Κεφάλαιο 14: Γεωλογικές εκθέσεις και Γεωλογικές αναφορές

Κεφάλαιο 14: Γεωλογικές εκθέσεις και Γεωλογικές αναφορές Σύνοψη Η γεωλογική χαρτογράφηση, με τη μορφή διάφορων εξειδικεύσεων, αποτελεί ένα συγκεκριμένο απαιτούμενο από τις περισσότερες γεωλογικές ή συναφείς μελέτες που έχει θεσμοθετήσει το ελληνικό κράτος, στα πλαίσια συγκεκριμένων δράσεων, όπως οι πολεοδομικές μελέτες, η κατασκευή μεγάλων τεχνικών έργων, η διαχείριση απορριμμάτων και αποβλήτων, η προστασία του υδάτινου δυναμικού, η προστασία του περιβάλλοντος κ.λπ. Στις περισσότερες από αυτές υπάρχουν συγκεκριμένες προδιαγραφές, δημοσιευμένες σε κάποιο ΦΕΚ, που ορίζουν τι ακριβώς και με ποια λεπτομέρεια, θα περιλαμβάνει ο γεωλογικός χάρτης. Οι κλίμακες χαρτογράφησης συνήθως είναι πολύ μεγάλες (1:2.000) και απαιτείται ιδιαίτερη λεπτομέρεια κατά τη χαρτογράφηση, αλλά και αντίστοιχης λεπτομέρειας τοπογραφικό υπόβαθρο. Στο κεφάλαιο αυτό θα αναφερθούν όλες οι κατηγορίες των μελετών αυτών και οι προδιαγραφές που απαιτούνται για την κατασκευή του γεωλογικού χάρτη, σε κάθε περίπτωση. Προαπαιτούμενη γνώση Οι βασικές γνώσεις που έχουν δοθεί στα πλαίσια των μαθημάτων των εργαστηρίων και των ασκήσεων υπαίθρου, της Γεωλογικής Χαρτογράφησης, της Περιβαλλοντικής Γεωλογίας και των Φυσικών Καταστροφών. Η ύλη από τα αντίστοιχα κεφάλαια των σημειώσεων που δίνονται στους φοιτητές και είναι αναρτημένα στην πλατφόρμα e-class. Οι ηχογραφημένες παραδόσεις (βιντεοδιαλέξεις) από τα αντίστοιχα κεφάλαια, τόσο κατά τις παραδόσεις των μαθημάτων, όσο και στις ασκήσεις υπαίθρου, που έγιναν στα πλαίσια της δράσης «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα» και φιλοξενούνται στην πλατφόρμα Open Delos. 14.1 Εισαγωγή Εκτός από την καθαρόαιμη ερευνητική προσπάθεια αποτύπωσης των γεωλογικών σχηματισμών που δομούν την επιφάνεια της γης, σε χάρτη, η γεωλογική χαρτογράφηση αποτελεί και τμήμα ευρύτερων μελετών που αφορούν κυρίως σε τεχνικά έργα και διέπονται από συγκεκριμένη δομή και περιεχόμενο που περιγράφεται ρητά στα αντίστοιχα Φύλλα της Εφημερίδας της Κυβερνήσεων (ΦΕΚ). Οι μελέτες στις οποίες απαιτούνται γεωλογικά στοιχεία είναι δυνατόν να διαχωριστούν σε τρεις κατηγορίες, όπως φαίνεται στην εικόνα 14.1. Στη συνέχεια αναπτύσσονται περαιτέρω μερικές από τις μελέτες με βάση τους νόμους, τις υπουργικές αποφάσεις και τις οδηγίες που υφίστανται κατά τη διάρκεια συγγραφής του παρόντος συγγράμματος. 14.2 Πολεοδομικές μελέτες Μελέτες τεχνικών έργων 14.2.1 Μελέτες Γεωλογικής Καταλληλότητας (ΦΕΚ 1902Β/2007) Οι Μελέτες Γεωλογικής Καταλληλότητας συντάσσονται στα πλαίσια των μελετών Γενικού Πολεοδομικού Σχεδίου (ΓΠΣ) και των Σχεδίων, Χωρικής και Οικιστικής Οργάνωσης Ανοικτών Πόλεων (ΣΧΟΟΑΠ) και εκπονούνται όπως ορίζεται στο ΦΕΚ 1902Β/2007. Στα πλαίσια εκπόνησης αυτών των μελετών επιβάλλεται η σύνταξη της μελέτης σε δύο στάδια: Κατά την πρώτη φάση εκπονείται η προκαταρκτική μελέτη σύμφωνα με συγκεκριμένες προδιαγραφές σε κλίμακα 1:25.000 και γενικά στην ίδια κλίμακα που εκπονείται η Α Φάση της μελέτη ΓΠΣ-ΣΧΟΟΑΠ και μεταξύ άλλων περιλαμβάνεται και γεωλογική μελέτη της έκτασης εκπόνησης της μελέτης. Οι παρατηρήσεις είναι δυνατόν να αναφέρονται σε ευρύτερη ζώνη, η έκταση της οποίας εξαρτάται από το εάν οι γεωλογικές συνθήκες της ζώνης αυτής επηρεάζουν άμεσα την προς μελέτη περιοχή. Οι εργασίες περιλαμβάνουν: 261

Εικόνα 14.1 Κατηγορίες μελετών στις οποίες απαιτούνται γεωλογικά στοιχεία. Συγκέντρωση όλων των διαθέσιμων πληροφοριών, π.χ. γεωλογικές, υδρογεωλογικές, σεισμολογικές, εδαφοτεχνικές μελέτες και έρευνες που έχουν εκπονηθεί στην περιοχή. Έρευνα πεδίου και γεωλογικές παρατηρήσεις για την επαλήθευση των διαθέσιμων στοιχείων. Επισήμανση των κατακλυζόμενων επιφανειών, των θέσεων κατολισθήσεων και των αποτεφρωμένων περιοχών. Επεξεργασία και αξιολόγηση του συνόλου των δεδομένων ανάλογα με τη συμβολή τους στους άμεσους στόχους της μελέτης και αναγωγή τους στην κλίμακα σχεδιασμού. Σύνταξη τεύχους της μελέτης. Συσχέτιση των συμπερασμάτων της γεωλογικής μελέτης με τις απαιτήσεις της μελέτης ΓΠΣ ή ΣΧΟΟΑΠ. Προτάσεις για περαιτέρω έρευνες, μέτρα προστασίας και αντίστοιχα έργα, εφόσον κριθεί ότι απαιτούνται. Τα αποτελέσματα της ανάλυσης και αξιολόγησης που αφορούν στη μελέτη και είναι δυνατόν να αποτυπωθούν σε σχέση με την κλίμακα αναφοράς, απεικονίζονται σε σχετικούς χάρτες της περιοχής που ερευνάται σε κλίμακα 1:25.000 και οι οποίοι είναι: Γεωλογικός χάρτης Προσαρμογής και πληροφόρησης που περιλαμβάνει τα αποτελέσματα της ανάλυσης των γεωμορφολογικών, γεωλογικών, υδρογεωλογικών, γεωδυναμικών, σεισμολογικών και τεχνικογεωλογικών στοιχείων της περιοχής και στοιχείων που αφορούν στους γεωλογικούς πόρους και στο γεωπεριβάλλον καθώς και τις θέσεις παρατηρήσεων ειδικού ενδιαφέροντος, φωτογράφησης και προγενέστερων μελετών. Ακολουθούνται οι συμβολισμοί που αναφέρονται στο συγκεκριμένο ΦΕΚ 723Β/1998 (Εικ. 14.2). Χάρτης γεωλογικών συνθηκών που προέρχεται από γεωλογική χαρτογράφηση στο πεδίο και συντάσσεται αντί του γεωλογικού χάρτη προσαρμογής και πληροφόρησης όταν δεν υφίστανται προγενέστερες μελέτες για την περιοχή. Ακολουθούνται οι συμβολισμοί της Διεύθυνσης Χαρτογράφησης του ΙΓΜΕ. Χάρτης Κατ αρχήν Γεωλογικής Καταλληλότητας στον οποίο οριοθετούνται οι ζώνες σχετικής γεωλογικής καταλληλότητας, ζώνες ή θέσεις προστασίας, βελτίωσης, ανάδειξης και διατήρησης του 262

γεωπεριβάλλοντος, ζώνες δυναμικού εκμεταλλεύσιμων γεωλογικών πόρων και το είδος τους και οι ζώνες ή θέσεις όπου ειδικές χρήσεις είναι ανεκτές υπό προϋποθέσεις και περιορισμούς. Ακολουθούνται οι συμβολισμοί που αναφέρονται στο συγκεκριμένο ΦΕΚ 723Β/1998 (Εικ. 14.2). Κατά τη δεύτερη φάση εκπονείται η μελέτη σε κλίμακα 1:5.000 και γενικά στην ίδια κλίμακα που εκπονείται η Α Φάση της μελέτη ΓΠΣ-ΣΧΟΟΑΠ. Σκοπός της είναι ο καθορισμός της γεωλογικής καταλληλότητας των περιοχών οι οποίες προτείνονται από την Α Φάση της μελέτης για οικιστικές περιοχές, για συγκεντρώσεις παραγωγικές ή μεγάλες εγκαταστάσεις και τεχνικά έργα, για άλλες θεσμοθετημένες χρήσεις ή ειδικές ρυθμίσεις και για γενικά δίκτυα υποδομής, προκειμένου να διασφαλισθεί το δομημένο περιβάλλον από φυσικούς κινδύνους ή κινδύνους προερχόμενους από ανθρώπινες επεμβάσεις και δραστηριότητες. Τα στοιχεία των παρατηρήσεων της επιτόπου μακροσκοπικής έρευνας της αξιολόγησης των προγενέστερων εργασιών και της σχετικής βιβλιογραφίας που είναι δυνατόν να αποτυπωθούν, απεικονίζονται σε χάρτες οι οποίοι είναι: Χάρτης πληροφόρησης που περιλαμβάνει τις θέσεις παρατηρήσεων ειδικού ενδιαφέροντος, τυχόν δειγματοληψίας ή επιτόπου μετρήσεων, γεωτρήσεων, φωτογράφησης και μελετών, ερευνών ή στοιχείων που χρησιμοποιήθηκαν καθώς και τις θέσεις και το είδος των προτεινόμενων ερευνών και μελετών ή έργων. Χάρτης γεωλογικών συνθηκών και τεχνικογεωλογικών στοιχείων που περιλαμβάνει την οριζόντια εξάπλωση των γεωλογικών σχηματισμών, τα τεκτονικά τους χαρακτηριστικά, τα υδρογεωλογικά στοιχεία της περιοχής, την οριοθέτηση τμημάτων ή τη σημείωση θέσεων με ιδιαίτερα τεχνικογεωλογικά χαρακτηριστικά ή εμφάνιση γεωλογικών και άλλων συναφών κινδύνων και την απεικόνιση των στοιχείων του υδρογραφικού δικτύου και την οριοθέτηση με τη μεγάλυτερη δυνατή ακρίβεια των τμημάτων ή των θέσεων οι οποίες έχουν υποστεί τεχνικές αλλοιώσεις ή έχουν επιχωματωθεί. Χάρτης γεωλογικής καταλληλότητας όπου οριοθετούνται με τη μεγαλύτερη δυνατή ακρίβεια τα τμήματα της περιοχής τα οποία κατατάσσονται σε κάθε μία από τις κατηγορίες που αναφέρονται στο αντίστοιχο κεφάλαιο της μελέτης. Για τους συμβολισμούς των χαρτών (Εικ. 14.2) ισχύουν όσα σχετικά ορίζονται στο Παράρτημα Ι της υπ αριθμ. 16374/3696 υπουργικής απόφασης (ΦΕΚ 723Β/1998). 14.2.2 Μείωση των αποστάσεων των ιδρυομένων ή επεκτεινομένων κοιμητηρίων (ΦΕΚ 838Δ/1998) Για την μείωση των αποστάσεων των ιδρυομένων ή επεκτεινομένων κοιμητηρίων απαιτείται ειδική τεχνική έκθεση όπου μεταξύ άλλων περιγράφονται η κοκκομετρία και η περατότητα των επιφανειακών γεωλογικών σχηματισμών και τα πιθανά προβλήματα επικινδυνότητας των γεωλογικών σχηματισμών. Επίσης απαιτείται υδρογεωλογική μελέτη στην οποία μελετώνται οι γεωλογικές, τεκτονικές, υδρογεωλογικές και υδρολογικές συνθήκες της ευρύτερης περιοχής και συνοδεύεται από: Χάρτη κλίμακας 1:5.000 του υδρογραφικού δικτύου της ευρύτερης περιοχής της υδρολογικής λεκάνης Γεωλογική χαρτογράφηση σε κλίμακα 1:2.000 της ευρύτερης περιοχής Υδρολιθολογικό υδρογεωλογικό χάρτη σε κλίμακα 1:2.000. Τέλος, απαιτείται μελέτη γεωλογικής καταλληλότητας σκοπός της οποίας είναι η εκτίμηση της καταλληλότητας της έκτασης έναντι γεωλογικών κινδύνων. Περιλαμβάνει: Χάρτη μορφολογικών κλίσεων της έκτασης σε κλίμακα 1:2000. Γεωλογική χαρτογράφηση σε κλίμακα 1:2.000 της ευρύτερης περιοχής η οποία πρέπει να επεκτείνεται σε ζώνη πλάτους τουλάχιστον 1.000m περιμετρικά της έκτασης. Τεχνικογεωλογική χαρτογράφηση σε κλίμακα 1:2.000 της ευρύτερης περιοχής η οποία πρέπει να επεκτείνεται σε ζώνη πλάτους τουλάχιστον 1.000m περιμετρικά της έκτασης και στην οποία αποτυ- 263

πώνονται οι οι γεωλογικοί σχηματισμοί ανάλογα με τις φυσικομηχανικές ιδιότητές τους και τα κάθε είδους στοιχεία που συνδέονται με κινητικά φαινόμενα (ρήγματα, διαρρήξεις, ερπυσμοί, καταπτώσεις, αποκολλήσεις εδάφους, καθιζήσεις, κ.λπ.). Έκθεση όπου ερμηνεύονται και αξιολογούνται όλα τα ευρήματα και διατυπώνονται συμπεράσματα και προτάσεις. 14.2.3 Υδρογεωλογικές μελέτες για την προστασία ιαματικών πηγών σε πολεοδομούμενες περιοχές (ΦΕΚ 35 Β/1999) Απαιτείται η εκπόνηση υδρογεωλογικής μελέτης που σκοπό έχει την εξακρίβωση τυχόν επηρεασμού των θερμομεταλλικών πηγών προστασίας των υδροφορέων των πηγών. Συνοδεύεται μεταξύ άλλων από: Γεωλογική χαρτογράφηση της λεκάνης τροφοδοσίας της κάθε πηγής σε κλίμακα 1:50.000 ή 1:10.000 (ανάλογα με την έκταση και τα χαρακτηριστικά της πηγής) και σε κλίμακα 1:1.000 ή 1:2.000 ή 1:5.000 της πολεοδομούμενης περιοχής που βρίσκεται υδραυλικώς ανάντι των πηγών. Υδρολιθολογικό χάρτη της λεκάνης τροφοδοσίας της κάθε πηγής σε κλίμακα 1:10.000 ή 1:5.000. Στο χάρτη αυτό σημειώνονται οι θέσεις των ερευνητικών γεωτρήσεων και η υδροπερατότητα των γεωλογικών σχηματισμών που διατρήθηκαν. Υδρογεωλογικό χάρτη της λεκάνης τροφοδοσίας σε κλίμακα 1:10.000 ή 1:5.000. Η χαρτογράφηση αφορά τις συνθήκες υψηλής και χαμηλής στάθμης. Υδροχημική έρευνα ικανή να δώσει τα απαραίτητα στοιχεία για την υλοποίηση των στόχων της μελέτης. Περιβαλλοντική υδρογεωλογική χαρτογράφηση της λεκάνης τροφοδοσίας σε κλίμακα 1:10.000 ή 1:5.000 με αξιολόγηση/μετάφραση των χαρακτηριστικών και πληροφοριών σε μεγέθη ρυπαντικής επιδεκτικότητας των σχηματισμών. Χάρτης κλίμακας 1:50.000 ή 1:10.000 του υδρογραφικού δικτύου της υδρολογικής και υδρογεωλογικής λεκάνης, με αποτύπωση και των υφισταμένων ή δυνητικών θέσεων και περιοχών ρυπαντικής απειλής. Η τελική γεωλογική έκθεση συνοδεύεται από τους παρακάτω χάρτες, σχέδια, τομές, φωτογραφίες και διαγράμματα: Γεωλογικό χάρτη με τις αναγκαίες γεωλογικές τομές της λεκάνης τροφοδοσίας. Χάρτη υδρογραφικού δικτύου, της υδρολογικής και υδρογεωλογικής λεκάνης των πηγών. Υδρολιθολογικό χάρτη της λεκάνης τροφοδοσίας. Χάρτη υδρογραφικού δικτύου, της υδρολογικής και υδρογεωλογικής λεκάνης των πηγών. Υδρολιθολογικό χάρτη της λεκάνης τροφοδοσίας. Υδρογεωλογικό χάρτη της λεκάνης τροφοδοσίας, (για συνθήκες υψηλής και χαμηλής στάθμης). Υδρογεωχημικό χάρτη της λεκάνης τροφοδοσίας, (για συνθήκες υψηλής και χαμηλής στάθμης). Χάρτη στοιχείων γεωφυσικής έρευνας, εφόσον πραγματοποιηθεί, σε κλίμακα που ορίζεται από την Υπηρεσία, της λεκάνης τροφοδοσίας. Περιβαλλοντικό υδρογεωλογικό χάρτη της λεκάνης τροφοδοσίας. Χάρτη ζωνών προστασίας, ιαματικών πηγών της λεκάνης τροφοδοσίας (Ζώνες υποχρεώσεων και δικαιωμάτων). Χάρτη σημείων ύδατος που απεγράφησαν για τη μελέτη με τα ειδικότερα τεχνικά, υδρογεωλογικά, υδραυλικά χαρακτηριστικά τους (βάθος, διάμετρος, εξοπλισμός, απολήψεις και πρόγραμμά τους, υδρολιθολογική στήλη και λοιπές συναφείς πληροφορίες). 264

Εικόνα 14.2 Συμβολισμοί που χρησιμοποιούνται στους χάρτες των Μελετών Γεωλογικής Καταλληλότητας. 265

14.2.4 Προέγκριση χωροθέτησης έργων και δραστηριοτήτων ΚΥΑ 69269/5387/24.10.90 (ΦΕΚ 678Β/1990) Η προέγκριση χωροθέτησης έργων και δραστηριοτήτων αφορά στα απαιτούμενα δικαιολογητικά για: Εγκαταστάσεις διάθεσης βιομηχανικών αποβλήτων και οικιακών απορριμμάτων, κ.λπ. στερεών αποβλήτων των κατηγοριών ΑΙ και ΑΙΙ της ΚΥΑ, όπου μεταξύ άλλων θα πρέπει να απεικονίζονται τα όρια της λεκάνης απορροής εντός της οποίας βρίσκεται η εγκατάσταση και να συνοδεύονται από γεωλογική έκθεση που περιλαμβάνει υδρογεωλογικά και κλιματολογικά δεδομένα. Γεωλογικό χάρτη με τις αναγκαίες γεωλογικές τομές της λεκάνης τροφοδοσίας. Εγκαταστάσεις επεξεργασίας λυμάτων, όπου μεταξύ άλλων θα πρέπει επιπρόσθετα να απεικονίζεται το επιφανειακό υδρογραφικό δίκτυο του αποδέκτη εφόσον ο αποδέκτης είναι χείμαρρος, ρέμα ή ποτάμι Eγκαταστάσεις φραγμάτων ταμιευτήρων και λιμνοδεξαμενών, όπου μεταξύ άλλων θα πρέπει επιπρόσθετα να απεικονίζονται τα όρια της λεκάνης κατάκλισης και απορροής καθώς και τα υφιστάμενα γεωλογικά ρήγματα συνοδευόμενα από στοιχεία σεισμικότητας της ευρύτερης περιοχής του έργου Aρδευτικά δίκτυα και λοιπά αρδευτικά έργα Έργα οδοποιίας και σιδηροδρομικές γραμμές, όπου επιπρόσθετα θα πρέπει να δίνεται συνοπτική περιγραφή των γεωμορφολογικών χαρακτηριστικών της περιοχής του έργου καθώς και των στοιχείων σεισμικότητας της ευρύτερης περιοχής διέλευσης του έργου. Αεροδρόμια Λιμενικά έργα Για τις δραστηριότητες της κατηγορίας ΑΙ που αναφέρονται στη συγκεκριμένοι ΚΥΑ (διυλιστήρια, θερμοηλεκτρικοί και πυρηνικοί σταθμοί, εγκαταστάσεις αποθήκευσης ή οριστικής διάθεσης ραδιενεργών καταλοίπων, μεταλλουργικές βιομηχανίες, χημικές εγκαταστάσεις, εγκαταστάσεις εξόρυξης αμίαντου, κατασκευή αυτοκινητοδρόμων, σιδηροδρομικών γραμμών, αερολιμένων, λιμανιών και εγκαταστάσεις διάθεσης τοξικών αποβλήτων) συντάσσεται πλήρης Γεωλογικός Χάρτης σε κλίμακα 1:50.000 με υπόβαθρο το επίσημο φύλλο τοπογραφικού χάρτη της Γεωγραφικής Υπηρεσίας Στρατού. Επίσης, για το σύνολο των έργων και δραστηριοτήτων απαιτείται η αποτύπωση των υφιστάμενων γεωλογικών ρηγμάτων σε χάρτη κλίμακας 1:5.000 με υπόβαθρο το επίσημο φύλλο τοπογραφικού διαγράμματος της Γεωγραφικής Υπηρεσίας Στρατού. 14.2.5 Εγκριση Προδιαγραφών Γεωλογικών Εργασιών μέσα στα πλαίσια των Μελετών Τεχνικών Έργων (ΦΕΚ 29Β/1986) Η γεωλογική μελέτη αποτελεί τμήμα των διαφόρων σταδίων της μελέτης οποιουδήποτε τεχνικού έργου. Κατά την εκπόνησή της διερευνώνται θέματα που αφορούν στην ασφαλή θεμελίωση των τεχνικών έργων, στις συνθήκες του υπεδάφους στο οποίο προβλέπεται η διάνοιξη υπογείων έργων (π.χ. σήραγγες), καθώς και στην αναζήτηση υλικών κατασκευής. Οι γεωλογικές ερευνητικές εργασίες είναι δυνατόν να εκτελεσθούν σε διάφορα στάδια: αναγνωριστικό (προκαταρκτικό), προμελέτη και οριστικό, που το καθένα αποτελεί συνέχεια του προηγούμενου. Κατά το αναγνωριστικό στάδιο γίνεται η συλλογή κάθε είδους πληροφορίας για τη φυσική κατάστασή της υπό εξέταση ζώνης και του ευρύτερου περιβάλλοντός της, οι οποίες επαληθεύονται και συμπληρώνονται με επιτόπου επίσκεψη. Κατά το στάδιο της προμελέτης διενεργείται σειρά ερευνητικών εργασιών με στόχο τη λήψη απόφασης για αποδοχή ή απόρριψη ή και αλλαγή της περιοχής που αρχικά είχε επιλεγεί για την κατασκευή του έργου. Το στάδιο αυτό είναι δυνατό να αποτελεί την πλήρη γεωλογική έρευνα, εάν αφορά μικρές κατασκευές. Η γεωλογική μελέτη διαχωρίζεται σε δύο φάσεις, διαδοχικές και αλληλοσυμπληρούμενες, την επιφανειακή και την υπόγεια. Στην πρώτη συντάσσεται ο γεωλογικός χάρτης, η λεπτομέρεια, ακρίβεια και κλίμακα του οποίου είναι συνάρτηση του είδους του έργου που μελετάται και της φύσης του εδάφους (γεωλογική δομή 266

και μορφολογικές συνθήκες). Η δεύτερη φάση αφορά στη διερεύνηση του υπεδάφους με περιορισμένο ίσως αριθμό γεωτρήσεων, συλλογή υδρογεωλογικών στοιχείων, καθώς και άλλων γεωτεχνικών στοιχείων σχετικών με το υπέδαφος (φυσικομηχανικές ιδιότητες, βαθμός αποσαρθρώσεως και διαρρήξεως, διαβρωσιμότητα κ.λπ.). Τέλος, συντάσσεται πρόγραμμα και προδιαγραφές για την εκτέλεση γεωτεχνικών και γεωφυσικών ερευνών. Κατά το στάδιο της οριστικής μελέτης, κατά το οποίο έχει οριστικοποιηθεί η ακριβής θέση και το είδος του τεχνικού έργου, μελετώνται σε λεπτομερέστερες κλίμακες οι γεωλογικές συνθήκες της περιοχής του έργου και του περιβάλλοντος που τυχόν θα επηρεαστεί από αυτό. Μελετώνται επίσης, με μεγάλη ακρίβεια και με βάση τα στοιχεία της γεωτρητικής και γεωφυσικής έρευνας, οι περιοχές με ιδιαίτερα προβλήματα οι οποίες έχουν εντοπισθεί από τα προηγούμενα στάδια. Οι εργασίες του σταδίου αυτού διαιρούνται σε δύο φάσεις, στις οποίες ενίοτε προστίθεται και η υδρογεωλογική έρευνα. Στην πρώτη φάση πραγματοποιούνται οι γεωλογικές εργασίες υπαίθρου και συντάσσεται ο τεχνικογεωλογικός χάρτης, που αποτελεί συμπλήρωση του γεωλογικού χάρτη με τα απαραίτητα γεωτεχνικά στοιχεία. Γενικά, στο χάρτη αυτό απεικονίζονται όλα τα τεκτονικά, στρωματογραφικά, γεωτεχνικά και μορφολογικά στοιχεία της περιοχής (λιθολογικές μονάδες, ρήγματα, ρωγμές, διακλάσεις, τύποι εδαφών και βράχων, φυσικές και μηχανικές ιδιότητες αυτών, εδαφικές κινήσεις όπως κατολισθήσεις, καταπτώσεις, ερπυσμοί, αποκολλήσεις του εδάφους, καθιζήσεις). Επίσης σημειώνονται μεταλλεία, φρέατα και εργασίες σε εξέλιξη ή περατωθείσες. Η έρευνα αυτή συμπληρώνεται με τη λήψη δειγμάτων για εργαστηριακούς προσδιορισμούς. Στην δεύτερη φάση η οποία εστιάζεται στην υπόγεια έρευνα εκτελούνται διάφορες ερευνητικές εργασίες όπως ορύγματα, στοές, γεωτρήσεις, γεωφυσικές διασκοπήσεις, υδρογεωλογικές ερευνητικές εργασίες κ.λπ. Τέλος, η σύνταξη της μελέτης περιλαμβάνει: Την ανάλυση των μορφολογικών χαρακτήρων της περιοχής. Τη γεωλογική δομή των σχηματισμών που χαρτογραφήθηκαν και τα ιδιαίτερα φυσικά και μηχανικά χαρακτηριστικά αυτών (π.χ. βαθμός αποσαρθρώσεις, διαρρήξεις κ.λπ.). Τις υδρογεωλογικές συνθήκες. Την τεκτονική ανάλυση (μακρο και μικροτεκτονική). Τη σεισμικότητα της περιοχής. Τις τεχνικογεωλογικές συνθήκες, ανάλογα με τις απαιτήσεις του έργου. Χαρακτηριστικές φωτογραφίες, σχετικά με τη δομή και τις τεχνικογεωλογικές συνθήκες. Συμπεράσματα στα παραπάνω στοιχεία, για τις γεωλογικές συνθήκες της περιοχής κατασκευής του έργου, προτάσεις αιτιολογημένες για την αντιμετώπιση των ποικίλων προβλημάτων και πρόγραμμα των παραπέρα ερευνών. 14.3 Μελέτες προς αποφυγή επιπτώσεων στο Νερό 14.3.1 Προγράμματα διαχείρισης στερεών αποβλήτων (ΦΕΚ 1016Β/1997) Η κυρίως μελέτη του σχεδιασμού διαχείρισης αναφέρεται στον εντοπισμό και υπόδειξη των επικρατέστερων χώρων για την εκτέλεση των εργασιών διαχείρισης και εκπονείται σύμφωνα με το πλαίσιο του σχεδιασμού διαχείρισης. Αρχικά προτείνονται για κάθε έργο ή δραστηριότητα τουλάχιστον δύο εναλλακτικοί χώροι και στην συνέχεια ακολουθεί συγκριτική αξιολόγηση και επιλογή της βέλτιστης θέσης που θα αντιστοιχεί για κάθε έργο ή δραστηριότητα διαχείρισης των στερεών αποβλήτων. Μεταξύ των διαφόρων στοιχείων που πρέπει να αξιολογηθούν είναι και τα γεωλογικά, υδρογεωλογικά και υδρολογικά στοιχεία. Στα γεωλογικά στοιχεία περιλαμβάνεται η αναγνώριση, περιγραφή και τεκμηρίωση του γενικού γεωλογικού καθεστώτος (γεωλογικής δομής) της υπό εξέταση περιοχής όπως και των τεκτονικών συνθηκών και της σεισμικότητά της, με στόχο τον προσδιορισμό του μεγέθους και της σπουδαιότητας των γεωλογικών περιορισμών και δυνατοτήτων της προβλεπόμενης θέσης. Ο σχολιασμός του γεωλογικού καθεστώτος της ευρύτερης περιοχής του έργου περιλαμβάνει: Λιθολογικά, ορυκτολογικά και στρωματογραφικά δεδομένα των γεωλογικών σχηματισμών 267

Τεκτονικά ρήγματα και σεισμική δραστηριότητα, Εδαφομηχανικές ιδιότητες, Εκτίμηση υδροπερατότητας των γεωλογικών σχηματισμών και διαπίστωση επαρκούς υδατοστεγανότητας του χώρου, Βαθμό αποσάθρωσης, καρστικά φαινόμενα και μελέτη της σχέσης τους με την τεκτονική εξέλιξη, Κατολισθητικά φαινόμενα και χώροι πιθανών κατολισθήσεων, Αξιολόγηση των γεωλογικών και γεωτεχνικών στοιχείων (υδρογεωλογική συμπεριφορά των λιθοστρωματογραφικών σχηματισμών), Χρήσεις Γης για όλο το Νομό. Τα υδρογεωλογικά και υδρολογικά στοιχεία περιλαμβάνουν τη διερεύνηση των υδρολογικών και υδραυλικών συνθηκών της ευρύτερης και της άμεσης μελετούμενης περιοχής με στόχο τη διαπίστωση της υδραυλικής σχέσης του έργου με τους υδροφόρους ορίζοντες της ευρύτερης περιοχής. Η μελέτη ακολουθείται από: Γεωλογικό χάρτη (κλίμακας. 1:50.000-1:25.000) όπου αποτυπώνονται όλοι οι λιθοστρωματογραφικοί σχηματισμοί και τυχόν τεκτονικά στοιχεία. Δύο γεωλογικές τομές, που θα διέρχονται από τον προτεινόμενο χώρο. Υδρολογικό χάρτη (κλίμακας 1 : 50.000-1: 25.000) όπου αποτυπώνονται το υδρογραφικό δίκτυο και οι θέσεις όπου παρατηρείται κατά βάθος διάβρωση. Κατά περίπτωση μπορεί να απαιτηθούν και άλλοι Χάρτες. Μετά την προέγκριση χωροθέτησης ακολουθεί η διαδικασία κατάθεσης της Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (Μ.Π.Ε.). Στα περιεχόμενα της Μ.Π.Ε. περιλαμβάνεται η περιγραφή της υπάρχουσας κατάστασης του περιβάλλοντος στην ευρύτερη περιοχή του έργου η οποία περιέχει την περιγραφή του εδάφους και τα γεωλογικά - γεωτεχνικά χαρακτηριστικά του, το υδάτινο δυναμικό της περιοχής με έμφαση στα υδρολογικά - υδρογεωλογικά στοιχεία τα σχετικά με το έργο (πηγές, υπόγεια και επιφανειακά νερά, ποσοτικά και ποιοτικά χαρακτηριστικά των νερών περιγραφή λεκανών απορροής) και τα κλιματολογικά, μετεωρολογικά στοιχεία της περιοχής (υγρασία, θερμοκρασία, άνεμοι, ατμοσφαιρικές κατακρημνίσεις). Επίσης αξιολογούνται όλα τα γεωλογικά και υδρογεωλογικά στοιχεία και αποτυπώνονται σε χάρτες κλίμακας 1:50.000-1:20.000. 14.3.2 Yγειονομική ταφή αποβλήτων (Οδηγία 1999/31/Εκ του συμβουλίου της 26ης Απριλίου 1999) Η επιλογή της θέσης και ο σχεδιασμός του Χώρου Υγειονομικής Ταφής Αποβλήτων (Χ.Υ.Τ.Α.) πρέπει να γίνονται κατά τρόπο ώστε να πληρούνται οι αναγκαίες προϋποθέσεις πρόληψης της ρύπανσης του εδάφους και των υπόγειων ή επιφανειακών υδάτων και να εξασφαλίζεται η αποτελεσματική συλλογή των στραγγισμάτων όπως και όποτε απαιτείται. Η προστασία του εδάφους και των υπογείων και επιφανειακών υδάτων μπορεί να επιτυγχάνεται με συνδυασμό τοίχων γεωλογικής απομόνωσης και κάτω στέγασης μεμβράνης όταν ο χώρος ταφής βρίσκεται σε λειτουργία/είναι ενεργός και με συνδυασμό τοίχων γεωλογικής απομόνωσης και άνω στέγασης μεμβράνης όταν είναι ανενεργός/μετά την παύση λειτουργίας του. Ο τοίχος γεωλογικής απομόνωσης προσδιορίζεται από τις γεωλογικές και υδρογεωλογικές συνθήκες που επικρατούν κάτω από το χώρο ταφής και κοντά σε αυτόν και παρέχει επαρκή ικανότητα εξασθένισης, ώστε να προληφθούν ενδεχόμενοι κίνδυνοι για το έδαφος και τα υπόγεια ύδατα. 14.3.3 Εγκατάσταση για ιδία χρήση ενεργειακών συστημάτων θέρμανσης ή ψύξης χώρων μέσω της εκμετάλλευσης της θερμότητας των γεωλογικών σχηματισμών και των νερών, επιφανειακών και υπόγειων, που δεν χαρακτηρίζονται γεωθερμικό δυναμικό (ΦΕΚ 1595Β/2004) Για την έκδοση αυτής της άδειας απαιτείται μελέτη η οποία μεταξύ άλλων πρέπει να περιέχει γεωλογικά στοι- 268

χεία και γεωλογική χαρτογράφηση του χώρου, στην αντίστοιχη κάθε φορά, κλίμακα. 14.4 Μελέτες προς αποφυγή επιπτώσεων στο Περιβάλλον 14.4.1 Τεχνικές προδιαγραφές επιπτώσεων και αποκαταστάσεως του περιβάλλοντος (ΦΕΚ 820B/1980) Οι προδιαγραφές συντάξεως μελετών επιπτώσεων στο περιβάλλον και αντιμετώπισής τους από την έρευνα και εκμετάλλευση λατομείων και μεταλλείων στα δάση και στις δασικές εκτάσεις περιλαμβάνουν την περιγραφή των χαρακτηριστικών του περιβάλλοντος που μεταξύ άλλων αναφέρονται και τα γεωλογικά στοιχεία της περιοχής. Ειδικότερα, απαιτείται γεωλογική και κοιτασματολογική χαρτογράφηση, όπου απεικονίζονται οι γεωλογικοί σχηματισμοί που απαντώνται και το περίγραμμα του κοιτάσματος. Επίσης, πρέπει να δίδεται σε τομή το γεωλογικό υπόβαθρο της περιοχής. Ο χάρτης θα είναι σε κλίμακα ανάλογη της έκτασης. Για έκταση μικρότερη των 500στρ. ορίζεται κλίμακα 1:5.000 ή μεγαλύτερη. Για έκταση μεγαλύτερη των 500στρ. ορίζεται κλίμακα 1:20.000. 14.4.2 Προκαταρκτική περιβαλλοντική εκτίμηση και αξιολόγηση έγκρισης περιβαλλοντικών όρων, καθώς και έγκριση επέμβασης ή παραχώρησης δάσους ή δασικής έκτασης στα πλαίσια της έκδοσης άδειας εγκατάστασης σταθμών ηλεκτροπαραγωγής, από Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας» (ΦΕΚ 552Β/2003) Στην προμελέτη των περιβαλλοντικών επιπτώσεων αναφέρονται οι γεωλογικές, υδρολογικές και εδαφολογικές συνθήκες της περιοχής. 269

Βιβλιογραφία/Αναφορές ΦΕΚ 1902Β/2007. Περί Έγκρισης προδιαγραφών για την εκπόνηση Μελετών Γεωλογικής Καταλληλότητας που συντάσσονται στα πλαίσια των μελετών ΓΠΣ-ΣΧΟΟΑΠ. Αριθμ. Φύλλου 1902, Τεύχος Δεύτερο, 14-9-2007. ΦΕΚ 723Β/1998. Περί Έγκρισης προδιαγραφών για την εκπόνηση μελετών γεωλογικής καταλληλότητας στις προς πολεοδόμηση περιοχές. Αρ. Φύλλου 723, Τεύχος Δεύτερο, 15-7-1998. ΦΕΚ 838Δ/1998. Περί Καθορισμού δικαιολογητικών και διαδικασίας για τη μείωση των αποστάσεων των ιδρυομένων ή επεκτεινομένων κοιμητηρίων. Αρ Φύλλου 838, Τεύχος Τέταρτο, 23-10-1998. ΦΕΚ 35Β/1999. Περί Εγκρίσεων προδιαγραφών για την εκπόνηση υδρογεωλογικών μελετών για την προστασία ιαματικών πηγών σε πολεοδομούμενες περιοχές. Αρ. Φύλλου 35, Τεύχος Δεύτερο, 26-1-1999. ΦΕΚ 678Β/1990 - ΚΥΑ 69269/5387/24.10.90. Περί Κατάταξης έργων και δραστηριοτήτων σε κατηγορίες, περιεχόμενου Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΜΠΕ), καθορισμού περιεχομένου ειδικών περιβαλλοντικών μελετών (ΕΠΜ) και λοιπών συναφών διατάξεων, σύμφωνα με το Ν. 1650/1986. Αρ. Φύλλου 678, Τεύχος Δεύτερο, 25-10-1990. ΦΕΚ 29Β/1986. Περί Εγκρίσεων Προδιαγραφών Γεωλογικών Εργασιών μέσα στα πλαίσια των Μελετών Τεχνικών Έργων. Αρ. Φύλλου 29, Τεύχος Δεύτερο, 11-2-1986. ΦΕΚ 1016Β/1997. Περί Κατάρτισης πλαισίου Προδιαγραφών και γενικών προγραμμάτων διαχείρισης στερεών αποβλήτων καθώς και περί Εθνικού Σχεδιασμού διαχείρισης στερεών αποβλήτων. Αρ. Φύλλου 1016, Τεύχος Δεύτερο, 17-11-1997. ΦΕΚ 1595Β/2004. Περί Αδειών εγκατάστασης για ίδια χρήση ενεργειακών συστημάτων θέρμανσης ή ψύξης χώρων μέσω της εκμετάλλευσης της θερμότητας των γεωλογικών σχηματισμών και των νερών, επιφανειακών και υπόγειων, που δεν χαρακτηρίζονται γεωθερμικό δυναμικό. Αρ. Φύλλου 1595, Τεύχος Δεύτερο, 25-10-2004. ΦΕΚ 820Β/1980. Περί επικυρώσεως τεχνικών προδιαγραφών επιπτώσεων και αποκαταστάσεως του περιβάλλοντος (αρθρ. 45 παράγραφος 5 Νόμου 998/79). Αρ. Φύλλου 820, Τεύχος Δεύτερο, 28-8-1980. ΦΕΚ 552Β/2003. Περί της Διαδικασίας προκαταρκτικής περιβαλλοντικής εκτίμησης και αξιολόγησης, έγκρισης περιβαλλοντικών όρων, καθώς και έγκρισης επέμβασης ή παραχώρησης δάσους ή δασικής έκτασης στα πλαίσια της έκδοσης άδειας εγκατάστασης σταθμών ηλεκτροπαραγωγής, από Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας. Αρ. Φύλλου 552, Τεύχος Δεύτερο, 8-5-2003. 270