θεθάιαην IV, επηρεηξείηαη ν ζρεδηαζκφο ηεο έξεπλαο θαη ε ζχλδεζε ζεσξίαο θαη κεζφδνπ. Παξνπζηάδνπκε αλαιπηηθά θαη δηθαηνινγνχκε ηε κεζνδνινγία πνπ αθνινπζήζακε θαη ηε κέζνδν πνπ ρξεζηκνπνηήζακε γηα ηε δηεξεχλεζε ησλ εξεπλεηηθψλ εξσηεκάησλ καο, παξνπζηάδνληαο ζην ηέινο ηηο ζπλζήθεο, ηα πιενλεθηήκαηα θαη ηνπο πεξηνξηζκνχο ηεο έξεπλάο καο θαη ζίγνληαο θάπνηα ζέκαηα αληηθεηκεληθφηεηαο, εγθπξφηεηαο θαη αμηνπηζηίαο. ην Κεθάιαην V, παξνπζηάδνπκε αλά ζεκαηηθφ άμνλα, πνπ ρξεζηκνπνηήζακε ηα απνηειέζκαηα ηεο έξεπλάο καο έηζη φπσο πξνέθπςαλ απφ ηελ εθαξκνγή αλάιπζεο θεηκέλνπ ζηα δεδνκέλα πνπ ζπιιέμακε. ην Κεθάιαην VI, δηεμάγεηαη ε ζπδήηεζε ησλ απνηειεζκάησλ ηεο έξεπλαο, ε ζπζρέηηζή ηνπο κε ηα απνηειέζκαηα άιισλ εξεπλψλ, ε εξκελεία ηνπο κε βάζε ην ζεσξεηηθφ καο πιαίζην θαη ηέινο παξνπζηάδνληαη αλά ζεκαηηθφ άμνλα ηα ζπκπεξάζκαηα ηεο παξνχζαο εξγαζίαο. Αθνινπζνχλ ε αλαθνξά ηεο ειιεληθήο θαη μελφγισζζεο βηβιηνγξαθίαο, ησλ δηαδηθηπαθψλ θαη ησλ άιισλ πεγψλ καο θαη ηέινο επηζπλάπηνληαη ηα παξαξηήκαηά καο. 9

ΜΔΡΟ ΠΡΧΣΟ ΔΝΝΟΗΟΛΟΓΗΚΟΗ ΠΡΟΓΗΟΡΗΜΟΗ-ΑΠΟΑΦΖΝΗΖ ΔΝΝΟΗΧΝ-ΟΡΧΝ Η. ΥΟΛΔΗΑ ΓΔΤΣΔΡΖ ΔΤΚΑΗΡΗΑ 1. Ζ δηα βίνπ εθπαίδεπζε ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε Ζ θηινζνθία ηνπ ζεζκνχ ησλ ρνιείσλ Γεχηεξεο Δπθαηξίαο βαζίδεηαη ζηε Λεπθή Βίβιν κε ηίηιν "Γηδαζθαιία θαη Μάζεζε: πξνο ηελ Κνηλσλία ηεο Μάζεζεο", ηελ νπνία δηαηχπσζε ε Δπξσπατθή Δπηηξνπή κε ζθνπφ λα πξνσζήζεη ηελ θνηλσληθή θαη νηθνλνκηθή έληαμε ησλ λέσλ νη νπνίνη δηαξξένπλ απφ ην εθπαηδεπηηθφ ζχζηεκα ρσξίο λα έρνπλ θαηνρπξψζεη ηε βαζηθή εθπαίδεπζε θαη λα ππνγξακκίζεη ηελ αλάγθε εμεχξεζεο λέσλ ηξφπσλ αληηκεηψπηζεο ησλ αληζνηήησλ πνπ δεκηνπξγνχλ ε θνηλσλία ηεο πιεξνθνξίαο, ε παγθνζκηνπνίεζε θαη ε αλάπηπμε ελφο «πνιηηηζκνχ ηεο επηζηήκεο θαη ηεο ηερλνινγίαο». Ζ θεληξηθή ηδέα ηνπ πξνγξάκκαηνο είλαη λα πξνζθέξεη λέεο επθαηξίεο κάζεζεο ζε λένπο θαη λέεο, ηνπο νπνίνπο ην ηππηθφ εθπαηδεπηηθφ ζχζηεκα απέηπρε λα εθνδηάζεη κε ηα πξνζφληα, ηηο γλψζεηο θαη ηηο δεμηφηεηεο πνπ ζα ηνπο εμαζθάιηδαλ κηα ζέζε ζηελ αγνξά εξγαζίαο. Γηα ηελ επίηεπμε ηεο θαηαπνιέκεζεο ηνπ θνηλσληθνχ απνθιεηζκνχ ησλ λέσλ κέζσ ηεο θνηλσληθήο θαη επαγγεικαηηθήο έληαμήο ηνπο, πξνηάζεθε λα ζπκπεξηιεθζνχλ ηα ρνιεία Γεχηεξεο Δπθαηξίαο ζηα πεηξακαηηθά πξνγξάκκαηα (experimental projects) πνπ ζα πηνζεηνχζαλ ηα θξάηε-κέιε. Ο θχξηνο ζηφρνο ησλ πεηξακαηηθψλ πξνγξακκάησλ ήηαλ λα πξνζθεξζεί ε εθπαίδεπζε θαη ε θαηάξηηζε ζηνπο λένπο πνπ ζηεξνχληαη ησλ δεμηνηήησλ θαη ησλ πξνζφλησλ πνπ ζα ηνπο επηηξέςνπλ λα βξνπλ εξγαζία ή λα εηζαρζνχλ ζηε ζπλερηδφκελε θαηάξηηζε. Γηα ηελ επίηεπμε ηεο θνηλσληθήο έληαμεο ησλ λέσλ ππνγξακκηδφηαλ ε αλάγθε εμεχξεζεο λέσλ ηξφπσλ αληηκεηψπηζεο ησλ αληζνηήησλ πνπ δεκηνπξγνχλ ε θνηλσλία ηεο πιεξνθνξίαο, ε παγθνζκηνπνίεζε θαη ε αλάπηπμε ελφο πνιηηηζκνχ ηεο επηζηήκεο θαη ηεο ηερλνινγίαο ( Βεθξήο., Λ., Υνληνιίδνπ, Δ.,2003). Σα ζρνιεία ζα απεπζχλνληαλ ζε λένπο 16-24 εηψλ πνπ δελ νινθιήξσζαλ ηελ ππνρξεσηηθή εθπαίδεπζε θαη δελ δηέζεηαλ ηα απαξαίηεηα πξνζφληα γηα λα απνξξνθεζνχλ ζηελ αγνξά εξγαζίαο (Commission of the European Communities 1995: 40-42, CEDEFOR 1998:1, Εαθεηξαθίδεο 2002:20, Βεθξήο 2003:17). Σα πηινηηθά πξνγξάκκαηα «ρνιεία Γεχηεξεο Δπθαηξίαο» έρνπλ σο πξφηππν ηα ζρνιεία εληαηηθήο κάζεζεο (accelerated schools) (Καγθαιίδνπ 1999), ηα νπνία ηδξχζεθαλ ζηα ηέιε ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1980 ζηηο ΖΠΑ, κε ζθνπφ λα αληηκεησπίζνπλ ηε δηαξξνή ησλ καζεηψλ ηεο Γεπηεξνβάζκηαο Δθπαίδεπζεο, νη νπνίνη πξνέξρνληαη απφ ηα θαηψηεξα θνηλσληθά ζηξψκαηα ή εζληθέο κεηνλφηεηεο ή κνλνγνλετθέο νηθνγέλεηεο, λα ηνπο επαλεληάμνπλ ζηε ζρνιηθή δηαδηθαζία θαη λα ηνπο 10

εθνδηάζνπλ κε δεμηφηεηεο απαξαίηεηεο γηα ηελ θνηλσληθή ηνπο πξνζαξκνγή θαη ηελ έληαμή ηνπο ζηελ αγνξά εξγαζίαο. ηα ζρνιεία απηά δηδάζθνπλ έκπεηξνη εθπαηδεπηηθνί θαη ρξεζηκνπνηνχλ ελαιιαθηηθέο κεζφδνπο, πξνθεηκέλνπ λα αληηκεησπίζνπλ ηελ θξίζε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ζπζηήκαηνο θαη λα παξάζρνπλ γλψζεηο ζηνπο λένπο απηνχο. Βαζηθφο παηδαγσγηθφο ζηφρνο ησλ ζρνιείσλ απηψλ ήηαλ λα ηθαλνπνηήζνπλ ηηο αλάγθεο ησλ καζεηψλ κέζα απφ ηελ αλάδπζε θαη ηελ αμηνπνίεζε ησλ δπλαηνηήησλ ηνπ θαζελφο. Σν ζηφρν απηφ πξνζπάζεζαλ λα ηνλ επηηχρνπλ κε βάζε ηηο εμήο παηδαγσγηθέο αξρέο: ε αληίζεζε κε ην παξαδνζηαθφ ζρνιείν, ην νπνίν ρψξηδε ηνπο καζεηέο άκεζα ή έκκεζα αλάινγα κε ηελ εμσζρνιηθή βνήζεηα πνπ είραλ, ηα ζρνιεία απηά ραξαθηεξίδνληαλ απφ ηελ ελφηεηα καζεζηαθνχ πεξηερνκέλνπ θαη πξαθηηθψλ γηα φινπο ηνπο καζεηέο ελζσκαηψλνληαο ηε δξάζε φισλ ησλ εκπιεθνκέλσλ ζηελ αγσγή (δαζθάισλ, γνλέσλ, καζεηψλ). Απνβιέπνπλ, επίζεο ζηελ ελζάξξπλζε ηεο εκπινθήο φισλ ησλ καζεηψλ ζηηο ζρνιηθέο δηαδηθαζίεο θαη ηεο ππεπζπλφηεηαο ζηε ιήςε απνθάζεσλ. Δπηδηψθνπλ ηελ ππνζηήξημε ησλ καζεηψλ, ψζηε λα αλαδπζνχλ κέζα απφ ηηο εθπαηδεπηηθέο δηαδηθαζίεο νη δπλαηφηεηεο ηνπο θαη λα κεησζνχλ νη αδπλακίεο ηνπο, γλσζηηθνχ, ςπρνινγηθνχ ή θνηλσληθνχ ηχπνπ (Κξίβαο 2007: 245-247). Ζ Δπξσπατθή Δπηηξνπή, κε επξχηεξν ζθνπφ ηε ζχλδεζε ηεο θνηλσληθήο θαη επαγγεικαηηθήο δηάζηαζεο κε ηελ εθπαηδεπηηθή (European Commission 2000), θξφληηζε λα θαζνξίζεη έλα πιαίζην ζηφρσλ γηα ηελ νξγάλσζε θαη ιεηηνπξγία ησλ ρνιείσλ Γεχηεξεο Δπθαηξίαο, νη νπνίνη ζπλνςίδνληαη ζηα εμήο: χκπξαμε θνηλσληθψλ θνξέσλ γηα ηελ ππνζηήξημε ησλ ΓΔ. Γηα ηελ εμαζθάιηζε ηεο επηηπρίαο ηνπ εγρεηξήκαηνο θξίλεηαη απαξαίηεηε ε ζπλεξγαζία κε ηελ ηνπηθή απηνδηνίθεζε, ηηο θνηλσληθέο ππεξεζίεο, αιιά θαη ηνλ ηδησηηθφ ηνκέα πνπ ζα πξνζθέξεη ζην κέιινλ ηελ επθαηξία θαηάξηηζεο θαη πηζαλήο απαζρφιεζεο. Δλαιιαθηηθέο κέζνδνη δηδαζθαιίαο θαη δηαθνξεηηθφ πεξηερφκελν κάζεζεο πνπ ζα ιακβάλεη ππφςε ηηο αλάγθεο, ηηο ηδηαηηεξφηεηεο, ηηο ηθαλφηεηεο θαη ηηο επηζπκίεο ησλ εθπαηδεπφκελσλ θαη ζα εγείξεη ηελ ελεξγεηηθή ζπκκεηνρή ηνπο ζηε κάζεζε. Δπέιηθηνη θχθινη ζπνπδψλ πνπ ζα ζηνρεχνπλ ζηελ απφθηεζε βαζηθψλ δεμηνηήησλ (αξηζκεηηθέο, ιεθηηθέο θαη θνηλσληθέο) θαη ζχλδεζή ηνπο κε ηελ πξαθηηθή εμάζθεζε ζε επηρεηξήζεηο. Δμνηθείσζε κε ηηο λέεο ηερλνινγίεο θαη ηε ρξήζε ειεθηξνληθψλ ππνινγηζηψλ. Λεηηνπξγία ησλ ζρνιείσλ ζε πεξηνρέο φπνπ νη λένη, πνπ απνηεινχλ ηελ νκάδα-ζηφρν, δνπλ θαη εξγάδνληαη, φπνπ πξνσζείηαη κηα ζπλνιηθή ζηξαηεγηθή γηα ηελ αλαβάζκηζε ηεο ηνπηθήο θνηλσλίαο θαη ην άλνηγκα λένπ νξίδνληα γηα ηνπο ζπκκεηέρνληεο (European 11

Commission 2000: 2-13, Εαθεηξαθίδεο 2002: 21, Εαξίθεο 2003:82,. Βεθξήο 2003: 18-20, Βεθξήο 2004:19). Δλζσκάησζε ηεο ζπκβνπιεπηηθήο ζηαδηνδξνκίαο. Απηή δελ παξέρεη κφλν, ζχκθσλα κε ηνλ θαλνληζκφ ιεηηνπξγίαο, επαγγεικαηηθή πιεξνθφξεζε θαη επαγγεικαηνγλσζία, αιιά πξνσζεί θαη ηελ αλάπηπμε πξνζσπηθψλ δεμηνηήησλ θαη ηθαλνηήησλ γηα ηελ πινπνίεζε επηινγψλ ζηαδηνδξνκίαο, δηαπξαγκαηεχζεσλ θαη δηακφξθσζε εξγαζηαθψλ ζρέζεσλ. Τηνζεηνχληαη εμάιινπ νη αθφινπζεο δηαδηθαζίεο: νκαδηθή επαγγεικαηηθή πιεξνθφξεζε, παξαθίλεζε γηα απηνέθθξαζε, θαηαλφεζε ησλ ζηφρσλ ηνπ ζεζκνχ, πξνεηνηκαζία γηα απφθηεζε δεμηνηήησλ θαη ηθαλνηήησλ γηα επαλέληαμε ησλ εθπαηδεπνκέλσλ ζηνλ θνηλσληθφ θαη επαγγεικαηηθφ ρψξν, ελίζρπζε ηεο απηνγλσζίαο θαη απηνεθηίκεζεο, απφθηεζε δπλακηθψλ ηθαλνηήησλ (δεκηνπξγηθφηεηα, ιήςε απνθάζεσλ), ζχλδεζε κε επηρεηξήζεηο θαη ζχλδεζε ησλ εθπαηδεπνκέλσλ κε εξγαζηαθνχο ρψξνπο, εκπεηξία εξγαζίαο, ρξήζε ζπζηεκάησλ απηνπιεξνθφξεζεο θαη πξνγξακκάησλ ζπκβνπιεπηηθήο ππνζηήξημεο θαη επηζθέςεηο ζε εξγαζηαθνχο ρψξνπο θαη νξγαληζκνχο (Κξίβαο & Καγθαιίδνπ 2003: 269-280). Έηζη, ινηπφλ, ηελ πεξίνδν 1997-1999 άξρηζαλ λα ιεηηνπξγνχλ 13 πηινηηθά ζρνιεία δεχηεξεο επθαηξίαο, ηα νπνία παξαθνινχζεζαλ 4.000 καζεηέο ζε 11 ρψξεο : Γεξκαλία (Κνινλία θαη Halle), Γαλία (Svendborg), Ηζπαλία (Βαξθειψλε θαη Bilbao), Φηιαλδία (Hameenlinna), Γαιιία (Μαζζαιία), Διιάδα (Αζήλα ζην Πεξηζηέξη), Ηηαιία (Catania), Οιιαλδία (Heerlen), Πνξηνγαιία (Seixal), νπεδία (Norrkoping) θαη Ζλσκέλν Βαζίιεην (Leeds) (Κξίβαο, π., 2003). χκθσλα κε ηνλ νδεγφ ίδξπζεο ησλ ΓΔ ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο, ηα ζρνιεία ηδξχνληαη ζε κεγάια αζηηθά θέληξα πνπ πεξηιακβάλνπλ ζπλνηθίεο ζηηο νπνίεο ην πςειφ επίπεδν αλεξγίαο ζπλππάξρεη κε νκάδεο πεξηζσξηνπνηεκέλσλ νκάδσλ λέσλ (European Commission 1999). εκεηψλεηαη φηη ηα ήδε εθαξκνζκέλα πηινηηθά πξνγξάκκαηα δείρλνπλ θαζαξά φηη ηα ΓΔ δελ πξέπεη λα είλαη ζρνιεία-γθέην, αιιά, αληίζεηα, ηα πξνγξάκκαηα δεχηεξεο επθαηξίαο απεπζχλνληαη ζε νιφθιεξν ην ζρνιηθφ πιεζπζκφ κηαο ππναλάπηπθηεο πεξηνρήο, «ρσξίο δηαθνξνπνίεζε αλάκεζα ζε απηνχο πνπ κπνξνχλ λα παξαθνινπζήζνπλ έλαλ παξαδνζηαθφ ηχπν ζρνιείνπ θαη ζε απηνχο πνπ δελ κπνξνχλ, έηζη ψζηε λα απνθεπρζεί θάζε κνξθή δηαρσξηζκνχ (segregation.)»(ec 1999: 43). Πξφθεηηαη νπζηαζηηθά γηα ηε ζέζπηζε ελφο «αλνηθηνχ ζρνιείνπ» (Μαπξνγηψξγνο, 1999β: 175), ην νπνίν ιεηηνπξγεί σο θνξέαο δηακφξθσζεο θαη άζθεζεο εθπαηδεπηηθήο πνιηηηθήο (Μαπξνγηψξγνο, 1999α) γηα λα ππάξμεη εθπαηδεπηηθή πξάμε κε ηδηαίηεξα ραξαθηεξηζηηθά. Ο ζεζκφο ησλ.γ.δ. επηθέξεη θαηλνηνκίεο ζην εθπαηδεπηηθφ γίγλεζζαη θαη ιακβάλεη ππφςε ηνπ ηηο αλάγθεο ησλ εθπαηδεπνκέλσλ, εθαξκφδνληαο επέιηθηα θαη εμαηνκηθεπκέλα εθπαηδεπηηθά 12

πξνγξάκκαηα. ην πιαίζην απηφ, ησλ αλνηθηψλ ζρνιείσλ, επλννχληαη ν πεηξακαηηζκφο, ε ζπλεξγαζία θαη ε ζπλδηακφξθσζε. Γίλεηαη ιφγνο άξα, γηα έλα δηαθνξεηηθφ ζεζκηθφ πεξηβάιινλ, ην νπνίν δελ ραξαθηεξίδεηαη απφ παγησκέλεο πξαθηηθέο δηνίθεζεο, φπσο ζπκβαίλεη κε ηνπο αληίζηνηρνπο κεραληζκνχο δηνίθεζεο ηεο ηππηθήο εθπαίδεπζεο. Παξφιν πνπ ηα πηινηηθά απηά πξνγξάκκαηα έπξεπε λα ηεζνχλ ζε ιεηηνπξγία κέρξη ην 1999, ηεο Διιάδαο θαη ηεο Πνξηνγαιίαο μεθίλεζαλ ην 2000 (European Commission 2001). Οη δηαθνξεηηθέο νηθνλνκηθέο πεγέο απφ ηηο νπνίεο ρξεκαηνδνηνχληαη ηα πξνγξάκκαηα (ηνπηθέο, εζληθέο θαη επξσπατθέο πεγέο) δηθαηνινγνχλ σο έλα βαζκφ ηηο δηαθνξέο ηνπο σο πξνο ηνλ ρξφλν έλαξμεο ηεο ιεηηνπξγίαο ηνπο (European Commission 2000). Απφ ην 1996 έσο ην 2000, 400 λένη ζπκκεηείραλ ζηα ΓΔ, ελψ ε καζεηηθή δηαξξνή άγγημε έλα κηθξφ ζρεηηθά πνζνζηφ ηνπ 6%. Ο επηδησθφκελνο ζηφρνο ήηαλ νη πφιεηο απηέο λα απνηειέζνπλ έλα δίθηπν κε ζηελή ζπλεξγαζία θαη αληαιιαγή εκπεηξηψλ, πξνθεηκέλνπ λα πνιιαπιαζηαζζνχλ ηα απνηειέζκαηά ηνπο, λα εληνπηζζνχλ ηα θαηαιιειφηεξα ζηνηρεία ηνπο πνπ κπνξνχλ λα αμηνπνηεζνχλ ψζηε λα εληζρπζεί ε ηδέα θαη λα δηαδνζεί ζε άιιεο ρψξεο. ζνλ αθνξά ηελ ειηθία ηνπ πιεζπζκνχ ζηφρνπ, ππάξρεη φξην κφλν πξνο ηα θάησ θαη απηφ είλαη, ε ειηθία πνπ νινθιεξψλεηαη ε ππνρξεσηηθή εθπαίδεπζε ζε θάζε ρψξα, ψζηε λα κελ ππνζθάπηεηαη ε ππνρξεσηηθή εθπαίδεπζε. Πξνο ηα πάλσ φξην δελ ππάξρεη, αλ θαη ζε νξηζκέλα ζρνιεία ηζρχεη ε ειηθία ησλ 25 εηψλ. Δμαίξεζε απνηειεί ε Διιάδα ε νπνία ζε κηα πξνζπάζεηα γεθχξσζεο ηεο «Γεχηεξεο Δπθαηξίαο» θαη ηεο «Δθπαίδεπζεο ελειίθσλ» δέρεηαη εθπαηδεπφκελνπο ρσξίο φξην ειηθίαο πξνο ηα πάλσ. Ζ Διιάδα είλαη θαη ε κνλαδηθή ρψξα ζηελ νπνία ην απνιπηήξην ζπνπδψλ ηνπ ρνιείνπ Γεχηεξεο Δπθαηξίαο αλαγλσξίδεηαη απφ ην θξάηνο σο ηζφηηκν ηνπ θαλνληθνχ Γπκλαζίνπ. Σν 2001 νη αμηνινγηθέο εθζέζεηο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο επαλαβεβαίσζαλ ηα βαζηθά ραξαθηεξηζηηθά ηνπ ζεζκνχ, φπσο απηά δηαηππψζεθαλ αξρηθά θαη πξνζέζεζαλ θάπνηα άιια ηα νπνία ζπληεινχλ θαη απηά ζηελ επίηεπμε ηνπ βαζηθνχ ζηφρνπ. Σα ραξαθηεξηζηηθά ησλ ΓΔ πνπ καο ελδηαθέξνπλ ζηελ παξνχζα εξγαζία ππνγξακκίδνληαη κε έκθαζε: «Ζ δηαθνξνπνηεκέλε δηδαθηηθή παηδαγσγηθή πξνζέγγηζε θαη ζπκβνπιεπηηθή ππνζηήξημε πνπ εζηηάδεη ζηηο αηνκηθέο αλάγθεο, ελδηαθέξνληα θαη ηθαλφηεηεο. Οη εθπαηδεπφκελνη είλαη εμ νξηζκνχ ελήιηθνη πνπ δελ έρνπλ ηελ ίδηα ειηθία, δελ έρνπλ ηηο ίδηεο εκπεηξίεο θαη γλψζεηο, έρνπλ δηαθνξεηηθέο θηινδνμίεο, έρνπλ ήδε δηακνξθψζεη, ζπλεηδεηά ή αζπλείδεηα, ηξφπνπο λα καζαίλνπλ θαη έρνπλ πνιιέο ππνρξεψζεηο πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηνπο πνιιαπινχο θαη αληαγσληζηηθνχο κεηαμχ ηνπο ξφινπο. Ζ εμαηνκηθεπκέλε παηδαγσγηθή πξνζέγγηζε είλαη ηθαλή ρσξίο λα δηαςεχζεη ηηο πξνζδνθίεο ησλ εθπαηδεπνκέλσλ, ρσξίο λα αγλνήζεη ην καζεζηαθφ ηνπο ήζνο, λα ηνπο νδεγήζεη ζηελ θαηάθηεζε ελφο θνηλσληθνχ ζηφρνπ πνπ είλαη ε 13

ππέξβαζε ησλ δπζθνιηψλ ιφγσ ηεο ειιεηκκαηηθήο εθπαίδεπζεο, κέζσ ελφο ζρεδηαζκέλνπ επέιηθηνπ Πξνγξάκκαηνο πνπδψλ.» (EU, 2001.). Σνλ Ηνχλην ηνπ 1999, ηδξχζεθε ζηελ Οιιαλδία θαη ν Δπξσπατθφο χλδεζκνο ρνιείσλ Γεχηεξεο Δπθαηξίαο γηα λα δηεπθνιχλεη ηελ έληαμε φισλ ησλ λέσλ πξσηνβνπιηψλ. ηφρνο ηεο Δπξσπατθήο Δπηηξνπήο είλαη λα γίλνπλ φια ηα ρνιεία Γεχηεξεο Δπθαηξίαο κηα «νηθνγέλεηα» ζην πιαίζην ηεο νπνίαο ζα επηηξέπεηαη ε αληαιιαγή ηδεψλ, θαηλνηνκηψλ θαη θαιψλ πξαθηηθψλ (European Commission, 2000), αιιά θαη ζα εληζρχεηαη ε πξννπηηθή γηα δηαθξαηηθέο αληαιιαγέο εθπαηδεπφκελσλ θαη εθπαηδεπηηθψλ (Καγθαιίδνπ, 1999). 2. Σν Διιεληθφ ρνιείν Γεχηεξεο Δπθαηξίαο Φηινζνθία ησλ.γ.δ. Ζ γεληθφηεξε θηινζνθία θαη παηδαγσγηθή αληίιεςε ησλ ρνιείσλ Γεχηεξεο Δπθαηξίαο (.Γ.Δ.) εληάζζεηαη ζην πιαίζην ησλ αληηιήςεσλ ηεο κεηαξξπζκηζηηθήο παηδαγσγηθήο θαη ησλ ελαιιαθηηθψλ ζρνιείσλ, ηεο αγσγήο γηα θαη κέζα απφ ηελ θνηλφηεηα (community education) θαη ηεο αλνηθηήο αγσγήο (open education). Σα ζηνηρεία απηψλ ησλ ξεπκάησλ, ηα νπνία εκπεξηέρνληαη ζηε θηινζνθία θαη ζθνπνζεζία ησλ.γ.δ. αθνξνχλ θπξίσο ζηελ παηδαγσγηθή θαη καζεζηαθή δηαδηθαζία (Κξίβαο, 2003). Σα ρνιεία Γεχηεξεο Δπθαηξίαο είλαη επέιηθηα θαηλνηνκηθά πξνγξάκκαηα πνπ ζηνρεχνπλ ζηελ θαηαπνιέκεζε ηνπ θνηλσληθνχ απνθιεηζκνχ ελειίθσλ πνπ έρνπλ απνκαθξπλζεί απφ ηε βαζηθή εθπαίδεπζε θαη δελ δηαζέηνπλ ηα απαξαίηεηα πξνζφληα θαη ηηο δεμηφηεηεο γηα λα αληαπνθξηζνχλ ζηηο ζχγρξνλεο απαηηήζεηο ηεο αγνξάο εξγαζίαο (Πξάπαο, 2005). ηηο άκεζεο πξνηεξαηφηεηέο ηνπο αλήθνπλ ε ελεξγνπνίεζε ησλ ζπκκεηερφλησλ καζεηψλ γηα αηνκηθή θαη θνηλσληθή αλάπηπμε, ε αχμεζε ησλ επθαηξηψλ απαζρφιεζεο θαη θνηλσληθήο έληαμεο κέζα απφ ηε δεκηνπξγία δηθηχσλ ζπλεξγαζίαο αλάκεζα ζηα ζρνιεία, ηελ ηνπηθή θνηλσλία, ηελ εθπαίδεπζε θαη ηνλ επηρεηξεκαηηθφ θφζκν (Γεληθή Γξακκαηεία Γία Βίνπ Μάζεζεο, www.gsae.edu.gr., ΤΠΔΓΓΑ: www.kep.gov.gr, www.second_chance_schools.). πγθεθξηκέλα, ζεσξείηαη απαξαίηεηε ε αμηνπνίεζε ησλ ηθαλνηήησλ θαη δπλαηνηήησλ ηνπ αλζξψπνπ ζε ειηθίεο πέξα απφ ηηο πξνζδηνξηδφκελεο απφ ην θξαηηθφ «ππαξθηφ» ζρνιείν. Ζ ηνπηθή θνηλσλία γίλεηαη πεγή κάζεζεο θαη ρψξνο παηδαγσγηθήο παξέκβαζεο θαη αμηνπνηείηαη ν ζηελφηεξνο θη επξχηεξνο θνηλσληθφο πεξίγπξνο γηα ηελ απφθηεζε θνηλσληθψλ θαη επαγγεικαηηθψλ δεμηνηήησλ. Ζ καζεζηαθή δηαδηθαζία δηαθξίλεηαη γηα ηε δηεπηζηεκνληθφηεηά ηεο θαη ηελ αλάδεημε ησλ πξαθηηθψλ ζπλεπεηψλ ηεο, κε ζθνπφ ηε βειηίσζε ησλ γλσζηηθψλ θαη θνηλσληθψλ ηθαλνηήησλ ησλ εθπαηδεπνκέλσλ νη νπνίνη ζεσξνχληαη σο «ελεξγεηηθνί καζεηέο» (active learners). Ζ καζεζηαθή απηή δηεξγαζία δηαθέξεη απφ ην ζπκβαηηθφ ζρνιείν. Ζ δηεπθφιπλζε ηεο 14

ζπκκεηνρηθφηεηαο ηνπ «καλζάλνληνο» θαη ην αλαιπηηθφ πξφγξακκα κε επηθέληξσζε ζηηο καζεζηαθέο αλάγθεο ησλ εθπαηδεπνκέλσλ είλαη νη βαζηθέο δηαθνξέο ηνπ.γ.δ. απφ ην ζπκβαηηθφ ζρνιείν. Ζ παηδαγσγηθή δηαδηθαζία πινπνηείηαη κε βάζε ηηο αλάγθεο ησλ εθπαηδεπνκέλσλ θαη ηηο πξνθιήζεηο ηνπ θπζηθνχ θαη θνηλσληθνχ πεξηβάιινληνο. Ζ θνηλσληθή κάζεζε εληζρχεηαη κέζα απφ δηαδηθαζίεο επηθνηλσλίαο θαη ζπκκεηνρηθήο ιήςεο απφθαζεο, φζνλ αθνξά ην πεξηερφκελν ηνπ καζεζηαθνχ πιηθνχ θαη ηε κεζνδνινγία, κε ηελ πινπνίεζε projects θαη κε ηε ζχλδεζε ηνπ ζρνιείνπ κε ηελ ηνπηθή θνηλφηεηα. Απηή ε θηινζνθία θαίλεηαη λα ραξαθηεξίδεη θαη ηε δηδαθηηθή κεζνδνινγία ζηα.γ.δ., θαζψο πηνζεηεί θαηλνηφκεο πξαθηηθέο πνπ πξνζδίδνπλ ζηα ζρνιεία απηά κηα ηδηαίηεξε θπζηνγλσκία, αλαδεηθλχνληαο ηελ πνιπκνξθία θαη ηηο δηαθνξεηηθέο πξνζεγγίζεηο πνπ ραξαθηεξίδνπλ ηελ Δθπαίδεπζε Δλειίθσλ. Γεδνκέλνπ φηη ζηφρνο ηνπ ρνιείνπ Γεχηεξεο Δπθαηξίαο είλαη ε επαλέληαμε θπξίσο αλέξγσλ πνπ δελ έρνπλ νινθιεξψζεη ηελ ππνρξεσηηθή εθπαίδεπζε, ε νξγάλσζε ηεο δηδαζθαιίαο απνηειεί βαζηθφ παξάγνληα θαη θηλείηαη γχξσ απφ δχν άμνλεο: α) ηελ αλαδηακφξθσζε ησλ δηδαθηηθψλ πξαθηηθψλ πνπ απνκαθξχλνπλ ηνπο καζεηέο απφ ηελ εθπαίδεπζε β) ηελ ππέξβαζε ησλ παξαδνζηαθψλ κνληέισλ, αθνχ εδψ νη εθπαηδεπφκελνη είλαη ελήιηθεο, ζπλεπψο ρξεηάδεηαη λα ιεηηνπξγήζνπλ ζηα πιαίζηα ηεο δηα βίνπ εθπαίδεπζεο. Ζ κάζεζε ζηα.γ.δ. επηρεηξεί λα ζπκπεξηιάβεη ζηα δηδαθηηθά ηεο θξηηήξηα ηα πξνβιεπφκελα κειινληηθά πξνβιήκαηα, πξνζπαζεί λα επαηζζεηνπνηήζεη ηνπο εθπαηδεπφκελνπο γηα ηνπο πηζαλνχο θηλδχλνπο θαη λα βνεζήζεη ζηελ εμεχξεζε ησλ δπλαηψλ ιχζεσλ, πξνζθέξνληαο λένπο ηξφπνπο ζπκπεξηθνξάο. Πξφθεηηαη δειαδή γηα ηε λεσηεξηζηηθή κάζεζε, ζχκθσλα κε ηελ νπνία ν εθπαηδεπφκελνο καζαίλεη κε ην βιέκκα ζηξακκέλν πξνο ην κέιινλ, καζαίλεη λα επεμεξγάδεηαη ιχζεηο ζηα πιαίζηα κηαο καζεζηαθήο δηαδηθαζίαο, γηα πξνβιήκαηα πνπ αθφκα δελ έρνπλ ιπζεί. Με δεδνκέλν φηη ην ζρνιείν απεπζχλεηαη ζε κία αλνκνηνγελή νκάδα εθπαηδεπνκέλσλ θαη φηη ν θαζέλαο απφ απηνχο έρεη αλαπηχμεη ηνλ πξνζσπηθφ ηνπ ξπζκφ θαη ηξφπν κάζεζεο, είλαη θαλεξφ φηη δελ εθαξκφδεηαη θνηλφ καζεζηαθφ πξφγξακκα θαη θνηλέο δηαδηθαζίεο (Σζάθνο - Υνληνιίδνπ, 2003). πλνςίδνληαο, δηαπηζηψλνπκε φηη ε δηάξζξσζε ηνπ πξνγξάκκαηνο ζπνπδψλ θαζψο θαη ε πξνηεηλφκελε εθπαηδεπηηθή κεζνδνινγία θαη ην πεξηερφκελν ησλ καζεκάησλ εζηηάδνπλ ην ελδηαθέξνλ ηνπο θαζαξά ζηηο αλάγθεο ησλ ελειίθσλ εθπαηδεπνκέλσλ πξνζαξκφδνληαη ζηηο αλάγθεο ησλ ελήιηθσλ καζεηψλ θαη είλαη ζχκθσλα κε ηηο αξρέο ηεο Δθπαίδεπζεο Δλειίθσλ. Σν εθπαηδεπηηθφ πξφγξακκα ζηα.γ.δ. δνκείηαη κε βάζε ηηο αλάγθεο ησλ ελειίθσλ, ε κάζεζε επηηπγράλεηαη κε ελεξγεηηθφ ηξφπν, κε δεκηνπξγηθή αιιειεπίδξαζε θαη πνξεία. 15

Δπίζεο, ην εθπαηδεπηηθφ θιίκα δηαπλέεηαη απφ αιιεινζεβαζκφ, απφ δεκηνπξγηθή αλαδήηεζε, απφ θηιηθφηεηα θαη ειεπζεξία. ηελ Διιάδα, ζχκθσλα κε ην άξζξν 10 ηνπ Ν.2525 γηα ηελ «Οξγάλσζε & Λεηηνπξγία ησλ ρνιείσλ Γεχηεξεο Δπθαηξίαο», νκάδα πξνηεξαηφηεηαο απνηειεί ν πιεζπζκφο απφ 18 έσο 30 εηψλ. Απφ ηελ άιιε, φζνλ αθνξά ηα θνηλσληθά ραξαθηεξηζηηθά, πξνεγνχληαη νη θνηλσληθά εππαζείο νκάδεο, φπσο νη καθξνρξφληα άλεξγεο γπλαίθεο, ηα άηνκα κε ρξφληεο παζήζεηο, νη πξψελ ρξήζηεο νπζηψλ, νη κνλνγνλετθέο νηθνγέλεηεο, νη πξφζθπγεο θαη νη παιηλλνζηνχληεο. Σέινο, άιιν θξηηήξην εγγξαθήο ηνπο ζηα ρνιεία Γεχηεξεο Δπθαηξίαο απνηειεί ε δηαζεζηκφηεηά ηνπο θαη ε δέζκεπζε παξαθνινχζεζεο (Γιαξνχδε θαη Καγθαιίδνπ, 2003). Ο ζεζκφο ησλ ΓΔ μεθίλεζε ηελ εθπαηδεπηηθή πεξίνδν 2000-2001 κε ηελ πηινηηθή ιεηηνπξγία πέληε ΓΔ θαη ζήκεξα έρεη εηζέιζεη ζε θάζε γελίθεπζεο κε ηε ιεηηνπξγία 57 ΓΔ. Δμ απηψλ ηα 18 ηδξχζεθαλ θαη ιεηηνχξγεζαλ ζηαδηαθά ηελ ηεηξαεηία 2000-2003, θαη άιια 30 ηέζεθαλ ζε ιεηηνπξγία κεηά ηνλ Μάξηην ηνπ 2004 (Eurybase 2005/06). Απφ απηά, ηα 6 ιεηηνπξγνχλ ζην εζσηεξηθφ ζσθξνληζηηθψλ θαηαζηεκάησλ. Απφ ηνλ επηέκβξην 2008 ιεηηνχξγεζαλ 9 αθφκε ΓΔ. θαη ν ζπλνιηθφο αξηζκφο ηνπο αλέξρεηαη ζηα 57 ΓΔ θαη 60 παξαξηήκαηα (ΓΓΔΔ/ΤΠΔΠΘ 2008). πγρξεκαηνδνηνχληαη απφ ην Δπξσπατθφ Κνηλσληθφ Σακείν (ΔΚΣ) κέζσ ηνπ Δ.Π.Δ.Α.Δ.Κ. θαη απφ ην Διιεληθφ Γεκφζην. Σν πξψην ΓΔ ιεηηνχξγεζε ηνλ επηέκβξην ηνπ 2000, ζην Πεξηζηέξη ηεο Αηηηθήο ζε ζπλεξγαζία κε ηνπο Γήκνπο Αζελαίσλ, Πεξηζηεξίνπ θαη Νηθαίαο (Καγθαιίδνπ, 1999, Εαθεηξαθίδεο, 2002). Ζ επηινγή δελ ήηαλ ηπραία, θαζψο ε ζπγθεθξηκέλε πεξηνρή ραξαθηεξίδεηαη απφ πςειφ πνζνζηφ αλεξγίαο, ζρνιηθήο απνηπρίαο αλάκεζα ζηνπο λένπο θαη ζεκαληηθή απφθιηζε κεηαμχ ησλ δηαθφξσλ ειηθηαθψλ νκάδσλ σο πξνο ην εθπαηδεπηηθφ ππφβαζξν (Καγθαιίδνπ, 1999, Εαθεηξαθίδεο, 2002). Αλ θαη ζηελ αξρή ην πξφγξακκα αληηκεησπίζηεθε κε θαρππνςία, ζηε ζπλέρεηα νη αηηήζεηο ζπκκεηνρήο απμήζεθαλ. Σν πξψην ΓΔ ζην Πεξηζηέξη ιεηηνχξγεζε κε 47 ζπκκεηέρνληεο, ειηθίαο 21-59 εηψλ, νη νπνίνη πξνζήιζαλ κε ζθνπφ ηε βειηίσζε ηνπ θνηλσληθνχ θαη εξγαζηαθνχ ηνπο ππφβαζξνπ (Βεθξήο, 2003). Σν 2001, ε ΓΓΔΔ σο θνξέαο ιεηηνπξγίαο ησλ ρνιείσλ Γεχηεξεο Δπθαηξίαο, πξνρψξεζε ζηελ ίδξπζε άιισλ 4 ζρνιείσλ: ζηηο Αραξλέο (Μελίδη, Αηηηθήο), ην Ζξάθιεην Κξήηεο, ηε Νεάπνιε Θεζζαινλίθεο θαη ηελ Πάηξα. 16

Καηά ηελ εθπαηδεπηηθή πεξίνδν 2009 2010, ηα 57 ειιεληθά ΓΔ ιεηηνπξγνχλ ζηηο εμήο πεξηνρέο: ΠΔΡΗΦΔΡΔΗΔ Αλ. Μαθεδνλίαο Θξάθεο Κεληξηθήο Μαθεδνλίαο Γπηηθήο Μαθεδνλίαο Θεζζαιίαο ΓΔ Αιεμαλδξνχπνιεο (2003), Κνκνηελήο (2003), Ξάλζεο (2004), Γξάκαο (2003), αππψλ (2005), Οξεζηηάδαο (2006), Καβάιαο (2008) Νάνπζαο (2005), Θεζζαινλίθεο (2003), Νεάπνιεο Θεζ/λίθεο (2001), Γηαλληηζψλ (2003), Καηεξίλεο (2005), εξξψλ (2004), Γηθαζηηθήο Φπιαθήο Γηαβαηψλ Θεζζαινλίθεο (2006) Φιψξηλαο (2004), Κνδάλεο (2005), Καζηνξηάο (2004), Ζπείξνπ Ησαλλίλσλ (2003), Άξηαο (2008) Βφινπ (2004), Σξηθάισλ (2004), Λάξηζαο (2003), Γηθαζηηθήο Φπιαθήο Λάξηζαο (2004), Καξδίηζαο (2004), Γηθαζηηθήο Φπιαθήο Σξηθάισλ (2008) Γπηηθήο Διιάδαο) Αγξηλίνπ (2003), Παηξψλ (2003), Πχξγνπ (2001 ηεξεάο Διιάδαο Αηηηθήο Πεινπνλλήζνπ Οξρνκελνχ (2004), Λακίαο (2004), Αιηβεξίνπ (2004), Άκθηζζαο (2004), Φπιαθψλ Γνκνθνχ (2008), Φπιαθψλ Διαηψλα (2008) Πεξηζηεξίνπ (2000), Καιιηζέαο (2003), Αγίσλ Αλαξγχξσλ (2004), Αραξλψλ (2004), Πεηξαηά (2004), Κνξπδαιινχ (2003), Φπιαθψλ Κνξπδαιινχ (2005), Παιιήλεο (2008) Κνξηλζίαο (2005), πάξηεο (2005), Καιακάηαο (2005), Ναππιίνπ (2006), Σξηπφιεσο (2008) Βνξείνπ Αηγαίνπ Μπηηιήλεο (2003), Υίνπ (2005), άκνπ (2006) Ννηίνπ Αηγαίνπ Ρφδνπ (2008), χξνπ (2008) Ηνλίσλ Νήζσλ Κέξθπξαο (2005) Κξήηεο Σπιίζνπ Ν. Ζξαθιείνπ (2001), Ηεξάπεηξαο (2003), Ρεζχκλνπ(2005), Υαλίσλ (2006) εκείσζε: Δληφο παξελζέζεσλ αλαθέξεηαη ην έηνο ίδξπζεο ηνπ θάζε ΓΔ. 17

II. ΤΜΒΟΤΛΔΤΣΗΚΖ ΣΑΓΗΟΓΡΟΜΗΑ ΚΑΗ ΔΚΠΑΗΓΔΤΖ ΔΝΖΛΗΚΧΝ 1. Δλειηθηφηεηα θαη ηαδηνδξνκία Θα πξέπεη αξρηθά λα αλαθεξζεί φηη νη έλλνηεο ηεο ελειηθηφηεηαο θαη ηεο ζηαδηνδξνκίαο έρνπλ ζαθψο δηαθξηηφ πεξηερφκελν. Ζ πξψηε αλαθέξεηαη ζε ηππηθά πξνθαζνξηζκέλν ειηθηαθφ ζηάδην (ην κεγαιχηεξν ρξνληθά) ζηε δσή ηνπ αηφκνπ, ελψ ε δεχηεξε ζην ζχλνιν ησλ επαγγεικαηηθψλ ηνπ εκπεηξηψλ. Χζηφζν, νη ζχγρξνλεο αληηιήςεηο γηα ηελ έλλνηα ηεο ελειηθηφηεηαο ηε ζπζρεηίδνπλ ιηγφηεξν κε ηελ ειηθία ηνπ αηφκνπ θαη πεξηζζφηεξν κε ηελ παξνπζία θνηλσληθψλ πξνδηαγξαθψλ (Rogers,1999) ή ζπγθεθξηκέλσλ αηνκηθψλ ραξαθηεξηζηηθψλ. Ζ ηάζε γηα πξνζσπηθή αλάπηπμε θαη απηνλνκία, ε αίζζεζε πξννπηηθήο θαη ε αλάγθε απηνθαζνξηζκνχ, πνπ ζχκθσλα κε ηηο αληηιήςεηο απηέο απνηεινχλ ηα ζεκειηψδε γλσξίζκαηα ηεο ελειηθηφηεηαο (Κφθθνο, 1999) ελππάξρνπλ ζε κεγάιν βαζκφ θαη ζηελ έλλνηα ηεο ζηαδηνδξνκίαο. Αθφκε φκσο θη αλ πξνζεγγίζεη θαλείο ην ζέκα απφ θαζαξά ειηθηαθή άπνςε, ζα δηαπηζηψζεη φηη ηνπιάρηζηνλ ζε φ,ηη αθνξά ην δπηηθφ θφζκν, ε εμέιημε ηεο επαγγεικαηηθήο ζηαδηνδξνκίαο βαδίδεη παξάιιεια (ή ζρεδφλ παξάιιεια) κε ηελ εμέιημε ηεο ελήιηθεο δσήο ηνπ αηφκνπ. χκθσλα κε ηνλ (Jackson θ.ά., 2007) ε ζηαδηνδξνκία είλαη κηα πνιχπιεπξε έλλνηα, ε νπνία πεξηιακβάλεη ηηο ηδέεο ηεο πξνφδνπ θαη ηεο αλάπηπμεο ηφζν ζηελ εξγαζία φζν θαη ζε πξνζσπηθφ επίπεδν. Καηά απηφλ ηνλ ηξφπν «αγθαιηάδεη» ηηο ηδέεο γηα ηε δηα βίνπ κάζεζε θαζψο επίζεο θαη ηελ αλάπηπμε ηθαλνηήησλ. Δλδηαθέξεηαη επίζεο γηα ηελ εμέιημε ησλ αλζξψπσλ. Πνηεο δεμηφηεηεο ζέινπλ λα αλαπηχμνπλ, ηη ζέινπλ λα επηηχρνπλ ζηελ εξγαζία σο άηνκα, θαζψο επίζεο θαη ηε κειινληηθή θαηαιιειφηεηα γηα απαζρφιεζε ηνπο ζε κηα κεηαβαιιφκελε, κε γξήγνξνπο ξπζκνχο, αγνξά εξγαζίαο. Ζ επαγγεικαηηθή αλάπηπμε είλαη θάηη πεξηζζφηεξν απφ ηελ επαγγεικαηηθή επηινγή, είλαη πνξεία απηναλάπηπμεο πνπ δηαξθεί νιφθιεξε ηε δσή. Ζ αλάπηπμε ηεο απνηειεζκαηηθφηεξεο ππνζηήξημεο ζηαδηνδξνκίαο γηα ηα άηνκα, απαηηεί κηα θαηαλφεζε ηνπ κεηαβαιιφκελνπ πιαηζίνπ απαζρφιεζεο κέζσ κηαο δηαδηθαζίαο «Γηα Βίνπ Καζνδήγεζεο». Ζ θαζνδήγεζε αλαθέξεηαη ζε κηα ζεηξά δξαζηεξηνηήησλ πνπ βνεζνχλ ηνπο πνιίηεο θάζε ειηθίαο, ζε νπνηνδήπνηε ζηάδην ηεο δσήο ηνπο: α) λα εληνπίζνπλ δεμηφηεηεο, ηθαλφηεηεο θαη ελδηαθέξνληα, β) λα πάξνπλ νπζηαζηηθέο εθπαηδεπηηθέο θαη εξγαζηαθέο απνθάζεηο, γ) λα δηαρεηξηζηνχλ ηελ αηνκηθή δηαδξνκή ηεο δσήο ηνπο ζηε γλψζε, ηελ εξγαζία θαη ζε άιια πιαίζηα ζηα νπνία απηέο νη ηθαλφηεηεο, θαη δεμηφηεηεο καζαίλνληαη ή / θαη ρξεζηκνπνηνχληαη. Ζ θαζνδήγεζε παξέρεηαη ζε έλα εχξνο πιαηζίσλ: κφξθσζε, εθπαίδεπζε, εξγαζία, θνηλφηεηα θαη πξνζσπηθά (CEDEFOP, 2005). 18

Σν ιεπηφηεξν ζεκείν ζρεηηθά κε ηελ θαζνδήγεζε ησλ ελειίθσλ είλαη φηη θαίλνληαη ζπρλά απξφζπκνη λα αιιάμνπλ ηα πξφηππα εξγαζίαο θαη δσήο πνπ έρνπλ ρξεζηκνπνηεζεί γηα ρξφληα (Herr & Cramer, 1996 ζην Kedraka, 2006). Οη λέεο ηάζεηο ζηνλ θφζκν ηεο εξγαζίαο γίλνληαη θαηαλνεηέο ζπρλά σο «απεηιή» πνπ έξρνληαη «λα θαηαζηξέςνπλ» ηα γλσζηά ζρέδηα θαη λα θάλνπλ ηα άηνκα λα αηζζάλνληαη αλήζπρα θαη επηζθαιή (Kedraka, 2006). Δπηπιένλ, εμ αηηίαο ηεο απξνζδηνξηζηίαο ηεο αγνξάο εξγαζίαο, ε αλάπηπμε ηεο ζηαδηνδξνκίαο ή ε επαγγεικαηηθή αλάπηπμε ζεσξείηαη ζήκεξα δηεζλψο σο έλα ζεκαληηθφ «εξγαιείν» ζεηηθήο παξέκβαζεο γηα ηελ αληηκεηψπηζε απηήο ηεο θαηάζηαζεο (Παπάο, 2003). χκθσλα κε ηε Γηαθήξπμε ηεο IAEVG (2001) ν πνηνηηθφο εθπαηδεπηηθφο θαη επαγγεικαηηθφο πξνζαλαηνιηζκφο θαη ε παξνρή ζπκβνπιεπηηθήο είλαη κηα θαλνληθή θαη ζπλερήο δηαδηθαζία. πλνδεχεη, εληζρχεη θαη βνεζά ηζφβηα ηα άηνκα, ψζηε λα απνθχγνπλ ή λα πεξηνξίζνπλ ηηο πεξηφδνπο αλεξγίαο. Ζ πςειήο πνηφηεηαο εθπαηδεπηηθή θαη επαγγεικαηηθή ζπκβνπιεπηηθή ζπκβάιιεη, φρη κφλν ζηελ πξνζσπηθή θαη επαγγεικαηηθή αλάπηπμε, αιιά θαη ζηελ επξχηεξε θνηλσληθή, νηθνλνκηθή θαη βηψζηκε αλάπηπμε (http://iaevg.org). 2. Κνηλσληθέο, πνιηηηθέο θαη νηθνλνκηθέο δηαζηάζεηο ηεο πκβνπιεπηηθήο ηαδηνδξνκίαο ελειίθσλ Οη ξαγδαίεο εμειίμεηο ηεο ηερλνινγίαο θαη ηεο νηθνλνκίαο ηα ηειεπηαία ρξφληα δεκηνχξγεζαλ λέα δεδνκέλα ηφζν ζηελ αγνξά εξγαζίαο φζν θαη ζηελ εθπαίδεπζε. Οη εμειίμεηο απηέο επεξεάδνπλ θαη πξνβιεκαηίδνπλ φρη κφλν ηνπο λένπο αιιά θαη ηνπο ελήιηθεο, δπλάκεη ζπκκεηέρνληεο ζε πξνγξάκκαηα ζπλερηδφκελεο εθπαίδεπζεο θαη πκβνπιεπηηθήο. ήκεξα, ίζσο πην έληνλα, νη ελήιηθεο, φηαλ αληηκεησπίδνπλ κηα ζχλζεηε θαη άγλσζηε θαηάζηαζε, ληψζνπλ αλαζθάιεηα ή θαη αδπλακία (Κφθθνο, 1999) λα αληαπνθξηζνχλ ζηηο απαηηήζεηο ησλ θαηξψλ. Σαπηφρξνλα, δέρνληαη θαη έληνλε πίεζε γηα αλαλέσζε ηεο γλψζεο ηνπο θαη αλάπηπμε ησλ δεμηνηήησλ ηνπο. ηηο κέξεο καο, ν δξφκνο κηαο επηηπρνχο ζηαδηνδξνκίαο έρεη γίλεη πιένλ δχζβαηνο, γεκάηνο κε νηθνλνκηθέο, αιιά θαη θνηλσληθέο αλαθαηαηάμεηο, νη νπνίεο επηδξνχλ αξλεηηθά ζε πνιιέο πιεπξέο ηεο πξνζσπηθήο δσήο ησλ αηφκσλ. Έηζη, λένη φξνη θπξηαξρνχλ ζηελ αγνξά εξγαζίαο θαη κεηαμχ απηψλ είλαη ε δηα βίνπ κάζεζε θαη ε εθπαίδεπζε ελειίθσλ. Γξάζεηο νη νπνίεο ζεσξνχληαη θαηαιπηηθέο γηα ηελ αλάπηπμε ηεο νηθνλνκίαο θαη ηεο απαζρφιεζεο. Ζ γλψζε ηνπ ζήκεξα θαηαξγείηαη αχξην, ελψ ε δηαξθήο ελεκέξσζε θαη ε πξφζβαζε ζηε πιεξνθνξία θαζίζηαηαη επηηαθηηθή αλάγθε. Ζ έλλνηα ηεο θξάζεο «λα καζαίλνπκε πψο λα καζαίλνπκε» θαζ φιε ηελ δηάξθεηα ηεο δσήο καο, δελ είλαη πιένλ κηα θηινζνθηθή αξρή, αιιά ηξφπνο δσήο. Με δεδνκέλν, πιένλ, φηη θάζε άλζξσπνο ζα ρξεηαζηεί λα αιιάμεη αξθεηέο θνξέο επάγγεικα ζηελ δηάξθεηα ηεο επαγγεικαηηθήο ηνπ δσήο, ε εθπαίδεπζε ελειίθσλ, έξρεηαη λα ηνλ απεγθισβίζεη απφ ην νηθνλνκηθφ θαη θνηλσληθφ αδηέμνδν θαη λα ηνλ νδεγήζεη 19