ΕΝΤΟΜΟΛΟΓΙΚΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΑ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

ΕΝΤΟΜΟΛΟΓΙΚΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΑ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΚΥΠΡΟΣ «ΟΡΘΟΛΟΓΙΚΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΒΙΟΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΑΒΙΟΤΙΚΩΝ ΠΑΡΑΜΕΤΡΩΝ ΣΕ ΥΔΡΟΠΟΝΙΚΗ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΤΟΜΑΤΑΣ ΚΑΙ ΜΑΡΟΥΛΙΟΥ HYDROFLIES»

«ΟΡΘΟΛΟΓΙΚΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΒΙΟΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΑΒΙΟΤΙΚΩΝ ΠΑΡΑΜΕΤΡΩΝ ΣΕ ΥΔΡΟΠΟΝΙΚΗ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΤΟΜΑΤΑΣ ΚΑΙ ΜΑΡΟΥΛΙΟΥ HYDROFLIES» Το πρόγραμμα εντάχθηκε βάση της Κ3_01_03 στις 15-10-2012 στο πρόγραμμα Διασυνοριακής Συνεργασίας Ελλάδα- Κύπρος 2007-2013, με συγχρηματοδότηση κατά 80% από την Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΤΠΑ) και κατά 20% από Εθνικούς Πόρους της Ελλάδας και της Κύπρου. Σκοπός του έργου είναι η ανάπτυξη συστημάτων υδροπονίας σε θερμοκήπια για δύο σημαντικά λαχανικά, την τομάτα και το μαρούλι, η ανάπτυξη συστήματος μαζικής εκτροφής δύο σημαντικών ωφελίμων εντόμων, καθώς και η εκπαίδευση των γεωργών στη χρήση τους.

ΠΕΡΙΛΗΠΤΙΚΑ Από τα ερωτηματολόγια που διανεμήθηκαν σε παραγωγούς τομάτας και μαρουλιού στην Κύπρο προκύπτουν τα εξής στοιχεία. Οι καλλιεργητές που ασχολούνται με την παραγωγή τομάτας (υδροπονικής και θερμοκηπιακής) και μαρουλιού ανήκουν κατά κύριο λόγο στην ηλικιακή ομάδα των 50-60 ετών. Η πλειοψηφία των καλλιεργητών είναι απόφοιτοι δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Οι κύριοι εντομολογικοί εχθροί που καλούνται να αντιμετωπίσουν είναι το εισβλητικό λεπιδόπτερο Tuta absoluta και οι αλευρώδεις. Ποσοστό 79% των παραγωγών θεωρεί τα προβλήματα που προκαλούνται από τα έντομα εχθρούς πολύ σημαντικά. Οι καλλιεργητές δεν γνωρίζουν ποια είναι τα ωφέλιμα έντομα πχ παρασιτοειδή και αρπακτικά με εξαίρεση τους επικονιαστές των οποίων αναγνωρίζουν τη σημαντικότητα τους κι ένα ποσοστό 38% εξαρτάται από τους βομβίνους για την επικονίαση των καλλιεργειών του. Οι καλλιεργητές χρησιμοποιούν φυτοπροστατευτικά προϊόντα καθώς και προληπτικά μέτρα για παρακολούθηση (πχ κολλητικές παγίδες) ενώ οι δραστικές ουσίες που χρησιμοποιούν περισσότερο είναι οι σπινοσύνες, αβερμεκτίνες, νεονικοτινοειδή και πυρεθροειδή. Πολλά από τα προϊόντα χρησιμοποιούνται συνδυαστικά για την αντιμετώπιση ενός εντόμου εχθρού. Ένα ποσοστό 50% των καλλιεργητών δαπανά το χρόνο από 50-2000 ευρώ ενώ ένα ποσοστό 25% από 2000-5000 ευρώ. Οι παραγωγοί φάνηκαν πρόθυμοι να παρακολουθήσουν σεμινάρια κατάρτισης σχετικά με την ολοκληρωμένη διαχείριση, και πρόθυμοι να μάθουν περισσότερο σχετικά με βιολογικά σκευάσματα που θα μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν στις καλλιέργειες τους.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΑΠΟ ΕΝΤΟΜΟΛΟΓΙΚΟ ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ Στο πλαίσιο του προγράμματος «ορθολογική διαχείριση βιοτικών και αβιοτικών παραμέτρων σε υδροπονική καλλιέργεια τομάτας και μαρουλιού HYDROFLIES» και με σκοπό την κατανόηση για το επίπεδο γνώσεων των καλλιεργητών σε θέματα που αφορούν στην ολοκληρωμένη διαχείριση και βιολογική αντιμετώπιση εντόμων κι άλλων ζωικών εχθρών, πραγματοποιήθηκαν συνεντεύξεις καλλιεργητών μαρουλιού, θέρμοκηπιακής και υδροπονικής καλλιέργειας τομάτας σε όλη την Κύπρο με διανομή και συμπλήρωση ερωτηματολογίων από ερευνητές του ΤΕΠΑΚ. Το πρότυπο του ερωτηματολόγιου που διανεμήθηκε επισυνάπτεται στο παράρτημα Ι (συνολικά 24 ερωτηματολόγια διανεμήθηκαν. Οι περισσότεροι εκ των ερωτηθέντων καλλιεργητών ήταν στην ηλικιακή ομάδα των 50-60 ετών (67%) και ήταν απόφοιτοι γυμνασίου ή λυκείου (Διάγραμμα 1 και 2). Ηλικιακή ομάδα δείγματος 30-40 ετών; 8% 40-50 ετών; 25% 50-60 ετών; 67% Διάγραμμα 1: Ηλικιακή ομάδα δείγματος

Επίπεδο εκπαίδευσης ΑΕΙ/ΤΕΙ 13% ΔΗΜΟΤΙΚΟ 8% ΓΥΜΝΑΣΙΟ/ ΛΥΚΕΙΟ 79% Διάγραμμα 2: Επίπεδο εκπαίδευσης καλλιεργητών Ο σημαντικότερος εντομολογικός εχθρός για το δείγμα καλλιεργητών που ερωτήθηκε είναι το μικρολεπιδόpτερο Tuta absoluta (σημαντικός εχθρός για το 36% των καλλιεργητών ενώ με μικρή διαφορά ακολουθούν σε σημαντικότητα οι αλευρώδεις (29%), οι θρίπες (27%) ενώ μικρότερο πρόβλημα φαίνεται να προκαλούν οι προσβολές από ακάρεα (Διάγραμμα 3). Σημαντικοί εχθροί για τους καλλιεργητές Θρίπες 27% Ακάρεα 8% Tuta absoluta 36% Αλευρώδεις 29% Διάγραμμα 3: Σημαντικοί εχθροί για τους καλλιεργητές

Τα προβλήματα οι προσβολές από τους εντομολογικούς και ζωικούς εχθρούς που προαναφέρθηκαν χαρακτηρίστηκαν ως πολύ σημαντικά από το 79% των καλλιεργητών (Διάγραμμα 4). Σημαντικότητα των εντομολογικών και ζωικών εχθρών για τους καλλιεργητές Καθόλου σημαντικά Σημαντικά 8% 13% Πολύ σημαντικά 79% Διάγραμμα 4: η σημαντικότητα των εντομολογικών κι άλλων ζωικών εχθρών για τους καλλιεργητές. Ως προληπτικά μέσα για την παρακολούθηση κι αποφυγή εντομολογικών και ακαρεολογικών προσβολών οι καλλιεργητές χρησιμοποιούν ως επί το πλείστον κολλητικές παγίδες κίτρινου και μπλε χρώματος ( γίνεται χρήση αυτών κατά 63%) ενώ επίσης χρησιμοποιούνται οι φερομονικές παγίδες για το λεπιδόπτερο Tuta absoluta και ένα πολύ μικρό ποσοστό (μόλις 2 %) αναφέρεται άλλες καλλιεργητικές πρακτικές όπως το όργωμα, η χρήση ανθεκτικών ποικιλιών. Η χρήση εντομολογικών διχτύων και η ηλιοαπολύμανση (Διάγραμμα 5). Για την αντιμετώπιση των εντομολογικών εχθρών γίνεται συνδυασμός μεθόδων αντιμετώπισης βάσει της χρήσης φυτοπροστατευτικών προϊόντων αλλά και μηχανικών (προληπτικών μέτρων) για την αποφυγή προσβολών (64%) (Διάγραμμα 6).

Προληπτικά μέτρα των καλλιεργητών Αλλα μέσα (ανθεκτικές ποκιλίες, ηλιοαπολύμανση, διχτυά, όργωμα, ηλιοαπολύμανση) 2% φερομονικές παγίδες 35% κίτρινες και μπλε κολλητικές παγίδες 63% Διάγραμμα 5: Προληπτικά μέτρα που ακολουθούν οι καλλιεργητές Μέσα προστασίας απο εντομολογικούς και ζωικούς εχθρούς Ωφέλιμα έντομα και ακάρεα 7% Όλα τα μέτρα 15% Φυτοπροστατευτικά προιόντα 7% Μηχανικά μέτρα 7% Φυτοπροστατευτικά και μηχανικά μέτρα 64% Διάγραμμα 6: Μέσα προστασίας από εντομολογικούς και ζωικούς εχθρούς

Πραγματοποιείται χρήση ποικίλων δραστικών ουσιών με αυξημένη χρήση δραστικών όπως οι σπινοσύνες (23%), οι αβερμεκτίνες (κυρίως αβαμεκτίνη 21%) αλλά και νεονικοτινοειδή (20%) που έχουν χαρακτηριστεί πρόσφατα ως ιδιαίτερα επιβλαβή για έντομα επικονιαστές κι άλλα ωφέλιμα. Επίσης γίνεται κι αρκετή χρήση πυρηθροειδών (14%) (Διάγραμμα 7). Χρήση δραστικών ουσιών Spinosyns (5) 23% flonicamid (9C) 11% neonicotinoid (4A) 20% avermectins (6) 21% Benzoylureas (15) 2% Clofentezine (10A) 4% Indoxacarb (22A) 5% pyrethroids (3A) 14% Διάγραμμα 7: Δραστικές ουσίες και χρήσεις τους καθώς κι ομάδα στην οποία ανήκουν Οι καλλιεργητές ερωτήθηκαν επίσης αν χρησιμοποιούν συνδυασμούς φυτοπροστατευτικών προϊόντων για την αντιμετώπισης ενός εντόμου εχθρού και όλοι οι ερωτηθέντες παραδέχτηκαν ότι χρησιμοποιούν τα προϊόντα συνδυαστικά. Οι πιο δημοφιλείς συνδυασμοί ήταν αυτοί των προϊόντων που περιέχουν σπινοσύνες με αβερμεκτίνες (31% των ερωτηθέντων χρησιμοποιούσαν αυτό τον συνδυασμό) ενώ 16% χρησιμοποιούσαν σπινοσύνες σε συνδυασμό με πυρηθροειδή για την αντιμετώπιση λεπιδοπτέρων όπως η Tuta absoluta. Από τις μαρτυρίες των καλλιεργητών προέκυψε ότι κάποιοι από αυτούς χρησιμοποιούν συνδυαστικά προιόντα με διαφορετική εμπορική ονομασία που όμως περιέχουν την ίδια δραστική ουσία (πυρηθροειδές + πυρηθροειδές 11%). Για την αντιμετώπιση μυζητικών εντόμων το 11% των καλλιεργητών χρησιμοποιούσαν συνδυασμός νεονικοτινοειδών με κλοφεντεζίνη. Ένα ποσοστό 11% των καλλιεργητών δεν απάντησαν στην ερώτηση σχετικά με τους συνδυασμούς φυτοπροστατευτικών προϊόντων (Διάγραμμα 8).

pyrethroid & pyrethroid 11% pesticide & fungicide 5% Συνδυασμοί δραστικών ουσιών spinosyns & pyrethroids 16% avermectins & spinosyns 31% no answer 11% avermectins & garlic oil 5% flonicamid & clofentezine 5% clofentezine & neonicotinoid 11% avermectins &clofentezine 5% Διάγραμμα 8: Συνδυασμοί δραστικών ουσιών που πραγματοποιούν οι καλλιεργητές. Όταν οι παραγωγοί ερωτήθηκαν αν θα άλλαζαν τα συμβατικά σκευάσματα που χρησιμοποιούν για βιολογικά ένα ποσοστό 13% απάντησε πως όχι αλλά το μεγαλύτερο ποσοστό 87% απάντησε πως ίσως ναι αλλά κατόπιν καθοδήγησης (Διάγραμμα 9). Το 92 % των καλλιεργητών ήταν ευχαριστημένοι με την αποτελεσματικότητα των ψεκασμών. Το ποσόστο που δεν ήταν ευχαριστημένο με την αποτελεσματικότητα των ψεκασμών αντιμετώπιζαν προβλήματα με την αποτελεσματικότητα των προϊόντων ενάντια στο λεπιδόπτερο Tuta absoluta κι επίσης ως σχόλιο είχαν ότι τα βιολογικά φυτοπροστατευτικά προϊόντα δεν ήταν αποτελεσματικά. Οι ερωτηθέντες (100%) δεν γνώριζαν ποια από τα φυτοπροστατευτικά προϊόντα που χρησιμοποιούν δεν είναι αποτελεσματικά (Διαγράμματα 10 α & β).

θα χρησιμοποιούσατε βιολογικά σκευάσματα αντί για τα συμβατικά φυτοπροστατευτικά? ΌΧΙ 13% ΙΣΩΣ ΜΕ ΚΑΘΟΔΗΓΗΣΗ 87% Διάγραμμα 9: Πρόθεση καλλιεργητών για χρήση βιολογικών σκευασμάτων αντί των συμβατικών φυτοπροστατευτικών ουσιών. Είστε ευχαριστημένοι από την αποτελεσματικότητα των ψεκασμών? ΌΧΙ 8% Τι προβλήματα εντοπίζετε? Προβλήμ Βιολογικά ατα με σκευάσμ Tuta ατα μη absoluta αποτελεσ παρά ματικά; ΝΑΙ 92% Διάγραμμα 10 α & 10 β: παρουσιάζεται η ικανοποίηση την οποία δηλώνουν οι καλλιεργητές σχετικά με την αποτελεσματικότητα των ψεκασμών καθώς και τα προβλήματα τα οποία εντοπίζουν όσοι από τους καλλιεργητές δεν δηλώνουν ικανοποιημένοι.

Το μεγαλύτερο ποσοστό των καλλιεργητών (79 %) (Διάγραμμα 11) πραγματοποιούσε έλεγχο για την ύπαρξη εντομολογικών εχθρών σε εβδομαδιαία βάση ενώ 17% των καλλιεργητών πραγματοποιούσε έλεγχο καθημερινά κι ένα πολύ μικρό ποσοστό σε πιο σπάνια μηνιαία βάση. Όταν οι καλλιεργητές ερωτήθηκαν αν έχουν παρατηρήσει ή γνωρίζουν ωφέλιμα έντομα που βρίσκονται στην καλλιέργεια τους ένα ποσοστό 70% δεν γνώριζε ή δεν είχε παρατηρήσει πότε ωφέλιμα στην καλλιέργεια ενώ τα μόνα ωφέλιμα για τα οποία γνώριζαν ή είχαν παρατηρήσει ήταν έντομα επικονιαστές (συγκεκριμένα οι βομβίνοι) και κανένας δεν γνώριζε για τη χρησιμότητα εντόμων όπως παρασιτοειδή ή αρπακτικά που μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως παράγοντες βιολογικής αντιμετώπισης (Διάγραμμα 12). Πόσο συχνά πραγματοποιείτε έλεγχο για την ύπαρξη εχθρών Κάθε μήνα 4% Καθημερινά 17% Κάθε εβδομάδα 79% Διάγραμμα 11: Συχνότητα ελέγχου για την ύπαρξη εντομολογικών κι άλλων εχθρών που προκαλούν προσβολές στις καλλιέργειες.

Έχετε παρατηρήσει ή γνωρίζετε κάποια ωφέλιμα στην καλλιέργεια σας? Δεν γνωρίζω 13% Επικονιαστές (βομβίνους) 30% Δεν έχω παρατηρήσει ωφέλιμα 57% Παρασιτοειδή & Αρπακτικά 0% Διάγραμμα 12: Στοιχεία σχετικά με τον εντοπισμό ωφέλιμων εντόμων στις καλλιέργειες Αγοράζετε ωφέλιμα για την καλλιέργεια σας? ΝΑΙ (Βομβίνους) 38% ΌΧΙ 62% Διάγραμμα 13: Στοιχεία σχετικά με την αγορά ωφέλιμων εντόμων. Ένα ποσοστό 38% των καλλιεργητών αγόραζε βομβίνους για επικονίαση ενώ 62% των καλλιεργητών δεν προμηθευόταν ωφέλιμα έντομα ούτε για επικονίαση (διάγραμμα 13). Οι καλλιεργητές είτε δεν γνώριζαν τις πρακτικές που εξασφαλίζουν τη βιωσιμότητα των ωφέλιμων εντόμων (33%) είτε δεν θεωρούσαν τέτοιες πρακτικές απαραίτητες (29%) αλλά υπήρχε και ένα ποσοστό (33%) που παρόλο που δεν γνώριζε τις πρακτικές αυτές ήταν πρόθυμο να τις μάθει κατόπιν καθοδήγησης (Διάγραμμα 14).

Μόνο ένα ποσοστό 5% των καλλιεργητών δήλωσε ότι γνωρίζει κάποιες από τις πρακτικές που εξασφαλίζουν τη βιωσιμότητα των ωφέλιμων εντόμων αλλά όταν αυτό το ποσοστό ερωτήθηκε ποιες είναι αυτές οι πρακτικές δεν στάθηκε δυνατό να απαντήσει σωστά. Ακολουθείτε κάποιες πρακτικές που εξασφαλίζουν τη βιωσιιμότητα των ωφέλιμων εντόμων? ΔΕΝ ΓΝΩΡΙΖΩ 33% NAI 5% OXI ΧΡΕΙΑΖΟΜΑΙ ΚΑΘΟΔΗΓΗΣΗ 33% ΌΧΙ ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΟ 29% Διάγραμμα 14: Πρακτικές που ακολουθούνται σχετικά με τη διατήρηση ωφέλιμων εντόμων στις καλλιέργειες. Οι συμβουλές και καθοδήγηση που δέχονταν οι καλλιεργητές προέρχονται κυρίως από γεωπόνους από εταιρείες (57%) κατόπιν από τους γεωπόνους από το Τμήμα Γεωργίας (25%) και μικρά ποσοστά δέχεται συμβουλές και καθοδήγηση είτε από το διαδίκτυο είτε από εξειδικευμένους γεωπόνους είτε από άλλους καλλιεργητές (Διάγραμμα 15).

Καθοδήγηση από: ΜΜΕ/Διαδίκτυο 9% Εξειδικευμένους γεωπόνους 6% Άλλους καλλιεργητές 3% Γεωπόνους Κράτους 25% Γεωπόνους εταιρειών 57% Διάγραμμα 15: Πηγές καθοδήγησης για τους καλλιεργητές Οι ετήσιες δαπάνες σε φυτοπροστατευτικά προϊόντα ανά 1000 τ.μ. βρέθηκε ότι ποικίλουν. Ένα ποσοστό 50% δαπανά από 50-2000 ευρώ το χρόνο ένα ποσοστό 25% περίπου από 2000-5000 ανά έτος κι ένα ποσοστό 24% των παραγωγών δε δέχτηκε να απαντήσει σε αυτή την ερώτηση. Αναλυτικότερα οι δαπάνες για φυτό προστατευτικά προϊόντα παρουσιάζονται στο Διάγραμμα 16. Δαπάνες για φυτοπροστατευτικά προιόντα σε ευρώ ανά 1000 τ.μ. 2000-3000 13% 3000-4000 4% 4000-5000 8% δεν απαντώ 24% 1000-2000 13% 500-1000 21% 50-500 17% Διάγραμμα 16: Δαπάνες για φυτοπροστατευτικά προϊόντα

Ένα ποσοστό 62% των παραγωγών έχει λάβει μέρος σε ενημερωτικά σεμινάρια ολοκληρωμένης διαχείρισης στο παρελθόν. 13% των παραγωγών δεν θεωρούν τέτοια σεμινάρια απαραίτητα ενώ 25% δήλωσε πρόθυμο να παρακολουθήσει ενημερωτικά σεμινάρια ολοκληρωμένης διαχείρισης (Διάγραμμα 17). 'Εχετε λάβει μέρος σε ενημερωτικά σεμινάρια για την ολοκληρωμένη διαχείριση? Ναι συχνά 0% Όχι δεν το θεωρώ απαραίτητο 13% Ναι στο παρελθόν 62% Όχι αλλά θα ήθελα 25% Διάγραμμα 17: Σχέση με ενημέρωση όσον αφορά σε πρακτικές ολοκληρωμένης διαχείρισης στις καλλιέργειες.

«ΟΡΘΟΛΟΓΙΚΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΒΙΟΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΑΒΙΟΤΙΚΩΝ ΠΑΡΑΜΕΤΡΩΝ ΣΕ ΥΔΡΟΠΟΝΙΚΗ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΤΟΜΑΤΑΣ ΚΑΙ ΜΑΡΟΥΛΙΟΥ HYDROFLIES» Το πρόγραμμα εντάχθηκε βάση της Κ3_01_03 στις 15-10-2012 στο πρόγραμμα Διασυνοριακής Συνεργασίας Ελλάδα- Κύπρος 2007-2013, με συγχρηματοδότηση κατά 80% από την Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΤΠΑ) και κατά 20% από Εθνικούς Πόρους της Ελλάδας και της Κύπρου. Σκοπός του έργου είναι η ανάπτυξη συστημάτων υδροπονίας σε θερμοκήπια για δύο σημαντικά λαχανικά, την τομάτα και το μαρούλι, η ανάπτυξη συστήματος μαζικής εκτροφής δύο σημαντικών ωφελίμων εντόμων, καθώς και η εκπαίδευση των γεωργών στη χρήση τους. Βιολογική αντιμετώπιση εχθρών ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ α/α 1. Γενικές ερωτήσεις 1.1.Ονοματεπώνυμο 1.2. Ηλικία 1.3.Περιοχή 1.4.Συντεταγμένες 1.5. Στοιχεία επικοινωνίας. Τηλ. 1.6. email 1.7. Μορφωτικό επίπεδο: Δημοτικό, Γυμνάσιο/Λύκειο, ΑΕΙ/ΤΕΙ, Άλλο 1.8. Έκταση θερμοκηπίων με υδροπονία (στρ.) 1.9. Φυτά υδροπονικών καλλιεργειών 1.10. Φυτά ανά στρέμμα 1.11. Τύπος θερμοκηπίου. Μεταλλικός, Ξύλινος 1.12. Υλικό κάλυψης. Μαλακό πλαστικό, Γυαλί, Σκληρό πλαστικό,άλλο 1.13. Πηγή αρδευτικού νερού. Γεώτρηση, ΤΟΕΒ, Πηγάδι, Άλλο 1.14. Θέρμανση θερμοκηπίου. Ναι Όχι, 1.15. Είδος καυσίμου: 2. Πόσο σημαντικά προβλήματα παρατηρείτε ότι δημιουργούν τα έντομα και τα ακάρεα εχθροί στην καλλιέργεια σας 2.1. Πολύ σημαντικά 2.2. Μετρίως σημαντικά 2.3. Καθόλου σημαντικά 2.4. Δεν γνωρίζω 3. Ποιοι παρατηρείτε ότι είναι οι σημαντικότεροι εχθροί που συναντάτε στο θερμοκήπιο σας; (1 πιο σημαντικός- 5 λιγότερο σημαντικός)

3.1. 3.2. 3.3. 3.4. 3.5. 4. Τι μέσα χρησιμοποιείτε για να προστατευτείτε από τους εχθρούς; 4.1. Μόνο φυτοπροστατευτικά προϊόντα 4.2. Μόνο μηχανικά μέτρα (προστατευτικά δίχτυα, παγίδες) 4.3. Μηχανικά μέτρα και φυτοπροστατευτικά προϊόντα 4.4. Ωφέλιμα έντομα/ακάρεα 4.5.Όλα τα παραπάνω 5. Ποια μηχανικά μέτρα χρησιμοποιείτε για την αντιμετώπιση εχθρών; 5.1. 5.2. 5.3. 5.4. 5.5. 5.6. 6. Ποια φυτοπροστατευτικά προϊόντα χρησιμοποιείτε για την αντιμετώπιση εχθρών και πόσο συχνά σε κάθε καλλιεργητική περίοδο (π.χ. Φυτοπροστατευτικό / 3 φορές) 6.1. 6.2. 6.3. 6.4. 6.5. 6.6. 6.7. 6.8. 7. Συνδυάζετε διάφορα φυτοπροστατευτικά προϊόντα σε ένα ψεκασμό για την αντιμετώπιση εχθρών, και αν ναι ποια; 7.1. Ναι 7.2. Όχι 8. Είστε ευχαριστημένοι από την αποτελεσματικότητα των ψεκασμών εάν όχι, ποια προϊόντα είναι τα λιγότερο αποτελεσματικά; 8.1. Ναι 8.2. Όχι 9. Πόσο συχνά πραγματοποιείτε έλεγχο για την ύπαρξη εχθρών στην καλλιέργεια σας;

9.1. Καθημερινά 9.2. Κάθε εβδομάδα 9.3. Κάθε μήνα 9.4. Δεν πραγματοποιώ 10. Έχετε παρατηρήσει ή γνωρίζετε κάποια ωφέλιμα έντομα στην καλλιέργεια σας 10.1. Ναι τους επικονιαστές (π.χ. βομβίνους) 10.2. Ναι παρασιτοειδή και αρπακτικά (αναφέρετε) 10.3. Δεν έχω παρατηρήσει κανένα ωφέλιμο 10.4. Δεν γνωρίζω, δεν απαντώ 11. Αγοράζετε ωφέλιμα έντομα για χρήση στην καλλιέργεια σας; Αν ναι παρακαλώ αναφέρετε ποια χρησιμοποιείτε 11.1. Ναι 11.2. Όχι 12. Ακολουθείτε κάποιες πρακτικές που εξασφαλίζουν τη βιωσιμότητα ωφέλιμων εντόμων. 12.1. Ναι (παρακαλώ αναφέρετε) 12.2. Όχι, θα ήθελα να ακολουθήσω αλλά χρειάζομαι καθοδήγηση 12.3. Όχι δεν το θεωρώ απαραίτητο 12.4. Δεν γνωρίζω/ Δεν απαντώ 13. Δέχεστε συμβουλές ή έχετε καθοδήγηση σχετικά με την αντιμετώπιση των εχθρών στην καλλιέργεια σας (μπορείτε να διαλέξετε πέραν της μίας επιλογής) 13.1. Το γεωπόνο απ όπου προμηθεύεστε τα φυτοπροστατευτικά προϊόντα 13.2. Από γεωπόνους του κράτους 13.3. Από εξειδικευμένους γεωπόνους σε θέματα βιολογικής αντιμετώπισης εχθρών των καλλιεργειών που σας επισκέπτονται από εταιρείες 13.4. Από το διαδίκτυο/τύπο 13.5. Από άλλους καλλιεργητές 13.6. Από όλους τους παραπάνω 13.7. Από κανέναν από τους/τα παραπάνω 14. Θα δεχόσασταν να αλλάξετε τις πρακτικές αντιμετώπισης με φυτοπροστατευτικά σκευάσματα με βιολογικά; 14.1. Όχι είμαι ευχαριστημένος με τις μεθόδους που ακολουθώ 14.2. Ίσως αν ήμουν σίγουρος ότι έχω συνεχή καθοδήγηση 14.3. Δεν μπορώ να απαντήσω

15. Πόσα χρήματα δαπανάτε κάθε χρόνο για την αντιμετώπιση εχθρών στην καλλιέργεια σας; 16. Έχετε λάβει μέρος σε ενημερωτικά σεμινάρια ή μαθήματα ολοκληρωμένης αντιμετώπισης (IPM) ή βιολογικής αντιμετώπισης; 16.1. Όχι δεν το θεωρώ απαραίτητο 16.2. Όχι δεν γνωρίζω για τέτοια μαθήματα αλλά θα ήθελα να παρακολουθήσω 16.3. Έχω παρακολουθήσει κάποια μαθήματα στο παρελθόν 16.4. Λαμβάνω μέρος συχνά 17. Πως σας φάνηκε το ερωτηματολόγιο;