Οδηγός Καλών Πρακτικών: Λειτουργία Συστήµατος Child Abduction Alert Δηµιουργήθηκε στα πλαίσια του έργου Establishment of Child Abduction Alert System Cyprus που συντονίζεται από το Hope For Children UNCRC Policy Center. Αυτή η δηµοσίευση έχει εκδοθεί µε την οικονοµική υποστήριξη του προγράµµατος ΔΑΦΝΗ της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Το Hope For Children UNCRC Policy Center έχει την αποκλειστική ευθύνη για τα περιεχόµενα της δηµοσίευσης και δεν να αντικατοπτρίζει µε κανένα τρόπο τις αντιλήψεις της Ευρωπαικής Επιτροπής.
Περιεχόµενα 1. Γενικές πληροφορίες και Σκοπός του παρόντος Οδηγού... 4 2. Η σηµασία του Συστήµατος.... 5 3. Μεθοδολογία... 6 4. Γενικός Ορισµός του όρου «Εξαφανισµένο Παιδί»... 7 ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΕΞΑΦΑΝΙΣΜΕΝΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΚΑΙ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ... 7 ΛΙΣΤΑ ΚΡΙΤΗΡΙΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΝΕΡΓΟΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ... 9 5. Μεταφορά γνώσης... 10 5.1. Η λειτουργία... 10 5.1.1. Εργαλεία... 10 5.1.2. Οµάδα-Στόχος... 10 5.2. Άλλες χώρες που έθεσαν το σύστηµα σε λειτουργία.... 11 5.2.1 Απεικόνιση του πώς το σύστηµα λειτουργεί σε ορισµένα κράτη µέλη της ΕΕ.... 14 5.3 Διασυνοριακές περιπτώσεις (Cross Border)... 21 5.4 Εκπαίδευση... 21 6. Εµπειρικά Στοιχεία... 22 7. Αποτελέσµατα... 23 Βιβλιογραφία... 24 Παράρτηµα... 25
1. Γενικές πληροφορίες και Σκοπός του παρόντος Οδηγού Αυτός ο Οδηγός Βέλτιστων Πρακτικών έχει σχεδιαστεί για να παρέχει σηµαντικές πληροφορίες στο κοινό για την ενεργοποίηση του συστήµατος ειδοποίησης Child Alert στην Ευρώπη (στο εξής θα αναφέρεται ως «Σύστηµα»). Οι πληροφορίες που παρέχονται σε αυτόν τον οδηγό έχουν ως σκοπό να ενηµερώσουν το κοινό και να αυξήσουν τη συµµετοχή του σε καταστάσεις όπου υπάρχει ανησυχία ότι ένα παιδί έχει απαχθεί ή εξαφανιστεί. Επιπλέον, ο οδηγός αυτός έχει ως στόχο να ενισχύσει τις προσπάθειες των δηµόσιων και ιδιωτικών φορέων που χειρίζονται τέτοιες περιπτώσεις. Ο οδηγός θεωρείται ως ένα χρήσιµο σηµείο αναφοράς για την Κύπρο και άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Είχε συνταχθεί στα πλαίσια της εφαρµογής του ευρωπαϊκού χρηµατοδοτούµενου προγράµµατος, «Δάφνη ΙΙΙ» (2007-2013) και βασίζεται συγκεκριµένα στην πολύτιµη πληροφόρηση που παρέχεται µέσω διαδικασιών έρευνας από ορισµένες ευρωπαϊκές οργανώσεις που λειτουργούν το Σύστηµα. Ξεκινούµε τη λειτουργία του Συστήµατος ειδοποίησης στην Ευρώπη, αξιοποιώντας την υπάρχουσα εµπειρία και τη γνώση των άλλων κρατών µελών της ΕΕ, ενώνοντας τις δυνάµεις των δηµόσιων και ιδιωτικών φορέων / οργανισµών. Αυτοί οι φορείς διευκολύνουν την Αστυνοµία και την ευρωπαϊκή Γραµµή για τα Εξαφανισµένα Παιδιά προσπαθώντας να βοηθήσουν τα παιδιά να επιστρέψουν µε ασφάλεια στις οικογένειές τους. Η Αστυνοµία και οι ΜΚΟ, οι οποίες χειρίζονται υποθέσεις απαγωγής παιδιού, επίσης, µπορούν να επωφεληθούν, καθώς ενισχύονται οι προσπάθειές τους για να καταπολεµήσουν αυτό το πρόβληµα. Ο µηχανισµός Child Abduction Alert είναι ένα σύστηµα, το οποίο λειτουργεί σε 12 ευρωπαϊκές χώρες, προκειµένου να καταπολεµηθεί το πρόβληµα. Το 2007, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έκρινε ότι η έναρξη του Μηχανισµού ειδοποίησης θα συµβάλει στην άµεση επίλυση του σοβαρού αυτού προβλήµατος στην Ευρώπη. Για την επισηµοποίηση της απόφασης αυτής, το Συµβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ζήτησε από τα ευρωπαϊκά κράτη µέλη, µέσω µιας επίσηµης δήλωσης, να ξεκινήσουν ένα σύστηµα προειδοποίησης για παιδιά. Επίσης, απαιτείται από όλα
τα κράτη να καθορίσουν τις κατευθυντήριες γραµµές σε εθνικό επίπεδο στα λειτουργικά συστήµατα των συνόρων τους ώστε να υπάρξει εγρήγορση και ενεργοποίηση του συστήµατος συναγερµού σε περιπτώσεις απαγωγής παιδιών (Συµβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, το 2008, v. 2 ). Σήµερα, δώδεκα ευρωπαϊκά κράτη έχουν σε λειτουργία τον µηχανισµό και συνεργάζονται µεταξύ τους σε µια προσπάθεια να µειωθεί σηµαντικά ο αριθµός των περιπτώσεων που αφορούν αγνοούµενα παιδιά. Οι δώδεκα χώρες που εφαρµόζουν αυτό το σύστηµα είναι το Βέλγιο, η Τσεχική Δηµοκρατία, η Γαλλία, η Γερµανία, η Ελλάδα, η Ιρλανδία, η Ιταλία, η Ολλανδία, η Πορτογαλία, η Ρουµανία, και το Ηνωµένο Βασίλειο. Τα ενοποιηµένα «σύνορα» της συνεργασίας µεταξύ των δώδεκα χωρών καθιστούν τη διαδικασία ακόµη πιο ουσιαστική και αποτελεσµατική. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανέπτυξε τις βασικές αρχές και τις κατευθυντήριες γραµµές που θα µπορούσαν να χρησιµοποιηθούν από κάθε κράτος µέλος της ΕΕ ως σηµείο αναφοράς στην προσπάθεια τους για την έναρξη και τη λειτουργία του συστήµατος (Συµβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, 2008, 15084/08). Οι κατευθυντήριες γραµµές παρέχουν τους πόρους σε κάθε κράτος µέλος της ΕΕ σχετικά µε το πώς το σύστηµα λειτουργεί αποτελεσµατικά. Οι πόροι περιλαµβάνουν ορισµένα κριτήρια για την έναρξη λειτουργίας του συστήµατος, συγκεκριµένο περιεχόµενο και τα θέµατα που σχετίζονται µε τη µορφή, συγκεκριµένη διάρκεια του συναγερµού και ειδκούς τρόπους για τη διάδοση του συστήµατος. Με τον τρόπο αυτό, η Επιτροπή επιδιώκει να διατηρήσει τη συστηµατική λειτουργία του Συστήµατος για την οικοδόµηση σχέσεων συνεργασίας µεταξύ των χωρών της ΕΕ. Οι πληροφορίες που περιγράφονται σε αυτό τον Οδηγό προέρχονται από τη συλλογή στοιχείων µε βάση τα υπάρχοντα εργαλεία και τις κατευθύνσεις που ακολουθούνται από τις χώρες της ΕΕ που λειτουργούν το σύστηµα. Σε κάθε ένα από τα 12 κράτη µέλη της ΕΕ ζητήθηκε να συµπληρώσουν ένα ερωτηµατολόγιο που θα συµβάλει στη συλλογή πληροφοριών και να παρουσιάσουν τις βέλτιστες πρακτικές της λειτουργίας του συστήµατος. 2. Η σηµασία του Συστήµατος. Η εγκατάσταση και λειτουργία του συστήµατος στην Ευρώπη έχει ως σκοπό να ενώσει τις δυνάµεις της, προκειµένου να βοηθήσει τις προσπάθειες της Αστυνοµίας και της Ευρωπαϊκής Γραµµής για τα Εξαφανισµένα Παιδιά (116000) για τον εντοπισµό παιδιών και την ασφαλή επιστροφή τους στις οικογένειές τους. Η αστυνοµία και οι ΜΚΟ που χειρίζονται υποθέσεις
απαγωγής παιδιών θα εντείνουν τις προσπάθειές τους για να καταπολεµήσουν αυτό το πρόβληµα. Η ενεργοποίηση του Συστήµατος παίζει σηµαντικό ρόλο, επίσης, σε περιπτώσεις όπου υπάρχουν υποψίες ότι το παιδί εντοπίστηκε σε συγκεκριµένη χώρα. Σύµφωνα µε την έρευνα που πρέπει να διεξαχθεί σχετικά µε τις διασυνοριακές περιπτώσεις απαγωγής ανηλίκου, η αποτελεσµατική επικοινωνία και συνεργασία της κάθε χώρας µε την Αστυνοµία άλλης χώρας θεωρείται ως καταλύτης για την επίλυση αυτού του προβλήµατος. Επίσης, το Σύστηµα θεωρείται ως ένα εργαλείο ζωτικής σηµασίας για τη διασφάλιση της συµµετοχής του κοινού, καθώς είναι ένας µηχανισµός που έχει σχεδιαστεί ειδικά για να προσελκύει τη προσοχή µεγάλου αριθµού ατόµων (άτοµα και οργανώσεις) για να συµβάλουν στις προσπάθειες αυτές. 3. Μεθοδολογία Ο οδηγός βέλτιστων πρακτικών αναπτύχθηκε µε βάση τις πληροφορίες που προέρχονται από τη συλλογή πρωτογενών δεδοµένων από τα ερωτηµατολόγια που προωθούνται σε όλα τα κράτη µέλη της ΕΕ για τη λειτουργία του συστήµατος. Όπως απεικονίζεται στο Παράρτηµα 1 τα ερωτηµατολόγια δηµιουργήθηκαν για να συλλέξουν πληροφορίες σχετικά µε τις διαδικασίες που ακολουθούνται από κάθε χώρα, συµπεριλαµβανοµένων της τεχνικής κατάρτισης, της συνεργασίας και των συµφωνιών µεταξύ των ενδιαφεροµένων µερών, δράσεις που αφορούν την ενεργοποίηση και την ευαισθητοποίηση του κοινού και τη συµβολή του. Επιπλέον, ένας από τους κύριους σκοπούς του ερωτηµατολογίου ήταν να µεταφερθούν τεχνικές και βασικές γνώσεις µεταξύ των συµβαλλόµενων µερών κατά την παρουσίαση των αποτελεσµάτων και των κοινωνικών επιπτώσεων της λειτουργίας του Συστήµατος. Επίσης, οι πληροφορίες που προέκυψαν από την έρευνα βιβλιογραφίας αποτελούν το κύριο µέρος των δευτερευόντων δεδοµένων που συλλέχθηκαν για τους σκοπούς του παρόντος οδηγού. Μια τεχνική που χρησιµοποιήθηκε για τη συλλογή πληροφοριών µέσω της έρευνας ήταν η επικοινωνία µε πρόσωπα-κλειδιά που εµπλέκονται σε τέτοιες περιπτώσεις. Τα πρόσωπα αυτά είναι αστυνοµικοί και µέλη του προσωπικού των οργανισµών υπεύθυνα για την υποστήριξη της αστυνοµικής έρευνας σε περιπτώσεις εξαφάνισης παιδιών. Άλλες ερευνητικές τεχνικές είναι η συλλογή δεδοµένων που περιλαµβάνει την προσωπική επαφή που έχει η υπηρεσία 116000 της Κύπρου µε άλλα µέλη του προσωπικού της Υπηρεσίας 116000 σε άλλα κράτη-µέλη για να µοιραστούν τις γνώσεις τους σχετικά στον τοµέα αυτό. Σηµαντική συµβολή στην ανάπτυξη αυτού του οδηγού ήταν η µελέτη που διεξήχθη στις εγκαταστάσεις της Child Focus στις Βρυξέλλες, όπου
αποκτήθηκαν γνώσεις σε πρακτικό (χρήση των εργαλείων και του λογισµικού του συστήµατος) και θεωρητικό επίπεδο (προηγούµενα παραδείγµατα και πρότυπα ενεργοποίησης του συστήµατος). Τέλος, η συµβολή της Κυπριακής Κυβέρνησης στην παροχή πληροφοριών σχετικά µε τις διαδικασίες επιβολής του νόµου που ακολουθούνται στη χώρα ήταν ένας σηµαντικός παράγοντας στην οικοδόµηση µιας πιο ολοκληρωµένης εικόνας και αναπαράστασης του συστήµατος. Πιο συγκεκριµένα, η ήδη υπάρχουσα συνεργασία µεταξύ της Κυπριακής Αστυνοµίας και της υπηρεσίας 116 000 στην Κύπρο συνέβαλε σε µεγάλο βαθµό διασφαλίζοντας ότι λαµβάνονται υπόψη όλα τα νοµικά θέµατα σε σχέση µε τη δηµιουργία ενός σήµατος ειδοποίησης για τα παιδιά. Άλλη µια χρήσιµη µέθοδος για τη συλλογή πληροφοριών για την ολοκλήρωση του οδηγού βέλτιστων πρακτικών ήταν η έρευνα στο διαδίκτυο. Πληθώρα πληροφοριών που διατίθενται από σχετικές ιστοσελίδες ήταν σηµαντικές για την ανάπτυξη του οδηγού. 4. Γενικός Ορισµός του όρου «Εξαφανισµένο Παιδί» Δεν υπάρχει ακριβής ορισµός που να χρησιµοποιείται από όλα τα κράτη µέλη στην Ευρώπη, ο οποίος να προσδιορίζει και να εκτιµά κατά πόσον ένα παιδί θεωρείται εξαφανισµένο. Λίγα κράτη µέλη έχουν αναπτύξει ειδικούς όρους για να καθορίσουν την κατάσταση, ενώ άλλα κράτη-µέλη βασίζονται στην τοπική αστυνοµία για την λήψη απόφασης προσδιορισµού µιας υπόθεσης ως «υπόθεση εξαφανισµένου παιδιού». Ο όρος «εξαφανισµένα παιδιά» κατηγοριοποιείται σε πέντε διακριτές κατηγορίες µε βάση το Missing Children Europe (MCE), οι οποίες είναι χρήσιµες για την Αστυνοµία στην αποσαφήνιση και τον προσδιορισµό κάθε περίπτωσης. Η MCE είναι η Ευρωπαϊκή Οµοσπονδία που λειτουργεί ως µια οργάνωση-οµπρέλα και ενώνει 28 µη κυβερνητικές οργανώσεις που εργάζονται σε θέµατα που αφορούν την εξαφάνιση και την σεξουαλική εκµετάλλευση παιδιών. Η νοµοθεσία του κάθε κράτους-µέλους της ΕΕ προσδιορίζει τον όρο "εξαφανισµένο παιδί", σύµφωνα µε την ευρωπαϊκή νοµοθεσία, καθώς και όπως ορίζεται από τις Διεθνείς συµβάσεις. Οι κατηγορίες είναι οι εξής: ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΕΞΑΦΑΝΙΣΜΕΝΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΚΑΙ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ 1. Παιδιά που έχουν φύγει από το σπίτι (εθνικές/διεθνείς): Η κατηγορία αυτή περιλαµβάνει τα παιδιά που έφυγαν (το έσκασαν) από τον τόπο διαµονής τους όπου τους παρεχόταν φροντίδα.
2. Γονική αρπαγή παιδιών (εθνικές/διεθνείς): Αυτή η κατηγορία περιγράφει τα παιδιά που κρατούνται παρά τη θέλησή τους από τον ένα γονέα (ή τον νοµικό κηδεµόνα) σε άλλη χώρα ή σε άλλο τόπο διαφορετικό από εκείνο του σπιτιού ή της χώρας προέλευσης των παιδιών. Οι χώρες της ΕΕ που δεν κάνουν διάκριση µεταξύ των εθνικών από διασυνοριακών γονικών αρπαγών, θα µπορούσαν να ακολουθήσουν τις διατάξεις της Σύµβασης της Χάγης περί απαγωγής. 3. Εξαφανισµένα ασυνόδευτα παιδιά µετανάστες: Οι εξαφανίσεις παιδιών προσφύγων εµπίπτουν σε αυτή την κατηγορία. 4. Απαγωγή από τρίτο πρόσωπο: Αυτή η κατηγορία περιγράφει τις εγκληµατικές υποθέσεις στις οποίες τα παιδιά που κατ ισχυρισµό έχουν απαχθεί από άλλο πρόσωπο εκτός από τους γονείς τους. Στην πράξη η κατηγορία αυτή εξαρτάται από το ποινικό δίκαιο κατά την δικαιοδοσία της κάθε χώρας. 5. Χαµένα, τραυµατισµένα ή αλλιώς εξαφανισµένα παιδιά: Αυτή είναι µια πιο γενική κατηγορία, που περιλαµβάνει εξαφανίσεις παιδιών όπου δεν προσδιορίζεται η φαινοµενική αιτία. Περιλαµβάνει επίσης περιπτώσεις όπου τα παιδιά έχουν τραυµατιστεί και αγνοούνται. Σύµφωνα µε τα στοιχεία που προέρχονται από τις ετήσιες εκθέσεις του Missing Children Europe (2011-2013) υπήρξε µείωση 17% σε περιπτώσεις των παιδιών-φυγάδων σε περίοδο 2 χρόνων. Συγκεκριµένα, το 2011 το 67% όλων των περιπτώσεων αναφέρθηκε ως υποθέσεις παιδιών που έχουν φύγει από το σπίτι σε σύγκριση µε το 2013, όπου το 50% όλων των περιπτώσεων καταγράφηκε ως τέτοιες. Ωστόσο, υπήρξε µια αύξηση 10% στην αρπαγή παιδιών από γονείς από το 2011-2013 (το 2011 καταγράφηκε το 26% αυτών των περιπτώσεων, ενώ το 2013 το 36% όλων των περιπτώσεων αναφέρθηκαν ως υποθέσεις γονικής αρπαγής). Ωστόσο, υπάρχουν ορισµένα κριτήρια για να καθοριστεί αν ένα παιδί θεωρείται εξαφανισµένο που χρησιµοποιούνται σε όλα τα Ευρωπαϊκά Κράτη. Αυτά τα κριτήρια πρέπει να πληρούνται για την ενεργοποίηση του συστήµατος. Οι λειτουργοί πρέπει να βεβαιωθούν ότι πληρούνται όλα τα κριτήρια από τη λίστα ελέγχου για να προχωρήσουν οι έρευνες.
ΛΙΣΤΑ ΚΡΙΤΗΡΙΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΝΕΡΓΟΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ
5. Μεταφορά γνώσης 5.1. Η λειτουργία Η λειτουργία του συστήµατος ποικίλει ανάλογα µε την εκάστοτε εθνική προσέγγιση επιβολής του νόµου για την αντιµετώπιση κάθε περίπτωσης. Το πιο συχνό γεγονός που προκύπτει συνήθως από τα δεδοµένα των ερωτηµατολογίων, αποκαλύπτει ότι η συνεχής επικοινωνία µεταξύ της αστυνοµίας και των φορέων του συστήµατος παίζει ζωτικό ρόλο στην επίλυση του προβλήµατος. Σε ορισµένες χώρες, η διαδικασία είναι απλώς «λίγα κλικ ενός κουµπιού», η οποία κάνει την ενεργοποίηση απλή και γρήγορη, ενώ σε άλλες χώρες η διαδικασία ακολουθεί κάποιες περίπλοκες µεθόδους, αλλά εξίσου αποτελεσµατικές. 5.1.1. Εργαλεία Χρησιµοποιείται ένα συγκεκριµένο λογισµικό για να καταστεί δυνατή η αυτόµατη λειτουργία του µηνύµατος σε συγκεκριµένη µορφή και να διαδοθεί γρήγορα σε εταίρους και ως εκ τούτου στο κοινό. Μια βάση δεδοµένων µε καταχωρηµένες επαφές διαδραµατίζει σηµαντικό ρόλο, καθώς ενισχύει και βελτιώνει την επικοινωνία µεταξύ των ενδιαφεροµένων µερών κατά τη διάρκεια της διαδικασίας. Τα ηλεκτρονικά µέσα και τα εργαλεία που παρέχει ένας ηλεκτρονικός υπολογιστής, όπως η ιστοσελίδα, το Facebook, το Τwitter κλπ., θεωρούνται επίσης, ως απαραίτητα εργαλεία για την αποτελεσµατική διάχυση των πληροφοριών. Η χρήση των κοινωνικών µέσων µαζικής ενηµέρωσης θεωρείται ως µια σύγχρονη µέθοδος για την άµεση διάδοση πληροφοριών, και επιπλέον είναι ένα εργαλείο για την ευαισθητοποίηση του κοινού και την ενεργό συµµετοχή του στις προσπάθειες της αστυνοµίας. 5.1.2. Οµάδα-Στόχος Η οµάδα-στόχος διακρίνεται σε δύο κύριες κατηγορίες. Η πρώτη κατηγορία περιλαµβάνει το παιδί που είναι κάτω των 18 ετών (σύµφωνα µε τον Ποινικό Κώδικα) και πρέπει να διατρέχει κίνδυνο σοβαρού τραυµατισµού ή θανάτου, το παιδί που έχει φύγει από το σπίτι και θεωρείται ελλείπων πρόσωπο, ή ένα παιδί που έχει εξαφανιστεί και θεωρείται ότι είναι σε κίνδυνο. Η δεύτερη κύρια κατηγορία της οµάδας-στόχου είναι οι γενικοί δηµόσιοι και ιδιωτικοί εταίροι. Με τη χρήση όλων των αναγκαίων πόρων, οι εταίροι ενηµερώνονται σχετικά µε τα θέµατα µε βάση τα οποία θα µπορούσαν να συµβάλουν ενεργά στο ρόλο και στις προσπάθειες της αστυνοµίας και των αρχών της επιβολής του νόµου γενικότερα. Ειδικές συµφωνίες/ εντολές/ και πρωτόκολλα έχουν καθιερωθεί µεταξύ των εµπλεκόµενων εταίρων σε κάθε χώρα της ΕΕ,
όπου το σύστηµα έχει τεθεί σε λειτουργία. Οι συµφωνίες των εταίρων κάνουν τη διαδικασία ευκολότερη και πιο αποτελεσµατική για τον εντοπισµό του παιδιού που αγνοείται µέσω της άµεσης και γρήγορη διάδοση των πληροφοριών στο κοινό, το οποίο στη συνέχεια θα βοηθήσει στην καταπολέµηση αυτών των θεµάτων. Οι συµφωνίες θα µπορούσαν να υπογράφονται από ιδιωτικούς τηλεοπτικούς και ραδιοφωνικούς σταθµούς, ΜΚΟ καθώς και εθελοντές που είναι πρόθυµοι να συµβάλουν στις προσπάθειες της αστυνοµίας. 5.2. Άλλες χώρες που έθεσαν το σύστηµα σε λειτουργία. Η συνεργασία µεταξύ των χωρών της ΕΕ, ιδιαίτερα εκείνων που λειτουργούν το σύστηµα, είναι σηµαντική και πρέπει να παραµείνει σταθερή στην απόκτηση σηµαντικών αποτελεσµάτων που µπορεί να είναι επωφελή για τα θύµατα και τις οικογένειές τους. Για παράδειγµα, η συνεργασία µεταξύ εθνικών και διεθνών αρχών του νόµου, των µέσων ενηµέρωσης, των ερευνητών κλπ., είναι χρήσιµη στην καταπολέµηση των περιπτώσεων διασυνοριακής απαγωγής. Σε ορισµένες χώρες της ΕΕ, η αστυνοµία είναι ο κύριος παράγοντας όπου µέσω των υφιστάµενων διαύλων επικοινωνεί µε άλλα αστυνοµικά τµήµατα για την διερεύνηση του εγκλήµατος. 116000 είναι η ευρωπαϊκή γραµµή έκτακτης ανάγκης για εξαφανισµένα παιδιά και είναι η πιο βολική και εύκολα προσβάσιµη υπηρεσία που όλα τα παιδιά, οι γονείς και το κοινό µπορούν να χρησιµοποιήσουν έτσι ώστε να λάβουν την κατάλληλη υποστήριξη. Η Γραµµή έχει λειτουργήσει σε περισσότερα από 24 κράτη µέλη της ΕΕ (Βέλγιο, Γαλλία, Ελλάδα, Δανία, Ουγγαρία, Ιταλία, Πολωνία, Πορτογαλία, Ρουµανία, Σλοβακία, Ολλανδία, Ισπανία, Αγγλία, Εσθονία, Γερµανία, Μάλτα, Κύπρος, Αυστρία, Βουλγαρία, Τσεχική Δηµοκρατία, Ιρλανδία, Λουξεµβούργο και Σλοβενία) και τυγχάνει συντονισµού από την MCE. Είναι αναγνωρισµένο ως ένα κοινό σύστηµα για άµεση ανταπόκριση σε περιπτώσεις όπου τα παιδιά βρίσκονται σε κίνδυνο. Μία από τις κύριες δραστηριότητες της υπηρεσίας αυτής είναι η καθοδήγηση των γονέων για τον τρόπο που θα λάβουν στήριξη όταν τα παιδιά τους έχουν εξαφανιστεί. Μια άλλη σηµαντική πτυχή της υπηρεσίας αυτής είναι η Ευρωπαϊκή επέκταση της λειτουργίας της. Συγκεκριµένα, η Γραµµή 116000 λειτουργεί, επίσης, έξω από τα επικρατούντα σύνορα των κρατών µελών της ΕΕ, µε αποτέλεσµα να διευκολύνει την έρευνα των διασυνοριακών περιπτώσεων εξαφάνισης παιδιών. Όλοι οι λειτουργοί της γραµµής είναι εξειδικευµένοι και έχουν τα προσόντα για να παρέχουν την αναγκαία ψυχολογική υποστήριξη στους γονείς, έχουν
εκπαιδευτεί έτσι ώστε να παίρνουν συνεχή ενηµέρωση σε θέµατα που αφορούν εξαφανισµένα παιδιά, και είναι υπεύθυνοι για τη διατήρηση αποτελεσµατικών σχέσεων µε τις Υπηρεσίες επιβολής του νόµου. Υπεύθυνες για τη λειτουργία της γραµµής 116000 σε κάθε χώρα είναι Μη- Κυβερνητικές Οργανώσεις. Το 2012, οι λειτουργοί της γραµµής 116000 ανταποκρίθηκαν σε 89.340 κλήσεις σε όλη την Ευρώπη (Ετήσια Έκθεση, 2012). Η γερµανική ΜΚΟ, Initiative Vermisste Kinder µε τη συνεργασία της Ευρωπαϊκής Γραµµής Εξαφανισµένων Παιδιών, 116000, είναι υπεύθυνη για τον συντονισµό των δηµόσιων και ιδιωτικών αρχών της Γερµανίας. Ο στόχος τους είναι η αποτελεσµατική υποστήριξη για την αναζήτηση εξαφανισµένων παιδιών και η διατήρηση στενής συνεργασίας µε άλλους φορείς (δηµόσιους και ιδιωτικούς) που λειτουργούν για τα δικαιώµατα παιδιών και εφήβων. Στην Ελλάδα, το σύστηµα λειτουργεί εδώ και 8 χρόνια κάτω από τον συντονισµό της ΜΚΟ Χαµόγελο του Παιδιού µε τη συνεργασία της Αστυνοµίας και 50 άλλους δηµόσιους και ιδιωτικούς φορείς. Η επιτυχής ενεργοποίηση του συστήµατος εναπόκειται στην ικανότητα του εκπαιδευµένου λειτουργού ο οποίος θα µπορούσε να είναι είτε από το Αστυνοµικό Τµήµα ή από κάποια δηµόσια αρχή υπεύθυνη για την αντιµετώπιση του ζητήµατος. Επίσης, οι ελληνικές αρχές βασίζουν όλες τις προσπάθειές τους στην αποτελεσµατική επικοινωνία και συνεργασία των εµπλεκόµενων φορέων και στην προβολή και διάδοση των πληροφοριών στο κοινό. Αναγνωρίζοντας τις επικίνδυνες επιπτώσεις στα παιδιά, που προκύπτουν από αυτές τις περιπτώσεις, οι ολλανδικές αρχές αποφάσισαν να εκκινήσουν το σύστηµα στην Ολλανδία από τις αρχές του 2008. Ο Ολλανδός υπουργός Δικαιοσύνης επιβεβαίωσε ότι το σύστηµα θα µπορούσε να σώσει τις ζωές πολλών νέων. Ως εκ τούτου, µέσα από τη συνεργασία των µελών της επιβολής του νόµου µε τους ειδικούς ΙΤ δηµιουργήθηκε ένας µη-κερδοσκοπικός οργανισµός που θα συντονίζει τη λειτουργία του Συστήµατος. Επί του παρόντος, ο ολλανδικός οργανισµός Amber Alert θεωρείται ως ο κυριότερος οργανισµός και το θεµελιώδες σηµείο αναφοράς σχετικά µε τη λειτουργία του συστήµατος στην Ευρώπη, δεδοµένου ότι διατηρεί αποτελεσµατική συνεργασία µεταξύ της αστυνοµίας της ΕΕ και όλων των νοµικών αρχών των άλλων κρατών µελών της ΕΕ και βοηθά στην εγκαθίδρυση ενός δικτύου στην ΕΕ. Το καθιερωµένο δίκτυο των συστηµάτων έγκαιρης προειδοποίησης της ΕΕ παρέχει σε όλα τα κράτη µέλη την καθοδήγηση και τις διευκρινίσεις σχετικά µε τον τρόπο που επίσηµα και αποτελεσµατικά θα προσεγγίσουν την κάθε κατάσταση ακολουθώντας συγκεκριµένες
κατευθυντήριες γραµµές µε βάση τη δήλωση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, καθώς και τους στόχους και τις προσδοκίες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Το Ευρωπαϊκό Κέντρο Child Focus που ασχολείται συστηµατικά µε θέµατα σχετικά µε τις απαγωγές παιδιών και τη σεξουαλική εκµετάλλευση είναι µια άλλη κύρια οργάνωση που λειτουργεί στο Βέλγιο. Κύριοι στόχοι της οργάνωσης είναι να συµβάλει σηµαντικά στις προσπάθειες όλων των ευρωπαϊκών κρατών-µελών για την πρόληψη της απαγωγής παιδιών και να ανταποκριθεί στις υποθέσεις εξαφανισµένων παιδιών. Στο Ηνωµένο Βασίλειο, η Εθνική Υπηρεσία Εγκλήµατος, CEOP (Παιδική Εκµετάλλευση και Διαδικτυακό Κέντρο Προστασίας) είναι υπεύθυνη για το συντονισµό του συστήµατος ειδοποίησης για εξαφανισµένα παιδιά. Από τη στιγµή που ο Ανώτερος λειτουργός ερευνών στο Ηνωµένο Βασίλειο αποφασίσει ότι πρέπει το σύστηµα να τεθεί σε λειτουργία, η CEOP οργανώνει όλες τις απαραίτητες πληροφορίες για να κοινοποιηθούν µέσω των µέσων µαζικής ενηµέρωσης για την ευαισθητοποίηση του κοινού. Κατά παρόµοιο τρόπο, στην Τσεχική Δηµοκρατία, εξειδικευµένες Ρουµανικές στρατηγικές παρακολουθούνται, προκειµένου να λειτουργήσει ένα σύστηµα συναγερµού σε περιπτώσεις απαγωγής. Συγκεκριµένα, το γραφείο Εγκληµατολογικής Αστυνοµίας στην Τσεχική Δηµοκρατία (SIRENE) και οι εισαγγελείς στη ρουµανική γλώσσα είναι υπεύθυνοι να ερευνήσουν την υπόθεση και να αποφασίσουν για την ενεργοποίηση του συστήµατος. Μετά την εντολή που έλαβε από κάθε δηµόσια αρχή στις συγκεκριµένες χώρες, θέτει σε λειτουργία το σύστηµα.την υπόθεση και να αποφασίσει για την ενεργοποίηση του συστήµατος. Το σύστηµα τίθεται σε λειτουργία µετά από εντολή που λαµβάνει έκαστη δηµόσια αρχή στις συγκεκριµένες χώρες. Επί του παρόντος, η έναρξη της λειτουργίας του συστήµατος στην Κύπρο βρίσκεται σε εξέλιξη. Η λειτουργία του Συστήµατος ενισχύει τις προσπάθειες της Αστυνοµίας Κύπρου και της Ευρωπαϊκής Γραµµής για τα Εξαφανισµένα Παιδιά (116000) στην ανίχνευση και ασφαλή επιστροφή παιδιών στις οικογένειές τους. Δύο οργανώσεις, το Hope For Children UNCRC Policy Center (HFC) και ο Σύνδεσµος για την Πρόληψη και Αντιµετώπιση της Βίας στην Οικογένεια (SPAVO), οι οποίες λειτουργούν την Ευρωπαϊκή Γραµµή για τα Εξαφανισµένα Παιδιά 116000 στη Κύπρο, είναι υπεύθυνες για τη λειτουργία του Συστήµατος.
5.2.1 Απεικόνιση του πώς το σύστηµα λειτουργεί σε ορισµένα κράτη µέλη της ΕΕ. Οι παρακάτω απεικονίσεις δείχνουν πώς το σύστηµα ειδοποίησης (Child Alert) λειτουργεί στην Τσεχική Δηµοκρατία, το Ηνωµένο Βασίλειο, Ρουµανία, Βέλγιο, Ελλάδα, Ολλανδία, Γερµανία και τελικά στην Κύπρο. Τσεχική Δηµοκρατία
Ηνωµένο Βασίλειο
Ρουµανία
Ελλάδα
Ολλανδία
Γερµανία
Κύπρος (σε εξέλιξη)
5.3 Διασυνοριακές περιπτώσεις (Cross Border) Τα στατιστικά στοιχεία, τα οποία συλλέχθηκαν από τις 24 χώρες της ΕΕ, δείχνουν ότι το 2008 ένας αριθµός µεγαλύτερος από 1000 αντιστοιχεί σε εισερχόµενες διεθνείς υποθέσεις απαγωγής εντός χώρας, µε τη Γερµανία να σηµειώνει τον υψηλότερο αριθµό περιστατικών (n = 325). Κατά τη διάρκεια του ίδιου έτους, υπήρχε ένας παρόµοιος αριθµός υποθέσεων διεθνούς απαγωγής που καταγράφηκαν ως υποθέσεις απαγωγής εκτός χώρας (n = 1.162) και το Ηνωµένο Βασίλειο σηµείωσε την υψηλότερη βαθµολογία (n = 181). (Πληροφορίες που προέρχονται από την Επιτροπή του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, 2015). Δυστυχώς, τα στατιστικά αποτελέσµατα µετά το 2008 για αυτές τις υποθέσεις είναι περιορισµένα και ατελή λόγω της µη διαθεσιµότητας ορισµένων εθνικών αρχών να παρέχουν τα σχετικά στοιχεία. Η Σύµβαση της Χάγης για τα αστικά θέµατα της διεθνούς απαγωγής παιδιών εγκρίθηκε τον Οκτώβριο του 1980 και έχει ως στόχο: α) να εξασφαλίσει την ασφαλή επιστροφή των απαχθέντων παιδιών στην πατρίδα τους β) να προστατεύσει τα δικαιώµατα των παιδιών, όπως αναφέρεται στο νόµο του κάθε συµβαλλόµενου κράτους-µέλους της ΕΕ και τηρείται από όλα τα άλλα συµβαλλόµενα κράτη. 5.4 Εκπαίδευση Η εκπαίδευση των φορέων και των ενδιαφερόµενων µερών θεωρείται πολύ σηµαντική, δεδοµένου ότι διασφαλίζει την παραγωγικότητα και ενισχύει την ικανότητα των λειτουργών και την οµάδα έργου. Ως εκ τούτου, σε κάθε κράτος µέλος της ΕΕ στο οποίο το σύστηµα λειτουργεί, οι λειτουργοί του συστήµατος λαµβάνουν σχετική εκπαίδευση είτε από έναν εµπειρογνώµονα της ΕΕ ή από τους ντόπιους ειδικούς της αστυνοµίας. Ο εµπειρογνώµονας µεταφέρει τις γνώσεις του και παρέχει πρακτική καθοδήγηση σε όλους τους εµπλεκόµενους λειτουργούς. Επιπλέον, τα εγχειρίδια λειτουργίας τόσο για τους λειτουργούς (εσωτερικές λειτουργικές οδηγίες) όσο και τους εµπλεκόµενους φορείς (εργαλείο επικοινωνίας) συµβάλλουν σε µια πιο ολοκληρωµένη εκπαίδευση για το Σύστηµα. Τα εγχειρίδια περιλαµβάνουν λεπτοµερείς πληροφορίες σχετικά µε τη χρήση του συστήµατος καθώς και περιγραφές των τύπων µηνυµάτων, την προτεινόµενη διάρκεια και τη συχνότητα της ειδοποίησης, και τον τερµατισµό της ειδοποίησης.
6. Εµπειρικά Στοιχεία Επιβαρύνσεις που προκύπτουν από τη λειτουργία του συστήµατος. Παροχή λύσεων για τη βελτίωση του συστήµατος. Επιπτώσεις στην ιδιωτική ζωή του παιδιού και της οικογένειας o Λύση: Η αξιολόγηση πρέπει να γίνεται από ειδικούς, µέσα ενηµέρωσης που θα είναι ουδέτερα και αντικειµενικά («privacy neutral») και όλες οι πληροφορίες πρέπει να καταστρέφονται µετά την απενεργοποίηση του Συστήµατος. Ανεπαρκής εκπαίδευση των ατόµων που λειτουργούν το Σύστηµα και οι οποίοι ασχολούνται µε αυτές τις περιπτώσεις. o Λύση: Πρέπει να γίνεται σταδιακή/προοδευτική εκπαίδευση σε κάθε χώρα, έτσι ώστε η αστυνοµία, οι ψυχολόγοι και όλα τα εµπλεκόµενα µέρη να είναι σε θέση να διαχειριστούν θέµατα παρέµβασης σε περίπτωση κρίσης. Έλλειψη συνέχειας στην επικοινωνία µεταξύ των εµπλεκόµενων µερών και της αστυνοµίας. o Λύση: Η επικοινωνία µε την αστυνοµία πρέπει να είναι συνεχής πριν και µετά την υπόθεση. Η διατήρηση της επικοινωνίας µε άλλες µονάδες επιβολής του νόµου έχει την ίδια σηµασία σε όλες τις χώρες στις οποίες το σύστηµα λειτουργεί ειδικά για διασυνοριακές υποθέσεις. Αβάσιµες πληροφορίες σχετικά µε την υπόθεση o Λύση: παροχή όσο το δυνατόν πιο λεπτοµερών πληροφοριών σχετικά µε κάθε περίπτωση. Η κοινοποίηση των πληροφοριών από κάθε εθνική αρχή πρέπει να είναι τυποποιηµένη και λειτουργική, έτσι ώστε οι πληροφορίες να αφοµοιώνονται γρήγορα και αποτελεσµατικά. Διαφορές στα Δικαστικά συστήµατα και συστήµατα επιβολής νόµου µεταξύ των χωρών δηµιουργούν εµπόδια στην επίλυση του προβλήµατος ιδιαίτερα για τις διασυνοριακές περιπτώσεις o Λύση: Δεδοµένου του γεγονότος ότι οι δικαστικές αρχές έχουν την πλήρη ευθύνη για τη διερεύνηση διασυνοριακών υποθέσεων και την αξιολόγηση των κατάλληλων νοµικών διαδικασιών που ακολουθούνται για την επίλυση υποθέσεων εξαφανισµένων παιδιών, κάθε εθνική αρχή δικαίου πρέπει να αναγνωρίζει και να εξετάζει το νοµικό πλαίσιο της κάθε χώρας
για την κοινοποίηση σηµαντικών πληροφοριών σχετικά µε διεθνείς υποθέσεις. Επίσης, ένα καθολικό εγχειρίδιο λειτουργίας που αναπτύχθηκε µε την συνεργασία όλων των διασυνοριακών µελών, µε τη θέσπιση διασυνοριακών συµφωνιών, θα πρέπει να θεωρείται ως ένα σκαλοπάτι για την καλύτερη επικοινωνία µεταξύ των κρατών µελών. 7. Αποτελέσµατα Κοινωνικός αντίκτυπος της λειτουργίας Η εγκαθίδρυση και λειτουργία του Συστήµατος ειδοποίησης απαγωγής παιδιών στην Κύπρο επιτρέπει σε όλους τους ενδιαφερόµενους φορείς να συνεργαστούν και να εργαστούν κάτω από ένα ενιαίο σύστηµα και να ενισχύσουν τις προσπάθειες της αστυνοµίας στην αντιµετώπιση του προβλήµατος των εξαφανισµένων παιδιών. Η λειτουργία του Συστήµατος στην Κύπρο και σε άλλα κράτη µέλη της ΕΕ έχει ως αποτέλεσµα την ενίσχυση και άλλων πρωτοβουλιών ειδοποίησης για παιδιά στην ΕΕ καθώς δηµιουργείται µια πιο διαρθρωµένη συνεργασία ειδικά για τις διασυνοριακές υποθέσεις. Υπάρχει ανάγκη να ενισχυθεί ο ρόλος και η αποτελεσµατικότητα όλων των αρχών, καθώς και να αυξηθεί η ευαισθητοποίηση των ευρωπαίων πολιτών σχετικά µε τους µηχανισµούς της αναζήτησης εξαφανισµένων παιδιών και νεαρών ενηλίκων. Το Σύστηµα ειδοποίησης απαγωγής παιδιών θεωρείται ως θεµελιώδης αξία για την αποτελεσµατικότητα της "Ευρωπαϊκής Γραµµής 116000" που δραστηριοποιείται στην Κύπρο και την εντατικοποίηση της συνεργασίας µε άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Το σύστηµα προωθεί επίσης, και προσθέτει ορισµένες πολιτικές και κατευθυντήριες γραµµές που υποστηρίζουν τη συµµόρφωση των µέσων ώστε να αφιερώνουν χώρο και το χρόνο στην προβολή µηνυµάτων και µετάδοση πληροφοριών όταν αυτή είναι άκρως απαραίτητη. Επιπλέον, η αυξανόµενη προθυµία των πολιτών να συµβάλουν σε αυτή την προσπάθεια είναι αξιοσηµείωτη. Μέσα από τις εκστρατείες ευαισθητοποίησης και διάδοσης πληροφοριών για τη λειτουργία του Συστήµατος, το κοινό έχει παρέχει εξαιρετικά θετική ανατροφοδότηση.
Βιβλιογραφία Άρθρα% CommissionoftheEuropeanCommunities.(2008).Commissionstaffworkingdocument:Best practiceforlaunchingacross?borderchildabductionalertbestpracticesinlaunchingchildalert. EuropeanCommission.2013. MissingChildrenintheEuropeanUnionMapping,datacollection andstatistics preparedbyecorysnederlandbv. MissingChildrenEurope.(2013).Annualreport.Retrievedfromhttp://missingchildreneurope.eu MissingChildrenEurope.(2012).Annualreport.Retrievedfromhttp://missingchildreneurope.eu MissingChildrenEurope.(2011).Annualreport.Retrievedfromhttp://missingchildreneurope.eu MissingChildrenEurope.(2010).Annualreport.Retrievedfromhttp://missingchildreneurope.eu Pashley,V.,Enhus,E.,&Leysmissing,M.(2010).ResearchReport:ChildAlert?Publicinformation disseminationofchilddisappearances.aprojectcoordinatedbychildfocus. ConventionsRightsofChildren.(2008). o CounciloftheEuropeanUnion,2008,v.2. o CounciloftheEuropeanUnion,2008,15084/08. Ιστοσελίδες% % http://missingchildreneurope.eu/ 116000?TheEuropeanhotlinenumberformissingchildren?116000nationalcontactpoints 116000?TheEuropeanhotlinenumberformissingchildren?116000nationalcontact points_files http://ec.europa.eu/justice_home/daphnetoolkit/html/organisations/dpt_org_be_399_en.html http://missingchildreneurope.eu/ http://www.cylaw.org/nomoi/enop/non?ind/0_154/index.html http://www.crossbordermediator.eu/ http://www.call116000.org/ http://www.uncrcpc.org/ http://www.hcch.net/index_en.php?act=text.display&tid=21 Παρουσιάσεις% AmberAlertEU.(2015).theEuropeanChildRescueAlert.[Powerpointslides].Retrieved fromhttp://www.amberalert.eu/ 2008.ItalianChildAbductionAlertSystem(ICAAS).[Powerpointslides].Retrievedfrom ec.europa.eu/justice/.../maniscalco_fabio_26_05_2011_en.ppt
Παράρτηµα 1. Οδηγός Συνέντευξης για τη συµβολή στη συλλογή πληροφοριών και στην ανάπτυξη του οδηγού βέλτιστων πρακτικών Εγκατάσταση και Λειτουργία του Συστήµατος Ειδοποίησης για την Απαγωγή Παιδιών στην Κύπρο. Οδηγός Συνέντευξης Όνοµα Οργανισµού: - Τηλέφωνο:* - Ηλεκτρονική*Διεύθυνση:**? Όνοµα υπεύθυνου ατόµου για τη συµπλήρωση του οδηγού συνέντευξης: - Ηµεροµηνία: - Χρονολογία εγκαθίδρυσης του Συστήµατος Ειδοποίησης για Απαγωγές Παιδιών: - Όλες οι πληροφορίες που συλλέγονται στο παρόν έντυπο θα τηρούνται ως αυστηρά εµπιστευτικές Σκοπός του παρόντος έργου: Με την εκκίνηση και λειτουργία του Συστήµατος Ειδοποίησης για Απαγωγές Παιδιών στην Κύπρο, αξιοποιείται η υπάρχουσα εµπειρία και γνώση στις χώρες της ΕΕ που λειτουργούν το Σύστηµα Ειδοποίησης, και οι δηµόσιες και ιδιωτικές αρχές / φορείς ενώνουν τις δυνάµεις τους, προκειµένου να βοηθήσουν τις προσπάθειες της Αστυνοµίας και της Ευρωπαϊκής Γραµµής για τα Εξαφανισµένα Παιδιά να εντοπίσουν τα εξαφανισθέντα παιδιά και να τα επιστρέψουν µε ασφάλεια στις οικογένειές τους. Οι Υπηρεσίες επιβολής του νόµου και οι ΜΚΟ που χειρίζονται υποθέσεις απαγωγής παιδιών θα ωφεληθούν επίσης, δεδοµένου ότι θα εντατικοποιηθούν οι προσπάθειές τους για να καταπολεµήσουν αυτό το πρόβληµα. Σκοπός του παρόντος οδηγού συνέντευξης: Για τη συλλογή των δεδοµένων µε βάση τα υπάρχοντα εργαλεία και τις κατευθύνσεις που ακολουθούνται από τις χώρες της ΕΕ που λειτουργούν το Σύστηµα. Η ολοκλήρωση της συνέντευξης / ερωτηµατολογίου σε κάθε χώρα, θα συµβάλει στη συλλογή πληροφοριών και στην ανάπτυξη του οδηγού βέλτιστων