Ανασκόπιση Έχουμε πει τί είναι μόρια και άτομα. Έχουμε αναγνωρίσει ποια μόρια διαλύονται στο νερό και ποια όχι βάση των πολικών θέσεων που έχουν. Έχουμε συναντήσει μόρια πολύ μεγάλου μεγέθους (πολυμερή) που αποτελούνται από πολλά μικρά σε σειρά (μονομερή). Έχουμε γνωρίσει τα φυτά και τα μέρη που τα αποτελούν.
Σήμερα θα μελετήσουμε το δέρμα Τα μέρη του. Χρησιμότητά του. Διαπερατότητα του. Την αλληλεπίδραση με τα καλλυντικά.
Γενικά Είναι το μεγαλύτερο όργανο του σώματος. Έχει εντονότατο μεταβολισμό. Η απουσία του είναι ασύμβατη με τη ζωή.
Βασικές λειτουργίες του δέρματος Προστασία του δέρματος από περιβαλλοντικούς παράγοντες (μικροοργανισμούς, ακτινοβολία) Ρύθμιση θερμοκρασίας/αποθήκευση ενέργειας Σύνθεση βιταμίνης D
Τα μέρη του δέρματος Παρατηρείστε ότι χωρίζεται σε: Επιδερμίδα Δερμίδα (χόριο) Υποδερμίδα Υπάρχουν και οι δομές που λέγονται εξαρτήματα (τρίχες, σμηγματογόνοι/υδροτοποιοί αδένες) που είναι σύνθετα οργανίδια και συνήθως εκτείνονται και στις τρεις στοιβάδες.
Επιδερμίδα Αποτελείται από μια εσωτερική στοιβάδα ζωντανών κυττάρων και μια εξωτερική νεκρών. Η εξωτερική στοιβάδα των νεκρών κυττάρων έχει φτιαχτεί με αναπαραγωγή της εσωτερικής ζωντανής. Τα κύτταρα που γεννιούνται γεμίζουν κερατίνη (μια πολύ σκληρή και υδρόφοβη ουσία) και στην συνέχεια νεκρώνονται. Έτσι ενσωματώνονται κύτταρα κερατίνης στην επιδερμίδα και ισάριθμα αποπίπτουν από την επιφάνεια του δέρματος. Επίσης παρατηρούμε και μελανοκύτταρα για τα οποία πρέπει να γίνει ιδιαίτερη μνεία.
Μελανοκύτταρα Μόλις ακτινοβολιθούν ή ενεργοποιηθούν με ειδικές ουσίες τότε παράγουν μια χρωστική και την διαχέουν στα μεσοκκυττάρια διαστήματα των ζωντανών κυττάρων της επιδερμίδας. Με τον τρόπο αυτό η ακτινοβολία σταματάει πάνω στην μαύρη χρωστική και δεν προχωράει στο δέρμα για να βλάψει τους ιστούς.
Τί είναι το μελάνωμα Το μελάνωμα είναι μια παράλογη αναπαραγωγή των μελανοκυττάρων. Όταν για παράδειγμα το καλοκαίρι εκτεθούμε απότομα στον ήλιο τα μελλανοκύτταρα ενεργοποιούνται απότομα και κάνουν μια απεγνωσμένη προσπάθεια να παράγουν μελανίνη. Αυτή η απότομη υπερδραστηριότητα επάγει έντονο οξειδωτικό stress στο κύτταρο. Αυτή η υπερλειτουργία δυνητικά μπορεί να οδηγήσει κάποια από τα κύτταρα να απορυθμιστούν και να ξεκινήσουν να αναπαράγονται ανεξέλεγκτα. Αυτή είναι η αρχή του μελανώματος. Όταν το μελάνωμα πλησιάσει τα αιμοφόρα αγγεία τότε μπορεί να μεταφερθεί οπουδήποτε στο σώμα και να επάγει διάσπαρτους όγκους!
Γιατί μας ενδιαφέρει Είναι η επιφάνεια που βλέπουμε με το μάτι και μας ενδιαφέρει να φαίνεται υγιής Είναι ο φραγμός που συναντάνε τα δραστικά συστατικά στην προσπάθειά τους να μπούνε στο σώμα μας.
Χόριο (δερμίδα) Περιέχει αυτό που λέμε συνδετικό ιστό, δηλαδή ίνες κολλαγόνου και ελαστίνης που εξασφαλίζουν την ελαστικότητα και τον τόνο και την συνοχή (δύναμη) όλου του δέρματος. Επίσης υπάρχουν αιμοφόρα αγγεία και οι βάσεις από τις τρίχες και τους σμηγματογόνους/ιδροτοποιούς αδένες.
Κολλαγόνο/Ελαστίνη Εδώ βλέπουμε μόνο τις ίνες κολλαγόνου και ελαστίνης και την κατανομή τους στην στοιβάδα της δερμίδας.
Ινοβλάστες Οι ινοβλάστες είναι αυτοί που παράγουν το κολλαγόνο. Με αυτό γεμίζουν τον όγκο της δερμίδας. Η UVA ακτινοβολία επηρεάζει αρνητικά τους ινοβλάστες και τους κάνει να πεθαίνουν (απόπτωση λόγω εκτεταμένων κυτταρικών βλαβών) ή παράγουν κολλαγόνο κακής ποιότητας. Αυτό έχει πολύ μεγάλη επίπτωση στην εμφάνιση του δέρματος και είναι μια από τις διαδικασίες της φωτογήρανσης.
Επίδραση ηλιακής ακτινοβολίας σε ινοβλάστες. Βλέπουμε ότι όσο περισσότερο ακτινοβολούμε τους ινοβλάστες τόσο περισσότεροι πεθαίνουν (με απόπτωση λόγω εκτεταμένων κυτταρικών βλαβών). Κάτι τέτοιο συμβαίνει και στην παράλογη έκθεση στον ήλιο. Με τον τρόπο αυτό υποβαθμίζεται το κολλαγόνο του δέρματος πολύ πιο γρήγορα από την φυσική γήρανση. Αυτό λέγεται φωτοχημική γήρανση. http://www.hindawi.com/journals/ijp/2012/167425/fig2/
Η αλλοίωση του συνδετικού ιστού και η γήρανση. Με τα χρόνια στο χόριο συμβαίνουν τα εξής: Μείωση του όγκου του Μείωση των κυττάρων που παράγουν κολλαγόνο Μείωση και αλλαγή φύσης του παραγόμενου κολλαγόνου. Μείωση και κατακερματισμός ελαστίνης.
Μια λύση : ρετινοειδή
Υποδερμίδα Περιέχει κυρίως λιπώδη ιστό. Χρησιμεύει σαν μονωτικό για να διατηρείται η θερμοκρασία του σώματος και να μην χάνεται.
Δερματικά εξαρτήματα Τρίχες Σμηγματογόνοι αδένες Ιδρωτοποιοί αδένες
Τρίχες/Σμηγματογόνοι Είναι σύνθετα οργανίδια καθώς υπάρχει μια ολόκλκηρη συσκευή που παράγει τις τρίχες. Για αυτό δεν είναι δυνατόν με τίς σημερινές τεχνικές να προστεθούν τρίχες στο σώμα παρά μόνο να μετακινηθούν ήδη υπάρχουσες. Παρατηρήστε ότι μέσω του θύλακα της τρίχας κάποιο δραστικό μπορεί να φτάσει κατ' ευθείαν στα αιμοφόρα αγγεία και στην κυκλοφορία χωρίς να χρειάζεται να περάσει την κεράτινη στοιβάδα. Επίσης παρατηρούμε και τον σμηγματογόνο αδένα που εκβάλλει στην κοιλότητα της τρίχας. Θυμόσαστε στο προηγούμενο μάθημα που είπαμε για την λανολίνη που παρασκευάζεται από την εκχύλιση του τριχώματος των προβάτων που έχουν πάνω τους τις εκκρίσεις των σμηγματογόνων τους;
Τί γίνεται άμα φράξουν οι σμηγματογόνοι; Το σμήγμα συσσωρεύεται, μαζεύονται μικροοργανισμοί δημιουργείται φλεγμονή, δηλαδή ακμή.
Ιδροτοποιοί αδένες Η διάταξη που παράγει τον ιδρώτα. Παρατηρείστε ότι και πάλι ένα δραστικό μπορεί να περάσει κατ' ευθείαν στην κυκλοφορία μέσω αυτής της οδού.
Το δέρμα ως λιπιδικός φραγμός. Για απλοποίηση θεωρούμε το δέρμα σαν έναν λιπιδικό φραγμό, σαν δηλαδή μια μεμβράνη λιπαρής σύστασης. Αυτό έχει κάποιες επιπτώσεις. Τα συστατικά πρέπει να είναι σε έναν βαθμό λιποδιαλυτά για να τον διαπεράσουν. Όσο πιο λιποδιαλυτά είναι τόσο περισσότερο τον διαπερνούν.
Απορρόφηση μέσω των λιπιδικών μεμβρανών.
Παραδείγματα Συστατικά αιθερίων ελαίων. Συστατικά του πετρελαίου. Ρετινοειδή. Πανθενόλη.
Κάποια συστατικά περνάνε από τις τρίχες και τους σμηγματογόνους Στην περίπτωση αυτή και λιγότερο λιποδιαλυτά συστατικά ακολουθώντας την οδό αυτή μπορεί να απορροφηθούν συστηματικά.
Η παρασκευή μας Είπαμε ότι η ρετινόλη είναι μια λύση. Θα φτιάξουμε λοιπόν σκεύασμα μονοφασικό (μόνο με λιπαρή φάση καθώς είναι λιπόφιλη) που να περιέχει ρετινόλη
Δράσεις της ρετινόλης Πάχυνση επιδερμίδας + Αντικατάσταση κακοφτιαγμένων ινών κολλαγόνου με νέες πιο καλά δομημένες + Ξηρότητα του δέρματος - Φωτοευαισθησία - Κίνδυνος υπερβιταμίνωσης Κρίνεται γενικά ως ασφαλές
Δοσολογία Η εκτίμηση της δοσολογίας της ρετινόλης (των ρετινοειδών) περιπλέκεται καθώς το άτομο λαμβάνει από πολλές πηγές (δερματικά ή από το στόμα), και από πολλά προϊόντα χωρίς συχνά να το ξέρει. Γενικά μια ποσότητα 0.7% v/v υγρά διαλύματα είναι αποδεκτή. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι υπερβολική συγκέντρωση στο σώμα που μπορεί να συνεπικουρείται και από άλλες πηγές, (πχ συμπληρώματα διατροφής, αντηλιακά, άλλες κρέμες ή σκευάσματα) μπορεί να οδηγήσει σε τοξικά αποτελέσματα.
Παρασκευή Λιπαρό εκχύλισμα Calendula off. σε σιτέλαιο 10ml 1 στγ (~0.05ml) retinol palmitate
Άλλη μια παρασκευή Την προηγούμενη φορά φτιάξαμε ορό για το πρόσωπο χρησιμοποιώντας τον πολυσακχαρίτη xanthan gum. Σας δίνω και μια παρασκευή με την επιθυμητή υφή χρησιμοποιώντας έναν άλλο πολυσακχαρίτη που βρίσκετε και στο supermarket. Εμπορικό προϊόν: Ζελατίνη granule Γιώτης
Παρασκευή 40ml ύδωρ απιονισμένο (για το σίδερο) 30gr ζελατίνης Θερμαίνουμε το ύδωρ και προσθέτουμε την ζελατίνη. Το αφήνουμε να ψυχθεί και να δέσει για 1-2 μέρες. Το gel μας είναι έτοιμο και μπορούμε να ενσωματώσουμε υδατοδιαλυτά συστατικά. Πχ. υδατοαλκοολικά εκχυλίσματα όπως Arnica montana TM 30% (v/v). Σημειώστε ότι η ζελατίνη είναι και αυτή υγροσκοπική και ενυδατώνει το δέρμα.