Τι θα έπρεπε κάθε βιολόγος να ξέρει για τον ανθρώπινο πληθυσμό. Λίγοι επιστήμονες. ανθρώπινο πληθυσμό ως τη ρίζα της υποβάθμισης του περιβάλλοντος

Μέγεθος: px

Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "Τι θα έπρεπε κάθε βιολόγος να ξέρει για τον ανθρώπινο πληθυσμό. Λίγοι επιστήμονες. ανθρώπινο πληθυσμό ως τη ρίζα της υποβάθμισης του περιβάλλοντος"

Ἅβραμ Κουβέλης
8 χρόνια πριν
Προβολές:

1 Το Σύνδροµο Αστικών Ρεµάτων (The Urban Stream Syndrome) Ιωάννης Καραούζας Ινστιτούτο Θαλάσσιων Βιολογικών Πόρων και Εσωτερικών Υδάτων, ΕΛ.ΚΕ.Θ.Ε., 46.7 χλµ Αθηνών-Σουνίου, Ανάβυσσος, Αττική. «ιαχείριση και αξιοποίηση ρεµάτων στο αστικό περιβάλλον. Προκλήσεις και προοπτικές» 19 Νοεµβρίου 2012

7 χλµ Αθηνών-Σουνίου, 19013 Ανάβυσσος, Αττική. ikarz@hcmr.

2 Τι θα έπρεπε κάθε βιολόγος να ξέρει για τον ανθρώπινο πληθυσμό Λίγοι επιστήμονες αναφέρονται στον ανθρώπινο πληθυσμό ως τη ρίζα της υποβάθμισης του περιβάλλοντος

3 Ο παγκόσμιος πληθυσμός αναμένεται να αυξηθεί από 6,1 δισεκατομμύρια σε 8,1 δισεκατομμύρια μέσα στα επόμενα 25 χρόνια. Αναμένεται ότι μέχρι το έτος 2030 περισσότερο από το 60% του παγκόσμιου πληθυσμού θα ζει σε αστικές περιοχές. Το μεγαλύτερο μέρος της ανάπτυξης αυτής της συμβαίνει στις αναπτυσσόμενες χώρες (ΟΗΕ, Τμήμα Πληθυσμού 1997).

Αναμένεται ότι μέχρι το έτος 2030 περισσότερο από το 60% του παγκόσμιου πληθυσμού

4 Αστικός πληθυσμός: 61% του συνολικού πληθυσμού (2010) Ποσοστό της αστικοποίησης: 0,6% ετήσιος ρυθμός μεταβολής ( )

5 Η αστικοποίηση είναι μια ταχέως αναπτυσσόμενη μορφή της αλλαγής της χρήσης γης. Αυτή η εκτεταμένη και συνεχώς αυξανόμενη αστικοποίηση αποτελεί απειλή για τα ποτάμια οικοσυστήματα. Πάνω από χλμ. των ρεμάτων και των ποταμών στις Ηνωμένες Πολιτείες έχουν επηρεαστεί και υποβαθμιστεί από την αστικοποίηση (USEPA 2000). Thornton Creek (Seattle, WA) La Ballona Creek (Los Ángeles, CA)

οικοσυστήματα. Πάνω από 130.000 000 χλμ.

6 Κηφισός Π., Αττική Ρ. Πικροδάφνης, Αττική Ρ. Χελιδονούς, Αττική Α Ζώνη Προστασίας Κηφισού Ίναχος Π., Άργος

7 Σχέση ανθρώπινου πληθυσμού και αστικώνρεμάτων Ένας κρίσιμος παράγοντας για την αποκατάσταση και τη διατήρηση των αστικών ρεμάτων και των λεκανών απορροής τους είναι ο ανθρώπινος πληθυσμός, γεγονός που υποδηλώνει ότι η αποτελεσματική διαχείριση των οικοσυστημάτων αυτών θα απαιτήσει μια ευρύτερη προοπτική από ότι η παραδοσιακή οικολογία ποταμών (stream ecology), η οποία θα πρέπει να περιλαμβάνει κοινωνικές, οικονομικές, και πολιτικές διαστάσεις.

αποτελεσματική διαχείριση των οικοσυστημάτων αυτών θα απαιτήσει μια ευρύτερη προοπτική από ότι η παραδοσιακή

8 Η σημασία των αστικών ρεμάτων Τα αστικά ρέματα λόγω της θέσης τους στον αστικό χώρο είναι πολύ ευαίσθητα σε πιέσεις που συνδέονται με την αλλαγή χρήσης γης και την αστικοποίηση. Η υποβάθμιση του φυσικού περιβάλλοντος των ρεμάτων Η υποβάθμιση του φυσικού περιβάλλοντος των ρεμάτων συντελεί στην δημιουργία μιας αρνητικής εικόνας προς την τοπική κοινωνία καθώς συμβάλει στην αποθάρρυνσή της για την καθημερινή χρήση (αναψυχή κτλ.) των ρεμάτων αυτών.

Η υποβάθμιση του φυσικού περιβάλλοντος των ρεμάτων Η υποβάθμιση του φυσικού περιβάλλοντος των ρεμάτων συντελεί

9 Η σημασία των αστικών ρεμάτων Τα αστικά ρέματα εκτός από τον φυσικό και γεωγραφικό χαρακτήρα τους συμβάλουν στην αντιπλημμυρική προστασία, αποτελούν φυσικούς διαδρόμους όπου το νερό και η βλάστηση δημιουργούν ειδικές μικρό-κλιματικές συνθήκες αποτελούν ενδιαίτημα για υδρόβιους και χερσαίους οργανισμούς όπως μακρόφυτα, ψάρια, έντομα, θηλαστικά, πτηνά στον εμπλουτισμό του υδροφόρου ορίζοντα στην λειτουργία της πόλης ως χώροι αναψυχής, οικολογικά πάρκα, και χώροι περιβαλλοντικής εκπαίδευσης

συνθήκες αποτελούν ενδιαίτημα για υδρόβιους και χερσαίους οργανισμούς όπως μακρόφυτα, ψάρια, έντομα, θηλαστικά, πτηνά στον

10 Το Σύνδρομο Αστικών Ρεμάτων? Τα κυριότερα συμπτώματα του συνδρόμου αστικών ρεμάτων περιλαμβάνουν αλλαγή της υδρολογίας και υδρογραφίας του ρέματος αυξημένες συγκεντρώσεις θρεπτικών και μολυσματικών ουσιών, τροποποιημένη μορφολογία και σταθερότητα καναλιού, μειωμένη βιοποικιλότητα, με την αύξηση της κυριαρχίας των ανθεκτικών ειδών. Αυτές οι οικολογικές επιπτώσεις συχνά συνοδεύονται από άλλα συμπτώματα που δεν παρατηρούνται πάντα σε όλες τις αστικές περιοχές, όπως μείωση της υπόγειας απορροής (baseflow) αύξηση των αιωρούμενων στερεών Walsh et al., JNABS 24(3)

θρεπτικών και μολυσματικών ουσιών, τροποποιημένη μορφολογία και σταθερότητα καναλιού, μειωμένη βιοποικιλότητα, με την αύξηση της κυριαρχίας

11 ΥΔΡΟΛΟΓΙΑ Οι αλλαγές στην υδρολογία είναι ίσως η πιο προφανής και σημαντική αλλαγή στα αστικά ρέοντα οικοσυστήματα Τα αστικά ρέματα τείνουν να είναι πιο flushy, δηλαδή, να έχουν πιο συχνά, ταχύτερα και μεγαλύτερα πλημμυρικά φαινόμενα. Η ροή αυξομειώνεται διαρκώς και αυξάνεται ιδιαίτερα μετά από βροχές. Ο κύριος παράγοντας αυτών των αλλαγών συμβαίνει από τον συνδυασμό των αδιαπέραστων επιφανειών (impervious substrates) και την πιο αποτελεσματική μεταφορά των απορροών από τα αποχετευτικά δίκτυα όμβριων* συστημάτων. Το Σύνδρομο Αστικών Ρεμάτων *Όμβρια νερά είναι τα νερά της βροχής και του χιονιού, νερά δηλαδή που συγκεντρώνονται στη στέγη, στο μπαλκόνι ή την ταράτσα των κτιρίων και θα πρέπει να φύγουν μέσω υδρορροών (αγωγών συγκέντρωσης του νερού της βροχή κ.λπ.).

Ο κύριος παράγοντας αυτών των αλλαγών συμβαίνει από τον συνδυασμό των αδιαπέραστων επιφανειών (impervious substrates) και την πιο αποτελεσματική μεταφορά των απορροών από τα αποχετευτικά

12 Το Σύνδρομο Αστικών Ρεμάτων ΥΔΡΟΜΟΡΦΟΛΟΓΙΑ Αυξημένη διάβρωση και μεταφορά ιζημάτων Απλοποίηση της δομής του καναλιού και συνεπώς μείωση των ενδιαιτημάτων Το πλάτος και το βάθος του καναλιού αναπροσαρμόζεται στις αλλαγές εναπόθεσης ιζημάτων και στο καθεστώς ροής (flow regime). Paul & Meyer, 2001.

ενδιαιτημάτων Το πλάτος και το βάθος του καναλιού αναπροσαρμόζεται στις

13 Το Σύνδρομο Αστικών Ρεμάτων ΥΔΡΟΧΗΜΕΙΑ Υποβάθμιση της ποιότητας του νερού: Αύξηση συγκέντρωσης των χημικών ρύπων (θρεπτικά, μέταλλα, φυτοφάρμακα, φαρμακευτικές ουσίες κτλ.) Αυξημένες συγκεντρώσεις και φορτία πολλών χημικών ρύπων εμφανίζονται σε όλα τα αστικά ρέματα, ακόμα και σε λεκάνες με χαμηλά επίπεδα αστικοποίησης (Hatt et al. 2004). Σε περιοχές όπου δεν υπάρχει ολοκληρωμένη διαχείριση αστικών και βιομηχανικών λυμάτων η υποβάθμιση της ποιότητας νερού είναι μεγαλύτερη

) Αυξημένες συγκεντρώσεις και φορτία πολλών χημικών ρύπων εμφανίζονται σε όλα τα αστικά ρέματα, ακόμα και σε λεκάνες

14 Το Σύνδρομο Αστικών Ρεμάτων ΟΙΚΟΛΟΓΙΑ Μείωση παρόχθιας βλάστησης και ποτάμιων ενδιαιτημάτων Μείωση ποικιλότητας των βιοκοινωνιών Μείωση της βιοποικιλότητας ειδών και βιοκοινωνιών Διατάραξη της συνοχής του καναλιού με την παραποτάμια ζώνη

των βιοκοινωνιών Μείωση της βιοποικιλότητας ειδών και

15 Το Σύνδρομο Αστικών Ρεμάτων ΟΙΚΟΛΟΓΙΑ Άλγη (algae). Αυξημένες συγκεντρώσεις θρεπτικών ουσιών μπορούν να οδηγήσουν σε φαινόμενα ευτροφισμού Όχι πάντα όμως οι αλλαγές στην υδρολογία λόγω της αστικοποίησης μπορούν να εμποδίσουν την ανάπτυξη τους λόγω της αύξησης της ροής και παροχής, θολότητας, αυξημένη τοξικότητα στα ιζήματα κτλ.

ευτροφισμού Όχι πάντα όμως οι αλλαγές στην υδρολογία λόγω της αστικοποίησης

16 Το Σύνδρομο Αστικών Ρεμάτων ΟΙΚΟΛΟΓΙΑ Μακροασπόνδυλοι οργανισμοί Έχουν μελετηθεί περισσότερο από οποιονδήποτε άλλο οργανισμό σε μελέτες που αφορούν τα αστικά ρέοντα οικοσυστήματα Σε όλες σχεδόν τις μελέτες, απουσίαζαν τα ευαίσθητα είδη ή απαντήθηκαν με μικρές αφθονίες. Σε παγκόσμιο επίπεδο, τα αστικά ρέματα χαρακτηρίζονται από φτωχές βιοκοινωνίες με περιορισμένη ποικιλότητα, που αποτελούνται κυρίως από ανθεκτικά είδη. Τα αστικά ρέματα κυριαρχούνται από μερικά είδη ολιγόχαιτων (Tubificidae, Lumbriculidae, και Naididae) και Chironomidae.

Σε παγκόσμιο επίπεδο, τα αστικά ρέματα χαρακτηρίζονται από φτωχές βιοκοινωνίες με περιορισμένη ποικιλότητα, που αποτελούνται κυρίως από

17 ΟΙΚΟΛΟΓΙΑ Μακροασπόνδυλοι οργανισμοί Το Σύνδρομο Αστικών Ρεμάτων Moore & Palmer 2005 Ecological Applications

18 ΟΙΚΟΛΟΓΙΑ Ψάρια Οι περισσότερες μελέτες έχουν διαπιστώσει ότι οι συναθροίσεις των ψαριών ανταποκρίνονται όπως και τα μακροασπόνδυλα: Απώλεια ή μειωμένη αφθονία των ευαίσθητων ειδών Βιοκοινωνία με λιγότερα είδη και κυριαρχούμενα από ανθεκτικά είδη Το Σύνδρομο Αστικών Ρεμάτων Wang et al Environnemental Management

αφθονία των ευαίσθητων ειδών Βιοκοινωνία με λιγότερα είδη και κυριαρχούμενα από

19 Προτεραιότητα η Αποκατάσταση και Προστασία των Αστικών ρεμάτων Τα αστικά ρέματα αποτελούν πολύτιμους φυσικούς πόρους για τους ανθρώπους που ζουν κοντά τους Ο κόσμος απέχει πολύ από την πλήρη αξιοποίηση επειδή, ιστορικά, η αστική ανάπτυξη οδήγησε στην μετατροπή των ρεμάτων σε αποχετεύσεις ή υπονόμους. Μέχρι το 1995, η κυρίαρχη αντίληψη που υπήρχε για τον σχεδιασμό των ρεμάτων που εντάσσονται στον αστικό ιστό, ήταν η εξαφάνιση της κοίτης τους και η υδραυλική διευθέτησής τους με κλειστούς αγωγούς. Την τελευταία δεκαετία όμως με τη σταδιακή ενσωμάτωση των αρχών βιώσιμης ανάπτυξης στον πολεοδομικό σχεδιασμό, η πολιτεία έχει αρχίσει να αντιμετωπίζει τα ρέματα ως φυσικούς σχηματισμούς που συμβάλουν στην ισορροπία του περιβάλλοντος.

Μέχρι το 1995, η κυρίαρχη αντίληψη που υπήρχε για τον σχεδιασμό των ρεμάτων που εντάσσονται στον αστικό ιστό, ήταν η εξαφάνιση της κοίτης τους και η υδραυλική διευθέτησής τους με

20 Μπορούμε να αποκαταστήσουμε τα αστικά ρέματα? Δεδομένου ότι η τάση για την αποκατάσταση των αστικών ρεμάτων μεγαλώνει, η πρόκληση για τους οικολόγους περιβαλλοντολόγους θα είναι ο προσδιορισμός των μηχανισμών της υποβάθμισης, οι δράσεις βέλτιστης διαχείρισης για να αντιστραφούν οι μηχανισμοί αυτοί, και η θέσπιση εφικτών στόχων για την αποκατάσταση. Οι περαιτέρω προκλήσεις αφορούν την εμπλοκή των κοινοτήτων των αστικών περιοχών για την επίτευξη ενός κοινού και κατανοητού στόχου δηλαδή το τι είναι εφικτό και επιθυμητό για τις κοινότητες που ζουν κοντά στα ρέματα. Για παράδειγμα, ένα αστικό ρέμα με περιορισμένη οικολογική αξία, όπως ρέματα με παρόχθιο γρασίδι ή πλακόστρωτα μονοπάτια, μπορεί να έχει αξία για ορισμένες αστικές κοινότητες. Συχνά, σε σημαντικά τροποποιημένα αστικά ρέματα και περιβάλλοντα, υπάρχει μειωμένη αντίληψη για την οικολογική αξία ενός οικοσυστήματος. Είναι ένα προϊόν που δεν λείπει από τους ανθρώπους γιατί πολύ απλά ποτέ δεν το είχαν. Άρα οι οικολόγοι θα πρέπει να διαδραματίσουν ένα ρόλο καθοριστικό στην εκπαίδευση των κοινοτήτων σχετικά με το πως τα ρέματα που είναι πιο φυσικά (πιο κοντά στις φυσικές τους συνθήκες) ενδέχεται να είναι περισσότερο επιθυμητά.

βέλτιστης διαχείρισης για να αντιστραφούν οι μηχανισμοί αυτοί, και η θέσπιση εφικτών στόχων για την αποκατάσταση.

21 ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ

Σχετικά έγγραφα

«Αστικά ποτάμια & βασικές υδατικές υποδομές των πόλεων: Λάρισα & Δ.Ε.Υ.Α.Λ.»

«Αστικά ποτάμια & βασικές υδατικές υποδομές των πόλεων: Λάρισα & Δ.Ε.Υ.Α.Λ.» ΑΡΓΥΡΗΣ ΠΑΠΑΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ ΥΠΗΡΕΣΙΑΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ Δ.Ε.Υ.Α.Λ. «Αστικά ποτάμια: Επαναπροσδιορίζοντας τη σχέση της φύσης