Σκοπός του φυλλαδίου δεν είναι να αντικαταστήσει τις συμβουλές του γιατρού σας, ο οποίος σας εξέτασε και διέγνωσε την πάθησή σας. Μη διστάσετε να ρωτήσετε το γιατρό ή νοσηλευτή σας για ο,τιδήποτε που τυγχάνει να σας ανησυχεί. Γνωρίζετε για το αίμα σας Celgene Pty Ltd, ABN 42 118 998 771, Level 7, 607 St Kilda Rd, Melbourne VIC 3004, Australia. Τηλ. 1800 CELGENE (1800 235 4363), www.celgene.com.au 2012 Celgene Corporation Jan-12-VID-0044
ΤΟ ΑΙΜΑ ΚΑΙ ΟΙ ΑΙΜΑΤΟΛΟΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Αυτό το φυλλάδιο είναι σχεδιασμένο έτσι ώστε να σας βοηθήσει να καταλάβετε μερικά βασικά πράγματα όσον αφορά το αίμα σας και τις αιματολογικές εξετάσεις στις οποίες μπορεί να υποβληθείτε. Οι όροι που εμφανίζονται με πράσινο επεξηγούνται στο γλωσσάριο στη σελίδα 10. Γιατι εξετάζει το αίμα σας ο γιατρός Αν εσείς (ή κάποιο δικό σας πρόσωπο) έχετε διαγνωστεί με αιματολογική διαταραχή, οι αιματολογικές εξετάσεις μπορεί να αποτελέσουν ένα τακτικό γεγονός στην καθημερινή σας ζωή. Το σώμα σας ίσως να μην παράγει την επαρκή ποσότητα αιμοσφαιρίων ή αυτά που παράγει δεν λειτουργούν κανονικά. Για αυτό το λόγο ο γιατρός σας θα εξετάζει τακτικά το αίμα σας με μια ανάλυση που ονομάζεται γενική αίματος (CBC). Για πιο συγκεκριμένη εξέταση της αρίθμησης των κυττάρων του αίματος, ο γιατρός μπορεί να επιλέξει την ανάλυση που ονομάζεται Γενική αίματος (CBC) με διαφορικό. Τα αποτελέσματα των αιματολογικών εξετάσεων βοηθούν το γιατρό σας στην παρακολούθηση της πάθησής σας. Σε συνδυασμό με άλλες εξετάσεις, οι αιματολογικές εξετάσεις βοηθούν να κριθούν πότε χρειάζεται θεραπεία, ποια είναι η κατάλληλη θεραπεία για εσάς και πόσο αποτελεσματική είναι η θεραπεία. Τι περιέχει το υγιές αίμα; Το πλάσμα είναι το υγρό που μεταφέρει τα αιμοσφαίρια και άλλες θρεπτικές ουσίες σε όλο το σώμα. Το πλάσμα συνήθως αποτελεί το 50% έως 55% του αίματος. Τα ερυθρά αιμοσφαίρια (RBC) αποτελούν άλλα 40% έως 45% του αίματος και το υπόλοιπο αποτελείται από λευκά αιμοσφαίρια (WBC) και αιμοπετάλια. Υγιές αίμα 50 % 2 % 3 % 45 % ΠΛΑΣΜΑ Μεταφέρει κύτταρα και άλλες θρεπτικές ουσίες ΑΙΜΟΠΕΤΑΛΙΑ Σταματούν την αιμορραγία ΛΕΥΚΑ ΑΙΜΟΣΦΑΙΡΙΑ Καταπολεμούν τις λοιμώξεις ΕΡΥΘΡΑ αιμοσφαίρια Μεταφέρουν οξυγόνο Πολλοί φοβούνται τις βελόνες που χρησιμοποιούνται για τη λήψη αιματολογικών δειγμάτων. Αν ανησυχείτε, συζητήστε με το γιατρό ή νοσηλευτή τρόπους να νιώθετε πιο άνετα. 2 3
ΑΙΜΟΣΦΑΙΡΙΑ & ΚΥΤΤΑΡΟΠΕΝΙΕΣ Υπάρχουν 3 κύριοι τύποι αιμοσφαιρίων Τα ερυθρά αιμοσφαίρια είναι αυτά που δίνουν στο αίμα το κόκκινο του χρώμα και είναι γεμάτα αιμοσφαιρίνη (Hb), μια πρωτεΐνη στο αίμα που περιέχει σίδηρο και μεταφέρει οξυγόνο. Ο αιματοκρίτης είναι η ποσότητα (%) του συνολικού όγκου του αίματος που αποτελείται από ερυθρά αιμοσφαίρια. Τα δικτυοερυθροκύτταρα είναι τα νεαρά, ανώριμα ερυθρά αιμοσφαίρια που εξελίσσονται και γίνονται ερυθρά αιμοσφαίρια (RBC). Ο γιατρός χρησιμοποιεί τις αιματολογικές εξετάσεις για να παρακολουθεί τα RBC, την αιμοσφαιρίνη, τον αιματοκρίτη και τα δικτυοερυθροκύτταρα. Τα λευκά αιμοσφαίρια είναι μέρος του συστήματος άμυνας του σώματος και βοηθούν στην πρόληψη και καταπολέμηση των λοιμώξεων. Υπάρχουν διάφοροι τύποι λευκών αιμοσφαιρίων (WBC). Τα ουδετερόφιλα είναι τα πιο κοινά λευκά αιμοσφαίρια στο αίμα. Αποτελούν πάνω από το μισό αριθμό WBC στο αίμα και είναι κρίσιμα για την καταπολέμηση των λοιμώξεων και της ασθένειας. Τα αιμοπετάλια πήζουν το αίμα και επομένως βοηθούν να σταματήσουν ή να προλαμβάνουν την αιμορραγία. ΣΗΜΑΝΤΙΚΟ: Αυτές οι πληροφορίες παρέχουν μια γενική εικόνα. Ποτέ μην προσπαθήσετε να μαντέψετε τι σημαίνει η ανάλυση του αίματός σας. Πάντοτε να συζητάτε αυτά και άλλα αποτελέσματα των εξετάσεων με το γιατρό ή νοσηλευτή σας. Οι αναλύσεις αίματος προσφέρουν έναν τρόπο να μετράτε την πάθησή σας Υπάρχει ένα φυσιολογικό εύρος τιμών αναφοράς για κάθε τύπο αιμοσφαιρίου - το επίπεδο που είναι απαραίτητο για να κάνουν τα κύτταρα τη δουλειά τους και να σας διατηρούν σε καλή κατάσταση υγείας. Το φυσιολογικό εύρος διαφέρει αναλόγως του κάθε τύπου κυττάρων και από άτομο σε άτομο σύμφωνα με ηλικία, φύλο και πολλούς άλλους παράγοντες. Τι σημαίνει όταν τα επίπεδα του αίματος πέφτουν κάτω του φυσιολογικού εύρους ; Όταν στο σώμα σας τα επίπεδα αιμοσφαρίων είναι χαμηλότερα του φυσιολογικού, αυτό λέγεται κυτταροπενία. Η αναιμία είναι ένας τύπος κυτταροπενίας που εμφανίζεται όταν το σώμα σας δεν παράγει αρκετά ερυθρά αιμοσφαίρια. Η αναιμία συχνά εμφανίζεται σε πολλές διαταραχές και διαγνώνεται από τη μέτρηση αιμοσφαιρίνης και του αιματοκρίτη. Το άτομο με αναιμία μπορεί να αισθάνεται κουρασμένο, αδύναμο, και να έχει δύσπνοια. Ο χαμηλός αριθμός λευκών σημαίνει ότι τα επίπεδα των WBC είναι χαμηλότερα του φυσιολογικού ορίου λευκών αμιοσφαιρίων. Οι ιατρικοί όροι για αυτήν την πάθηση είναι ουδετεροπενία, λευκοπενία, και κοκκιοκυτταροπενία, αναλόγως του τύπου λευκών αιμοσφαιρίων που έχει επηρεαστεί. Το άτομα με πολύ μειωμένα WBC έχει και μειωμένη δυνατότητα να προλαμβάνει ή να καταπολεμήσει τις λοιμώξεις. Οι πάσχοντες με χαμηλότερα του φυσιολογικού oρίου αιμοπεταλίων έχουν θρομβοκυτταροπενία. Το άτομο που πάσχει από αυτήν την πάθηση μπορεί να μελανιάζει ή να αιμορραγεί πιο εύκολα. Είναι δυνατό να έχετε ταυτόχρονα περισσότερα από έναν τύπο κυτταροπενίας. 4 5
ΤΟ ΕΥΡΟΣ ΤΙΜΩΝ ΑΝΑΦΟΡΑΣ ΣΤΗΝ ΑΝΑΛΥΣΗ ΑΙΜΑΤΟΣ Τύπος αιμοσφαιρίων Ερυθρά αιμοσφαίρια RBC Aιματοκρίτης Φυσιολογικό εύρος τιμών αναφοράς* 4,5 έως 5,7 εκατομμύριαμl (άντρες) 3,9 έως 5,0 εκατομμύριαμl (γυναίκες) 40% έως 52% (άντρες) 36% έως 46% (γυναίκες) Αιμοσφαιρίνη 13,8 έως 17,2 γρ100ml αίματος (άντρες) 12,1 έως 15,1 γρ100ml αίματος (γυναίκες) Δικτυοερυθροκύτταρα 0,5% έως 1,5% Πιθανά αποτελέσματα όταν ο αριθμός αιμοσφαρίων είναι κάτω των φυσιολογικών ορίων Αναιμία: Κάποιος που έχει αναιμία μπορεί να αντιμετωπίζει κούραση, αδυναμία και δύσπνοια Εξετάζουμε το μυελό των οστών Τα περισσότερα αιμοσφαίρια παράγονται στο μυελό των οστών, που είναι το μαλακό σπογγώδες κέντρο των οστών. Ο μυελός οστών παρέχει σπουδαίες πληροφορίες σχετικά με το πως το σώμα μας παράγει αιμοσφαίρια και ποια μπορεί να είναι η κύρια αιτία της πτώσης των αριθμών τους κάτω του φυσιολογικού ορίου. Επομένως ο γιατρός μπορεί να ελέγξει το μυελό των οστών μέσω εξέτασης που λέγεται βιοψία. Αυτή η εξέταση μπορεί στο άτομο να φανεί ενοχλητική. Συνήθως προκαλεί έναν αμβλύ πόνο στο σημείο εισαγωγής της βελόνας. Λευκά αιμοσφαίρια (WBC) Απόλυτος αριθμός ουδετερόφιλων (ANC) 3.800 έως 9.800 κύτταρα μl 1.500 έως 8.000 κύτταρα μl Αιμοπετάλια 140.000 έως 440.000 κύτταραμl Ουδετεροπενία, λευκοπενία ή κοκκιοκυτταροπενία (αναλόγως του τύπου WBC που έχει επηρεαστεί): Αυτές οι παθήσεις είναι δυνατό να μειώσουν τη δυνατότητα του σώματος να προλαμβάνει ή να καταπολεμήσει τις λοιμώξεις Θρομβοκυτταροπενία: Μπορεί να προκαλέσει πιο εύκολα μελάνιασμα ή αιμορραγία στο άτομο Συζητήστε με το γιατρό ή νοσηλευτή σας τις οποιεσδήποτε ερωτήσεις σας ή θέματα που σας απασχολούν. Μυελός οστών *ΣΗΜΑΝΤΙΚΟ: Αυτές οι τιμές και οι μονάδες που ισχύουν μπορεί να διαφέρουν. Μόνο ο γιατρός ή νοσηλευτής μπορεί να κρίνει ποια είναι η κατάλληλη ανάλυση αίματος στη δική σας περίπτωση. Οστό 6 7
ΠΙΝΑΚΑΣ ΤΗΣ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΑΙΜΑΤΟΣ Εδώ παρέχεται ένας πίνακας που σας βοηθάει να παρακολουθείτε τους αριθμούς αιμοσφαιρίων. Έτσι διευκολύνεται και ο γιατρός ή νοσηλευτής σας να παρακολουθεί τα αποτελέσματα από τις αιματολογικές σας εξετάσεις. Γενική Ανάλυση Αίματος (CBC) Ημερομηνία Αιμοσφαιρίνη (Hb) αιματοκρίτης Αριθμός λευκών αιμοσφαιρίων Αιμοπετάλια Γενική Ανάλυση Αίματος (CBC) Ημερομηνία Αιμοσφαιρίνη (Hb) αιματοκρίτης Αριθμός λευκών αιμοσφαιρίων Αιμοπετάλια 8 9
ΓΛΩΣΣΑΡΙΟ Οι ορισμοί των (πράσινων) όρων που χρησιμοποιούνται σε αυτό το φυλλάδιο παρέχονται παρακάτω. αναιμία Μια πάθηση όπου ο αριθμός των ερυθρών αιμοσφαιρίων (RBC) είναι χαμηλότερος του φυσιολογικού ορίου βιοψία Η αφαίρεση και ανάλυση μικρής ποσότητας ιστού - για παράδειγμα το μυελό των οστών -από το σώμα για την ακριβή πρόγνωση μυελός των οστών Tο μαλακό σπογγώδες κέντρο των οστών που παράγει ερυθρά αιμοσφαίρια (RBC), λευκά αιμοσφαίρια (WBC), και αιμοπετάλια κυτταροπενία Πτώση των αριθμών αιμοσφαιρίων κάτω του φυσιολογικού εύρους των τιμών αναφοράς κοκκιοκυτταροπενία Μια πάθηση όπου υπάρχουν χαμηλότεροι του φυσιολογικού ορίου κοκκιοκυτταροπενίων (μια κατηγορία λευκών αιμοσφαιρίων (WBC) συμπεριλαμβανομένων των ουδετερόφιλων στο αίμα αιματοκρίτης Η εκατοστιαία αναλογία του όγκου των ερυθρών αιμοσφαιρίων (RBC) αιμοσφαιρίνη Μια πρωτεΐνη στα ερυθρά αιμοσφαίρια (RBC) που περιέχει σίδηρο και μεταφέρει οξυγόνο λευκοπενία Μια πάθηση όπου υπάρχουν χαμηλότεροι του φυσιολογικού ορίου λευκοκυττάρων (μια κατηγορία λευκών αιμοσφαιρίων WBC) ουδετεροπενία μια πάθηση όπου υπάρχει χαμηλότερος του φυσιολογικού αριθμού ουδετερόφιλων (ο μεγαλύτερος σε αριθμό τύπος λευκών αιμοσφαιρίων WBC που καταπολεμούν τις λοιμώξεις) ουδετερόφιλα Ένας τύπος λευκών αιμοσφαιρίων (WBC). Ο Απόλυτος αριθμός ουδετερόφιλων (ANC) είναι η μέτρηση του αριθμού ουδετερόφιλων στο αίμα πλάσμα Το διαφανές ρευστό μέρος του αίματος, πλούσιο σε πρωτεΐνες, που μεταφέρει τα αιμοσφαίρια σε όλο το σώμα αιμοπετάλια Αιμοσφαίρια που είναι απαραίτητα για την πήξη του αίματος (γνωστά επίσης ώς θρομβοκύτταρα) ερθυρά αιμοσφαίρια (RBC) Τα κυτταρικά στοιχεία του αίματος που μεταφέρουν οξυγόνο στους ιστούς του σώματος δικτυοερυθροκύτταρα Τα νεαρά, ανώριμα ερυθρά αιμοσφαίρια που εξελίσσονται και γίνονται ερυθρά αιμοσφαίρια (RBC) θρομβοκυτταροπενία Μια πάθηση όπου ο αριθμός αιμοπεταλίων, γνωστά επίσης ως θρομβοκύτταρα, είναι κάτω του φυσιολογικού ορίου με κατάληξη την τάση του ατόμου να μελανιάζει και να αιμορραγεί πιο εύκολα λευκά αιμοσφαίρια (WBC) Τα κυτταρικά στοιχεία που βοηθούν το σώμα να καταπολεμήσει τις λοιμώξεις 10 11