Η ηνπξηζηηθή αμηνπνίεζε ελόο πγξνβηόηνπνπ. Σν παξάδεηγκα εθαξκνγήο ηεο ιίκλεο Βόιβεο (Βόξεηα Διιάδα)

ΣΔΙ ΚΑΒΑΛΑ ΠΑΡΑΡΣΗΜΑ ΓΡΑΜΑ ΥΟΛΗ ΣΔΥΝΟΛΟΓΧΝ ΓΔΧΠΟΝΙΑ ΣΜΗΜΑ ΑΡΥΙΣΔΚΣΟΝΙΚΗ ΣΟΠΙΟΤ Η ηνπξηζηηθή αμηνπνίεζε ελόο πγξνβηόηνπνπ. Σν παξάδεηγκα εθαξκνγήο ηεο ιίκλεο Βόιβεο (Βόξεηα Διιάδα) The touristic development of a wetland. The application example of the lake Volvi. (Northern Greece) ΟΝΟΜΑΣΔΠΧΝΤΜΟ ΦΟΙΣΗΣΗ ΓΔΒΡΔΛΗ ΙΧΑΝΝΗ ΔΠΙΒΛΔΠΟΤΑ ΚΑΘΗΓΗΣΡΙΑ: ΚΧΝΣΑΝΣΙΝΟΤ ΜΑΡΙΑ ΓΡΑΜΑ, ΑΠΡΙΛΙΟ 2013 1

2

ΠΡΟΛΟΓΟ Ο πγξνβηφηνπνο ηεο ιίκλεο Βφιβεο βξίζθεηαη κέζα ζηελ εκβέιεηα δπν ηνπξηζηηθψλ θέληξσλ, ηεο πφιεο ηεο Θεζζαινλίθεο πνπ είλαη ην δεχηεξν ζε κέγεζνο αζηηθφ θέληξν ηνπξηζκνχ ηεο ρψξαο θαη ησλ παξάιησλ ηεο Υαιθηδηθήο πνπ είλαη έλα απφ ηα πξψηα θέληξα ζαιάζζηνπ ηνπξηζκνχ ηεο ρψξαο. Σν γεγνλφο απηφ θαλεη ηδαληθφ ηνλ πγξνβηφηνπν ηεο ιίκλεο Βφιβεο γηα ηελ αλάπηπμε κεγάιεο ηνπξηζηηθήο δξαζηεξηφηεηαο. Απηφ φκσο δελ έρεη κέρξη ζήκεξα επηηεπρζεί. Με ηελ παξνχζα Πηπρηαθή Δξγαζία, ε νπνία εθπνλήζεθε ζην Σκήκα Αξρηηεθηνληθήο Σνπίνπ, ηεο ρνιήο Σερλνινγίαο Γεσπνληαο, ηνπ ΣΔΗ Καβάιαο γίλεηαη κία πξνζπάζεη ζπκβνιήο, γηα ηελ αλάπηπμε κεγάιεο ηνπξηζηηθήο δξαζηεξηφηεηαο ζηνλ πγξνβηφηνπν ηεο ιίκλεο Βφιβεο. Με ηελ νινθιήξσζε ηεο Πηπρηαθήο Δξγαζίαο ζα ήζεια λα επραξηζηήζσ ην Διιεληθφ Κέληξν Βηφηνπσλ- Τγξνηφπσλ (ΔΚΒΤ) γηα ηελ πνιχηηκε βνήζεηα ζηελ παξνρή πεξηβαιινληηθψλ πιεξνθνξηψλ πνπ κε βνήζεζαλ γηα ηελ ζπγγξαθή ηεο παξνχζαο εξγαζίαο. 3

ΠΔΡΙΔΥΟΜΔΝΑ 1. Δηζαγσγή.. 8 1.1 θνπφο ηεο κειέηεο...8 1.2 Ζ ζέζε ηεο πεξηνρήο κειέηεο....8 1.3 Έλα παξάδεηγκα απφ ηελ βηβιηνγξαθία....11 1.2.1 Λίγα ινγία γηα ηελ χκβαζε γηα ηνπο Τγξνηφπνπο (Ramsar) 11 1.2.2 Soomma National Park(Δζζνλία).11 2. Τγξνβηφηνπνη Πξνζηαηεπφκελεο θπζηθέο πεξηνρέο...19 2.1Τγξνβηφηνπνη..19 2.1.1 Οξηζκφο..19 2.1.2 Σαμηλφκεζε ησλ πγξνηφπσλ 19 2.1.3 Λεηηνπξγίεο ησλ πγξνηφπσλ.20 2.2. Πξνζηαηεπφκελεο πεξηνρέο.21 2.2.1 Οξηζκφο...21 2.2.2 Ννκηθφ θαζεζηψο..21 2.2.3 Ίδξπζε πξνζηαηεπκέλσλ θπζηθψλ πεξηνρψλ 22 3 Σνπξηζκφο θαη ε εμέιημε ηνπ 24 3.1 Δμέιημε ηνπ ηνπξηζκνχ...24 3.2. Ζ εμέιημε ηεο ηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο ελφο ηνπξηζηηθνχ πξννξηζκνχ..25 3.3 Αεηθφξνο ηνπξηζηηθή αλάπηπμε...27 3.4 Οηθνηνπξηζκφο...28 3.4.1 Οξηζκφο.28 3.4.2 ρεδηαζκφο νηθνηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο.28 4 Φέξνπζα ηνπξηζηηθή ηθαλφηεηα (TCC) 30 4.1 Οξηζκφο...30 4.2 Μεζνδνινγία εθηίκεζεο ηεο Φέξνπζαο Σνπξηζηηθεο Ηθαλφηεηαο.32 4.3 Ζ εμέιημε ηεο Φέξνπζαο Σνπξηζηηθήο Ηθαλφηεηαο ελφο πξννξηζκνχ...32 5 Μεζνδνινγία.34 6. Απνηειέζκαηα & πδήηεζε 36 6.1 Φπζηθφ πεξηβάιινλ...36 4

6..1.1 Tνπνγξαθηα..36 6.1.2 Κιηκαηηθά ζηνηρεία..40 6.1.3 Γεσινγία.41 6.1.3.1 Ζ ζχζηαζε θαη ε ζέζε ησλ ζρεκαηηζκψλ 42 6.1.3.2 Γεσζεξκία 43 6.1.4 Υισξίδα..44 6.1.4.1 Πξνζηαηεπφκελα θπηηθά εηδή...45 6.1.4.2 ΣΤΠΟΗ ΟΗΚΟΣΟΠΧΝ.46 6.1.5 ΠΑΝΗΓΑ...54 6.1.5.1 πνλδπισηά 54 6.1.5.1.1 Καζεζηψο Πξνζηαζίαο 54 6.1.5.1.2 Θειαζηηθά.55 6.1.5.1.3 ΑΜΦΗΒΗΑ & ΔΡΠΔΣΑ...55 6.1.5.1.4 Ηρζπνπαλίδα.55 6.1.5.1.5 Πηελά...56 6.1.5.2 Αζπφλδπια..56 6.2 Αλζξσπνγελέο πεξηβάιινλ 57 6.2.1 Καζεζηψο ηδηνθηεζίαο..57 6.2.2 Ννκηθφ πιαίζην πεξηνρήο.57 6.2.3 Υξήζεηο γεο 58 6.2.4 Ο Φνξέαο Γηαρείξηζεο..59 6.2.5 Οηθνλνκία πεξηνρήο.61 6.2.5.1 Πξσηνγέλεο παξαγσγή...61 6.2.5.2 Γεπηεξνγελήο παξαγσγή..63 6.2.5.3.Σξηηνγελήο παξάγσγή...64 6.2.6 Πιεζπζκφο.64 6.2.6.1 Ζιηαθή δηάξζξσζε.64 6.2.6.2 Αλάιπζε ηεο ειηθηαθή θαηαλνκήο...70 6.2.6.3 Κ νηλσληθή εξεπλά.71 6.2.6.3.1 Παξνπζίαζε ηεο Έξεπλαο..72 5

6.2.6.3.2 Αλάιπζε ηεο έξεπλαο.81 6.2.6.3.2.1 Γξαζηεξηφηεηα θαη επνρή..81 6.2.6.3.2.3 πλζήθε Ρακζαξ θαη θχιν 82 6.2.6.3.2.4 Μνξθσηηθφ επίπεδν θαη ζπλζήθε Ρακζαξ.83 6.2.6.3.2.5 Υξεκαηηθφ αληίηηκν θαη ηνπξηζκφο.84 6.2.6.3.2.6 Οηθνινγηθή εμέιημε θαη νηθνλνκηθή πξννπηηθή...85 6.3 Πνιηηηζκηθφ πεξηβάιινλ.87 6.3.1 Ηζηνξία πεξηνρήο..87 6.3.2 Ζ εμάπισζε ησλ Μπγδνλσλ...88 6.3.3Ζ θαηάθηεζε ηεο Μπγδνλίαο 88 6.3.4 Ζ πφιε ηεο Θεζζαινλίθεο...88 6.3.5 Θξχινη θαη κχζνη 89 6.3.5.1 Νπκθφπεηξα 89 6.3.5.2 Νέα Απνιιψληα...89 6.3.5.3 Σν ξέκα ηεο Νέαο Απνιιψληαο ή Μεγάιν ξέκα.90 6.3.5.4 Απνιισλία...90 6.3.5.5 Σν ξέκα ηεο Απνιισλίαο ή Μηθξφ ξέκα.90 6.3.6 εκαληηθά πξφζσπα πνπ πέξαζαλ απφ ηελ πεξηνρή θαη δεκηνχξγε-.90 ζαλ γχξσ απφ απηά πιήζνο ηζηνξηεο. 6.4 Σνπίν...94 6.4.1 Φπζηθά ζηνηρεία..96 6.4.2 Αλζξσπνγελή ζηνηρεηά.98 6.4.3 Υξήζε.101 7. πκπεξάζκαηα.102 8. Πξνηάζεηο 105 Πεξηιεςε..109 Abstract 110 6

Βηβιηνγξαθία 111 Διιεληθή..111 Ξελφγισζζε 115 Γηαδίθηπν.115 Παξάξηεκα..118 I. Δξσηεκαηνιφγην.119 II. III. IV. Κψδηθαο ηζηνζειίδαο..120 Υισξηδηθφο θαηάινγνο..123 Παλίδα..137 V. Σν ςήθηζκα ηεο δηαθήξπμεο 11 COP ζε απφδνζε ηνπ ζηελ ειιεληθή γισζζά 149 VI. Σν ςήθηζκα ηεο δηαθήξπμεο 11 COP ζην πξσηφηππν θείκελν ζηελ VII. αγγιηθήγισζζά...156 VIII. Υάξηεο- Γηαγξάκκαηα ρέδηα 164 i. Υάξηεο ηνπ Δζληθνχ Πάξθνπ Τγξνηφπσλ ησλ ιηκλψλ Βφιβεο Κνξψλεηαο θαη ησλ Μαθεδνληθψλ Σεκπψλ Υάξηεο ηνπ Δζληθνχ Πάξθνπ Τγξνηφπσλ ησλ ιηκλψλ Βφιβεο Κνξψλεηαο θαη ησλ Μαθεδνληθψλ Σεκπψλ ii. Υαξηεο ηεο ρσξηθή δηφξζσζε ησλ ηχπσλ νηθνηφπσλ ηεο ιηκλεο Βφιβεο απφ ην πξφγξακκα GlobWetland ηνπ Δπξσπατθνχ νξγαληζκνχ ηαζηήκαηνο (ESA) θαη ηεο χκβαζεο iii. Υάξηεο απφ επεμεξγαζκέλε δνξπθνξηθε εηθφλα κε ην ειεθηξνληθφ πξφγξακκα Arcmap 10 ηεο επξπηεξε πεξηνρε ηεο ιηκλεο Βνιβεο εηθνλαο ASTER (NASA) iv. Υάξηεο απφ επεμεξγαζκέλν ςεθηαθν κνληειν εδαθνπο GTOPO30 κε ην ειεθηξνληθφ πξφγξακκα Arcmap 10 ηεο επξπηεξε πεξηνρε ηεο ιηκλεο Βνιβεο v. ρέδην ηεο πξφηαζεο γηα ηελ ηνπξηζηηθή αμηνπνίεζε ηνπ πγξνηφπνπ ηεο ιίκλεο Βφιβεο 7

1. Δηζαγσγή 1.1 θνπόο ηεο κειέηεο. Ζ Διιάδα είλαη κηα ηνπξηζηηθή ρψξα, πνπ ζην ζπλνιηθφ ηνπξηζηηθφ πξντφλ ηεο, ην κεξίδην ησλ πγξνηφπσλ είλαη κηθξφ, αληίζεηα κε φηη ζπκβαίλεη ζε άιιεο ρψξεο, παξάδεηγκα φπσο ζηελ Ηηαιία, πνπ νη Ηηαιηθέο ιίκλεο θαηέρνπλ κεγάιν κεξίδην ζην ηνπξηζηηθφ πξντφλ ηεο ρψξαο. Παξφηη ε Διιάδα δηαζέηεη αμηφινγνπο πγξνηφπνπο πνπ ζα κπνξνχζε λα αμηνπνηήζεη ηνπξηζηηθά, δελ έρεη δξαζηεξηνπνηεζεί ηδηαίηεξα πξνο απηήλ ηελ θαηεχζπλζε. Καηά ηελ αμηνπνίεζε ησλ πγξνηφπσλ ηνπξηζηηθά, πξέπεη λα δίλεηαη πξνζνρή ψζηε λα κελ δεκηνπξγείηαη πεξηβαιινληηθή, πνιηηηζκηθή, θνηλσληθή θαη νηθνλνκηθή ππνβάζκηζε ησλ πεξηνρψλ. Όπσο θαηά ην παξειζφλ έρεη γίλεη ζηε Διιάδα θαηά ηελ αλάπηπμε ηνπ ζαιάζζηνπ ηνπξηζκνχ. Γηα ηελ απνθπγή απηνχ ηνπ θηλδχλνπ, πξέπεη λα γίλεη πξψηα κηα εθηίκεζε ηεο ηνπξηζηηθήο θέξνπζαο ηθαλφηεηαο ηεο πεξηνρήο θαη κεηά λα έρνπκε ζε απηέο ηελ αλάπηπμε ηνπξηζηηθψλ δξαζηεξηνηήησλ. Ο πγξνβηφηνπνο ηεο ιίκλεο Βφιβε είλαη ηδαληθή πεξίπησζε εθαξκνγήο απηήο ηεο πξαθηηθήο γηα λα αλαπηπρηεί ε πεξηνρή ηνπξηζηηθά. θνπφο ηεο παξνχζαο Πηπρηαθήο Δξγαζίαο είλαη ε δηεξεχλεζε ησλ δπλαηνηήησλ αεηθνξηθεο ηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο ζηνλ πγξνβηφηνπν ηεο ιίκλεο Βφιβεο, κέζσ ηεο εθηίκεζεο ηεο ηνπξηζηηθήο θέξνπζαο ηθαλφηεηαο ηεο πεξηνρήο. 1.2 Η ζέζε ηεο πεξηνρήο κειέηεο. Ζ ιίκλε Βφιβε βξίζθεηαη ζηελ Βνξεηα Διιαδα. Δίλαη δηαηεηαγκελε ζε ζεηξά κε ηελ ιίκλε Κνξψλεηα θαη ζε απφζηαζε 11,5 km απφ απηήλ. Μαδί νη δπν ιίκλεο ζχκθσλα κε ηε ζχκβαζε Ρακζάξ απνηεινχλ πγξφηνπν δηεζλνχο ζεκαζίαο κε ηελ νλνκαζία Λίκλεο Κνξψλεηα - Βφιβε κε ηνλ θσδηθφ 3GR005 απφ ην 1974. Δπίζεο ε πεξηνρή ραξαθηεξίδεηαη πεξηνρή Κνηλνηηθήο εκαζίαο Γίθηπνπ NATURA 2000 Λίκλεο Βφιβε θαη Λαγθαδά - Δπξχηεξε πεξηνρή κε θσδηθφ GR1220001 θαη ην 2004 ε πεξηνρή ραξαθηεξίζηεθε σο «Δζληθφ Πάξθν Τγξνηφπσλ ησλ ιηκλψλ Βφιβεο Κνξψλεηαο θαη ησλ Μαθεδνληθψλ Σεκπψλ». 8

Δηθνλα 1. Υάξηεο ηνπ Δζληθνχ Πάξθνπ Τγξνηφπσλ ησλ ιηκλψλ Βφιβεο Κνξψλεηαο θαη ησλ Μαθεδνληθψλ Σεκπψλ ( πεγή Φνξέαο Γηαρείξηζεο Ληκλψλ Κνξψλεηαο- Βφιβεο) Απν ηελ πνιε ηεο Θεζζαινλίθεο (πιεζ. 788.952) βξίζθεηαη αλαηνιηθα ζε απφζηαζε 35 ρικ θαη 8 ρικ απφ ηελ ζαιιαζα ηνπ ηξπκνληθνπ Κνιπνπ θαη εληνπίδεηαη ζε κία πεξηνρή κε γεσγξαθηθφ πιάηνο 40 ν 41 27 40 ν 39 40 θαη γεσγξαθηθφ κήθνο 23 ν 37 15-23 ν 35 24 (WSG84). Δηθνλα2. Ζ επξχηεξε πεξηνρε κειεηεο ( πεγε Google Earth ) 9

Ο ζπλνιηθφο πιεζπζκφο ηεο πεξηνρήο είλαη 7768 ζπκθψλα κε ζηνηρεηά ηεο απνγξαθήο 2001πνπ έθαλε ε ΔΤΔ θαη είλαη θαηαλεκεκέλνο ζε 12 νηθηζκνχο. Οη 12 απηνί νηθηζκνί είλαη: Νπκθφπεηξα, Βατνρσξη, Μεγάιε Βφιβε θαη Μηθξή Βφιβε, Ρεληίλαο, Μνδη, Νέαο Μαδπηνπ, Κφθθαινπ, Απνιισλία, Νέαο Απνιισλία, Λνπηξά Νέαο Απνιιψληαο, Πεξηζηεξψλα.( Δίθνλα 3) Δηθφλα 3. Οη 12 παξαιίκληνη νηθηζκνί ηεο ιίκλεο Βφιβεο ( πεγε Google Earth ). 10

1.3 Έλα παξάδεηγκα από ηελ βηβιηνγξαθία. 1.3.1 Λίγα ινγία γηα ηελ ύκβαζε γηα ηνπο Τγξνηόπνπο (Ramsar). Ζ χκβαζε γηα ηνπο Τγξνηφπνπο είλαη κηα δηαθπβεξλεηηθή ζπλζήθε πνπ εγθξίζεθε ζηηο 2 Φεβξνπαξίνπ 1971 ζηελ ηξαληθή πφιε Ρακζάξ, ζηε λφηηα αθηή ηεο Καζπίαο Θάιαζζαο.Σν φλνκα ηεο ζχκβαζεο είλαη "χκβαζε γηα ηνπο Τγξνηφπνπο (Ramsar, Ηξάλ, 1971). Δίλαη κηα δηεζλήο ζπλζήθε πνπ απνζηνιή ηεο είλαη ε δηαηήξεζε θαη ζπλεηή ρξήζε φισλ ησλ πγξνηφπσλ κέζσ ηνπηθψλ, πεξηθεξεηαθψλ θαη εζληθψλ δξάζεσλ θαη δηεζλνχο ζπλεξγαζίαο, κε ζθνπφ ηελ επίηεπμε αεηθφξνπ αλάπηπμεο ζε φιν ηνλ θφζκν. Μέρξη ην 2012,163 ρψξεο έρνπλ πξνζρσξήζεη ζηε χκβαζε σο ζπκβαιιφκελα κέξε, κε πεξηζζφηεξνπο απφ 2064 πγξνηφπνπο ζε φιν ηνλ θφζκν, πνπ θαιχπηνπλ πάλσ απφ 197 εθαηνκκχξηα εθηάξηα, κηα έθηαζε πνπ θαηαιακβάλεη πεξίπνπ 15 θνξέο ηελ Διιάδα. H χκβαζε Ρακζάξ είλαη ε πξψηε απφ ηηο ζχγρξνλεο παγθφζκηεο δηαθπβεξλεηηθέο ζπλζήθεο γηα ηε δηαηήξεζε θαη ηελ αεηθφξν ρξήζε ησλ θπζηθψλ πφξσλ, αιιά ζε ζχγθξηζε κε ηηο πην πξφζθαηεο, νη δηαηάμεηο ηεο είλαη ζρεηηθά απιέο θαη γεληθέο. Καηά ηε δηάξθεηα ησλ εηψλ, γίλνληαη Γηαζθέςεηο ησλ πκβαιινκέλσλ Μεξψλ ( Convention as contracting Parties,COP), πνπ ηελ αλαπηχζζνπλ ζπλερψο. Μέρξη ην 2012 έρνπλ πξαγκαηνπνηεζεί 11 δηαζθέςεηο ησλ πκβαιινκέλσλ Μεξψλ (COP). Ζ 11COP πνπ πξαγκαηνπνηήζεθε ζηε Ρνπκαλία (Βνπθνπξέζηη) ηηο 6-13 Ηνπιίνπ 2012 επηθεληξψζεθε ζην ζέκα ηνπ ηνπξηζκνχ ζηνπο πγξνηφπνπο. Γεθαηέζζεξηο πεξηνρέο παξνπζηάζηεθαλ θαη απφ ηηο πέληε επείξνπο ηεο γεο, σο παξαδείγκαηα ηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο, πεξηιακβάλνληαο δηαθνξεηηθνχο ηχπνπο πγξνηφπσλ π.ρ. πνηάκηα, ζαιάζζηεο πεξηνρέο, πγξφηνπνπο κεγάιεο (κε 1.000.000 επηζθέπηεο ηνλ ρξφλν, Everglades National Park, USA) θαη κηθξήο ( κε 5000 επηζθέπηεο ηνλ ρξφλν, Αrbohlos marine National Park, Brazil ) επηζθεςεκνηεηαο. ην ηέινο ηεο 11εο δηάζθεςεο εγθξίζεθε έλα ςήθηζκα ζρεηηθά κε ηνλ ηνπξηζκφ θαη ηνπο πγξνηφπνπο. Σν ςήθηζκα απηφ, ην νπνίν είλαη ζηελ Αγγιηθή γιψζζα παξάηήζεηαη ζην Παξάξηεκα. Παξάιιεια, έγηλε κία πξνζσπηθή πξνζπαζεηα απφ εκέλα απφδνζήο ηνπ ζηα Διιεληθά, ε νπνία επίζεο παξαηήζεηαη ζην Παξάξηεκα. 1.3.2 Soomma National Park(Δζζνλία) Σν παξάδεηγκα πνπ επηιέρζεθε λα παξνπζηαζζεί πεξηιακβάλεηαη ζηηο δεθαηέζζεξηο πεξηνρέο πνπ παξνπζηάζηεθαλ ζηελ 11ε Γηάζθεςε ησλ πκβαιινκέλσλ Μεξψλ( Convention as contracting Parties,COP). Πξνέξρεηαη απφ ηελ Δπξψπε θαη ζπγθξεκέλα απφ ηελ ρψξα ηεο Δζζνλίαο. Σν Soomma National 11

Park έρεη έθηαζε 396 km² θαη δέρεηαη 45.000 επηζθέπηεο εηεζίσο. Ο πγξφηνπνο απηφο επηιέρζεθε ιφγσ ησλ νκνηνηήησλ πνπ παξνπζηάδεη φζνλ αθνξά ηελ έθηαζε θαη ηνλ ηχπνπ ηνπ πγξνηφπνπ κε ηελ ιίκλεο Βφιβεο. Αλήθεη ζηνλ Δπξσπατθφ ρψξν θαη είλαη κέινο ηνπ δηθηχνπ Natura 2000. Σν πάξθν ηδξχζεθε ην 1993 ζχκθσλα κε ηελ Δζζνληθή λνκνζεζία.ο πγξνβηφηνπνο Soomma National Park πξνζρψξεζε ζηε ζχκβαζε Ρακζάξ ην 1997. Σν 2009 έιαβε βξαβείν (EDEN) απφ ηελ Δπξσπατθή Δπηηξνπή γηα ηελ πξνψζεζε ηνπ αεηθφξνπ ηνπξηζκνχ κέζα θαη γχξσ απφ πξνζηαηεπφκελε πεξηνρή. Απφ ηνπο 45.000 επηζθέπηεο πνπ δέρεηαη αλά έηνο 10% είλαη απφ ην εμσηεξηθφ ελψ ην ππφινηπν 90% απφ ηνπ θαηνίθνπο ηεο ρψξαο. Οη δξαζηεξηφηεηεο πνπ πξνζθέξνληαη είλαη αζιεηηθέο, πνιηηηζηηθέο, πεξηβαιινληηθέο.ην πάξθν ιεηηνπξγεί έλα θέληξν επηζθεπηψλ πνπ παξέρεη πιεξνθνξίεο ζηνπο επηζθέπηεο, ζρεηηθά κε ην εζληθφ πάξθν κέζσ έληππσλ θαη ειεθηξνληθψλ πιεξνθνξηψλ. Σν ιεηηνχξγεη ν ππεχζπλνο γηα ηε ιεηηνπξγία ηνπ είλαη ν θξαηηθφο θνξέαο δηαρείξηζεο ηνπ πγξνβηφηνπνπ, ελψ ηδηψηεο επηρεηξεκαηίεο πξνζθέξνπλ ζηνπο επηζθέπηεο θαηαιχκαηα γηα δηακνλή θαη ρψξνπο εζηίαζεο θαζψο θαη ηηο πεξηζζφηεξεο δξαζηεξηφηεηεο πνπ αλαπηχζζνληαη ζηελ πεξηνρή. Ο ζρεδηαζκφο ηεο ηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο ηεο πεξηνρήο ηνπ Soomma National Park είρε ζθνπφ ηελ πξνζηαζία ηεο θχζεο, ηε δεκηνπξγία λέσλ ζέζεσλ εξγαζίαο θαη επηρεηξήζεσλ ζηελ ηνπηθή θνηλσλία, θαη γεληθά λα ππνζηεξίμεη ηελ επεκεξία ηεο ηνπηθήο θνηλσλίαο θαη λα ζπκβάιεη ζηε δηαηήξεζε ηεο παξάδνζεο ηεο πεξηνρήο. Καηά ηνλ ζρεδηαζκφ ηεο ηνπξηζηηθήο δξαζηεξηφηεηαο ηεο πεξηνρήο έγηλε θαη ν θαζνξηζκφο ησλ δσλψλ γηα ηελ άζθεζε ηνπ αεηθφξνπ ηνπξηζκνχ. Δπίζεο, ιήθζεθαλ ππφςε νη γλψκεο ησλ δηαθφξσλ εκπιεθνκέλσλ ζηελ πεξηνρή, φπσο ησλ δηαρεηξηζηψλ ηνπ πάξθνπ, ησλ εθπξνζψπσλ ηεο ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο, ησλ επηρεηξήζεσλ θαη ησλ θαηνίθσλ ηεο πεξηνρήο. Δλδεηθηηθά,παξαηήζεληαη ηέζζεξα κνλνπάηηα γηα πεδνπνξία θαη κειέηε ηνπ θπζηθνχ θαη πνιηηηζκηθνχ πεξηβάιινληνο ηεο πεξηνρήο. 1. Μνλνπάηη γηα πεδνπνξία Riisa (Δηθ.4). 12

Δηθνλα 4. Υάξηεο φπνπ απνηππψλεηαη ε δηαδξνκή ηνπ κνλνπαηηνχ Riisa ( πεγή http://www.keskkonnaamet.ee/?lang=soom). Δρεη κεθνο 4,8 Κκ.Καηά κήθνο ηνπ κνλνπαηηνχ ν πεδνπφξνο έρεη ηε δπλαηφηεηα λα πεξηεγεζεί ζηελ παξφρζηα βιάζηεζε θαη ζην δάζνο ησλ θσλνθφξσλ, πνπ ζπλζέηνπλ ηε βιάζηεζε ηεο πεξηνρήο. Τπάξρνπλ ζηάζεηο γηα μεθνχξαζε θαη γηα απφιαπζε ηνπ ζηεγαζκέλνπ ηνπίνπ ηνπ δάζνπο (Δηθ.5) 13

Δηθνλα 5 Υψξνο ζηάζεο ζην κνλνπαηηνχ Riisa ( πεγή http://www.keskkonnaamet.ee/?lang=soom) 2. Μνλνπάηη γηα πεδνπνξία Ingatsi (Δηθ.6). Δηθνλα 3 Υάξηεο φπνπ απνηππψλεηαη ε δηαδξνκή ηνπ κνλνπαηηνχ Ingatsi ( πεγή http://www.keskkonnaamet.ee/?lang=soom) Έρεη κήθνο 3,6 Κκ. ην κνλνπάηη απηφ ν πεδνπφξνο δηαζρίδνληαο ην δάζνο θσλνθφξσλ, κπνξεί λα παξαηεξεζεη ηελ νξληζνπαλίδα ηνπ πγξνβηφηνπνπ κέζσ ηνπ παξαηεξεηεξίνπ πνπ ππάξρεη (Δηθ.6). 14

Δηθνλα 6 Παξαηεξεηήξην ζην κνλνπάηη Ingatsi. ( πεγήhttp://www.keskkonnaamet.ee/?lang=soom) ην πιαηζην ηεο πξνζηαζηαο ηεο θπζηθεο - νηθνινγηθεο Φεξνπζαο Ηθαλνηεηαο ηνπ πγξνβηνηνπνπ, ην θαηαζηξσκα ζην κνλνπάηη Ingatsi είλαη μχιηλν (Δηθ.7). Δηθνλα 7 Σν δάπεδν ζην κνλνπάηη Ingatsi είλαη μχιηλν. ( πεγή http://www.keskkonnaamet.ee/?lang=soom) 3. Σν κνλνπάηη γηα πεδνπνξία Lemmjõe Keelemetsa (Δηθ.8). 15

Δηθνλα 8 Υάξηεο φπνπ απνηππψλεηαη ε δηαδξνκή ηνπ κνλνπαηηνχ Lemmjõe Keelemetsa ( πεγή http://www.keskkonnaamet.ee/?lang=soom). Έρεη κήθνο 5,8 Κκ. ην κνλνπάηη απηφ ν πεδνπφξνο δηέξρεηαη απφ πεξηνρή πνπ δνπλ θάζηνξεο (Δηθ.9). Δηθνλα 7 Σα ζεκάδηα ηεο χπαξμεο θαζηφξσλ είλαη εκθαλή ζηα δέληξα θαηά κήθνο ηνπ κνλνπαηηνχ. ( πεγή http://www.keskkonnaamet.ee/?lang=soom) Τπάξρεη ρψξνο γηα ππαίζξην γεχκα (Δηθ.9). Δηθνλα 9Υψξνο γηα ππαίζξην γεχκα ζην κνλνπάηη Lemmjõe Keelemetsa. ( πεγή http://www.keskkonnaamet.ee/?lang=soom) 16

Καζψο θαη πηλαθίδεο πιεξνθφξεζεο γηα ηνπο πεξηπαηεηέο γηα ηα θπηά θαη ηα δψα πνπ ππάξρνπλ θαηά ην κήθνο ηεο δηαδξνκήο (Δηθ.10). Δηθνλα 9 Πηλαθίδεο πιεξνθφξεζεο ζην κνλνπάηη Lemmjõe Keelemetsa. ( πεγή http://www.keskkonnaamet.ee/?lang=soom) 4. Σν κνλνπάηη HÜPASSAARE (Δηθ.10). Δηθνλα 10 Υάξηεο φπνπ απνηππψλεηαη ε δηαδξνκή ηνπ κνλνπαηηνχ HÜPASSAARE ( πεγή http://www.keskkonnaamet.ee/?lang=soom) 17

Έρεη κήθνο 4,4 Κκ. ην κνλνπάηη απηφ ππάξρνπλ ζέζεηο ζέαο ηνπ πδάηηλνπ ζηνηρείνπ (Δηθ.11). Δηθνλα 11 Θέζεηο ζέαο ζην HÜPASSAARE ( πεγή http://www.keskkonnaamet.ee/?lang=soom) Σν θχξην ραξαθηεξηζηηθφ ηνπ είλαη φηη νδεγεί ηνλ πεξηπαηεηή ζην κνπζείν ηνπ Mart Saar (1882-1963) ελφο Δζζνλνχ ζπλζέηε κε θαηαγσγή απφ ηελ πεξηνρή, ν νπνίνο κέζα απφ ηα έξγα ηνπ κηινχζε γηα ηελ νκνξθηά ηνπ ηνπηνχ ηεο πεξηνρήο (Δηθ.12). Δηθνλα 12 Μνπζείν ηνπ Mart Saar ζην HÜPASSAARE ( πεγή http://www.keskkonnaamet.ee/?lang=soom) 18

2. Τγξνβηόηνπνη Πξνζηαηεπόκελεο θπζηθέο πεξηνρέο 2.3 Τγξνβηόηνπνη 2.1.1 Οξηζκόο Τγξφηνπνη (πγξνβηφηνπνη) είλαη θπζηθέο ή ηερλεηέο πεξηνρέο απνηεινχκελεο απφ έιε κε πνψδε βιάζηεζε, απφ κε απνθιεηζηηθψο νκβξνδίαηηα έιε κε ηπξθψδεο ππφζηξσκα, απφ ηπξθψδεηο γαίεο ή απφ λεξφ. Οη πεξηνρέο απηέο είλαη κφληκα ή πξνζσξηλά θαηαθιπδφκελεο απφ λεξφ, ην νπνίν είλαη ζηάζηκν ή ηξερνχκελν, γιπθφ, πθάικπξν ή αικπξφ θαη πεξηιακβάλνπλ επίζεο εθείλεο πνπ θαιχπηνληαη απφ ζαιαζζηλφ λεξφ ην βάζνο ηνπ νπνίνπ δελ ππεξβαίλεη ηα έμη κέηξα. Οπζηψδε γλσξίζκαηα ηεο κεηαβαηηθήο δψλεο πνπ παξεκβάιιεηαη κεηαμχ ησλ κφληκα θαηαθιπζκέλσλ θαη ησλ θαζαξά ρεξζαίσλ πεξηνρψλ είλαη ε παξνπζία πδξνραξνχο βιάζηεζεο θαη ε χπαξμε πδξνκνξθηθψλ εδαθψλ, δειαδή εδαθψλ πνπ αλέπηπμαλ εηδηθά γλσξίζκαηα σο απνηέιεζκα ηεο πςειήο ππφγεηαο ζηάζκεο λεξνχ (http://www.ekby.gr). Έλαο άιινο νξηζκφο ηνπ πγξνηφπνπ είλαη φηη απνηειεί έλα ρεξζαίν νηθνζχζηεκα πνπ ραξαθηεξίδεηαη απφ πεξηνξηζκέλε απνζηξάγγηζε θαη, θαηά ζπλέπεηα, ηε ζρεδφλ ζπλερή παξνπζία ζηάζηκσλ ή βξαδπθίλεησλ λεξψλ. 2.1.2 Σαμηλόκεζε ησλ πγξνηόπσλ Ζ Διιάδα έρεη ζήκεξα πεξίπνπ 400 κεγάινπο θαη κηθξνχο πγξνηφπνπο. Ζ έθηαζε ηνπο αξθεηή κεγάιε πεξίπνπ 210.000 εθηάξηα (http://www.ekby.gr). Τπάξρνπλ δηάθνξνη ηχπνη πγξνηφπσλ, π.ρ. αλάινγα κε ηε ξένπζα ή ζηάζηκε θχζε ησλ λεξψλ, ηελ αιαηφηεηα ηνπ λεξνχ, ηε γεηηλίαζή ηνπο κε ζάιαζζα, ην ππφζηξσκά ηνπο, κε ην αλ είλαη θπζηθνί ή ηερλεηνί θιπ. Πην θνηλνί ηχπνη πγξνηφπσλ ζηελ Διιάδα είλαη ηα δέιηα πνηακψλ, νη ιίκλεο, νη ιηκλνζάιαζζεο, νη ηερλεηέο ιίκλεο, νη ξερνί ζαιάζζηνη ζρεκαηηζκνί, θαη ηα έιε. Αλάινγα κε ηε ζεκαζία ηνπο, νη πγξφηνπνη δηαθξίλνληαη ζε : Μηθξνχο πγξφηνπνπο ηνπηθήο ζεκαζίαο Τγξφηνπνπο εζληθήο ζεκαζίαο Τγξφηνπνπο δηεζλνχο ζεκαζίαο ηελ Διιάδα σο πγξφηνπνη δηεζλνχο ζεκαζίαο έρνπλ ραξαθηεξηζηεί δέθα πεξηνρέο ζχκθσλα κε ηε ζχκβαζε Ramsar. 1. Γέιηα Αμηνχ, Λνπδία, Αιηάθκνλα 2. Γέιηα Έβξνπ 3. Γέιηα Νέζηνπ θαη παξαθείκελεο ιηκλνζάιαζζεο 4. Κφιπνο Ακβξαθηθνχ 19

5. Λίκλεο Βφιβεο θαη Κνξψλεηα 6. Λίκλε Βηζησλίδα, Πφξην-Λάγνο, Λίκλε Ηζκαξίδα θαη παξ. ιηκλνζάιαζζεο 7. Λίκλε Μηθξήο Πξέζπαο 8. Ληκλνζάιαζζεο Κνηπρίνπ 9. Ληκλνζάιαζζεο Μεζνινγγίνπ 10. Σερλεηή ιίκλε Κεξθίλεο 2.1.3 Λεηηνπξγίεο ησλ πγξνηόπσλ Έρνπλ κεγάιε βηνινγηθή αμία σο ελδηαίηεκα ηα θπηψλ, αζπφλδπισλ θαη ζπνλδπισηψλ δψσλ θαη ιφγσ ηεο πςειήο ηνπο παξαγσγηθφηεηαο επηηξέπνπλ ηελ αλάπηπμε πνιπδηαθιαδηζκέλσλ ηξνθηθψλ ζρέζεσλ θαη ζχλζεησλ ηξνθηθψλ ππξακίδσλ πνπ πεξηιακβάλνπλ ζαξθνβφξα θαη λεθξνθάγα είδε. Οη πγξφηνπνη ζεσξνχληαη ηα νηθνζπζηήκαηα κε ηελ κεγαιχηεξε βηνπνηθηιφηεηα. Παξάδεηγκα απνηειεί έλαο απφ ηνπο κεγαιχηεξνπο πγξνηφπνπο ζηνλ θφζκν ν Ακαδφληνο ζηελ Νφηην Ακεξηθή (Amazon River basin).. Απνηεινχλ απνζήθεο «γιπθνχ» λεξνχ εκπινπηίδνληαο ηνλ πδξνθφξν νξίδνληα, γεγνλφο ζεκαληηθφ ζε μεξνζεξκηθέο πεξηνρέο Απνηεινχλ θπζηθά βηνρεκηθά εξγαζηήξηα, φπνπ βηναπνηθνδνκνχληαη νξγαληθνί ξχπνη, ληηξηθά θαη θσζθνξηθά άιαηα, βειηηψλνληαο έηζη ηελ πνηφηεηα ηνπ λεξνπ. πγθξαηνχλ ηα θεξηά πιηθά πνπ αθαηξνχληαη κε ηε δηάβξσζε ζηηο αλψηεξεο ζέζεηο ησλ ιεθαλψλ απνξξνήο, δεκηνπξγψληαο εχθνξα εδάθε πςειήο παξαγσγηθφηεηαο. πκβάιινπλ ζηε δεκηνπξγία ραξαθηεξηζηηθψλ παξπδάηησλ ηνπίσλ κεγάιεο αηζζεηηθήο αμίαο κε ην πδάηηλν ζηνηρείν λα θπξηαξρεη, λα αλαβαζκίδεη πνηνηηθά ην ηνπίν θαη λα εκπινπηίδεη ηελ εκπεηξία ηνπ ρξήζηε, ν νπνίνο βιέπεη, αθνχεη θαη ληψζεη ηαπηφρξνλα. Έρνπλ κεγάιε νηθνλνκηθή άμηα γηα ηνλ άλζξσπν (ηνπξηζκφ, γεσξγία, αιηεία,θ.α.). Οη πεξηζζφηεξε άλζξσπνη ηεο Γεο δνπλ ζε πγξνβηφηνπνπο. Παξάδεηγκα κεγάισλ πφιεσλ ζε πγξνηφπνπο απνηεινχλ:αγθάε, Κσλζηαληηλνχπνιε, Βνκβάε, αν Πάνιν, Νέα Τφξθε, Λνλδίλν, ενχι, Παξίζη. Γξνπλ ξπζκηζηηθά ζην θιίκα θαη ηε δίαηηα ησλ λεξψλ ηεο επξχηεξεο πεξηνρήο, ζπκβάιινληαο ζηελ απνηξνπή αθξαίσλ ζεξκνθξαζηψλ, αλαπιεξψλνπλ ηνλ πδξνθφξν νξίδνληα ζε λεξφ εηδηθά ζε πεξηνρέο φπνπ ππάξρνπλ γεσηξήζεηο θαη δηαηεξνχλ νκαιή ηε δψλε πιεκκπξηζκνχ απνηξέπνληαο αθξαία θαηλφκελα πιεκκπξψλ. Ζ ζπξξίθλσζή ηνπο δεκηνπξγεί πξνβιήκαηα θαζψο ηα ζεκεία, φπνπ εκθαλίδνληαη νη πγξφηνπνη απνηεινχλ έθθξαζε ηεο πδαηηθήο θαη γεσκνξθνινγηθήο ηζνξξνπίαο ηνπ ηνπίνπ πνπ έρεη επέιζεη κεηαμχ ηνπ θιίκαηνο θαη ηνπ αλαγιχθνπ εδψ θαη ρηιηάδεο ρξφληα. 20

2.4 Πξνζηαηεπόκελεο θπζηθέο πεξηνρέο 2.2.1 Οξηζκόο Ζ Γηεζλήο Έλσζε Πξνζηαζίαο ηεο Φχζεο (International Union for the Conservation of Nature) δίλεη ηνλ νξηζκφ γηα ηηο πξνζηαηεπφκελεο θπζηθέο πεξηνρέο σο εμήο : Μηα ρεξζαία θαη/ή ζαιάζζηα πεξηνρή ηαγκέλε εηδηθά ζηελ πξνζηαζία ηεο βηνινγηθήο πνηθηιφηεηαο θαη ησλ θπζηθψλ θαη ζρεηηδφκελσλ πνιηηηζηηθψλ πφξσλ, ε νπνία δηαρεηξίδεηαη κέζσ ηεο εθαξκνγήο λνκηθψλ ή άιισλ απνηειεζκαηηθψλ κέηξσλ ( IUCN, 1994). Αλ ζέιακε λα δψζνπκε έλα νξηζκφ πνην αλζξσπνθεληξηθφ κε βάζε ηηο αλζξψπηλεο δξαζηεξηφηεηεο ζα κπνξνχζα κε λα πεξηγξάςνπκε ηηο Πξνζηαηεπφκελεο θπζηθέο πεξηνρέο σο πεξηνρέο νξηνζεηεκέλεο κε ζαθήλεηα, ζηελ έθηαζε ησλ νπνίσλ νη αλζξψπηλεο δξαζηεξηφηεηεο απαγνξεχνληαη ή αζθνχληαη κε πεξηνξηζκνχο, ζε φθεινο ηεο πξνζηαζίαο ηεο θχζεο( Θενδψξα Λαδαξέηνπ, 2002). 2.2.2 Ννκηθό θαζεζηώο Ζ πξνζηαηεπφκελεο θπζηθέο πεξηνρέο ηεο Διιάδαο ζεζπίζηεθαλ θαη ιεηηνπξγνχλ ζχκθσλα κε ηξεηο βαζηθέο πήγεο δηθαίνπ, ηνπ Διιεληθνχ, Δπξσπατθνχ (Δπξσπατθή Έλσζε) θαη ηνπ Γηεζλνχο ( Γηεζλείο ζπκβάζεηο). Πξνζηαηεπφκελεο θπζηθέο πεξηνρέο, ζεζπηζκέλεο απφ Γηεζλείο ζπκβάζεηο : Ζ πλζήθε Ramsar (λνκνζεηηθφ δηάηαγκα) Απνζέκαηα Βηφζθαηξαο ηεο UNESCO Ζ χκβαζε γηα ηελ Παγθφζκηα Πνιηηηζηηθή Κιεξνλνκία UNESCO (Μλεκεία Παγθφζκηαο Κιεξνλνκηάο γηα ην Φπζηθφ Πεξηβάιινλ) Ζ χκβαζε γηα ηελ Βηνπνηθηιφηεηα (CBD) Ζ χκβαζε ηεο Βαξθειψλεο Πξνζηαηεπφκελεο θπζηθέο πεξηνρέο, ζεζπηζκέλεο απφ ηελ Δπξσπατθή λνκνζεζία : Σν δίθηπν Natura 2000 Σν Δπξσπατθφ Γίθηπν Βηνγελεηηθψλ Απνζεκάησλ Σν Δπξσδίπισκα 21

Πξνζηαηεπφκελεο θπζηθέο πεξηνρέο, ζεζπηζκέλεο απφ ηελ Διιεληθή λνκνζεζία : Δζληθνί Γξπκνί (Ν.996/71) Δζληθά Πάξθα (Ν.1650/86) Αηζζεηηθά Γάζε (Ν.996/71) Γηαηεξεηέα Μλεκεία ηεο Φχζεο (Ν.996/71) Καηαθχγηα Άγξηαο δσήο (Ν.177/75 & Ν.2637/98) Δθηξνθεία ζεξακάησλ (Ν.177/75 & Ν.2637/98) Πεξηνρέο Απφιπηεο Πξνζηαζίαο ηεο Φχζεο (Ν.1650/86) Πεξηνρέο Πξνζηαζίαο ηεο Φχζεο(Ν.1650/86) Πξνζηαηεπφκελνη Φπζηθνί ρεκαηηζκνί θαη Σνπία (Ν.1650/86) Πεξηνρέο Οηθναλάπηπμεο (Ν.1650/86) Απηφ έρεη ζαλ απνηέιεζκα ηε δεκηνπξγία πνιιψλ πξνβιεκάησλ ζηελ εθαξκνγή κέηξσλ πξνζηαζίαο θαζψο έρνπκε πνιιέο θνξέο επηθαιχςεηο θαη αληηζέζεηο κε απνηέιεζκα ηελ δεκηνπξγία ζηελ θνηλσλία αξλεηηθήο εηθφλαο γηα ηηο πξνζηαηεπφκελεο θπζηθέο πεξηνρέο. Βέιηηζην ζα ήηαλ νη θαλφλεο δίθαηνπ λα ελαξκνλίδνληαη ζηελ πξάμε κε ηελ ηεξαξρηθή ηνπο ππξακίδα δειαδή λα αθνινπζείηαη ε θνξπθή ησλ θαλφλσλ δηθαίνπ πνπ είλαη ην χληαγκα, κεηά ηηο Γηεζλήο ζπκβάζεηο, κεηά ην Κνηλνηηθφ Γίθαην (Δπξσπατθή Έλσζε), κεηά ν Νφκνο, κεηά ην Πξνεδξηθφ Γηάηαγκα, κεηά ηελ πξάμε ηνπ ππνπξγηθνχ ζπκβνπιίνπ, κεηά ηελ ππνπξγηθή απφθαζε θαη ηέινο ηηο πξάμεηο ησλ άιισλ νξγάλσλ ηεο δηνίθεζεο. 2.2.3 Ίδξπζε πξνζηαηεπνκέλσλ θπζηθώλ πεξηνρώλ Ζ ίδξπζε κηαο πξνζηαηεπφκελεο θπζηθήο πεξηνρήο πξνυπνζέηεη ηε ζαθή νξηνζέηεζε ηεο, ηε ηεθκεξίσζε ηεο ηδηαίηεξεο θπζηθήο αμίαο ηεο θαη ηελ επηζήκαλζε ηεο ιεηηνπξγηθφηεηαο ησλ ρξήζεσλ πνπ αζθνχληαη ζε απηήλ, θαζψο θαη ησλ ζπλεπεηψλ ησλ ρξήζεσλ απηψλ ζηνπο βηνινγηθνχο θχθινπο. Σν ζχλνιν απηψλ ησλ πιεξνθνξηψλ νλνκάδεηαη δηαρεηξηζηηθφ ζρέδην ή κειέηε. Ζ ειιεληθή λνκνζεζία πξνβιέπεη δχν ηχπνπο δηαρεηξηζηηθψλ ζρεδίσλ ή κειεηψλ.έλα γεληθφ, ηελ εηδηθή πεξηβαιινληηθή κειέηε (Ν.1650/1986 θαη Ν.2742/1999) θαη έλα εηδηθφ ην δηαρεηξηζηηθφ ζρέδην. ηελ εηδηθή πεξηβαιινληηθή κειέηε ηεθκεξηψλεηαη ε ζεκαληηθφηεηα θαη ε κνλαδηθφηεηα ηνπ θπζηθνχ ρψξνπ θαη ησλ εηδψλ πνπ δηαβηνχλ ζ απηφλ, θαζψο 22

πξνηάζεηο ζπγθεθξηκέλσλ κέηξσλ δηαρείξηζεο ηεο πεξηνρήο, δειαδή κέηξσλ πξνζηαζίαο θαη δηαηήξεζεο. ην εηδηθφ ζρέδην δηαρείξηζεο πξνζδηνξίδνληαη νη θαηεπζχλζεηο θαη νη πξνηεξαηφηεηεο γηα ηελ εθαξκνγή ησλ έξγσλ, δξάζεσλ θαη κέηξσλ πνπ απαηηνχληαη γηα ηελ απνηειεζκαηηθή πξνζηαζία θαη δηαρείξηζεο ηεο πξνζηαηεπφκελεο θπζηθήο πεξηνρήο θαη ζπλνδεχεηαη απφ πξνγξάκκαηα δξάζεο, ζηα νπνία εμεηδηθεχνληαη ηα αλαγθαία κέηξα, δξάζεηο, έξγα θαη πξνγξάκκαηα, νη θάζεηο, ην θφζηνο, νη πεγέο θαη νη θνξείο ρξεκαηνδφηεζεο ηνπο, θαζψο θαη ην ρξνλνδηάγξακκα εθηέιεζεο ηνπο θαη νη θνξείο εθαξκνγήο ηνπο. Σν ζρέδην δηαρείξηζεο αλαζεσξείηαη θάζε πέληε ρξφληα. 23

3 Σνπξηζκόο θαη ε εμέιημε ηνπ. 3.1 Δμέιημε ηνπ ηνπξηζκνύ Ο ηνπξηζκφο είλαη ζπλδεκέλνο κε ηνλ άλζξσπν απφ ηελ απαξρή ηεο ηζηνξίαο ηνπ. Παξάδεηγκα ζηελ θνηιάδα ηνπ Σίγξε γχξσ ζην 4000 π.υ νη νπκέξηνη είραλ αλάπηχμεη ηνλ ζξεζθεπηηθφ ηνπξηζκφ ζηελ πφιε Οπξ ζηηο εθβνιέο ηνπ Δπθξάηε (Wooley,1920). Αιιά θαη ζηελ αξραία Διιάδα γηνξηαζηηθέο εθδειψζεηο δηαθφξσλ πφιεσλ, νη Οιπκπηαθνί αγψλεο θαη νη ζξεζθεπηηθέο ενξηέο, απνηεινχζαλ κηα αηηία γηα ηηο ηνπξηζηηθέο εμνξκήζεηο ησλ αξραίσλ Διιήλσλ. ηελ πεξίνδν ηεο ξσκατθήο επνρή, ν ηνπξηζκφο ήηαλ αξθεηά δηαδεδνκέλνο θχξηα ζηηο εχπνξεο ηάμεηο. Ο Παπζαλίαο ν εθ Λπδίαο ηεο Μηθξάο Αζίαο, ν νπνίνο έδεζε σο γλσζηφλ ηνλ 2 ν κ.υ αηψλα έγξαςε ηνπο δηάζεκνπο ηνπ «ηνπξηζηηθνχο νδεγνχο» βνεζψληαο ζηελ αλάπηπμε ηνπ ηνπξηζκνχ. Καηά ην 18 ν αηψλα, ε αχμεζε ηνπ εηζνδήκαηνο ζε κεξηθέο ρψξεο (Μ. Βξεηαλία, Γάιιηα, Γεξκάληα ), ε ζρεηηθή αζθάιεηα ζηα ηαμίδηα, ε βειηίσζε ησλ νδηθψλ δηθηχσλ θαη ε εκθάληζε λέσλ κεηαθνξηθψλ κέζσλ δεκηνχξγεζαλ ην ζχγρξνλν ηνπξηζκφ πνπ πεξηνξηζκέλνο αξρηθά ζε ιίγνπο πξνλνκηνχρνπο, απιψζεθε πξννδεπηηθά ηνπο επνκέλνπο αηψλεο, ψζηε λα δηαδνζεί ζ φια ηα θνηλσληθά ζηξψκαηα θαη ζε φιεο ηηο επείξνπο ηεο γεο θαη λα γίλεη ζήκεξα ην καδηθφ θαηλφκελν, κε ηηο δηεζλείο ηνπξηζηηθέο εηζπξάμεηο λα θηάλνπλ ην 2011 ην πνζφ ησλ 735 δηο Δπξψ πεξίπνπ (UNWTO, 2012). Γηάγξακκα 1. Παξνπζηάδεη ηελ εμέιημε ησλ ηνπξηζηηθψλ αθίμεσλ απφ 1950 έσο ζήκεξα θαη ηελ εθηίκεζε πσο ζα εμειηρηνχλ έσο 2030 ( Πεγή Tourism Highlights UNWTO 2012 edition). 24

3.2 Η εμέιημε ηεο αλάπηπμεο ελόο ηνπξηζηηθνύ πξννξηζκνύ Ο Βutler (1980) πεξηγξάθεη έμη ζηάδηα ζηελ εμέιημε ηεο ηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο (Γηάγξακκα 2): Σν πξψην ζηάδην είλαη ηεο εμεξεχλεζεο, κηθξνί αξηζκνί ηνπξηζηψλ απνθαζίδνπλ λα επηζθεθζνχλ έλα ζπγθεθξηκέλν κέξνο. Σν δεχηεξν ζηάδην είλαη εθείλν ηεο ελαζρφιεζεο, είλαη δειαδή ε ρξνληθή ζηηγκή εθείλε πνπ αξρίδνπλ λα επηζθέπηνληαη ηελ πεξηνρή κεγάιε αξηζκνί ηνπξηζηψλ θαη πξνο εμππεξέηεζε απηψλ θάλνπλ ηελ εκθάληζή ηνπο νη πξψηεο κηθξέο εγθαηαζηάζεηο ή επηρεηξήζεηο πνπ εμππεξεηνχλ ηνπο επηζθέπηεο. Σν ηξίην ζηάδην είλαη εθείλν ηεο αλάπηπμεο, θαη αλαθέξεηαη ζε κηα θαηάζηαζε εθηεηακέλεο αλνηθνδφκεζεο εγθαηαζηάζεσλ, είηε γηα ηελ πξνζθνξά δηαθφξσλ δξαζηεξηνηήησλ ζηνπο ηνπξίζηεο, είηε γηα ηελ εμππεξέηεζε ησλ αλαγθψλ ηνπο. Σν ζηάδην απηφ είλαη ηδηαίηεξεο ζεκαζίαο γηα ηε δηεξεχλεζε ησλ επηδξάζεσλ ηεο ηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο. Δίλαη γεγνλφο φηη νη επηδξάζεηο είλαη πηζαλφηεξν λα ζπκβνχλ θαηά ηε δηάξθεηα απηνχ ηνπ ζηαδίνπ, φηαλ ν πξννξηζκφο εμειίζζεηαη απφ έλα κηθξφ πξνκεζεπηή ηνπξηζηηθψλ ππεξεζηψλ ζε κηα πεξηνρή πνπ θπξηαξρείηαη απφ ηελ ηνπξηζηηθή βηνκεραλία. ην ζεκείν απηφ, ε δηαθήκηζε θαη ε πξνψζεζε θξίλνληαη απαξαίηεηα ζηνηρεία γηα ηε δηαηήξεζε ηνπ κεγέζνπο ηεο βηνκεραλίαο πνπ έρεη δεκηνπξγεζεί. ηε ζπλέρεηα, ε αξρηθή καδηθή εηζξνή ησλ ηνπξηζηψλ αξρίδεη λα ζηαζεξνπνηείηαη θαη ν πξννξηζκφο εηζέξρεηαη ζην ζηάδην ηεο ζηαζεξνπνίεζεο. Σν ηέηαξην ζηάδην είλαη εθείλν ηεο ζηαζεξνπνίεζεο. Καηά ηελ δηάξθεηα ηνπ ζηαδίνπ αλάπηπμεο ππήξμαλ αξλεηηθέο θνηλσληθνπνιηηηθέο θαη πεξηβαιινληηθέο επηπηψζεηο, νη επηδξάζεηο απηέο γίλνληαη αληηιεπηέο. Ζ εηζξνή ησλ λεσλ ηνπξηζηψλ κεηψλεηαη κέρξη ζην ζεκείν φπνπ δελ ζεκεηψλεηαη αχμεζε ζηηο λέεο αθίμεηο. Σν πέκπην ζηάδην είλαη εθείλν ηεο ζηαζηκφηεηαο.ε απηφ ην ζηάδην ζα έρεη ζπκβαίλεη έλα απφ ηα παξαθάησ δχν πξάγκαηα ή δπλακηθφηεηα έρεη θηάζεη ζηα αλσηέξα φξηα ηεο, ή ην ελδηαθέξνλ ησλ ηνπξηζηψλ λα παξνπζηάδεη κείσζε κε απνηέιεζκα ν πξννξηζκφο λα έρεη δχν επηινγέο ή λα κπνξεί λα εηζέιζεη ζην ζηάδην ηεο παξαθκήο, φπνπ νη ηνπξίζηεο ζα θηλεζνχλ πξνο λεφηεξνπο θαη πην ειθπζηηθνχο πξννξηζκνχο ή λα αξρίζεη κηα πεξίνδνο αλαλέσζεο. 25

Σν έθην ζηάδην, ην ζηάδην ηεο αλαλέσζεο κπνξεί λα γίλεη κε δχν αλφκνηνπο ηξφπνπο. Αλ νη εγθαηαζηάζεηο πνπ είραλ πινπνηεζεί γηα ηελ εμππεξέηεζε ησλ ηνπξηζηψλ έθηαζαλ ζην αλψηεξν φξην ρσξεηηθφηεηαο ηνπο, ηφηε κπνξεί λα αξρίζεη έλαο λένο αλαπηπμηαθφο θχθινο. Αλ νη ηνπξίζηεο δελ ελδηαθέξνληαη πιένλ γηα ηνλ πξννξηζκφ κπνξεί λα ρξεηαζηνχλ αιιαγέο ζην πξντφλ. Γηάγξακκα 2.Τπνζεηηθφ ππφδεηγκα ηνπ θχθινπ δσήο ελφο ηνπξηζηηθνχ θέληξνπ θαηά Butler κεηά απφ ηξνπνπνίεζε ( Πεγή Butler, 1980) Ζ αξρηθή αηηία γηα αιιαγέο αξρίδεη κε ηελ αλάπηπμε εγθαηαζηάζεσλ, φπσο γηα παξάδεηγκα ε δεκηνπξγία ρσξψλ νξγαλσκέλεο ινπηξνζεξαπείαο θαη αλαςπρήο γηα ηελ εμππεξέηεζε ησλ αλαγθψλ ησλ ηνπξηζηψλ, ελψ παξάιιεια νη αξρηθνί επελδπηέο ελεκεξψλνπλ ηνπο ηνπξίζηεο ζρεηηθά κε ηνλ πξννξηζκφ. Οη πξνζπάζεηεο απηέο ζπληείλνπλ ζθφπηκα ζηε δεκηνπξγία κηαο εηθφλαο θαη εμαξηψληαη απφ ηηο δηαθεκηζηηθέο ηθαλφηεηεο ησλ επελδπηψλ γηα ηελ παξαθίλεζε ησλ ηνπξηζηψλ λα γλσξίζνπλ κηα πεξηνρή. Αλ ε πξνψζεζε είλαη επηηπρεκέλε θαη νη ηνπξίζηεο κάζνπλ γηα ηνλ πξννξηζκφ, ε δηαδηθαζία ηεο αιιαγήο επηηαρχλεηαη θαη λέεο εγθαηαζηάζεηο πινπνηνχληαη ελψ απηνκάησο νινθιεξψλνληαη ηα έξγα ππνδνκήο. Ζ κε αεηθνξηθε ρξήζε ησλ πεξηβαιινληηθψλ θαη ησλ νηθνλνκηθψλ πφξσλ θαη ν κε ζεβαζκφο ηεο ηνπηθήο θνηλσλίαο ζε θνηλσληθφ θαη πνιηηηζηηθφ επίπεδν έρνπλ ζαλ απνηέιεζκα λα εηζέιζεη ν πξννξηζκφο ζηελ παξαθκήο. Ζ αλαλέσζε κπνξεί λα γίλεη κε ηελ πξνζζήθε λέσλ ραξαθηεξηζηηθψλ ζην ππάξρνλ ηνπξηζηηθφ πξντφλ θαη κε ηελ πξνυπφζεζε λα κελ έρεη γίλεη κε 26

αλαζηξέςηκε θαηαζηξνθή ησλ βαζηθψλ πφξσλ ηνπ ηνπξηζκνχ, δειαδή ηνπ θπζηθνχ, ηνπ νηθνλνκηθνχ θαη ηνπ θνηλσληθνχ πεξηβάιινληνο. 3.3 Αεηθόξνο ηνπξηζηηθή αλάπηπμε Αλ ζέινπκε λα δεκηνπξγήζνπκε έλα ηνπξηζηηθφ πξννξηζκφ πνπ ζα ηνλ απνιακβάλνπλ νη ζεκεξηλέο θαη νη κειινληηθέο γελεέο, ηφηε ε ηνπξηζηηθή αλάπηπμε ζα πξέπεη λα γίλεη κέζσ ηεο αεηθφξνπ αλάπηπμεο. Γηα ηνλ Παγθφζκην Οξγαληζκφ ηνπξηζκνχ ε αεηθφξνο ηνπξηζηηθή αλάπηπμε (UNWTO, 2004) πεξηγξάθεηαη σο εμήο : Ζ αεηθφξνο ηνπξηζηηθή αλάπηπμε κπνξεί εθαξκφδεηαη ζε φιεο ηηο κνξθέο ηνπ ηνπξηζκνχ, ζε φια ηα είδε ησλ πξννξηζκψλ, ζπκπεξηιακβαλνκέλνπ θαη ηνπ καδηθνχ ηνπξηζκνχ θαζψο ζε δηάθνξεο κνξθέο ηνπ εμεηδηθεπκέλνπ ηνπξηζκνχ. Οη αξρέο αεηθνξίαο αθνξνχλ ηηο πεξηβαιινληηθέο, νηθνλνκηθέο θαη θνηλσληθνπνιηηηζηηθέο πηπρέο ηεο ηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο. Μηα θαηάιιειε ηζνξξνπία πξέπεη λα ππάξρεη κεηαμχ απηψλ ησλ ηξηψλ δηαζηάζεσλ γηα λα εμαζθαιίδεηαη ε καθξνπξφζεζκε αεηθνξία. Ο αεηθφξνο ηνπξηζκφο πξέπεη: 1) Να θάλεη βέιηηζηε ρξήζε ησλ πεξηβαιινληηθψλ πφξσλ, πνπ απνηεινχλ βαζηθφ ζηνηρείν γηα ηελ αλάπηπμε ηνπ ηνπξηζκνχ, δηαηήξεζε ησλ βαζηθψλ νηθνινγηθψλ δηαδηθαζηψλ θαη λα ζπκβάιιεη ζηε δηαηήξεζε ηεο θπζηθήο θιεξνλνκηάο θαη ηεο βηνπνηθηιφηεηαο. 2) Να ζέβεηαη ηελ θνηλσληθφπνιηηηζκηθή απζεληηθφηεηα ησλ απηφρζνλσλ θνηλσληψλ, λα δηαηεξεί θαη λα ελζσκαηψλεη ηελ πνιηηηζηηθή θιεξνλνκηά θαη ηηο παξαδνζηαθέο αμίεο θαη λα ζπκβάιεη ζηε δηαπνιηηηζκηθή θαηαλφεζε θαη αλνρή. 3) Να εμαζθαιίδεη βηψζηκε, καθξνπξφζεζκε νηθνλνκηθή ιεηηνπξγία ηεο πεξηνρεο, παξέρνληαο θνηλσληθννηθνλνκηθά νθέιε ζηελ ηνπηθή θνηλσλίαο, θαη λα ζπκβάιεη ζηε κείσζε ηεο θηψρεηαο. 27

3.4 Οηθνηνπξηζκόο 3.4.1 Οξηζκόο Οηθνηνπξηζκφο ζχκθσλα κε ηνλ Παγθφζκην Οξγαληζκφ Σνπξηζκνχ είλαη φιεο νη κνξθέο ηνπξηζκνχ πνπ έρνπλ σο βάζε ηελ θχζε ζηηο νπνίεο ην θχξην θίλεηξν ησλ ηνπξηζηψλ είλαη ε παξαηήξεζε θαη ε εθηίκεζε ηεο θχζεο, θαζψο θαη ν παξαδνζηαθφο ηξφπνο δσήο ησλ θάηνηθσλ (UNWTO, 2001). Έρεη ηα αθφινπζα ραξαθηεξηζηηθά : 1) Έρεη εθπαηδεπηηθά θαη εξκελεπηηθά ραξαθηεξηζηηθά. 2) Γεληθά, αιιά φρη απνθιεηζηηθά, δηνξγαλψλεηαη απφ εμεηδηθεπκέλνπο ηνπξηζηηθνχο πξάθηνξεο γηα κηθξέο νκάδεο. Πάξνρνη ησλ ππεξεζηψλ ηνπ πξννξηζκνχ ζπλήζσο είλαη ηνπηθέο επηρεηξήζεηο. 3) Διαρηζηνπνηεί ηηο αξλεηηθέο επηπηψζεηο ζην θπζηθφ θαη θνηλσληθν-πνιηηηζηηθφ πεξηβάιινλ. 4) Τπνζηεξίδεη ηε δηαηήξεζε ησλ θπζηθψλ πεξηνρψλ πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη σο αμηνζέαηα νηθνηνπξηζκνχ κε: Γεκηνπξγία νηθνλνκηθψλ νθειψλ γηα ηηο ηζαγελείο θνηλσλίεο, γηα ηηο νξγαλψζεηο θαη ηηο δηαρεηξηζηηθέο αξρέο ησλ πεξηνρψλ κε ζθνπφ ηνπο. Παξνρή ελαιιαθηηθήο απαζρφιεζεο θαη επθαηξίσλ εηζνδήκαηνο ζηηο ηνπηθέο θνηλσλίεο. Αχμεζε ηεο επαηζζεηνπνίεζεο γηα ηε δηαηήξεζε ησλ θπζηθψλ θαη πνιηηηζηηθψλ πφξσλ, ηφζν κεηαμχ ησλ ληφπησλ φζν θαη ησλ ηνπξηζηψλ. 3.4.2 ρεδηαζκόο νηθνηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο Τπάξρνπλ δηαθνξεηηθνί ηξφπνη πξνζέγγηζεο ηνπ ζρεδηαζκνχ, εθαξκνγήο θαη αμηνιφγεζεο ελφο πξνγξάκκαηνο νηθνηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο. Σα βαζηθά ζηάδηα πνπ πξέπεη λα πεξηιακβάλεη ε δηαδηθαζία ηνπ ζρεδηαζκνχ (ΔΟΣ, 2002) είλαη ηα αθφινπζα : 1. Δθηίκεζε ηεο θαηάζηαζεο φζνλ αθνξά ηελ νηθνινγηθή ζεκαζία ηεο πεξηνρήο, ηελ ηνπξηζηηθή αλάπηπμε, ηελ ππνδνκή θαη ην θαζεζηψο πξνζηαζίαο.καζνξηζκφο ησλ δπλαηψλ θαη ησλ αδπλαηψλ ζεκείσλ ηεο πεξηνρεο. 2. Δθηίκεζε ηεο θνηλσληθήο θαη ηεο νηθνλνκηθήο θαηάζηαζεο. 3. Πξνζδηνξηζκφο ηεο θέξνπζαο ηθαλφηεηαο ηεο πεξηνρήο. 4. Πξνζδηνξηζκφο ηνπ επηζπκεηνχ επηπέδνπ νηθνηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο. 5. ρέδην δξάζεο γηα λα επηηεπρζεί ην επηζπκεηφ επίπεδν νηθνηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο. Με ζπκκεηνρηθή δηαδηθαζία, βαζηζκέλε ζε θαιή πξνεηνηκαζία κε δηαθνξεηηθά ζελάξηα αλάπηπμεο. 28

6. Καζνξηζκφο ζπζηήκαηνο αμηνιφγεζεο. Ζ αμηνιφγεζε ζα έρεη ζηφρν ηελ πνηνηηθή θαη πνζνηηθή εθηίκεζε ηεο νηθνηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο. 7. Καζνξηζκφο θνξέα ππεχζπλνπ γηα ηελ εθαξκνγή θαη αμηνιφγεζε ηνπ ζρεδίνπ δξάζεο. Ζ ζαθήλεηα ζηελ θαηαλνκή αξκνδηνηήησλ γηα ηε δηαρείξεζε ηνπ νηθνηνπξηζκνχ είλαη θξίζηκεο ζεκαζίαο. 8. Σαθηή αλαζεψξεζε ηνπ ζρεδίνπ βάζεη ησλ απνηειεζκάησλ ηεο αμηνιφγεζεο. χκθσλα κε ην The Visitor Experience and Resource Protection (VERP) Framework - A Handbook for Planners and Managers(U.S. Department of the Interior - National Park Service, 1997) πεξηγξάθνληαη ελλέα ζηνηρεία (ζηάδηα) απαξαίηεηα γηα ηνλ ζρεδηαζκφ ηεο νηθνηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο : ηάδην 1. πγθξφηεζε νκάδαο έξγνπ. Με ζπκκεηνρή δηαθφξσλ εηδηθψλ πνπ ζα αλαπηχμνπλ ην ζρέδην θαη απηψλ πνπ ζα εθαξκφζνπλ ην ζρέδην. ηάδην 2. Αλάπηπμε ζηξαηεγηθήο ζπκκεηνρήο ηνπ θνηλνχ. ηάδην 3. Παξαγσγή εθζέζεσλ ζρεηηθά κε ηνπο ζθνπνχο ηεο πεξηνρεο, ηε ζεκαζία, ηηο πξσηαξρηθέο εξκελεπηηθέο ελφηεηεο θαη ηνλ πξνζδηνξηζκφ ησλ πεξηνξηζηηθψλ παξαγφλησλ ηνπ ζρεδηαζκνχ. ηάδην 4 Αλάιπζε ησλ θπζηθψλ πφξσλ ηεο πεξηνρεο θαη ηεο πθηζηάκελεο ρξήζεο απφ ηνπο επηζθέπηεο. Ζ αλάιπζε πξέπεη λα ηεθκεξηψλεηαη κε θείκελν θαη ράξηεο. ηάδην 5-6 Πξνζδηνξηζκφο θαη πεξηγξαθή ησλ δσλψλ άζθεζεο δξαζηεξηνηήησλ. ηάδην 7 Δπηινγή δεηθηψλ θαη πξνζδηνξηζκφο ζηαζεξψλ νξίσλ γηα θάζε δψλε. Αλάπηπμε ηνπ ρεδίνπ Παξαθνινχζεζεο. ηάδην 8 Παξαθνινχζεζε ησλ πεξηβαιινληηθψλ θαη θνηλσληθψλ δεηθηψλ ηάδην 9 Λήςε δηαρεηξηζηηθψλ κέηξσλ. Παξαηεξείηαη φηη θαη ζηηο δχν πξνζεγγίζεηο νπζηαζηηθά γίλεηαη αλαθνξά ζηε δηαηχπσζε ηνπ ζθνπνχ, ζηελ θαηαγξαθή θαη αλάιπζε ηεο πθηζηάκελεο θαηάζηαζεο, ζηε δηαδηθαζία ηεο δηαβνχιεπζεο, ζηνλ θαζνξηζκφ ηνπ ζπζηήκαηνο παξαθνινχζεζεο κέζσ ηνπ νπνίνπ αμηνινγείηαη ε εθαξκνγή ηνπ ζρεδίνπ. 29

4 Φέξνπζα ηνπξηζηηθή ηθαλόηεηα (TCC) 4.1 Οξηζκόο Ζ θέξνπζα ηθαλφηεηαο είλαη έλα ρξήζηκν εξγαιείν γηα ηελ δεκηνπξγία θαη δηαηήξεζε ελφο ηνπξηζηηθνχ πξννξηζκνχ πνπ ζα ηνλ απνιακβάλνπλ νη ζεκεξηλέο θαη νη κειινληηθέο γελεέο. πκθψλα κε ηνλ Παγθφζκην Οξγαληζκφ Σνπξηζκνχ (WTO), θέξνπζα ηθαλφηεηα ελφο ηνπξηζηηθνχ πξννξηζκνχ κπνξεί λα νξηζηεί σο ν κέγηζηνο αξηζκφο ησλ αλζξψπσλ πνπ κπνξνχλ λα επηζθεθζνχλ έλα ηνπξηζηηθφ πξννξηζκφ ηελ ίδηα ζηηγκή, ρσξίο λα πξνθαιέζνπλ ηελ θαηαζηξνθή ηνπ θπζηθνχ, νηθνλνκηθνχ θαη θνηλσληθνχ πεξηβάιινληνο. Ζ ζπλνιηθή θέξνπζα ηθαλφηεηα κηαο πεξηνρήο απνηειείηαη απφ ηξεηο ζεκαηηθέο θέξνπζεο ηθαλφηεηεο (Φ.Η) ( Σξαθνιήο 1979, Coccosis et al 2002, Διεπζεξηάδεο 2003 ): θπζηθή νηθνινγηθή Φ.Η, θνηλσληθή δεκνγξαθηθή Φ.Η, πνιηηηθή νηθνλνκηθή Φ.Η. Γηα ηνλ ππνινγηζκφ ηνπ επηπέδνπ ηεο ζπλνιηθή θέξνπζαο ηθαλφηεηαο εμεηάδνληαη μερσξηζηά νη ηξεηο ζεκαηηθέο θέξνπζεο ηθαλφηεηεο. Έηζη, φζνλ αθφξα ηε θπζηθή- νηθνινγηθή Φ.Η κεηαμχ άιισλ, ππνινγίδνληαη ηα εμήο: Γηα ην έδαθνο: Ζ απνκάθξπλζε. Ζ ζπκπίεζε. Ζ δηάβξσζε. Οη κηθξννξγαληζκνί ηνπ εδάθνπο. Ζ ελαιιαθηηθή ηθαλφηεηα. Γηα ηε βιάζηεζε: Οη άκεζεο επηδξάζεηο πνπ δέρνληαη ηα ππέξγεηα ηκήκαηα ησλ θπηψλ. Οη επηδξάζεηο ζηελ αλάπηπμε θαη αλζνθνξία ησλ θπηψλ. Οη κεηαβνιέο ζηε ζχλζεζε θαη πνζνζηηαία θάιπςε ηεο βιάζηεζεο. Γηα ηελ παλίδα : Ζ ελφριεζε ησλ δψσλ. 30

Ζ δεκηνπξγία ή απψιεηα κηθξνπεξηβαιιφλησλ ζε νξηδφληηα θαη θαηαθφξπθε δηάηαμε. Μεξηθά πνζνηηθά παξαδείγκαηα απφ ηελ δηεζλή βηβιηνγξαθία επεξεαζκνχ ηεο θπζηθήο-νηθνινγηθήο Φ.Η: 1. Με ειαθξάο ρξήζεο ρψξσλ θαηαζθελψζεσλ, κέρξη 30 κέξεο ζηε δηάξθεηα ηνπ ζέξνπο, απνκαθξχλζεθε ε παξεδαθηαία βιάζηεζε θαηά 80% (Διεπζεξηάδεο 2003). 2. Ζ δηέιεπζε 7.500 αηφκσλ αλά πεξίνδν ρξήζεο απφ κνλνπάηη αικπξνχ έινπο πξνθαιεί πιήξε θαηαζηξνθή ηεο εδαθνθάιπςεο. Ο ίδηνο αξηζκφο αηφκσλ αλά πεξίνδν ζε κνλνπάηη πνπ δηέξρεηαη απφ θίηξηλεο ζίλεο έρεη σο ζπλέπεηα ηελ εμαθάληζε πνιιψλ ζεκαληηθψλ θπηηθψλ εηδψλ (Διεπζεξηάδεο 2003). 3. Ζ δηέιεπζε 3500 4500 αηφκσλ αλά πεξίνδν ρξήζεο απφ κνλνπάηη πάλσ ζε γθξη ζίλεο πξνθαιεί ηνπηθή εκθάληζε έθζεζε άκκνπ θαη εδάθνπο. (Διεπζεξηάδεο 2003) 4. Σα παηήκαηα 16000 επηζθεπηψλ θαηά έηνο θαη εθηάξην κεηψλνπλ ηε βηνκάδα ηεο ππνβιάζηεζεο ζε Φηλιαλδηθά δάζε ζην κηζφ, ελψ ηα παηήκαηα 16000 επηζθεπηψλ θαηά έηνο θαη εθηάξην θαηαζηξέθνπλ εληειψο ηελ ππνβιάζηεζε αλεμάξηεηα απφ ηε γνληκφηεηα ηνπ εδάθνπο (Kellomaki 1977). 5. ε πεξηνρέο κε ηχξθε ην 60% ησλ δεκηψλ ζηε βιάζηεζε θαη ζην έδαθνο πξνθαιείηαη ηελ άλνημε κέζα ζε ιίγεο εβδνκάδεο θαη κφλν απφ ην 40% ησλ επηζθεπηψλ. Σα παηήκαηα 1890 επηζθεπηψλ πξνθαινχλ ηε κεηαθίλεζε πεξίπνπ 4228θ.κ. ρψκαηνο ην έηνο ζε ηέηνηα εδάθε θαη θάζε παηεκαζηά ρξεηάδεηαη 20-30 κήλεο γηα λα εμαθαληζζεί (Διεπζεξηάδεο 2003). 6. ε δάζε θσλνθφξσλ ζηε Βνπιγαξία κε 1-3 αλζξψπνπο/ζα πξνθαιείηαη κείσζε ηεο εηήζηαο αχμεζεο ζην 20-27% ησλ δέληξσλ, κε 5-9 αλζξψπνπο/ζα ζην 50% θαη 12 αλζξψπνπο/ζα ζην 80% ησλ δέληξσλ (Σξαθφιεο, 1984). Καηά ηνλ ππνινγηζκφ ηεο θνηλσληθήο δεκνγξαθηθήο Φ.Η, ηα επίπεδα ηεο ηθαλφηεηαο κπνξνχλ λα εθθξαζηνχλ, κεηαμχ άιισλ, ππνινγίδνληαο ηα εμήο: Σνλ αξηζκφ ηνπξηζηψλ πνπ κπνξεί λα αλερηεί ε πεξηνρή, ρσξίο λα επεξεάδνληαη ν ηξφπνο δσήο θαη ηα θνηλσληθά πξφηππα ηεο ηνπηθήο θνηλσλίαο. Σν κέγεζνο θαη ην είδνο ησλ ηνπξηζηψλ, έηζη ψζηε λα κελ αιιάμεη ζεκαληηθά ε ηνπηθή θνπιηνχξα. Καηά ηνλ ππνινγηζκφ ηεο πνιηηηθήο νηθνλνκηθήο Φ.Η, ηα επίπεδα ηεο ηθαλφηεηαο κπνξνχλ λα εθθξαζηνχλ, κεηαμχ άιισλ, ππνινγίδνληαο: 31

Σα επίπεδα εμεηδίθεπζεο ηνπ ηνπξηζκνχ. Σηο απψιεηεο εξγαηηθνχ δπλακηθνχ ζε άιινπο παξαγσγηθνχο θνξείο. Σν επίπεδν απαζρφιεζεο ζηνλ ηνπξηζκφ ζε ζρέζε κε ην ηνπηθφ αλζξψπηλν δπλακηθφ 4.2 Μεζνδνινγία εθηίκεζεο ηεο Φέξνπζαο Σνπξηζηηθεο Ιθαλόηεηαο Γηα λα κπνξέζνπκε λα ππνινγίζνπκε ηελ θέξνπζα ηνπξηζηηθε ηθαλφηεηα πξέπεη λα κειεηήζνπκε ην ζπλνιηθφ πεξηβάιινλ ηεο πεξηνρήο. Να αμηνινγήζνπκε θαη λα αλαιχζνπκε, μερσξηζηά ην θπζηθφ, ην αλζξσπνγελέο θαη ην πνιηηηζκηθφ πεξηβάιινλ θαη ηελ ζπλνιηθή δξάζε θαη αιιειεπίδξαζε πνπ έρνπλ κεηαμχ ηνπο απηά. Γηα ην θπζηθφ πεξηβάιινλ ηελ αλάιπζε ησλ γεληθψλ νηθνινγηθψλ θαη θπζηθψλ ραξαθηεξηζηηθψλ ηεο πεξηνρήο. Όπσο ηελ γεσινγία, θιίκα, ρισξίδα θαη ηελ παλίδα ηεο πεξηνρήο. Γηα ην αλζξσπνγελέο πεξηβάιινλ ηελ αλάιπζε ηνπ πιεζπζκνχ, ηελ νηθνλνκηθή παξάγσγε θαη ησλ θνηλσληθψλ ραξαθηεξηζηηθψλ ηεο πεξηνρήο. Όπσο ε άπνςε ηεο ηνπηθήο θνηλσλίαο. Γηα ην πνιηηηζκηθφ πεξηβάιινλ ηελ ηζηνξία θαη ηνπο ζξχινπο ηεο πεξηνρήο. 4.3 Η εμέιημε ηεο Φέξνπζαο Σνπξηζηηθήο Ιθαλόηεηαο ελόο πξννξηζκνύ Ζ θέξνπζα ηνπξηζηηθή ηθαλφηεηα κηαο πεξηνρήο δελ πξέπεη λα ζεσξείηαη σο έλα ζηαηηθφ απφιπην κέγεζνο, αιιά έλα κέγεζνο πνπ κεηαβάιιεηαη, κέζσ παξεκβάζεσλ ζηηο επηκέξνπο ζεκαηηθέο θέξνπζεο ηθαλφηεηεο. Ζ ζπλνιηθή θέξνπζα ηθαλφηεηα κηαο πεξηνρήο δελ ζα απμεζεί αλ απμήζνπκε κφλν κηα απφ ηίο ηξεηο ζεκαηηθέο θέξνπζεο ηθαλφηεηεο, αιιά κφλν ζε ζπλδπαζκφ θαη ησλ ηξηψλ κεηαμχ ηνπο. Παξάδεηγκα αλ απμήζνπκε κφλν ηελ θπζηθήνηθνινγηθή Φ.Η κηαο πεξηνρήο, ηφηε κπνξνχλ λα πξνθιεζνχλ κεηψζεηο ζηηο άιιεο δπν, ηελ θνηλσληθή-δεκνγξαθηθή θαη ηελ πνιηηηθή-νηθνλνκηθή Φ.Η, κε απνηέιεζκα ε ζπλνιηθή θέξνπζα ηθαλφηεηα ηεο πεξηνρήο λα κεησζεί. Πξέπεη λα ζεκεησζεί φηη, ζε θακία πεξίπησζε δελ ελδείθλπηαη λα αληηγξαθεί κία θέξνπζα ηθαλφηεηα απφ κηα πεξηνρή ζε κηα άιιε. ηνηρεία πνπ κπνξεί λα αληηγξαθνχλ είλαη ε κεζνδνινγία, ην ζθεπηηθφ θαη ηα εξγαιεία πνπ εμαζθάιηζαλ ηελ επηηπρία. 32

Έλα θαιφ παξάδεηγκα ειέγρνπ απνηειεί ην Florida Department of Environmental Protection, Division of Recreation and Parks, ησλ Ζλσκέλσλ Πνιηηεηψλ ηεο Ακεξηθήο, ην νπνίν ζε ζπλεξγαζία κε επηζηεκνληθνχο θνξείο παξαθνινπζεί ηελ θέξνπζα ηθαλφηεηα ησλ θπζηθψλ πεξηνρψλ θαη ζε ηαθηά ρξνληθά δηαζηήκαηα δίλεη θαηεπζχλζεηο πνπ είλαη κεηξήζηκεο θαη πξνζδηνξίδνληαη κε αθξίβεηα π.ρ ν επηηξεπφκελνο αξηζκφο επηζθεπηψλ ζ έλα ζπγθεθξηκέλν κνλνπάηη αλά έηνο. 33

5 Μεζνδνινγία Ζ κεζνδνινγηθή πξνζέγγηζε πνπ αθνινπζήζεθε γηα ηε δηεξεχλεζε ησλ δπλαηνηήησλ αεηθνξηθήο ηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο ζηνλ πγξνβηφηνπν ηεο ιίκλεο Βφιβε κέζσ ηεο εθηίκεζεο ηεο ηνπξηζηηθήο θέξνπζαο ηθαλφηεηαο ηνπ πγξνβηφηνπνπ, είλαη κηα ζχλζεηε ηερληθή ππνινγηζκνχ, ε νπνία γίλεηαη κέζσ ηεο κειέηεο ηνπ ζπλνιηθνχ πεξηβάιινληνο ηεο πεξηνρήο. Καηά ηε κειέηε απηή γίλεηαη αμηνιφγεζε θαη αλάιπζε, μερσξηζηά ηνπ θπζηθνχ, ηνπ αλζξσπνγελνχο θαη ηνπ πνιηηηζκηθνχ πεξηβάιινληνο θαζψο θαη ηνπ ηνπίνπ ηεο πεξηνρήο. Ζ έξεπλα βαζίζζεθε ηφζν ζε βηβιηνγξαθηθά δεδνκέλα φζν θαη ζε πξνζσπηθέο επηζθέςεηο ζηελ πεξηνρή κειέηεο θαηά ην δηάζηεκα Άλνημε Φζηλφπσξν 2012. Βαζηθέο κειέηεο γηα ηελ ζπιινγή βηβιηνγξαθηθψλ ζηνηρείσλ ήηαλ: Μειέηε θαζνξηζκνχ νξίσλ θαη δηαρείξηζεο ηνπ πγξνηφπνπ ιηκλψλ Κνξψλεηαο- Βφιβεο, ΤΠΔΥΧΓΔ, 1992. Μειέηε νξηνζέηεζεο πγξνβηνηφπσλ χκβαζεο Ramsar, YΠΔΥΧΓΔ, 1986. Οη ππφινηπεο βηβιηνγξαθηθέο πεγέο πνπ ρξεζηκνπνηήζεθαλ αλαθέξνληαη ζην θείκελν. Οη ππεξεζίεο απφ ηηο νπνίεο έγηλε ζπιινγή ζηνηρείσλ είλαη: Διιεληθφ Κέληξν Βηφηνπσλ- Τγξνηφπσλ (ΔΚΒΤ). Δζληθή ηαηηζηηθή Τπεξεζία Διιάδνο (ζηνηρεία γηα ηνλ πιεζπζκφ απφ ηελ απνγξαθή 2000 θαη 2010). Σξάπεδα ηεο Διιάδνο (ζηνηρεία γηα ηελ νηθνλνκηθή δξαζηεξηφηεηα ηνπ 2009). NASA θαη Τπνπξγείν Έξεπλαο θαη Βηνκεραλίαο ηεο Ηαπσλίαο [δνξπθνξηθή εηθφλα ASTER ( Advanced Spaceborne Thermal Emission and Reflection Radiometer ) γηα ηελ επξχηεξε πεξηνρή ηεο ιίκλεο Βφιβεο]. Δπίζεο, θαηά ηε δηάξθεηα ηεο έξεπλαο έγηλαλ νη αθφινπζεο εξγαζίεο: Δπεμεξγαζία ηνπ ςεθηαθνχ πςνκεηξηθνχ κνληέινπ (Digital Elevation Model, DEM) GTOPO30 ηεο U.S. Geological Survey's EROS Data Center ηεο πεξηνρήο κειέηεο κε ην ειεθηξνληθφ πξφγξακκα Arcmap 10. Δπεμεξγαζία ηεο δνξπθνξηθήο εηθφλαο ASTER (Advanced Spaceborne Thermal Emission and Reflection Radiometer) γηα ηελ επξχηεξε πεξηνρή ηεο ιίκλεο Βφιβε κε ην ειεθηξνληθφ πξφγξακκα Arcmap 10. Δπεμεξγαζία ησλ θιηκαηηθψλ δεδνκέλσλ γηα ηελ πεξίνδν 1959-1997 απφ ηνλ κεησξνινγηθφ ζηαζκφ ηνπ αεξνδξνκίνπ Μαθεδνλία κε ην Excel 2000 θαη ην Autocad 2009. 34

Δπεμεξγαζία ζηνηρείσλ ηεο Δζληθήο ηαηηζηηθήο Τπεξεζίαο Διιάδνο γηα ηνλ πιεζπζκφ κε ην Excel 2000. Ζ δηαδηθηπαθή έξεπλα έγηλε σο εμήο: Γεκηνπξγία ηεο ηζηνζειίδαο θαη αλάξηεζε ζε απηήλ ηνπ ειεθηξνληθνχ εξσηεκαηνινγίνπ (ζην παξάξηεκα παξαηίζεηαη ν θψδηθαο ηεο ηζηνζειίδαο θαη ε θφξκα ηνπ εξσηεκαηνιφγηνπ). Κνηλνπνίεζε ηεο ηζηνζειίδαο ζηελ πεξηνρή κε ηε δεκηνπξγία αθηζψλ θαη επηθφιιεζήο ηνπο ζε θαλεξά ζεκεία ζηνπο νηθηζκνχο ηεο πεξηνρήο ψζηε λα πιεξνθνξεζνχλ νη θάηνηθνη ζρεηηθά. Ζ πεξίνδνο πνπ δηεμάρζεθε ε δηαδηθηπαθή έξεπλα ήηαλ απφ 10/10/2012 έσο θαη 1/11/2012.πλνιηθά απάληεζαλ ζην εξσηεκαηνιφγην 39 άηνκα. Ζ αλάιπζε ησλ δεδνκέλσλ ηεο έξεπλαο έγηλε κε ην ζηαηηζηηθφ παθέην SPSS (Statistical Package for the Social Sciences) θαη ζπγθεθξηκέλα ηελ έθδνζε 20.0 γηα Windows. Ζ ιήςε θσηνγξαθηψλ έγηλε κε ηελ ρξήζε θσηνγξαθηθήο κεραλήο Canon sx120is. Ο θαζνξηζκφο ησλ κνλνπαηηψλ έγηλε κε ηε ρξήζε Gps Gamin etrex 30. 35

6. Απνηειέζκαηα & πδήηεζε 6.2 Φπζηθό πεξηβάιινλ 6.2.1 Tνπνγξαθηα Ζ ιίκλε Βφιβε έρεη ζρήκα επίκεθεο, δηεχζπλζε Α-Γ, ην κέζν κήθνο είλαη 19,5 ρικ θαη ην κέζν πιάηνο ηεο 3,4 ρικ. Ζ επηθάλεηα ηεο ιίκλεο γηα κέζε ζηάζκε +37 κέηξα έρεη 70,8 ηρικ αληηζηνηρψληαο ζε ζπλνιηθφ κήθνο αθηνγξακκψλ 51,5 ρικ ζηνηρείν πνπ ηελ θαζηζηά ηε κεγαιχηεξε ιίκλε ηεο Μαθεδνλίαο θαη ηε δεχηεξε κεγαιχηεξε ηεο Υψξαο. Σν βαζχηεξν ζεκείν ηεο είλαη (23κ) θαη βξίζθεηαη ζην θέληξν ηεο. Σν κέζν βάζνο ηεο ιίκλεο είλαη 13,5 κέηξα πεξίπνπ. Δίλαη δηαηεηαγκελε ζε ζεηξά κε ηελ ιίκλε Κνξψλεηα θαη ε νπνηα βξίζθεηαη ςειφηεξα απφ ηε ιίκλε Βφιβε θαηά 38 m φπσο θαίλεηαη απφ ηελ απνηχπσζε ησλ πςνκεηξηθσλ δηαθπκάλζεσλ ηεο πεξηνρεο ζην ζρήκα 1 ρεκα 1 Δπεμεξγαζκέλν ςεθηαθν κνληειν εδαθνπο GTOPO30 κε ην ειεθηξνληθφ πξφγξακκα Arcmap 10 ηεο επξπηεξε πεξηνρε ηεο ιηκλεο Βνιβεο (Πήγε GTOPO30 απφ ηελ U.S. Geological Survey's EROS Data Center ). 36

Όπσο θαίλεηαη απφ ην ζρήκα 2 ζε άκεζε γεηηλίαζε ζηελ βφξεηα πιεπξά ηεο ιίκλεο βξίζθνληαη ηα Όξε ηεο Βφιβεο πνπ θηάλνπλ κέρξη ηηο αθηέο ηεο ιίκλεο κε κέγηζην πςφκεηξν 659κ, ζηε δπηηθή πιεχξα ηεο ιίκλεο έρνπκε πεδηλέο εθηάζεηο, ηελ ιίκλε ηεο Κνξσλίαο θαη ηελ πεδηάδα ηνπ ρνιαξηνπ,ζηε βνξεηνδπηηθή πιεχξα ην φξνο Βεξηίζθνο κε κέγηζην πςφκεηξν 1103 κ θαη ζηε βνξεηναλαηνιηθή πιεχξα είλαη ην Κεξδχιην Όξνο κε κέγηζην πςφκεηξν 1091κ. ηελ αλαηνιηθή πιεπξά είλαη ν Ρήρεηνο πφηακνο θαη ηα ζηελά ηεο Ρεληηλαο. ηελ λνηηά πιεπξά έρνπκε πεδηλέο εθηάζεηο θαη ηεο απνιήμεηο ησλ νξεηλψλ φγθσλ ηνπ Όξνπο ηξαηνληθφλ κε πςφκεηξν 820κ θαη ηελ πεδηάδαο ηεο Απνιιψληαο θαη ηελ ζπλερεηα ηεο ηελ πεδηάδα ηεο Μαξαζνπζαο πνπ θηάλεη έσο ην Όξνο Υνινκψληα κε πςφκεηξν 1165κ. θαη βφξεην δπηηθά είλαη νξαηφ ην Όξνο ηνπ Υνξηηάηε κε πςφκεηξν 796κ, νπσο θαίλεηαη απφ ην ζρήκα 2. 37

ρεκα 2 Δπεμεξγαζκέλε δνξπθνξηθε εηθφλα ASTER (NASA) κε ην ειεθηξνληθφ πξφγξακκα Arcmap 10 ηεο επξπηεξε πεξηνρε ηεο ιηκλεο Βνιβεο. 38