ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1. ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΚΑΙ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΚΙΝΔΥΝΩΝ ΕΥΘΥΝΗΣ 1/1 1/41 ΕΙΣΑΓΩΓΗ 1/2 1/2 Α. ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΚΙΝΔΥΝΩΝ 1/2 1/16 Β. ΒΕΛΤΙΩΣΗ ΤΟΥ ΚΙΝΔΥΝΟΥ 1/16 1/18 Γ. ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΕΙΣ ΚΙΝΔΥΝΩΝ 1/18 1/20 Δ. ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΚΑΙ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΤΟΥ ΚΙΝΔΥΝΟΥ 1/20 1/24 Ε. ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΑΡΧΕΙΟ ΑΠΑΙΤΗΣΕΩΝ 1/24 1/38 ΚΥΡΙΑ ΣΗΜΕΙΑ 1/39 1/40 ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ 1/41 1/41 2. ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΚΙΝΔΥΝΩΝ ΕΥΘΥΝΗΣ, ΘΕΩΡΙΑ ΚΑΙ ΠΡΑΞΗ 2/1 2/36 ΕΙΣΑΓΩΓΗ 2/2 2/2 Α. ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΗ ΡΗΤΡΑ 2/2 2/12 Β. ΌΡΟΙ ΤΟΥ ΑΣΦΑΛΙΣΤΗΡΙΟΥ 2/13 2/13 Γ. ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΟΥ ΚΙΝΔΥΝΟΥ 2/14 2/21 Δ. ΟΡΙΑ ΚΑΛΥΨΗΣ 2/22 2/33 ΚΥΡΙΑ ΣΗΜΕΙΑ 2/34 2/35 ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ 2/36 2/36 3. ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΔΙΕΘΝΩΝ ΚΙΝΔΥΝΩΝ ΕΥΘΥΝΗΣ 3/1 3/36 ΕΙΣΑΓΩΓΗ 3/2 3/2 Α. ΔΙΚΑΙΟΔΟΣΙΑ ΑΣΦΑΛΙΣΤΗΡΙΟΥ ΚΑΙ ΕΦΑΡΜΟΣΤΕΟ ΔΙΚΑΙΟ, ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΟ ΠΕΔΙΟ ΚΑΙ ΔΙΚΑΙΟΔΟΣΙΑ ΑΠΑΙΤΗΣΕΩΝ 3/3 3/17 Β. ΑΣΦΑΛΙΣΗ ΑΛΛΟΔΑΠΩΝ ΕΚΘΕΣΕΩΝ 3/18 3/33 ΚΥΡΙΑ ΣΗΜΕΙΑ 3/34 3/35 ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ 3/36 3/36 4. ΕΥΘΥΝΗ ΕΡΓΟΔΟΤΗ Ι 4/1 4/22 ΕΙΣΑΓΩΓΗ 4/2 4/3 Α. ΠΛΑΙΣΙΟ ΥΠΟΧΡΕΩΤΙΚΗΣ ΑΣΦΑΛΙΣΗΣ 4/3 4/9 Β. ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΧΩΡΟΥΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 4/9 4/14 Γ. ΚΑΘΗΚΟΝΤΑ ΤΟΥ ΕΡΓΟΔΟΤΗ 4/13 4/19 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 4.1 4/20 4/20 ΚΥΡΙΑ ΣΗΜΕΙΑ 4/21 4/21 ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ 4/22 4/22 Ασφαλιστικό Ινστιτούτο Κύπρου ΕΚΔΟΣΗ ΜΑΡΤΙΟΣ 2015
5. ΕΥΘΥΝΗ ΕΡΓΟΔΟΤΗ ΙΙ 5/1 5/30 ΕΙΣΑΓΩΓΗ 5/2 5/2 Α. ΛΕΚΤΙΚΟ ΑΣΦΑΛΙΣΤΗΡΙΟΥ ΕΥΘΥΝΗΣ ΕΡΓΟΔΟΤΗ 5/2 5/16 Β. ΕΚΘΕΣΗ ΣΕ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΕΣ ΑΣΘΕΝΕΙΕΣ 5/16 5/22 Γ. ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΚΙΝΔΥΝΩΝ ΕΥΘΥΝΗΣ ΕΡΓΟΔΟΤΗ 5/23 5/26 Δ. ΑΣΦΑΛΙΣΗ ΥΠΕΡΒΑΣΗΣ ΕΥΘΥΝΗΣ ΕΡΓΟΔΟΤΗ 5/26 5/26 Ε. ΑΡΧΕΙΑ ΕΥΘΥΝΗΣ ΕΡΓΟΔΟΤΗ 5/27 5/27 ΚΥΡΙΑ ΣΗΜΕΙΑ 5/28 5/29 ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ 5/30 5/30 6. ΑΣΤΙΚΗ ΕΥΘΥΝΗ ΚΑΙ ΕΥΘΥΝΗ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ 6/1 6/41 ΕΙΣΑΓΩΓΗ 6/2 6/2 Α. Η ΕΥΘΥΝΗ ΕΝΟΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΥ 6/2 6/3 Β. ΝΟΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ 6/3 6/16 Γ. ΖΗΤΗΜΑΤΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΚΙΝΔΥΝΩΝ 6/16 6/31 Δ. ΌΡΙΑ ΚΑΛΥΨΗΣ 6/31 6/32 Ε. ΑΠΑΛΛΑΓΕΣ / ΑΦΑΙΡΕΤΕΑ ΠΟΣΑ 6/33 6/33 ΣΤ. Η ΒΑΣΗ ΤΗΣ ΤΙΜΟΛΟΓΗΣΗΣ 6/33 6/34 Ζ Η ΑΣΦΑΛΙΣΤΙΚΗ ΑΓΟΡΑ 6/35 6/38 ΚΥΡΙΑ ΣΗΜΕΙΑ 6/39 6/40 ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ 6/41 6/41 7. ΑΣΤΙΚΗ ΕΥΘΥΝΗ ΚΑΙ ΕΥΘΥΝΗ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ ΤΟ ΑΣΦΑΛΙΣΤΗΡΙΟ 7/1 7/31 ΕΙΣΑΓΩΓΗ 7/2 7/2 Α. ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΗ ΡΗΤΡΑ 7/2 7/12 Β. ΟΡΟΙ 7/12 7/15 Γ. ΕΞΑΙΡΕΣΕΙΣ 7/16 7/22 Δ. ΕΠΕΚΤΑΣΕΙΣ ΚΑΙ ΑΛΛΕΣ ΔΙΑΘΕΣΙΜΕΣ ΚΑΛΥΨΕΙΣ 7/23 7/28 E. ΟΡΙΣΜΟΙ 7/28 7/28 ΚΥΡΙΑ ΣΗΜΕΙΑ 7/29 7/30 ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ 7/31 7/31 8. ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΜΕΝΗΣ ΕΥΘΥΝΗΣ 8/1 8/33 ΕΙΣΑΓΩΓΗ 8/2 8/2 Α. ΑΣΦΑΛΙΣΗ ΕΥΘΥΝΗΣ ΓΙΑ ΡΥΠΑΝΣΗ Η ΜΟΛΥΝΣΗ / ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ 8/2 8/10 Β. ΕΥΘΥΝΗ ΚΥΒΕΡΝΟΧΩΡΟΥ 8/10 8/14 Γ. ΑΝΑΚΛΗΣΗ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ 8/15 8/17 Δ. ΕΓΓΥΗΣΗ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ 8/17 8/17 Ε. ΑΣΦΑΛΙΣΗ ΕΠΕΚΤΕΙΝΟΜΕΝΗΣ ΕΓΓΥΗΣΗΣ 8/18 8/18 ΣΤ. ΑΝΑΔΥΟΜΕΝΟΙ ΚΙΝΔΥΝΟΙ 8/18 8/30 ΚΥΡΙΑ ΣΗΜΕΙΑ 8/31 8/32 ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ 8/33 8/33 Ασφαλιστικό Ινστιτούτο Κύπρου ΕΚΔΟΣΗ ΜΑΡΤΙΟΣ 2015
9. ΕΥΘΥΝΗ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΩΝ ΣΥΜΒΟΥΛΩΝ ΚΑΙ ΑΞΙΩΜΑΤΟΥΧΩΝ 9/1 9/29 ΕΙΣΑΓΩΓΗ 9/2 9/2 Α. ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ ΤΗΣ ΑΓΟΡΑΣ 9/2 9/5 Β. ΝΟΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ 9/5 9/14 Γ. ΛΕΚΤΙΚΟ ΑΣΦΑΛΙΣΤΗΡΙΟΥ 9/14 9/22 Δ. ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΟΥ ΚΙΝΔΥΝΟΥ 9/22 9/26 ΚΥΡΙΑ ΣΗΜΕΙΑ 9/27 9/28 ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ 9/29 9/29 10. ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΕΥΘΥΝΗ 10/1 10/47 ΕΙΣΑΓΩΓΗ 10/2 10/2 Α. ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ ΑΓΟΡΑΣ 10/2 10/3 Β. ΠΩΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΕΙΤΑΙ Η ΕΥΘΥΝΗ 10/3 10/11 Γ. ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΤΟΥ ΠΩΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΕΙΤΑΙ Η ΕΥΘΥΝΗ ΣΕ ΔΙΑΦΟΡΑ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΑ 10/11 10/27 Δ. Η ΚΑΛΥΨΗ ΤΟΥ ΑΣΦΑΛΙΣΤΗΡΙΟΥ 10/27 10/36 Ε. ΕΝΤΥΠΟ ΠΡΟΤΑΣΗΣ ΑΣΦΑΛΙΣΗΣ 10/36 10/42 ΣΤ. ΤΙΜΟΛΟΓΗΣΗ 10/42 10/43 ΚΥΡΙΑ ΣΗΜΕΙΑ 10/44 10/46 ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ 10/47 10/47 ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΕΡΩΤΗΣΕΩΝ Ασφαλιστικό Ινστιτούτο Κύπρου ΕΚΔΟΣΗ ΜΑΡΤΙΟΣ 2015
Κεφάλαιο 1 ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΚΑΙ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΚΙΝΔΥΝΩΝ ΕΥΘΥΝΗΣ ΜΕΡΗ ΤΟΥ ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ Αντικείμενο της μάθησης Εισαγωγή Α. Εκτίμηση κινδύνων Β. Βελτίωση του κινδύνου Γ. Επιθεωρήσεις κινδύνων Δ. Πληροφορίες και διαδικασία αξιολόγησης του κινδύνου Ε. Ιστορικό αρχείο απαιτήσεων Κύρια σημεία Ερωτήσεις Αντικείμενο της μάθησης Αφού μελετήσετε αυτό το Κεφάλαιο θα πρέπει να είστε ικανοί να: αναγνωρίσετε τις νομικές πτυχές της αξιολόγησης κινδύνων στις ασφαλίσεις ευθύνης, συζητήσετε πώς ένας ασφαλισμένος μπορεί να διαχειριστεί και να ελέγξει τους κινδύνους ευθύνης, περιγράψετε τις πληροφορίες που χρειάζεται ένας λειτουργός αξιολόγησης κινδύνων και πώς τις εκτιμά, αναγνωρίσετε κύρια σημεία στην ανάλυση αρχείου απαιτήσεων, και συζητήσετε τα προβλήματα που δημιουργεί η λανθάνουσα κατάσταση στις ασφαλιστικές εταιρείες κινδύνων. Ασφαλιστικό Ινστιτούτο Κύπρου ΕΚΔΟΣΗ ΜΑΡΤΙΟΣ 2015 1 /1
ΕΙΣΑΓΩΓΗ Το κεφάλαιο αυτό πραγματεύεται το πώς αντιλαμβανόμαστε, αναγνωρίζουμε, εκτιμούμε και διαχειριζόμαστε τους κινδύνους. Το Ασφαλιστικό Ερμηνευτικό Λεξικό ορίζει τον κίνδυνο ως εξής: «Η λέξη έχει πολλές έννοιες στην ασφάλιση, όπως (α) το αντικείμενο της ασφάλισης, (β) η αβεβαιότητα όσον αφορά το αποτέλεσμα ενός γεγονότος, (γ) η πιθανότητα ζημιάς, (δ) η μέτρηση της αβεβαιότητας με θετικά ή ζημιογόνα επακόλουθα, (ε) το γεγονός έναντι του οποίου γίνεται η ασφάλιση, (στ) το επικίνδυνο, (ζ) κάτι το οποίο μπορεί να συμβεί αλλά δεν είναι αναπόφευκτο.» Ο ορισμός αυτός μας βοηθά να αντιληφθούμε ορισμένα ουσιώδη στοιχεία που είναι σχετικά τόσο για τον ασφαλισμένο όσο και για το λειτουργό αξιολόγησης κινδύνων (underwriter): πηγή κινδύνου, κίνδυνος, πιθανότητα απώλειας ή βλάβης, βαθμός πιθανότητας απώλειας, και ένα πρόσωπο, πράγμα ή παράγων που είναι πιθανόν να προκαλέσει απώλεια ή κίνδυνο. Η διαχείριση κινδύνων μπορεί να οριστεί ως εξής: Η αναγνώριση, ανάλυση και οικονομικός έλεγχος εκείνων των κινδύνων που μπορούν να απειλήσουν τα περιουσιακά στοιχεία ή την εισοδηματική ικανότητα μιας επιχείρησης. Α. ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΚΙΝΔΥΝΩΝ Τόσο ο ασφαλισμένος όσο και ο λειτουργός αξιολόγησης κινδύνων ενδιαφέρονται για όλα τα πιο πάνω στοιχεία. Ο ασφαλισμένος μπορεί να έχει διευθυντή διαχείρισης κινδύνων και ειδικούς για το έλεγχο της ασφάλειας και των κινδύνων, οι οποίοι θα εξετάσουν αυτά τα στοιχεία εκ μέρους του. Ο λειτουργός αξιολόγησης κινδύνων, συνεπικουρούμενος από τον επιθεωρητή κινδύνων, θα μελετήσει τους κινδύνους εκ μέρους της ασφαλιστικής εταιρείας. Θα δούμε αργότερα σ αυτό το Κεφάλαιο πώς τα δύο μέρη εξετάζουν αυτά τα τέσσερα στοιχεία λεπτομερώς όταν αξιολογούν μια κατάσταση ή μια πρόταση για ασφάλιση ευθύνης και πώς εφαρμόζουν τις ατομικές τους δεξιότητες για να βελτιώσουν τον κίνδυνο ή να τον αξιολογήσουν σωστά. Το κοινό θέμα είναι ότι τόσο η ασφαλιστική εταιρεία όσο και ο ασφαλισμένος έχουν κοινό συμφέρον να μειώσουν τη πιθανότητα και τη δριμύτητα του κινδύνου. Ασφαλιστικό Ινστιτούτο Κύπρου ΕΚΔΟΣΗ ΜΑΡΤΙΟΣ 2015 1 /2
Ρόλος του διευθυντή διαχείρισης κινδύνων Ο ασφαλισμένος μπορεί να μην έχει διορίσει επίσημα διευθυντή διαχείρισης κινδύνων. Όμως, κάποιος μέσα στον οργανισμό θα είναι υπεύθυνος για την εκτίμηση των κινδύνων σ αυτό τον οργανισμό (π.χ. ο ιδιοκτήτης). Ρόλος του λειτουργού αξιολόγησης κινδύνων Ο λειτουργός αξιολόγησης κινδύνων έχει ισχυρό ίδιο συμφέρον στα μέτρα που λαμβάνονται για εξάλειψη ή μείωση των κινδύνων και θα λάβει υπόψη του το φυσικό και ηθικό κίνδυνο, το νομικό καθεστώς, το ιστορικό αρχείο απαιτήσεων και την έκταση και το ποσό της ασφαλιστικής κάλυψης που ζητείται. Παρόλον που και τα δύο μέρη ενδιαφέρονται να μειώσουν τους κινδύνους, το κάθε μέρος προσεγγίζει την ανάλυση και την εκτίμηση του ίδιου κινδύνου από τη δική του ατομική σκοπιά. Α1. Το ενδιαφέρον των διαφορετικών μερών στους κινδύνους Η αντιμετώπιση του κινδύνου από κάθε πρόσωπο διαφέρει. Ο καθένας έχει τις δικές του απόψεις ως προς το τι είναι «αποδεκτό» και τι είναι «διαχειρίσιμο». Αυτό ισχύει εξ ίσου για λειτουργούς αξιολόγησης κινδύνων όπως και για ασφαλισμένους. Α1Α. Το ενδιαφέρον του ασφαλισμένου / διευθυντή διαχείρισης κινδύνων Ο ασφαλισμένος / διευθυντής διαχείρισης κινδύνων εκτιμά ποιοι κίνδυνοι απειλούν τα περιουσιακά στοιχεία ή την εισοδηματική ικανότητα και τη μελλοντική βιωσιμότητα της επιχείρησής του. Αυτό σημαίνει, για παράδειγμα, ότι εξετάζει ποιες καταστάσεις: απαιτούν άμεση ενέργεια διότι η κατάσταση απειλεί την ύπαρξη της επιχείρησης καταστάσεις «κόκκινο φως», απαιτούν ενέργεια σύντομα διότι, ενώ η ύπαρξη της επιχείρησης δεν απειλείται, απειλείται η ικανότητά της να επιτύχει τους στόχους της καταστάσεις «πορτοκαλί φως», και δεν απαιτούν ενέργεια και μπορεί να «ζήσει μαζί τους». Τέτοιες καταστάσεις μπορεί να βελτιωθούν, αλλά είναι χαμηλά στον κατάλογο προτεραιοτήτων καταστάσεις «πράσινο φως». Τότε θα εξετάσει το πως θα τις χειριστεί. Υπάρχουν τέσσερις πιθανότητες: μπορεί να επιδιώξει να αποφύγει τον κίνδυνο, μπορεί να προσπαθήσει να μειώσει τον κίνδυνο, μπορεί να κοιτάξει να μεταφέρει τον κίνδυνο σε κάποιον άλλο, και πρέπει να διαχειριστεί ενεργά τους κινδύνους που εναπομένουν στην επιχείρηση. Ας κοιτάξουμε την κάθε μια απ αυτές τις πιθανότητες με τη σειρά. Ασφαλιστικό Ινστιτούτο Κύπρου ΕΚΔΟΣΗ ΜΑΡΤΙΟΣ 2015 1 /3
Αποφυγή του κινδύνου Αν δεν είναι δυνατό να μειωθεί ο κίνδυνος σε αποδεκτά και διαχειρίσιμα επίπεδα, τότε μια επιλογή είναι να αποφευχθεί τελείως ο κίνδυνος. Για παράδειγμα, η επιχείρηση θα μπορούσε να αποφασίσει να μην προχωρήσει με εκείνο το συγκεκριμένο προϊόν ή να εγκαταλείψει την εγκατάσταση σε εκείνη τη συγκεκριμένη χώρα. Μείωση του κινδύνου Μπορεί να είναι δυνατό να μειωθεί ο κίνδυνος σε αποδεκτά και διαχειρίσιμα επίπεδα. Για παράδειγμα, η επιχείρηση μπορεί να εγκαθιδρύσει νέες διαδικασίες εκτίμησης και ελέγχου για εξαρτήματα από προμηθευτές ή να εισαγάγει νέες διαδικασίες ασφαλείας κλπ. Μεταφορά του κινδύνου Μερικοί κίνδυνοι μπορούν να μεταφερθούν σε κάποιον άλλο. Η σύναψη ασφαλιστικής σύμβασης μεταφέρει τον κίνδυνο σε ασφαλιστική εταιρεία. Άλλος τρόπος είναι να μεταφερθεί ο κίνδυνος σε πελάτη ή προμηθευτή δυνάμει της σύμβασης πώλησης. Υπάρχουν και άλλοι τρόποι μεταφοράς του κινδύνου. Διαχείριση του εναπομένοντος κινδύνου Το κύριο σημείο εδώ είναι να γνωρίζει και να αντιλαμβάνεται ποιοι κίνδυνοι αφήνονται εναπομένουν στον οργανισμό και ποιος θα λάβει μέτρα για να τους χειριστεί κατάλληλα. Α1Β. Το ενδιαφέρον του λειτουργού αξιολόγησης κινδύνων Ο λειτουργός αξιολόγησης κινδύνων εξετάζει τον κίνδυνο από τη σκοπιά της ασφαλιστικής εταιρείας, ζυγίζοντας το μέγεθος του κινδύνου που μεταφέρεται στην ασφαλιστική εταιρεία με την πρόταση ασφάλισης. Ο λειτουργός αποφασίζει κατά πόσο θα αποδεχθεί μια πρόταση ασφάλισης και, αν την αποδεχθεί: με ποιο ασφάλιστρο, με ποιο λεκτικό, με ποιο όριο ευθύνης, και με ποια απαλλαγή, συνασφάλιση ή άλλους περιορισμούς. Α1Γ. Το ενδιαφέρον του επιθεωρητή κινδύνων Ο επιθεωρητής κινδύνων μπορεί να εργοδοτείται από την ασφαλιστική εταιρεία, από τον ασφαλειομεσίτη (broker) του ασφαλισμένου ή από τον ίδιο τον ασφαλισμένο. Ενδιαφέρεται για τα μέτρα που μπορούν να παρθούν για βελτίωση του κινδύνου: χωρίς αλλαγές στις εργασιακές πρακτικές ή τη φύση του προτεινόμενου κινδύνου, Ασφαλιστικό Ινστιτούτο Κύπρου ΕΚΔΟΣΗ ΜΑΡΤΙΟΣ 2015 1 /4
με ελάχιστες αλλαγές για βελτίωση των εργασιακών πρακτικών, ή με μέγιστες αλλαγές που συνεπάγονται μακροχρόνια δέσμευση από τον ασφαλισμένο για βελτίωση του κινδύνου. Α2. Στοιχεία επικινδυνότητας Όταν ο λειτουργός αξιολόγησης κινδύνων καθορίζει κατά πόσο είναι αποδεκτή μια πρόταση ασφάλισης, θα εξετάσει δύο κύρια στοιχεία επικινδυνότητας: το φυσικό κίνδυνο, και τον ηθικό κίνδυνο. Α2Α. Φυσικός κίνδυνος Ο λειτουργός αξιολόγησης κινδύνων δεν μπορεί να αποφασίσει ποιο είναι το σωστό ασφάλιστρο μέχρι να μάθει όλα τα γεγονότα, ή τα φυσικά χαρακτηριστικά του κινδύνου. Ένας τρόπος λήψης βασικών πληροφοριών, ειδικά για μικρότερους κινδύνους, είναι να εξασφαλίσει γραπτή πρόταση ασφάλισης από τον προτείνοντα. Για μεγαλύτερους ή πολυπλοκότερους κινδύνους, η πρόταση ασφάλισης δεν είναι κατάλληλο μέσο λήψης των σχετικών πληροφοριών και σ αυτές τις περιπτώσεις είναι σύνηθες για τον ασφαλισμένο, είτε άμεσα είτε μέσω του διαμεσολαβητή του, να παράσχει τις απαραίτητες πληροφορίες μέσω παρουσίασης ή υποβολής. Όποια μέθοδος και αν χρησιμοποιηθεί, αυτά θα τα δούμε σε περισσότερη λεπτομέρεια στο Μέρος Δ αυτού του Κεφαλαίου. Ορισμένοι κίνδυνοι θα μπορούσαν να είναι οι εξής: κίνδυνος συχνότητας (δηλαδή πολλές μικρές απαιτήσεις με κοινό χαρακτηριστικό, π.χ. ατυχήματα γλιστρημάτων και σκουντουφλημάτων σε υπεραγορές), συγκεκριμένη έκθεση σε κίνδυνο (π.χ. θόρυβος, αμίαντος, επεμβατικά ιατρικά προϊόντα), ή κίνδυνος δριμύτητας (η πιθανότητα σοβαρής απώλειας, όπως σύγκρουση τραίνου). Για τέτοιους κινδύνους, οι λειτουργοί αξιολόγησης κινδύνων μπορούν να ζητήσουν επιπρόσθετες πληροφορίες μέσω μιας επιθεώρησης από το προσωπικό της ίδιας της ασφαλιστικής εταιρείας ή από εξωτερικούς πραγματογνώμονες, αν η ασφαλιστική εταιρεία δεν έχει τους απαραίτητους πόρους. Α2Β. Ηθικός κίνδυνος Η πρόταση ασφάλισης και άλλες πληροφορίες για την αξιολόγηση του κινδύνου αφορούν τα φυσικά χαρακτηριστικά του κινδύνου, αλλά ο ηθικός κίνδυνος είναι πολύ πιο δύσκολο να εκτιμηθεί. Στις εμπορικές ασφαλίσεις ευθύνης, ο ηθικός κίνδυνος σχετίζεται με το χαρακτήρα ή την «κουλτούρα» του μάνατζμεντ του ασφαλισμένου. Αυτό τότε θα αντανακλάται στο χαρακτήρα των εργοδοτουμένων του ασφαλισμένου και στον τρόπο με τον οποίο εργάζονται, συγκεκριμένα κατά πόσο είναι ευσυνείδητοι και προσεκτικοί. Ασφαλιστικό Ινστιτούτο Κύπρου ΕΚΔΟΣΗ ΜΑΡΤΙΟΣ 2015 1 /5
Στις ασφαλίσεις ευθύνης οι πληρωμές αποζημίωσης συνήθως καταβάλλονται απευθείας στο τρίτο μέρος και έτσι είναι απίθανο να επωφεληθεί άμεσα ο ασφαλισμένος από απάτη ή ανεντιμότητα. Όμως, ένας ασφαλισμένος μπορεί να αντιπροσωπεύει αυξημένο ηθικό κίνδυνο αν προσπαθεί να εξοικονομήσει ασφάλιστρα υποβάλλοντας αναληθείς δηλώσεις δυνάμει ασφαλιστηρίου του οποίου το ασφάλιστρο αναπροσαρμόζεται με βάση πληροφορίες που παρέχει ο ασφαλισμένος ή όπου ο ασφαλισμένος παραλείπει να αποκαλύψει στο λειτουργό αξιολόγησης κινδύνων προηγούμενες απώλειες.` Ο ηθικός κίνδυνος μπορεί να επηρεάσει το φυσικό κίνδυνο εξαιτίας της συμπεριφοράς του ασφαλισμένου έναντι των εργοδοτουμένων του ή έναντι ζητημάτων ασφαλείας. Αυτό μπορεί να προκύψει ένεκα έλλειψης εμπιστοσύνης μεταξύ εργοδότη και εργοδοτουμένου ή άρνησης να δαπανηθούν χρήματα σε εξοπλισμό ασφαλείας. Αν ο λειτουργός αξιολόγησης κινδύνων δεν ενδιαφερθεί να προβεί σε περαιτέρω έρευνες για ένα βεβαρημένο ιστορικό απαιτήσεων ή ασφαλίσεων που αποτυπώνεται στην πρόταση ασφάλισης, ο αυξημένος ηθικός κίνδυνος μπορεί να μην ανακαλυφθεί παρά μόνο μέχρι να διεξαχθεί επιθεώρηση ή να διερευνηθεί μια απαίτηση. Η εταιρική ανθρωποκτονία μια βαρεία παράβαση του καθήκοντος επιμέλειας εκ μέρους της ανώτατης διεύθυνσης είναι ένα παράδειγμα των συνεπειών αυξημένου ηθικού κινδύνου. Δέστε το Κεφάλαιο 5 όπου συζητείται το θέμα της εταιρικής ανθρωποκτονίας. Όπου δεν υπάρχει συμμόρφωση προς τους κανονισμούς ασφάλειας και υγείας, υπάρχει αυξημένος κίνδυνος για τους εργοδοτούμενους, με τη δυνατότητα απαιτήσεων μεγαλύτερης συχνότητας και δριμύτητας δυνάμει ενός ασφαλιστηρίου ευθύνης εργοδότη. Κάτω από τέτοιες περιστάσεις θα μπορούσε να επιβληθεί πρόστιμο στον εργοδότη για παράβαση των κανονισμών ασφάλειας και υγείας, παρόλον που το ίδιο το πρόστιμο δεν είναι ασφαλίσιμο. Οι υποθέσεις βαρείας αμέλειας επίσης υποδεικνύουν αυξημένο ηθικό κίνδυνο. Το πιο πάνω είναι τυπικό παράδειγμα βαρείας αμέλειας. Υποθέσεις εταιρικής ανθρωποκτονίας είναι τα πιο κοινά παραδείγματα όπου η συμπεριφορά του ασφαλισμένου μπορεί να καθοριστεί ως βαρεία αμέλεια. Μια πρόσφατη και ευρέως γνωστή υπόθεση όπου έχει αναφερθεί βαρεία αμέλεια από τον δημόσιο κατήγορο είναι η υπόθεση διαρροής πετρελαίου το 2010 στον Κόλπο του Μεξικού στην οποία εμπλέκεται η πλατφόρμα Deepwater Horizonτης BP: σύμφωνα με το Υπουργείο Δικαιοσύνης των ΗΠΑ τα λάθη που έγιναν κατά την αποκρυπτογράφηση μιας σημαντικής δοκιμής πίεσης αποτελούσαν ένδειξη βαρείας αμέλειας. Η κυβέρνηση των ΗΠΑ δήλωσε ότι το γεγονός ότι μια απλή, όμως θεμελιώδης, δοκιμή ασφαλείας μπορούσε να γίνει με τόσο τσαπατσούλικο και αδέξιο τρόπο καταδεικνύει βαρεία αμέλεια. Η ΒΡ απέρριψε την κατηγορία. Η υπόθεση κατέληξε στα δικαστήρια το Γενάρη του 2013. Προσέξτε Πρέπει να σημειωθεί ότι η έννοια της «βαρείας αμέλειας» έχει απορριφθεί επανειλημμένα από τα δικαστήρια, απηχώντας τη δήλωση του Βαρόνου Rolfe του 1843 που αρνήθηκε να δει διαφορά μεταξύ αμέλειας και βαρείας αμέλειας, που είναι «το ίδιο πράγμα, με την προσθήκη ενός επικριτικού επιθέτου». Ένα χρόνο προηγουμένως ο Αρχιδικαστής είπε ότι δεν μπορούσε να δει «οποιαδήποτε κατανοητή διάκριση». Ασφαλιστικό Ινστιτούτο Κύπρου ΕΚΔΟΣΗ ΜΑΡΤΙΟΣ 2015 1 /6