ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΟΜΒΡΙΩΝ ΥΔΑΤΩΝ ΣΤΟΥΣ ΥΠΑΙΘΡΙΟΥΣ ΧΩΡΟΥΣ Η στρατηγική διαχείριση των όμβριων υδάτων αποτελεί μια βιώσιμη και καινοτόμο εφαρμογή με έμφαση στη συντήρηση και χρήση των φυσικών χαρακτηριστικών του τοπίου για την προστασία της ποιότητας του νερού, που συνεχώς κερδίζει έδαφος στις Η.Π.Α. και στην Ευρώπη. Παρουσίαση: ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΣΠΥΡΟΠΟΥΛΟΥ, μηχ. περιβάλλοντος, MSc building energy & environmental performance modeling Η έκρηξη του κόστους ανάπτυξης νέων υποδομών και σχεδίων ανάπλασης, οι πιο αυστηροί περιβαλλοντικοί κανονισμοί, οι ανησυχίες για την ε- πίδραση του φαινομένου της αστικής θερμικής νησίδας και η εξάντληση των φυσικών πόρων ο- δήγησαν στην αναζήτηση νέων τρόπων διαχείρισης του βρόχινου νερού. Ταυτόχρονα, η συχνότητα των ξηρασιών και η ανησυχία για ζητήματα ποιότητας του νερού προκάλεσαν το ενδιαφέρον για την επεξεργασία και επαναχρησιμοποίηση των όμβριων υδάτων ως μια βιώσιμη λύση και οδήγησε στην αλλαγή της νοοτροπίας σε ό,τι αφορά στον έλεγχό των όμβριων υδάτων και τη συντήρησή τους. Έτσι προέκυψε η λεγόμενη διαχείριση όμβριων υδάτων, όρος γνωστός ως low impact development (LID) για τις Η.Π.Α. ή sustainable urban drainage systems (SUDS) για το Ηνωμένο Βασίλειο, που είναι ο εναλλακτικός στρατηγικός σχεδιασμός του τοπίου και χρησιμοποιεί φυσικές και μηχανικές τεχνικές διήθησης και αποθήκευσης για να ελέγξει το βρόχινο νερό, όπου αυτό συλλέγεται. Στόχος αυτής της διαχείρισης είναι η μίμηση της ήδη υπάρχουσας υδρολογικής ανάπτυξης του τοπίου με τη χρήση τεχνικών διήθησης, αποθήκευσης, εξάτμισης και κατακράτησης των απορροών κοντά στην πηγής τους. Η στρατηγική διαχείρισης των υδάτων ελέγχει το νερό στην πηγή, τόσο σε ό,τι αφορά στις www.ktirio.gr 65
ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΣΕΛΙΔΕΣ 1, 2 Κήποι βροχής σε κέντρο υγείας και ευεξίας στο κοινοτικό κολέγιο Lane στο Eugene του Όρεγκον. Το βρόχινο νερό οδηγείται από τη στέγη μέσω αποχετευτικών αγωγών και αλυσίδων βροχής σε μια σειρά από λεκάνες απορροής, οι οποίες τροφοδοτούν τους μεγάλους κήπους βροχής γύρω από το κτίριο. Ο σχεδιασμός έχει την πλήρη επίγνωση του φυσικού κόσμου και ως στόχο την εξοικονόμηση πόρων από το φιλτράρισμα και την αποθήκευση όλων των όμβριων υδάτων στο χώρο. Βάλτοι με βλάστηση. Λειτουργούν ως εναλλακτικές λύσεις για τα κράσπεδα πεζοδρομίων και τα συστήματα υδρορροών και συντελούν στην παγίδευση των ρύπων και της λάσπης από το νερό της επιφανειακής απορροής. 4 Ενδεικτικό διάγραμμα διαχείρισης όμβριων υδάτων σε αστική περιοχή. 66 ΤΕΥΧΟΣ 4/201 2 βροχοπτώσεις, όσο και στην απορροή όμβριων υδάτων. Πρόκειται για ένα αποκεντρωμένο σύστημα, που κατανέμει τα όμβρια ύδατα κατά μήκος του τοπίου ενός έργου, ώστε να ανεφοδιάσει τα υπόγεια ύδατα αντί να οδηγήσει τα όμβρια σε κάποιο σύστημα αγωγών και δικτύων αποχέτευσης. Διαφέρει μάλιστα από τα συμβατικά συστήματα μεταφοράς, δεδομένου ότι υποστηρίζει τη μέγιστη και ορθότερη εκμετάλλευση της ενδογενούς μορφής της γης και των κτιριακών δομών τόσο για τη διανομή, όσο και για τη συλλογή βρόχινου νερού. Η μοναδικότητά της βρίσκεται στην επιτόπια αλληλεπίδραση και συμπεριφορά του νερού. Στηρίζεται στην ενσωμάτωση των υποδομών, της αρχιτεκτονικής και του τοπίου, προκειμένου να δημιουργηθεί μια ισορροπημένη, υδρολογικά λειτουργική και βιώσιμη τοποθεσία. Μπορεί μάλιστα να εφαρμοστεί σε μια νέα κατασκευή, σε μια ανάπλαση ή ακόμη και ως επιπρόσθετη κατασκευή σε κάποια υπάρχουσα υποδομή. Έχει ήδη προσαρμοστεί σε ένα ευρύ φάσμα εφαρμογών, που εκτείνονται από τις αστικές περιοχές υψηλής πυκνότητας έως και τις περιοχές με χαμηλή πυκνότητα ανάπτυξης κατασκευών. Τεχνικές διαχείρισης όμβριων υδάτων Οι τεχνικές διαχείρισης των όμβριων υδάτων διαχωρίζονται σε δύο ευρείες κατηγορίες, αυτή των πρακτικών και αυτή του σχεδιασμού του τοπίου. Οι πιο κοινές τεχνικές συνοψίζονται παρακάτω: Πρακτικές Βασική στρατηγική για το χειρισμό των απορροών είναι η μείωση του όγκου τους και η αποκέντρωση των ροών. Αυτό συνήθως επιτυγχάνεται καλύτερα με τη δημιουργία μιας σειράς μικρότερων περιοχών κράτησης / κατακράτησης, που επιτρέπουν την τοπική διήθηση (και όχι τη μεταφορά της απορροής σε μια απομακρυσμένη περιοχή συλλογής) σε συνδυασμό με εγκαταστάσεις για την αντιμετώπιση μεγαλύτερων κλιματικών φαινομένων, όπως τις καταιγίδες. Για τις πρακτικές που αναφέρονται παρακάτω, ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δοθεί στη σύνθεση των υφιστάμενων εδαφών, καθώς και των νέων ή τροποποιημένων εδαφών, που χρησιμοποιούνται και στην υποκείμενη τοπογραφία. Για παράδειγμα, ένα καρστικό τοπίο μπορεί να αντιδράσει με διαφορετικό τρόπο κατά την εφαρμογή διαχείρισης όμβριων υδάτων από ένα τοπίο που δεν έχει υπόγεια κανάλια. Κοινές μέθοδοι περιλαμβάνουν: Εγκαταστάσεις βιο-διαχείρισης: Συνήθως αποτελούνται από ανασχετήρες με γρασίδι, κλίνες άμμου, μια περιοχή σαν λίμνη για την α- 1
ΛΕΚΑΝΗ ΑΠΟΡΡΟΗΣ ΣΤΟ ΧΩΡΟ ΣΤΑΘΜΕΥΣΗΣ ΤΟΥ ΖΩΟΛΟΓΙΚΟΥ ΚΗΠΟΥ ΣΤΟ ΛΟΣ ΑΝΤΖΕΛΕΣ Ο νέος χώρος στάθμευσης στο ζωολογικό κήπο του Λος Άντζελες εφαρμόζει πολλαπλούς τύπους βέλτιστων πρακτικών διαχείρισης όμβριων υδάτων και είναι κατασκευασμένος με τέτοιο τρόπο, ώστε να βοηθάει στη μείωση της απορροής μολυσμένου νερού κατά τη διάρκεια καταιγίδων. Ο χώρος στάθμευσης διαθέτει μεγάλους ενδιάμεσους διάδρομους από βάλτους με βλάστηση μεταξύ των τμημάτων στάθμευσης με σκοπό να συγκεντρώνουν και να αποθηκεύουν κάθε επιφανειακή απορροή νερού μέσα στο χώρο στάθμευσης του ζωολογικού κήπου. Αυτό το φυσικό σύστημα διήθησης περιβάλλει και την περίμετρο του χώρου στάθμευσης, καθώς και πολλούς χαμηλού επιπέδου θάμνους, χόρτα και δέντρα που εξακολουθούν να είναι πολύ μικρά σε στάδιο ανάπτυξης. Τα ανθεκτικά στην ξηρασία φυτά φαίνεται να παρέχουν επαρκή προστασία από τις πλημμύρες κατά τις βροχοπτώσεις, χωρίς να δημιουργούν υπερβολικά κορεσμένες περιοχές. Η απορροή των όμβριων υδάτων διαρρέει στην πορώδη επιφάνεια στάθμευσης και παράγει πραγματικά καθαρότερο νερό για τα τοπικά ρεύματα και τις πλωτές οδούς. 4 Οι ζώνες ανάσχεσης προστατεύουν τις γειτονικές ιδιοκτησίες και καθυστερούν την απορροή από και προς την ιδιοκτησία. Οι χώροι στάθμευσης εμφανίζουν μικρή κλίση προς τις νησίδες διήθησης, οι οποίες αποθηκεύουν και κατευθύνουν το νερό σε υπόγειες αποχετεύσεις και όρμους. Οι δρόμοι σχεδιάζονται χωρίς κράσπεδα και το βρόχινο νερό συλλέγεται σε βάλτους με βλάστηση, οι οποίοι βρίσκονται κατά μήκος του δρόμου. Η απορροή των όμβριων υδάτων του κτιρίου διοχετεύεται σε βάλτους με βλάστηση και κήπους βροχής προτού οδηγηθεί σε ρυάκια και υγρότοπους. Το ρέμα λειτουργεί ως ζώνη απομόνωσης που προστατεύει τα αβαθή νερά από τη διάβρωση, παρέχει ασφάλεια στα ζώα και στα φυτά και καθαρίζει το νερό. Η διαμόρφωση πεζοδρομήσεων επιτρέπει στους πεζούς να περάσουν τους βάλτους. Εδαφικά υποστρώματα κατάλληλα διαμορφωμένα καθαρίζουν το βρόχινο νερό και επιτρέπουν τη διήθησή του στον υδροφόρο ορίζοντα. Οι κήποι βροχής και οι λίμνες ανάσχεσης συλλέγουν, καθυστερούν και καθαρίζουν το νερό πριν από τη διήθησή του στο έδαφος ή την επιστροφή του στο ρέμα. Οι βάλτοι με βλάστηση συλλέγουν την απορροή από το δρόμο και τη στέγη του κτιρίου. Καθώς τα όμβρια ύδατα μεταφέρονται κατά μήκος του δρόμου, καθαρίζονται μέσω των εδαφικών υποστρωμάτων και μιας ποικιλίας φυτικού υλικού. Ρέμα. ποθήκευση εκτεταμένων απορροών, οργανικά στρώματα, φύτευση εδάφους και βλάστηση. Παρέχουν έναν αποθηκευτικό χώρο, μακριά από κτίρια και δρόμους, στον οποίο το βρόχινο νερό συλλέγεται και διηθείται στο έδαφος. Οι εγκαταστάσεις βιο-διαχείρισης χαρακτηρίζονται και ως κήποι βροχής, δεδομένου ότι είναι συνήθως διαμορφωμένες με αυτόχθονα φυτά και πρασινάδες, επιλεγμένα σύμφωνα με τις απαιτήσεις τους για υγρασία και την ανοχή τους σε ρύπους. Βάλτοι με βλάστηση: Λειτουργούν ως εναλλακτικές λύσεις για τα κράσπεδα πεζοδρομίων και τα συστήματα υδρορροών και βρίσκονται συνήθως κατά μήκος κατοικημένων δρόμων ή αυτοκινητοδρόμων. Αποτελούνται από ένα βαλτώδες σύστημα φυσικής αποστράγγισης με ήπια κλίση, γεμάτο με βλάστηση και λίπασμα. Η διαδρομή της ροής του νερού, σε συνδυασμό με το ευρύ και ρηχό χαντάκι, έχει σχεδιαστεί έ- τσι, ώστε να μεγιστοποιήσει το χρόνο παραμονής του νερού στο βάλτο και να βοηθήσει την Η στρατηγική διαχείρισης των όμβριων υδάτων στηρίζεται στην ενσωμάτωση των υποδομών και της αρχιτεκτονικής και του τοπίου, προκειμένου να δημιουργηθεί μια ισορροπημένη, υδρολογικά λειτουργική και βιώσιμη τοποθεσία. www.ktirio.gr 67
ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΣΕΛΙΔΕΣ 1, 2 Η διαπερατή επιφάνεια οδοστρώματος επιτρέπει στο νερό να ρέει στο εσωτερικό τους, αναπληρώνοντας έτσι το νερό στο υπέδαφος. Τα συστήματα συλλογής με δεξαμενές κατασκευάζονται για τη συλλογή και αποθήκευση του νερού της βροχής. Οι σύγχρονες δεξαμενές ποικίλλουν σε χωρητικότητα που κυμαίνεται από λίγα λίτρα έως και χιλιάδες κυβικά μέτρα. ΚΗΠΟΣ ΒΡΟΧΗΣ ΣΤΟ NORTH CAROLINA STATE UNIVERSITY Η πρόθεση του σχεδιασμού ήταν να χρησιμοποιήσει πρακτικές διαχείρισης όμβριων υδάτων για να συγκεντρώσει και να καθαρίσει όμβρια σε μια περιοχή που βιώνει υπερβολική υγρασία και διάβρωση, ε- νώ ταυτόχρονα να προσφέρει έναν ασφαλή χώρο, υψηλής αισθητικής για τους κατοίκους και τους επισκέπτες. Ο σχεδιασμός περιλαμβάνει κήπο βροχής, δεξαμενή νερού και απομακρυσμένη διοχέτευση. Για την προώθηση του στόχου της διαχείρισης των όμβριων υδάτων αποφασίστηκε η μείωση της διοχέτευσης στο παρακείμενο κτίριο, ώστε τα νερά να συγκεντρώνονται και να διηθούνται στην οροφή του. Το νερό της βροχής συλλέγεται από την οροφή και συγκεντρώνεται σε μια δεξαμενή χωρητικότητας 2.000 l περίπου. Το νερό χρησιμοποιείται για άρδευση και κάθε υπερχείλιση μεταφέρεται μέσω ενός καναλιού σε έναν κήπο βροχής, από τον οποίο διηθείται στο έδαφος. 68 ΤΕΥΧΟΣ 4/201 παγίδευση των ρύπων και της λάσπης. Χρησιμοποιούν αγρωστώδη ή άλλη βλάστηση, ώστε να μειώσουν την ταχύτητα απορροής και να ε- πιτρέψουν τη διήθηση, ενώ ταυτόχρονα οι υ- ψηλού όγκου ροές διοχετεύονται μακριά με α- σφάλεια σε μια εγκατάσταση διαχείρισης. Ε- φαρμογές όπως φυτεύσεις και ελεγχόμενα φράγματα μπορούν να ενσωματωθούν για την περαιτέρω μείωση της ταχύτητας του νερού και την ενθάρρυνση της διήθησης. Ταινίες διήθησης: Μπορούν να ενσωματωθούν στο τοπίο, σε χώρους στάθμευσης ή και σε άλλα σημεία για να συλλέξουν τη ροή από μεγάλες αδιαπέραστες επιφάνειες. Μπορούν να κατευθύνουν το νερό σε περιοχές κατακράτησης μεγάλων ποσοτήτων νερού με βλάστηση ή σε ειδικά φίλτρα άμμου που αιχμαλωτίζουν τους ρύπους και σταδιακά απορρίπτουν το νερό. Αποσυνδεδεμένες αδιαπέραστες περιοχές: Η αποσύνδεση αδιαπέραστων περιοχών αποτελεί θεμελιώδη πρακτική. Οι στέγες, τα πεζοδρόμια και οι λιθόστρωτες επιφάνειες αποσυνδέονται από κάθε άλλη επιφάνεια για να καταστεί δυνατή η πιο ομοιόμορφη κατανομή της απορροής σε διαπερατές περιοχές. Το βρόχινο νερό, που συλλέγεται άμεσα από κτιριακές υποδομές, δρόμους ή τμήματα δρόμων, ρέει σε ξεχωριστές τοπικές εγκαταστάσεις διαχείρισης (περιοχές βλάστησης) αντί να διοχετευτεί σε υδρορρόες και να ενσωματωθεί στις λοιπές απορροές. Το βρόχινο νερό δεν διοχετεύεται απευθείας στην είσοδο του δικτύου αποχέτευσης με αποτέλεσμα να μειώνεται ο όγκος απορροής σ' αυτό, ενώ ταυτόχρονα προωθείται η διήθηση του βρόχινου νερού. Συστήματα συλλογής με δεξαμενές: Μπορούν να σχεδιαστούν περισσότερο για να αποθηκεύουν το νερό της βροχής για άρδευση κατά την ξηρή περίοδο, παρά για τη διοχέτευση σε ρέματα. Η συλλογή όμβριων υδάτων με τα συστήματα συλλογής σε δεξαμενές γίνεται με βαρέλια ή στέρνες που συλλέγουν το βρόχινο νερό και το προστατεύουν από την εξάτμιση. Το βρόχινο νερό που συλλέγεται είναι σχεδόν πάντα πιο καθαρό και πιο πλούσιο από ό,τι το υπόγειο νερό, καθιστώντας το πιο πολύτιμο και χρήσιμο για περισσότερους σκοπούς. Σχεδιασμός του τοπίου Η μείωση των απροσπέλαστων επιφανειών μπορεί να είναι μια απλή στρατηγική για την αντιμετώπιση της ποιότητας του νερού, την αποφυγή προβλημάτων απορροής όμβριων υδάτων και την εξάντληση του νερού, καθώς μειώνονται οι επιφάνειες που εμποδίζουν τη φυσική διήθηση. Οι μέθοδοι περιλαμβάνουν: Μειωμένες αδιαπέραστες επιφάνειες δρόμων και πεζοδρομίων: Διατηρείται μεγαλύτερη διαπερατή έκταση γης για τη διείσδυση του νερού στο υπέδαφος. Διαπερατές επιφάνειες οδοστρωμάτων: Μπορούν να κατασκευαστούν από μια ποικιλία υλικών, συμπεριλαμβανομένων της παραδο-
1 2 σιακής ασφάλτου και του τσιμέντου, από χαλίκι ή και επιστρώσεις. Διαπερατοί οδικοί άξονες ή χώροι στάθμευσης επιτρέπουν στο νερό να ρέει στο εσωτερικό τους, αναπληρώνοντας έ- τσι το νερό στο υπέδαφος. Σε πολλές περιπτώσεις, μάλιστα, τα διαπερατά εδάφη μπορούν να μειώσουν ή και να εξαλείψουν την α- νάγκη για συμβατικές κατασκευές όμβριων υδάτων. Συστήματα βλάστησης στις οροφές: Δημιουργούν μια ελαφριά, διαπερατή επιφάνεια βλάστησης σε μια αδιαπέραστη οροφή. Μπορούν να χρησιμοποιηθούν διάφορα είδη φυτών, δημιουργώντας ένα αισθητικά ευχάριστο τοπίο στη στέγη. Πλεονεκτήματα διαχείρισης όμβριων υδάτων Τα πλεονεκτήματα της διαχείρισης όμβριων υ- δάτων είναι τα εξής: Η μείωση του κόστους των υποδομών για λίμνες, κράσπεδα και υδρορρόες. Η μείωση του κόστους του κύκλου ζωής των κατασκευών. Η αύξηση της εμπορευσιμότητας και της α- ξίας των ακινήτων μέσω της αυξημένης αισθητικής του τοπίου. Η προστασία των ενδιαιτημάτων. Η βελτιωμένη διαχείριση της ποσότητας και της ποιότητας του νερού. Η μείωση των κινδύνων πλημμύρας. Η μείωση των στεγανών επιφανειών και των α- πορροών. Η αναπλήρωση των υπόγειων υδάτων μέσω της διείσδυσης του νερού στο έδαφος. Με την τεχνική του σχεδιασμού του τοπίου, τα κτίρια, οι δρόμοι και τα πεζοδρόμια, καθώς και οι ανοιχτοί χώροι χρησιμοποιούνται για πολλαπλές εφαρμογές και σχεδιάζονται έτσι, ώστε να μεγιστοποιήσουν τις λειτουργίες του τοπίου. Η χρήση των κατανεμημένων τεχνικών της διαχείρισης όμβριων υδάτων μειώνει ή και εξαλείφει την ανάγκη για μεγάλης κλίμακας συστήματα και κατά συνέπεια μειώνει το κόστος υποδομών για δίκτυα αγωγών, υδρορρόες και λίμνες. Χώροι, που παραδοσιακά θα χρησιμοποιούνταν ως λίμνες κατακράτησης, μπορούν πλέον να χρησιμοποιηθούν για εναλλακτικές αρχιτεκτονικές, ψυχαγωγικές, αναπλαστικές κατασκευές και εφαρμογές α- ναδάσωσης και διατήρησης του τοπίου. Η μείωση των απροσπέλαστων επιφανειών μπορεί να είναι μια απλή στρατηγική για την αντιμετώπιση της ποιότητας του νερού, την αποφυγή προβλημάτων απορροής όμβριων υδάτων και την εξάντληση του νερού, καθώς μειώνονται οι επιφάνειες που εμποδίζουν τη φυσική διήθηση. www.ktirio.gr 69
ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΣΕΛΙΔΕΣ Τα συστήματα βλάστησης στις οροφές δημιουργούν μια ελαφριά, διαπερατή επιφάνεια βλάστησης σε μια αδιαπέραστη οροφή και ταυτόχρονα ένα αισθητικά ευχάριστο τοπίο στη στέγη. Ο βελτιωμένος σχεδιασμός του τοπίου έχει ά- μεση σχέση με την ενίσχυση της αισθητικής και της ζωντάνιας μιας κοινότητας. Όχι μόνο διευκολύνει τη σταθεροποίηση της υδρολογικής κατάστασης του τοπίου, αλλά βελτιώνει και την εκτίμηση της αγοράς. Αδιαμφισβήτητα οι ποικίλες εφαρμογές διαχείρισης όμβριων υδάτων οδηγούν σε μια βιώσιμη και περιβαλλοντικά φιλική λύση για τον έ- λεγχο των όμβριων υδάτων και την αξιοποίησή τους ενώ ταυτόχρονα δημιουργούν ένα ιδιαίτερα ελκυστικό αστικό τοπίο. g ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Lisa M. Powel l, Erica S. Rohr, Michael E. Canes, Jacqueline L. Cornet, Emil J. Dzuray, Lindsey M. McDougle, Low impact development strategies and tools for local governments. 70 ΤΕΥΧΟΣ 4/201 Building a business case, LMI Government Consulting, 2005. Michelle DeLaria, Low impact development as a stormwater management technique, The Rocky Mountain Land Use Institute, 2008. Mark J. Hood, John C. Clausen, and Glenn S. Warner, Comparison of stormwater lag times for low impact and traditional residential development, Journal of the American water resources association, 2007. http://www.crd.bc.ca/watersheds/lid/ http://www.toolbase.org/technology Inventory/Sitework/low-impact-development http://www.nrdc.org/water/pollution/storm/chap12.asp http://water.epa.gov/polwaste/green/test_lid_index.cfm http://www.lowimpactdevelopment.org/index.html http://ncsudesignbuild.wordpress.com/awardshonors/year/ http://lacreekfreak.wordpress.com/category/where/losangeles-river-watershed/page/4/ ΣΧΕΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΠΟΥ ΕΧΟΥΝ ΔΗΜΟΣΙΕΥΤΕΙ ΣΤΑ ΤΕΥΧΗ ''ΚΤΙΡΙΟ'' Διαχείριση βρόχινου νερού. Τεύχος 8/2011, σελ. 91. Αφιέρωμα: Αστικοί υπαίθριοι χώροι: Βιοκλιματικός σχεδιασμός αστικών υπαίθριων χώρων. Τεύχος 10/2010, σελ. 119. Xeriscaping. Η συμβολή της αρχιτεκτονικής του τοπίου στην αειφορία. Τεύχος 9/2010, σελ. 85. Βιώσιμος σχεδιασμός υπαίθριων χώρων. Τεύχος 8/2010, σελ. 109. ΣΧΕΤΙΚΑ ΥΛΙΚΑ ΜΠΟΡΕΙΤΕ ΝΑ ΒΡΕΙΤΕ ΣΤΗΝ ΕΙΔΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ Υ - ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ 201 Χρήσιμα υλικά δόμησης ή επισκεφθείτε το www.ktirio.gr