Τρίτη 7 Οκτωβρίου 2008

ΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ - ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΜΑΣΤΟΥ Τρίτη 7 Οκτωβρίου 2008 Ο καρκίνος του µαστού είναι ο συχνότερος καρκίνος στις γυναίκες. Οι Ελληνίδες φαίνεται να ανησυχούν αρκετά για το ενδεχόµενο να νοσήσουν οι ίδιες, χωρίς όµως αυτή η ανησυχία να συνδυάζεται µε επαρκή ενηµέρωση και τακτική υλοποίηση των κατάλληλων προληπτικών εξετάσεων. Τα ευρήµατα αυτά προκύπτουν από την πανελλαδική έρευνα για τον καρκίνο, µε τίτλο «Hellas Health II», που παρουσιάστηκαν από τον Αναπληρωτή Καθηγητή Κοινωνικής Ιατρικής Γιάννη Τούντα. H πανελλαδική έρευνα «Hellas Health II» πραγµατοποιήθηκε από το Κέντρο Μελετών Υπηρεσιών Υγείας της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστηµίου Αθηνών και το Ινστιτούτο Κοινωνικής και Προληπτικής Ιατρικής σε συνεργασία µε την Metron Analysis, σε αντιπροσωπευτικό δείγµα 1.490 ατόµων ηλικίας 18 ετών και άνω, την περίοδο από 30/5/2008 ως 23/6/2008. Η έρευνα έγινε µε προσωπικές συνεντεύξεις σε νοικοκυριά µε χρήση δοµηµένου ερωτηµατολογίου, υπό την αιγίδα του Υπουργείου Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης στο πλαίσιο της Εθνικής Αντικαρκινικής Εκστρατείας και µε τη χορηγία της Roche Hellas και της Ένωσης Ασφαλιστικών Εταιριών Ελλάδος. Ανησυχίες για καρκίνο του µαστού Ο καρκίνος του µαστού είναι ο συχνότερος καρκίνος στις γυναίκες. Σύµφωνα µε τα αποτελέσµατα της έρευνας, είναι και η ασθένεια για την οποία ανησυχούν περισσότερο οι γυναίκες. Το 28% των γυναικών ηλικίας 18-69 δήλωσε ότι ανησυχεί «αρκετά» ή «υπερβολικά» για την πιθανότητα να νοσήσει από καρκίνο του µαστού ( ιαφάνεια 1). Ο κίνδυνος προσβολής από τη νόσο αυξάνεται µε την ηλικία. Ωστόσο, η πλειονότητα των γυναικών θεωρεί ως πιο επικίνδυνη την ηλικία από 45-59 ετών (55,1%) και µόλις το 3,1% την ηλικία άνω των 60 ετών, που είναι και η σωστή απάντηση ( ιαφάνεια 2). Η παρανόηση αυτή είναι ιδιαίτερα ανησυχητική, διότι µπορεί να οδηγεί σε εφησυχασµό τις γυναίκες άνω των 60 ετών και σε παράλειψη των αναγκαίων προληπτικών εξετάσεων. Γνώση συµπτωµάτων Η γνώση της συµπτωµατολογίας του καρκίνου του µαστού στις γυναίκες ηλικίας 18-69 περιορίζεται κυρίως στην ύπαρξη ογκιδίου στο στήθος (77,7% των γυναικών) και λιγότερο στον πόνο στο στήθος (33%), την έκκριση υγρού από τη θηλή (16,5%) και τις αλλαγές στη θηλή ή στο δέρµα του στήθους (11,7%) ( ιαφάνεια 3). Τρεις στις 4 γυναίκες (73,4%) γνωρίζουν σωστά ότι η προσβολή από καρκίνο του µαστού µπορεί να µη συνοδεύεται από κανένα σύµπτωµα. Γνώση για προληπτικές εξετάσεις Η µαστογραφία είναι η ενδεικνυόµενη εξέταση για την έγκαιρη διάγνωση του καρκίνου του µαστού και πρέπει να γίνεται τακτικά µετά την ηλικία των 40 ετών. Το 83,2% των γυναικών γνωρίζει ότι η µαστογραφία χρησιµεύει στη διάγνωση του καρκίνου του µαστού. Επίσης, το 65,6% αναφέρει την αυτοεξέταση του µαστού και το 53,9% την ψηλάφηση από γιατρό ως τρόπους διάγνωσης ( ιαφάνεια 4). Να τονιστεί εδώ ότι η ψηλάφηση από εξειδικευµένο γιατρό είναι πολύ πιο έγκυρη εξέταση για τη διάγνωση καρκίνου του µαστού από ότι η αυτό-ψηλάφηση. 1

Στάσεις προς µαστογραφία Οι στάσεις προς την µαστογραφία µετρήθηκαν σε αντιπροσωπευτικό δείγµα του γυναικείου πληθυσµού 40 ετών και άνω. Όσον αφορά στα εµπόδια προς την τέλεση της µαστογραφίας, µε τη δήλωση «ε γνωρίζω ποιες διαδικασίες πρέπει να κάνω για να κάνω µαστογραφία» συµφωνεί/συµφωνεί έντονα ένα ποσοστό 19,5%, ούτε συµφωνεί ούτε διαφωνεί ένα14,4% και διαφωνεί/διαφωνεί έντονα 59,8% (6,3% δε γνωρίζει/δεν απαντά). Συµφωνούν/συµφωνούν έντονα, το 8,7% των γυναικών που προέρχονται από την ανώτερη κοινωνική τάξη, το 9,9% των γυναικών της µεσαίας προς ανώτερη κοινωνικής τάξης, το 18,1% της µεσαίας προς κατώτερη κοινωνικής τάξης και το 24,2% της κατώτερης κοινωνικής τάξης. Με τη δήλωση «Έχω πιο σηµαντικά προβλήµατα από το να τρέχω για να κάνω µαστογραφία» συµφωνεί/συµφωνεί έντονα ένα ποσοστό 14,38%, ούτε συµφωνεί ούτε διαφωνεί ένα15,9% και διαφωνεί/διαφωνεί έντονα 63,5% (5,8% δε γνωρίζει/δεν απαντά). Συµφωνούν/συµφωνούν έντονα, το 4,3% των γυναικών στην ανώτερη κοινωνική τάξη, το 9,8% στη µεσαία προς ανώτερη κοινωνική τάξη, το 11,3% στη µεσαία προς κατώτερη κοινωνική τάξη και το 20,3% στην κατώτερη κοινωνική τάξη. Με τη δήλωση «Φοβάµαι να κάνω µαστογραφία γιατί δεν καταλαβαίνω τι ακριβώς είναι» συµφωνεί/συµφωνεί έντονα ένα ποσοστό 9,1%, ούτε συµφωνεί ούτε διαφωνεί ένα 13,8% και διαφωνεί/διαφωνεί έντονα 41,5% (6,1% δε γνωρίζει/δεν απαντά). Συµφωνούν/συµφωνούν έντονα, το 0% των γυναικών στην ανώτερη κοινωνική τάξη, το 3,2% στη µεσαία προς ανώτερη κοινωνική τάξη, το 8,6% στη µεσαία προς κατώτερη κοινωνική τάξη και το 12,3% στην κατώτερη κοινωνική τάξη. Με τη δήλωση «Κάθε φορά που κανονίζω για µαστογραφία χάνω όλη τη µέρα µου» συµφωνεί/συµφωνεί έντονα ένα ποσοστό 11%, ούτε συµφωνεί ούτε διαφωνεί ένα 25,1% και διαφωνεί/διαφωνεί έντονα 46,4% (17,7% δε γνωρίζει/δεν απαντά). Συµφωνούν/συµφωνούν έντονα, το 0% των γυναικών στην ανώτερη κοινωνική τάξη, το 3,2% στη µεσαία προς ανώτερη κοινωνική τάξη, το 8,6% στη µεσαία προς κατώτερη κοινωνική τάξη και το 12,3% στην κατώτερη κοινωνική τάξη. Πραγµατοποίηση προληπτικών εξετάσεων Μόνο ένα 53,8% γυναικών ηλικίας 50-69 ετών δήλωσαν ότι έχουν κάνει µαστογραφία µέσα στα τρία τελευταία χρόνια ( ιαφάνεια 5). Σηµαντική διαφορά φαίνεται να έχει η πραγµατοποίηση της µαστογραφίας σε σχέση µε την ηλικία. Οι γυναίκες ηλικίας 50-54 έχουν περισσότερες πιθανότητες να έχουν κάνει µαστογραφία σε σχέση µε τις γυναίκες ηλικίας 55-69 (στις ηλικίες 50-54 ετών το 72,1% έχει κάνει τα τρία τελευταία χρόνια, στις ηλικίες 55-59 ετών το 54,9% έχει κάνει τα τρία τελευταία χρόνια και στις ηλικίες 60-69 ετών το 42,7% έχει κάνει τα τρία τελευταία χρόνια) ( ιαφάνεια 6). Η διεθνής βιβλιογραφία τονίζει ότι για να φανούν τα πλεονεκτήµατα της µαστογραφίας σε επίπεδο πληθυσµού, θα πρέπει να γίνεται συστηµατικά σε ποσοστό άνω του 70% του πληθυσµού των γυναικών ηλικίας 50-69 ετών. Ψηλάφηση του µαστού από γιατρό έχει κάνει το 56,4% των γυναικών άνω των 40 ετών (46,3% την τελευταία 3ετία). Περισσότερες είναι οι γυναίκες που έχουν προβεί σε αυτόψηλάφηση του µαστού (71% των γυναικών άνω των 40 ετών). 2

Συχνότητα προληπτικών εξετάσεων Από τις γυναίκες που έχουν κάνει µαστογραφία, περίπου µία στις 5 (20,1%) έχει κάνει µία µαστογραφία, ενώ το 22,7% έχουν πραγµατοποιήσει περισσότερες από 5, κατά τη διάρκεια της ζωής τους. Μεταξύ αυτής της οµάδας των γυναικών, το 34,5% επαναλαµβάνει τη µαστογραφία σε ετήσια βάση και το 40,6% κάθε 2-3 χρόνια, ενώ το 21,6% δεν την προγραµµατίζει συστηµατικά. Από όσες γυναίκες έχουν κάνει ψηλάφηση µαστού από γιατρό, φαίνεται ότι αρκετές την επαναλαµβάνουν ετήσια (41,9%), αν και το ποσοστό που δεν την κάνει συστηµατικά είναι αρκετά υψηλό (26,7%). Που κάνουν τις προληπτικές εξετάσεις Τα συνήθη σηµεία πραγµατοποίησης µαστογραφίας είναι οι συµβεβληµένοι µε ασφαλιστικό ταµείο ιδιώτες γιατροί (36,7%), τα εξωτερικά ιατρεία δηµοσίων νοσοκοµείων ή κλινικών (26,6%) και τα ιδιωτικά διαγνωστικά κέντρα µαστού (14,7%)( ιαφάνεια 7). Το ίδιο ισχύει και για την ψηλάφηση του µαστού από γιατρό, µε τα αντίστοιχα ποσοστά να είναι 44,4%, 21,9% και 10,4% ( ιαφάνεια 8). Η ψηλάφηση γίνεται κατά κύριο λόγο από γυναικολόγο (72,6%) και δευτερευόντως από παθολόγο (9,6%). Λόγοι µη πραγµατοποίησης προληπτικών εξετάσεων Μεταξύ των γυναικών ηλικίας 40 και πάνω που δεν έχουν κάνει µαστογραφία τα τελευταία 2 χρόνια, το 60,8% ανέφερε ως κύρια αιτία το γεγονός ότι δεν το θεωρούσε απαραίτητο. Στην ιεράρχηση των λόγων µη πραγµατοποίησης µαστογραφίας, ακολουθούν οι προσωπικές ή οικογενειακές υποχρεώσεις (11,2%) και η αµέλεια (11,2%), ενώ περίπου µία στις δέκα γυναίκες (10,8%) δήλωσε ότι ο γιατρός της δεν το θεωρούσε αναγκαίο ( ιαφάνεια 9). Για την ψηλάφηση µαστού από γιατρό, οι σηµαντικοί λόγοι µη υλοποίησης της εξέτασης κατά την τελευταία διετία είναι το γεγονός ότι οι γυναίκες δεν το θεωρούσαν απαραίτητο (62%), οι προσωπικές ή οικογενειακές υποχρεώσεις (8,6%) και η αµέλεια (7,3%). Λόγοι πραγµατοποίησης προληπτικών εξετάσεων Αντίστοιχα, από τις γυναίκες που έχουν κάνει µαστογραφία, η µεγάλη πλειονότητα πραγµατοποίησε την εξέταση στο πλαίσιο τακτικού ελέγχου (τσεκ-απ) (77,3%), ενώ ο δεύτερος συχνότερος λόγος είναι η ηλικία (21,6%)( ιαφάνεια 10). Χρηµατοδότηση Μία στις 4 γυναίκες (26,6%) ηλικίας 40 και πάνω πραγµατοποίησε τη µαστογραφία και περίπου µία στις 3 (31,5%) την ψηλάφηση του µαστού από γιατρό αναγκαζόµενη να πληρώσει χρήµατα που δεν καλύπτονται από την ασφάλισή της ( ιαφάνεια 11). Υπενθύµιση για µαστογραφία Αξιοσηµείωτο είναι το γεγονός ότι µόνο το 14,7% των γυναικών που έχουν κάνει µαστογραφία, λαµβάνει τηλεφωνική ή ταχυδροµική υπενθύµιση για την επανάληψη της εξέτασης. Να σηµειωθεί εδώ ότι στις χώρες που οι γυναίκες λαµβάνουν υπενθύµιση από την υπηρεσία υγείας τους για το πότε πρέπει να επαναλάβουν τη µαστογραφία τους έχουµε πολύ µεγαλύτερα ποσοστά συµµόρφωσης. 3

Πού θα απευθύνονταν στην υποψία προσβολής Στην ερώτηση σχετικά µε το πού θα απευθύνονταν, σε περίπτωση που υποψιάζονταν ότι πάσχουν από καρκίνο του µαστού ή απλώς ήθελαν να πραγµατοποιήσουν µια προληπτική εξέταση, το 36,3% απάντησαν ότι θα απευθύνονταν σε εξωτερικά ιατρεία δηµοσίων νοσοκοµείων ή κλινικών, το 31,9% σε ιδιώτη γιατρό συµβεβληµένο µε το ταµείο τους και το 30,3% σε ιδιώτη γιατρό ( ιαφάνεια 12). Γνώση για χρηµατοδότηση θεραπείας Αξιοσηµείωτο είναι το γεγονός ότι µόλις το 22,4% των γυναικών γνωρίζει ότι το ασφαλιστικό τους ταµείο καλύπτει το 100% των δαπανών για τη θεραπευτική αντιµετώπιση του καρκίνου του µαστού. 4

ιαφάνεια 1. Ανησυχίες για καρκίνο στις γυναίκες ερωτώµενες 18-69 ετών (Ερ.: «Πόσο σας ενόχλησαν σκέψεις σας για τις πιθανότητες να πάθετε κάποια από τις παρακάτω ασθένειες;») 1 1 1 1 1 1 1 1 43 49 52 55 51 62 57 60 64 Γ Καθόλου 16 16 14 16 19 12 15 13 15 12 12 14 11 12 17 9 13 11 9 15 14 13 12 12 9 9 8 11 7 7 5 6 3 5 5 4 Λίγο Μέτρια Αρκετά Υπερβολικά Καρκίνος του Καρκίνος της Οστεοπόρωση Υπέρταση ιαταραχές µαστού µήτρας/ωοθηκών άγχους Καρκίνο του πνεύµονα Εγκεφαλικό επεισόδιο Κατάθλιψη ιαβήτης ιαφάνεια 2. Άποψη για το ηλικιακό προφίλ της πάσχουσας από καρκίνο του µαστού, στις γυναίκες ερωτώµενες 18-64 ετών (Ερ.: «Γνωρίζετε ή έχετε ακουστά σε ποια ηλικία είναι µεγαλύτερος ο κίνδυνος για µία γυναίκα να αναπτύξει καρκίνο του µαστού;») Κάτω των 45 ετών 23,8% 45-59 ετών 55,1% Μεγαλύτερη των 60 ετών 3,1% εν γνωρίζω 17,5% 0,5% Α 5

ιαφάνεια 3. Γνώσεις για τη συµπτωµατολογία του καρκίνου του µαστού, στις γυναίκες ερωτώµενες 18-64 ετών (Ερ.: «Γνωρίζετε ή έχετε ακουστά ποια συµπτώµατα συνδέονται µε τον καρκίνο του µαστού;») Ογκίδιο στο στήθος 77,7% Πόνος στο στήθος 33,0% Έκκριση υγρού από θηλή Αλλαγές στη θηλή ή στο δέρµα του στήθους Κόπωση 11,7% 7,6% 16,5% Απώλεια βάρους από ανορεξία Αλλο Γ/ Α 4,5% 2,3% 13,2% 6

ιαφάνεια 4. Γνώση τρόπων διάγνωσης του καρκίνου του µαστού στις γυναίκες ερωτώµενες 18-64 ετών (Ερ.: «Ποιους τρόπους διάγνωσης γνωρίζετε σχετικά µε τη διάγνωση του καρκίνου του µαστού;»). Μαστογραφία 83,2% Αυτοεξέταση/ψηλάφηση στήθους 65,6% Εξέταση/ψηλάφηση στήθους από γιατρό 53,9% Υπερηχογράφηµα µαστών 13,2% Μαγνητική τοµογραφία 6,5% είγµα ιστών από το στήθος Αλλο 3,1% 0,4% 3,8% Γ/ Α 7

ιαφάνεια 5: Ποσοστό γυναικών 50 ετών και άνω που έχουν κάνει µαστογραφία µέσα στα τρία τελευταία έτη όχι 46,2 ναι 53,8 0 20 40 60 80 100 ιαφάνεια 6: Ηλικιακό προφίλ του 53,8% των γυναικών 50 ετών και άνω που έχουν κάνει µαστογραφία µέσα στα τρία τελευταία έτη (ποσοστά%) 60-69 ετών 42,7 55-59 ετών 54,9 50-54 ετών 72 0 10 20 30 40 50 60 70 80 8

ιαφάνεια 7: Σηµείο υλοποίησης µαστογραφίας Ερ.: «Που κάνατε την τελευταία σας µαστογραφία;» Σε ιδιώτη γιατρό συµβεβληµένο µε το ταµείο τους Σε εξωτερικά ιατρεία ηµόσιων νοσοκοµείων/κλινικών Σε ιδιωτικά διαγνωστικά κέντρα µαστού 14,7% 26,6% 36,7% Σε ιατρεία ασφαλιστικού ταµείου 5,8% 5,0% Σε εξωτερικά ιατρεία Ιδιωτικών νοσοκοµείων/κλινικών Σε ιδιώτη γιατρό χρησιµοποιώντας την ιδιωτική τους ασφάλιση Σε κέντρα υγείας 3,2% 1,8% 1,8% 1,4% Με χρήση ιδιωτικής ασφάλισης σε ιδιωτικά διαγνωστικά 1,1% 0,4% Κινητή µονάδα πρόληψης 1,4% 9

ιαφάνεια 8: Σηµείο υλοποίησης ψηλάφησης. Ερ.: «Που κάνατε την τελευταία ψηλάφηση µαστού από ιατρό;» Σε ιδιώτη γιατρό συµβεβληµένο µε το ταµείο τους Σε εξωτερικά ιατρεία ηµόσιων νοσοκοµείων/κλινικών 21,9% 44,4% Σε ιδιωτικά διαγνωστικά κέντρα µαστού Σε ιατρεία ασφαλιστικού ταµείου Σε εξωτερικά ιατρεία Ιδιωτικών νοσοκοµείων/κλινικών Σε ιδιώτη γιατρό χρησιµοποιώντας την ιδιωτική τους ασφάλιση Σε περιφερειακά ιατρεία Σε κέντρα υγείας 10,4% 7,4% 5,9% 4,1% 1,5% 1,1% 0,7% 0,7% 1,9% 10

ιαφάνεια 9. Λόγοι µη υλοποίησης µαστογραφίας την τελευταία 2ετία, µεταξύ των γυναικών 40 ετών και άνω που δεν έχουν κάνει µαστογραφία τα τελευταία 2 έτη (Ερ.: «Για ποιους λόγους δεν κάνατε µαστογραφία τα τελευταία 2 έτη;»). ε θεωρούσε ότι είναι απαραίτητο Προσωπικές ή οικογενειακές υποχρεώσεις Αµέλεια Ο γιατρός δε θεωρούσε ότι είναι απαραίτητο Φόβος (για πόνο, ντροπή, άσχηµα αποτελέσµατα) Προβλήµατα µετακινήσεων εν γνωρίζατε που να απευθυνθείτε Υψηλό κόστος εν υπάρχουν διαθέσιµες υπηρεσίες στην περιοχή εν υπήρχαν διαθέσιµες υπηρεσίες την στιγµή που ήθελε Αδυναµία να βγει από το σπίτι λόγω προβλήµατος υγείας Ο χρόνος αναµονής ήταν υπερβολικά µεγάλος 11,2% 11,2% 10,8% 6,1% 5,4% 5,0% 4,7% 4,3% 1,8% 1,8% 1,4% 0,7% 0,4% 5,0% 8,3% 60,8% ιαφάνεια 10. Λόγοι υλοποίησης µαστογραφίας, µεταξύ των γυναικών 40 ετών και άνω που έχουν κάνει µαστογραφία (Ερ.: «Για ποιους λόγους κάνατε µαστογραφία;»). Τακτικός έλεγχος (τσεκ απ) Ηλικία 21,6% 77,3% Είχε βρεθεί ογκίδιο στο µαστό σε προηγούµενη εξέταση Οικογενειακό ιστορικό καρκίνου του µαστού Παρακολούθηση θεραπείας για καρκίνο του µαστού Πρόβληµα µαστού 6,1% 4,0% 3,2% 1,8% 0,7% 4,7% 3,2% 11

ιαφάνεια 11. Χρηµατοδότηση µαστογραφίας Ερ.: «Χρειάστηκε να πληρώσετε κάποιο ποσό από την τσέπη σας για τη µαστογραφία σας (που δε θα σας επιστραφεί από το ταµείο ή την ιδιωτική σας ασφάλιση);» Ναι 26,6% Όχι 70,9% Α 2,5% 12

ιαφάνεια 12. Σηµεία πιθανής απεύθυνσης για καρκίνο µαστού [όλες οι ερωτώµενες ετών 40+] Ερ.: «Εάν είχατε την υποψία ότι εκδηλώνετε καρκίνο µαστού ή θέλατε να κάνετε προληπτική εξέταση για τον καρκίνο του µαστού που θα απευθυνόσασταν;» Σε εξωτερικά ιατρεία ηµόσιων νοσοκοµείων/κλινικών Σε ιδιώτη γιατρό συµβεβληµένο µε ταµείο Σε ιδιώτη γιατρό Σε κέντρο µαστού Σε ιατρεία ασφαλιστικού ταµείου Σε κέντρα υγείας Σε εξωτερικά ιατρεία Ιδιωτικών νοσοκοµείων/κλινικών Σε ιδιώτη γιατρό χρησιµοποιώντας ιδιωτική ασφάλιση Σε περιφερειακά ιατρεία Με χρήση ιδιωτικής ασφάλισης σε ιδιωτικά διαγνωστικά κέντρα Με ιδιωτική ασφάλιση σε εξωτερικά ιατρεία ιδιωτικών νοσοκοµείων Με χρήση ιδιωτικής ασφάλισης σε κέντρο µαστού 14,8% 6,5% 5,2% 4,4% 2,9% 2,3% 1,0% 0,6% 0,4% 5,8% 31,9% 30,3% 36,3% 13