ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 Κίνητρα Οικονομικής και Περιφερειακής Ανάπτυξης Στο κεφάλαιο αυτό γίνεται κατ αρχήν συνοπτική αναφορά της έννοιας και των κατηγοριών κινήτρων που αφορούν στην τόνωση της περιφερειακής ανάπτυξης. Ακολουθεί η παρουσίαση των ισχυόντων κινήτρων επενδύσεων που παρείχαν και παρέχουν οι αναπτυξιακοί νόμοι στην χώρα μας στα πλαίσια της άσκησης της Περιφερειακής Οικονομικής Πολιτικής και αποτελούν τον βασικό μοχλό προώθησης των επενδύσεων στην χώρα μας. Επίσης, γίνεται συνοπτική αναφορά της διαδικασίας υπαγωγής ενός επενδυτικού σχεδίου στις ευεργετικές διατάξεις των προγενέστερων αναπτυξιακών νόμων (Ν. 2601/98, Ν. 3299/04), του πρόσφατου αναπτυξιακού Ν. 3908/11 όπως έχει τροποποιηθεί με τον Ν.4146/13 και κυρίως του νέου ισχύοντα επενδυτικού Ν. 4399/16 και αναφέρονται οι βασικές αλλαγές που εισάγει ο εκάστοτε νέος αναπτυξιακός νόμος σε σχέση με τον εκάστοτε προηγούμενο. Παράλληλα, γίνεται αναφορά στην διαδικασία της εκταμίευσης των ενισχύσεων (δωρεάν κεφαλαίων) βάση των Ν. 3299/04, Ν. 3908/11 καθώς και στις αλλαγές που επιφέρει ο νέος αναπτυξιακός Ν.4399/16. Επιπλέον, παρουσιάζονται συνοπτικά ενδεικτικά κίνητρα που παρέχονται μέσω των κοινοτικών προγραμμάτων. Ακολουθεί κριτική παρουσίαση του υφιστάμενου μηχανισμού ελέγχου της ασκηθείσας Περιφερειακής Πολιτικής καθώς και της αποτελεσματικότητας αυτού ως προς την προώθηση των επενδύσεων και της επιχειρηματικότητας στην χώρα μας ή καλύτερα στην Περιφέρεια της ΑΜΘ. Τέλος, ακολουθεί η σύνοψη του κεφαλαίου αυτού με την επισήμανση εκείνων των στοιχείων που έχουν μεγάλη βαρύτητα στην καλύτερη αξιοποίηση των κινήτρων επενδύσεων για τον επιχειρηματία και κατά επέκταση για την χώρα μας.
148 ΜΕΡΟΣ 2: Διαδικασία και τεχνικές εκπόνησης Οικονομοτεχνικών Μελετών 5.1 Γενικά για τα κίνητρα Οικονομικής και Περιφερειακής Ανάπτυξης Στόχος των κοινωνιών είναι η εξασφάλιση όσο το δυνατό μεγαλύτερης κοινωνικής και οικονομικής ευημερίας για το σύνολο των πολιτών τους. Η επίτευξη του στόχου αυτού επιτυγχάνεται μόνο με το «μοντέλο» του τέλειου ανταγωνισμού, το οποίο προσβλέπει στην άριστη κατανομή των πόρων. Αν η αγορά αποκλίνει καθ οιονδήποτε τρόπο από αυτό το μοντέλο σημαίνει ανάγκη μεταφοράς πόρων μέσω των διαφόρων μηχανισμών - παρεμβάσεων της πολιτείας για κάλυψη της απώλειας τμήματος της κοινωνικής ευημερίας. Έτσι, επινοήθηκε η ανάγκη της περιφερειακής επιστήμης και προγραμματισμού με σκοπό την καλύτερη αντιμετώπιση των προβλημάτων που άπτονται της οικονομίας του χώρου και εκδηλώνουν ανησυχητικές καταστάσεις «ανισότητας». Η Περιφερειακή Πολιτική αποτελεί εργαλείο - μηχανισμό στο πλαίσιο της γενικότερης οικονομικής πολιτικής και στοχεύει μεταξύ των άλλων στην αντιμετώπιση - άμβλυνση ανισοτήτων που εμφανίζονται κατά την ανάπτυξη οικονομικών δραστηριοτήτων σε όλα τα μήκη και πλάτη της χώρας. Στην πραγματικότητα, προσπαθεί να διορθώσει ορισμένες χωρικές συνέπειες της οικονομίας της αγοράς για να επιτύχει δύο αλληλοσυσχετιζόμενους αντικειμενικούς σκοπούς: την οικονομική ανάπτυξη και τη βελτίωση των περιφερειακών ανισοτήτων. Με άλλα λόγια, η ύπαρξη των περιφερειακών ανισοτήτων είτε υπό τη μορφή των άνισων κοινωνικών και οικονομικών ευκαιριών είτε των έντονων διαφορών στο επίπεδο οικονομικής και κοινωνικής ευημερίας μεταξύ των περιοχών μιας χώρας, αποτελούν τον βασικό λόγο της εμφάνισης, καθώς και της άσκησης της Περιφερειακής Πολιτικής. Βασικές προϋποθέσεις για την εφαρμογή της Περιφερειακής Οικονομικής Πολιτικής είναι η «χρησιμοποίηση των κατάλληλων μεθόδων περιφερειακού προγραμματισμού και κατά συνέπεια η ύπαρξη των απαραίτητων στοιχείων για τη θεσμοθέτηση ενός ολοκληρωμένου συστήματος εθνικού, περιφερειακού και τοπικού προγραμματισμού». Τα περιφερειακά και τοπικά προγράμματα πρέπει να είναι εναρμονισμένα τόσο μεταξύ τους όσο και με το Εθνικό Πρόγραμμα, ώστε να αντιμετωπίζουν διαχρονικά τα προβλήματα της ανάπτυξης και της κοινωνικής ευημερίας. Κατά τον Κόνσολα, η Περιφερειακή Οικονομική Πολιτική ολοκληρώνεται στην εφαρμογή της, κυρίως με τον «καθορισμό των χαρακτηριστικών και των θεωρητι-
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5: Κίνητρα Οικονομικής και Περιφερειακής Ανάπτυξης 149 κών και εμπειρικών αναλύσεων, των αιτίων του περιφερειακού προβλήματος, των αντικειμενικών σκοπών και των μετρήσιμων ποσοτικά στόχων που συνδέονται με το πρόβλημα, των περιορισμών που υπάρχουν και των τεχνικών προγραμματισμού, της στρατηγικής που πρόκειται να ακολουθηθεί, του συνδυασμού μέσων και μέτρων που θα χρησιμοποιηθούν, του ρόλου της κοινοτικής περιφερειακής πολιτικής και της αξιολόγησης της πολιτικής». Σχεδόν όλες οι χώρες (ανεπτυγμένες, αναπτυσσόμενες και μη) χρησιμοποιούν πλέον κάποια κίνητρα ανάπτυξης. Το είδος των συγκεκριμένων κινήτρων που χρησιμοποιούνται εξαρτάται από τους αναπτυξιακούς και λοιπούς στόχους κάθε χώρας. Οι στόχοι αυτοί αναφέρονται στο εκάστοτε πενταετές πρόγραμμα οικονομικής και κοινωνικής ανάπτυξης και αποσκοπούν ενδεικτικά: Στη βελτίωση του ισοζυγίου εξωτερικών πληρωμών, Στην αύξηση των θέσεων εργασίας ή στη μείωση της ανεργίας, Στην ενθάρρυνση της εκβιομηχάνισης, Στην ενίσχυση - περαιτέρω ανάπτυξη ορισμένων περιφερειών ή τομέων της οικονομίας. Σε ορισμένες περιπτώσεις η χρησιμοποίηση ενός κινήτρου έχει επιπτώσεις σε δύο ή και περισσότερους στόχους, ή ακόμη η επίπτωση μπορεί να είναι θετική για τον ένα στόχο και αρνητική για τους άλλους. Έτσι π.χ. η χρησιμοποίηση ορισμένων κινήτρων για την ενθάρρυνση της ανάπτυξης καθυστερημένων περιφερειών είναι δυνατό να έχει επιπτώσεις (αρνητικές) στο ισοζύγιο εξωτερικών πληρωμών ή στην επιβράδυνση της ανάπτυξης της χώρας. Εθνικά, περιφερειακά και κλαδικά συμφέροντα ενδέχεται να επηρεασθούν από την εφαρμογή των κινήτρων κατά διαφορετικούς τρόπους. Οι άμεσες και έμμεσες επιδράσεις από την εφαρμογή κάθε κινήτρου θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη πριν την απόφαση για την χρησιμοποίησής των. Σε πολλές περιπτώσεις το έργο αυτό αποβαίνει εξαιρετικά δύσκολο και πολύπλοκο στην πράξη, διότι δεν είναι πάντοτε δυνατή η εκ των προτέρων επισήμανση όλων των αλληλεπιδράσεων ενός κινήτρου. Στον παρόν βιβλίο εξετάζονται κυρίως τα κίνητρα που αποβλέπουν στη χωροταξική αποκέντρωση (ανακατανομή) των οικονομικών δραστηριοτήτων. Τα διάφορα προγράμματα κινήτρων για την ενθάρρυνση - αποκέντρωση της οικονομικών δραστηριοτήτων διακρίνονται σε ειδικά και γενικά. Τα ειδικά προγράμματα έχουν περιορισμένη εφαρμογή, αφορούν μικρό μόνο ποσοστό των κρατικών πόρων και σχεδιάζονται ειδικά για συγκεκριμένες περιπτώσεις (π.χ. ειδικές παρα-
150 ΜΕΡΟΣ 2: Διαδικασία και τεχνικές εκπόνησης Οικονομοτεχνικών Μελετών χωρήσεις εγκρίνει η πολιτεία για την εγκατάσταση μιας συγκεκριμένης μεγάλης βιομηχανικής μονάδας σε μία συγκεκριμένη περιοχή, όπου το πρόβλημα της ανεργίας είναι οξύ). Τα γενικά προγράμματα έχουν αντιθέτως μεγαλύτερη εφαρμογή, είναι υπεύθυνα για τη διάθεση του μεγαλύτερου ποσοστού των κρατικών πόρων και είναι γενικότερης ισχύος (π.χ. αναπτυξιακοί νόμοι για την τόνωση της περιφερειακής και οικονομικής ανάπτυξης της χώρας). 5.2 Κυριότερα είδη κινήτρων Τα κίνητρα περιφερειακής - οικονομικής ανάπτυξης μπορούμε να τα ταξινομήσουμε ανάλογα με τη φύση και τον αντικειμενικό σκοπό που επιδιώκουν. Τα κίνητρα επενδύσεων ανάλογα με την φύση τους ταξινομούνται σε τέσσερις επιμέρους βασικές κατηγορίες: 1. Δημοσιονομικά κίνητρα (π.χ. αφορολόγητες εκπτώσεις - κρατήσεις για ορισμένες κατηγορίες επενδύσεων, φορολογικές απαλλαγές, μείωση των συντελεστών ακινήτων, δασμολογικές απαλλαγές κλπ.). 2. Χρηματοδοτικά κίνητρα (π.χ. κρατικές εγγυήσεις για δάνεια που παρείχε και παρέχει το Ταμείο Εγγυοδοσίας Μικρών και Πολύ Μικρών Επιχειρήσεων μέσω των Κοινοτικών Πλαισίων Στήριξης: 3 ου και 4 ου, κρατικές πιστώσεις με μειωμένο επιτόκιο μέσω του Ταμείου Εγγυοδοσίας Μικρών και Πολύ Μικρών Επιχειρήσεων, επιδοτήσεις του επιτοκίου δανείων χορηγουμένων σε επιχειρήσεις από τα διάφορα χρηματοδοτικά ιδρύματα (π.χ. επιδοτούμενα στεγαστικά δάνεια), χορήγηση δανείων με ευνοϊκούς όρους για δαπάνες εκπαίδευσης του προσωπικού, χρηματική βοήθεια για την μετεγκατάσταση εργοστασίων, την μεταφορά προσωπικού κλπ.). 3. Βιομηχανική και αστική υποδομή (π.χ. βελτίωση του οδικού δικτύου, εγκατάσταση συστήματος αποχέτευσης, επέκταση δικτύων ΟΤΕ, ΔΕΗ και Ύδρευσης, κατασκευή κατοικιών για τους εργαζόμενους, δημιουργία Ιδρυμάτων Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης, δημιουργία Κέντρων Τεχνολογικής Έρευνας, κλπ.). 4. Διοικητικά κίνητρα (π.χ. άδειες εγκατάστασης σε ορισμένες περιοχές που εμφανίζουν μικρότερη οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη και απαγόρευση εγκατάστασης σε άλλες περιοχές που έχουν υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης, διάφοροι περιορισμοί για την προστασία του περιβάλλοντος, προνομιακή
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5: Κίνητρα Οικονομικής και Περιφερειακής Ανάπτυξης 151 μεταχείριση των επαρχιακών βιομηχανιών όσον αφορά τις Δημόσιες Προμήθειες, αποκέντρωση των διοικητικών υπηρεσιών, απλούστευση των διαδικασιών έκδοσης αδειών ανέγερσης βιομηχανικών κτιρίων ή αδειών λειτουργίας μεταποιητικών μονάδων ή ίδρυσης επιχειρήσεων κλπ.). Τα κίνητρα επενδύσεων ανάλογα με τον αντικειμενικό σκοπό που στοχεύουν, μπορούμε να τα διακρίνουμε στις εξής επιμέρους κατηγορίες: 1) Κίνητρα που αφορούν την ενθάρρυνση για πραγματοποίηση - υλοποίηση παγίων επενδύσεων. 2) Κίνητρα που αφορούν την δημιουργία αποθεμάτων (ετοίμων προϊόντων υλικών). 3) Κίνητρα που αφορούν την δημιουργία κυκλοφοριακού κεφαλαίου (κεφαλαίου κίνησης). 4) Κίνητρα για τη διευκόλυνση της στέγασης ή μείωση του κόστους στέγασης των επιχειρήσεων. 5) Κίνητρα για τη διευκόλυνση της λειτουργίας των επιχειρήσεων. 6) Κίνητρα που αφορούν το κόστος μεταφοράς των πρώτων υλών, ημικατεργασμένων προϊόντων καθώς και των τελικών προϊόντων των επιχειρήσεων. 7) Κίνητρα που αφορούν το κόστος δημιουργίας υποδομών στήριξης των επιχειρήσεων, όπως είναι η σύνδεση των μονάδων με τα δίκτυα της ύδρευσης, ενέργειας, τηλεφώνων, αποχέτευσης, βιολογικού καθαρισμού κλπ. 8) Κίνητρα που αφορούν την ορθολογική οργάνωση της επιχείρησης την ενθάρρυνση της επιστημονικής έρευνας, την προαγωγή των εργασιών, την πραγματοποίηση συγχωνεύσεων των επιχειρήσεων κλπ. 9) Κίνητρα που αφορούν τη δημιουργία νέων ή διατήρηση των υφισταμένων θέσεων απασχόλησης. 10) Κίνητρα που αφορούν την εκπαίδευση, την αναπροσαρμογή, την προσέλκυση του προσωπικού στελεχιακού δυναμικού των επιχειρήσεων κλπ. 11) Κίνητρα που αφορούν την προστασία του περιβάλλοντος. 12) Κίνητρα που αφορούν την εξοικονόμηση ενέργειας ή την παραγωγή ενέργειας ήπιας μορφής.
152 ΜΕΡΟΣ 2: Διαδικασία και τεχνικές εκπόνησης Οικονομοτεχνικών Μελετών 5.3 Ισχύοντα κίνητρα ενίσχυσης της Οικονομικής και Περιφερειακής Ανάπτυξης στην Ελλάδα - έμφαση στον πρόσφατο αναπτυξιακό Ν.3908/11 καθώς και στον νέο αναπτυξιακό Ν.4399/16 Όπως αναφέρθηκε παραπάνω, οι αναπτυξιακοί νόμοι αποτελούσαν και συνεχίζουν να αποτελούν θεωρητικά τον βασικό μοχλό προώθησης των επενδύσεων στην χώρα μας. Γι αυτόν τον λόγο όταν αναφερόμαστε για τα ισχύοντα κίνητρα περιφερειακής ανάπτυξης εννοούμε κατά κύριο λόγο τον εκάστοτε σε ισχύ αναπτυξιακό νόμο που αποτελεί το επίσημο θεσμικό πλαίσιο του Ελληνικού Κράτους για την τόνωση και υποστήριξη των επενδυτικών έργων του ιδιωτικού τομέα στη χώρα μας μέσω του οποίου στοχεύει μεταξύ των άλλων στην μείωση των περιφερειακών ανισοτήτων - ισόρροπη ανάπτυξη των περιφερειών, στην αύξηση της απασχόλησης. Ακολουθεί η παρουσίαση των πρόσφατων αναπτυξιακών νόμων που παρείχε η χώρα μας (2004 - σήμερα) στα πλαίσια της άσκησης περιφερειακής πολιτικής καθώς και του νέου ψηφισθέντα επενδυτικού νόμου του τρέχοντος έτους (2016). 5.3.1 Ο αναπτυξιακός Ν. 3299/04 1 1) Διαφορές - θετικά σημεία του αναπτυξιακού Ν.3299/04 σε σχέση με τον προγενέστερο Ν.2601/98 Τα επενδυτικά κίνητρα, όπως είχαν τροποποιηθεί με τον νόμο 3299/04, αποτελούσαν ένα από τα βασικά μέσα διαρθρωτικής πολιτικής για την ενίσχυση του παραγωγικού δυναμικού της χώρας, τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας της ελληνικής οικονομίας, την αύξηση της απασχόλησης και την ισόρροπη περιφερειακή ανάπτυξη. Οι βασικότερες διαφορές του νόμου 3299/04 έναντι του προγενέστερου Ν.2601/98 έχουν ως εξής: i. Εισαγωγή του κινήτρου επιδότησης της δημιουργούμενης απασχόλησης. ii. Η κατάργηση της διάκρισης μεταξύ παλαιών και νέων «φορέων» ή καλύτερα η διεύρυνση των δικαιούχων κεφαλαιακών ενισχύσεων. 1. ΦΕΚ 261 A/23-12-2004: «Κίνητρα Ιδιωτικών Επενδύσεων για την Οικονομική Ανάπτυξη και την Περιφερειακή Σύγκλιση.
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5: Κίνητρα Οικονομικής και Περιφερειακής Ανάπτυξης 153 iii. Η διεύρυνση σε νέες επιχειρηματικές δραστηριότητες, στοχευμένες δράσεις των υφιστάμενων επιχειρήσεων. iv. Αποσύνδεση της παρεχόμενης ενίσχυσης από τις δημιουργούμενες θέσεις εργασίας, όπου δηλαδή καταργήθηκε η εσφαλμένη και αυθαίρετη σύνδεση το ύψους της οικονομικής ενίσχυσης με τις δημιουργούμενες νέες θέσεις απασχόλησης. v. Η μείωση του κατώτερου ποσοστού της ίδιας συμμετοχής του επενδυτή από 40% στο 25% του Συνολικού Παραγωγικού (επιλέξιμου) Κόστους της Επένδυσης. vi. Η αναπροσαρμογή - αύξηση του ανώτατου ποσοστού επιχορήγησης του Δημοσίου (Δωρεάν Κεφάλαια, μέχρι 60%) με έμφαση στον τουρισμό και τις ειδικές επενδύσεις. vii. Η πρόσθετη ενίσχυση των ΜΜΕ ήτοι αυξημένες ενισχύσεις έως και 10% ή 20% στις μεσαίες ή μικρές - πολύ μικρές επιχειρήσεις ανεξαρτήτως τομέα δραστηριότητας. viii. Η διαφοροποίηση προϋποθέσεων ένταξης ανάλογα με την δραστηριότητα της επιχείρησης και το είδος της επένδυσης. ix. Οι ευνοϊκότερες ρυθμίσεις ένταξης (π.χ. υλοποίηση σε μισθωμένο οικόπεδο, μείωση του απαιτούμενου χρόνου εκσυγχρονισμού των ξενοδοχείων κλπ.). x. Η δυνατότητα σχηματισμού αφορολόγητου αποθεματικού και η απαλλαγή των επιχειρήσεων από το φόρο που αναλογεί στο ύψος της επένδυσης για διάρκεια πέντε ετών. xi. Η δυνατότητα ενίσχυσης και μεταχειρισμένου μηχανολογικού εξοπλισμού υπό ορισμένους όρους - προϋποθέσεις. xii. Η δυνατότητα ενίσχυσης και υφιστάμενων κτιριακών εγκαταστάσεων υπό ορισμένους όρους - προϋποθέσεις. xiii. Η δυνατότητα υποβολής της αίτησης υπαγωγής στις διατάξεις του νόμου καθ όλη τη διάρκεια του έτους. xiv. Η απλούστευση του επενδυτικού πλαισίου και της διαδικασίας εξέτασης/ αξιολόγησης της επένδυσης. xv. Η καθιέρωση της δυνατότητας προκαταβολής έως και του 50% της κεφαλαιακής ενίσχυσης με την κατάθεση εγγυητικής επιστολής καλής εκτέλεσης. xvi. Η συντόμευση του χρόνου από την υποβολή της πρότασης του επενδυτικού σχεδίου ως την έγκριση της επένδυσης.
154 ΜΕΡΟΣ 2: Διαδικασία και τεχνικές εκπόνησης Οικονομοτεχνικών Μελετών xvii. Η καθιέρωση συγκεκριμένου ή καλύτερα δεσμευτικού χρονοδιαγράμματος αξιολόγησης και εκταμίευσης των επενδύσεων από πλευράς της πολιτείας. Προφανώς οι παραπάνω διαφοροποιήσεις του αναπτυξιακού αυτού νόμου έναντι του προηγουμένου Ν.2601/98 εμπεριέχουν αρκετά θετικά στοιχεία, όπως είναι οι περιπτώσεις i έως xiii όπου δεν υφίσταται κάποια «σκιά» ως προς την θετική συμβολή των αλλαγών ή καλύτερα οι αλλαγές αυτές ήταν ουσιαστικές και έδιδαν άλλη δυναμική στην προοπτική της υλοποίησης παραγωγικών επενδύσεων μέσω του κρατικού μηχανισμού υποστήριξης των επενδύσεων στην χώρα μας και ειδικότερα στις λιγότερα ανεπτυγμένες περιφέρεις εφόσον βέβαια συνυπήρχαν και άλλοι θετικοί παράγοντες ή περιορίζονταν σημαντικά τα υφιστάμενα εμπόδια στον νευραλγικό αυτό χώρο. Από την άλλη όμως πλευρά κάποιες ουσιαστικότερες αλλαγές, όπως είναι οι περιπτώσεις xiv έως xvii του αναπτυξιακού αυτού νόμου που κατά την κρίση των Επενδυτών - Επιχειρηματιών, Συμβούλων Επιχειρήσεων και λοιπών εμπλεκόμενων φορέων έχουν μεγαλύτερη βαρύτητα για την υλοποίηση ή μη μιας επένδυσης, παρέμειναν σε ένα μεγάλο βαθμό απλά «επιθυμητές» αλλαγές του νομοθέτη με αποτέλεσμα τα καίρια σημεία που αφορούσαν την προώθηση επενδύσεων στην χώρα μας (εξασφάλιση των απαραίτητων κεφαλαίων και η έγκαιρη καταβολή αυτών όπως προέβλεπε η σχετική νομοθεσία) να συνεχίζουν ν αποτελούν τροχοπαίδι, της Περιφερειακής Οικονομικής Ανάπτυξης. Τη σημασία αυτών των βασικών αλλαγών προς την κατεύθυνση της βελτίωσης του υφιστάμενου νομοθετικού πλαισίου, μπορεί κανείς να την κατανοήσει εάν μελετήσει σε βάθος το σύνολο των ενοτήτων του αναπτυξιακού νόμου 3299/04. Σε γενικές πάντως γραμμές θα πρέπει να ειπωθεί, ότι οι βασικές αυτές τροποποιήσεις θα μπορούσαν να συμβάλουν καθοριστικά τόσο στην απλοποίηση των διαδικασιών ένταξης του παρόντος πλαισίου, όσο και στην διεύρυνση των επιχειρηματικών σχεδίων που μπορούν να υπαχθούν στο υφιστάμενο πλαίσιο, εάν είχε δρομολογηθεί παράλληλα ο συστηματικός και αυστηρός έλεγχος της εφαρμογής των ευεργετικών αυτών διατάξεων. Η όποια αυτή αμφισβήτηση της αποτελεσματικότητας των κινήτρων επενδύσεων και ειδικότερα του αναπτυξιακού νόμου πηγάζει από την μέχρι τώρα αδυναμία/απροθυμία της πολιτείας ή των αρμόδιων υπηρεσιών να εφαρμόσουν κάποιο ουσιαστικό σύστημα ελέγχου ως προς την κανονικότητα της εφαρμογής των εκάστοτε νόμων ή νομοθετημάτων που κατά καιρούς θέτουν σε εφαρμογή. Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με την αξιολόγηση των κινήτρων επενδύσεων και ειδικότερα της Περιφέρειας ΑΜΘ παραπέμπουμε στην σχετική βιβλιογραφία του βιβλίου (Περιφερειακή Ανάπτυξη - Κίνητρα Επενδύσεων).
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5: Κίνητρα Οικονομικής και Περιφερειακής Ανάπτυξης 155 2) Σκοπός και είδη παρεχόμενων ενισχύσεων (Άρθρο 1) Ο αναπτυξιακός αυτός νόμος αποσκοπούσε στην ενδυνάμωση της ισόρροπης ανάπτυξης, στην αύξηση της απασχόλησης, στη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας της οικονομίας, στην ενίσχυση της επιχειρηματικότητας, στην προώθηση της τεχνολογικής αλλαγής και της καινοτομίας, στην προστασία του περιβάλλοντος, στην εξοικονόμηση ενέργειας και στην επίτευξη της περιφερειακής σύγκλισης. Στα υπαγόμενα στις διατάξεις του παραπάνω Νόμου επενδυτικά σχέδια δίδονταν τα ακόλουθα είδη ενισχύσεων: α) Επιχορήγηση που συνίσταται στη δωρεάν παροχή από το Δημόσιο χρηματικού ποσού για την κάλυψη τμήματος της ενισχυόμενης δαπάνης του επενδυτικού σχεδίου. β) Επιδότηση χρηματοδοτικής μίσθωσης που συνίσταται στην κάλυψη από το Δημόσιο τμήματος των καταβαλλόμενων δόσεων χρηματοδοτικής μίσθωσης που συνάπτεται για την απόκτηση καινούργιου μηχανολογικού και λοιπού εξοπλισμού. γ) Φορολογική απαλλαγή ύψους μέχρι ενός ποσοστού ή του συνόλου της αξίας της ενισχυόμενης δαπάνης του επενδυτικού σχεδίου ή και της αξίας της χρηματοδοτικής μίσθωσης καινούργιου μηχανολογικού και λοιπού εξοπλισμού του οποίου αποκτάται η χρήση. Η ενίσχυση αυτή συνίσταται στην απαλλαγή από την καταβολή φόρου εισοδήματος μη διανεμόμενων κερδών από το σύνολο των δραστηριοτήτων της επιχείρησης της πρώτης δεκαετίας από την πραγματοποίηση του επενδυτικού σχεδίου, με το σχηματισμό ισόποσου αφορολόγητου αποθεματικού. δ) Επιδότηση του κόστους της δημιουργούμενης από το επενδυτικό σχέδιο απασχόλησης που συνίσταται στην κάλυψη από το Δημόσιο, για μια διετία, τμήματος του μισθολογικού κόστους των δημιουργουμένων, εντός της πρώτης τριετίας από την ολοκλήρωση του επενδυτικού σχεδίου, θέσεων απασχόλησης. Τα παραπάνω είδη ενισχύσεων παρέχονταν ως εξής: α) επιχορήγηση ή β) και επιδότηση χρηματοδοτικής μίσθωσης (1 η ομάδα κινήτρων: αναπτυξιακά κίνητρα), ή εναλλακτικά γ) φορολογική απαλλαγή, ή δ) επιδότηση του κόστους της δημιουργούμενης απασχόλησης (2 η ομάδα κινήτρων: λειτουργικά κίνητρα).
156 ΜΕΡΟΣ 2: Διαδικασία και τεχνικές εκπόνησης Οικονομοτεχνικών Μελετών Δεδομένου ότι παραπάνω κίνητρα δίδονται εναλλακτικά, αυτό σημαίνει ότι η κάθε δυνητική επιχείρηση που σκόπευε να κάνει χρήση κάποιου κινήτρου του αναπτυξιακού αυτού νόμου θα έπρεπε να διερευνήσει ποιο κίνητρο είναι το πλέον αποτελεσματικό για την περίπτωσή της. Με άλλα λόγια, η διαδικασία της επιλογής του κατάλληλου κινήτρου από πλευράς της επιχείρησης είναι ένα πρωταρχικό σημαντικό βήμα που πρέπει να εξετασθεί με ιδιαίτερη προσοχή και μελέτη. Προς την κατεύθυνση αυτή έχουμε να επισημάνουμε τα εξής: Η περίπτωση της επιχορήγησης και της επιδότησης χρηματοδοτικής μίσθωσης είναι συμφέρουσα όταν ο φορέας της επένδυσης δεν διαθέτει όλα τα απαιτούμενα κεφάλαια για την επένδυση που προτίθεται να υλοποιήσει. Η περίπτωση της φορολογικής απαλλαγής είναι συμφέρουσα α) όταν ο φορέας της επένδυσης διαθέτει όλα τα απαιτούμενα κεφάλαια για την επένδυση που προτίθεται να υλοποιήσει, β) αναμένεται υψηλή κερδοφορία του προτεινόμενου Επενδυτικού Σχεδίου και γ) η επιχείρηση φορολογείται με υψηλό συντελεστή καθαρών κερδών. Η περίπτωση της επιδότηση του κόστους της δημιουργούμενης απασχόλησης είναι συμφέρουσα όταν ο φορέας της επένδυσης α) διαθέτει όλα τα απαιτούμενα κεφάλαια για την επένδυση που προτίθεται να υλοποιήσει και β) όταν η επιχείρηση είναι εντάσεως εργασίας, δηλαδή έχει υψηλό εργατικό κόστος λόγω του μεγάλου αριθμού εργαζομένων που απασχολεί. Στα ειδικά καθεστώτα (α) ειδικά καθεστώτα ενίσχυσης περιφερειών ιδιάζουσας σημασίας για την οικονομική ανάπτυξη της χώρας και β) Επιχειρηματικά Σχέδια διάσωσης και αναδιάρθρωσης μεταποιητικών ή μεταλλευτικών υφισταμένων επιχειρήσεων που απασχολούν πάνω από 100 άτομα και ευρίσκονται σε ιδιαίτερα δυσμενή κατάσταση που προβλέπονται στο άρθρο 9 του Ν.3299/04 μπορεί να γινόταν συνδυασμός περισσότερων ενισχύσεων. Ως επενδυτικά σχέδια στα πλαίσια του εν λόγω νόμου θεωρούνται οι επενδύσεις, τα επιχειρηματικά σχέδια και τα προγράμματα χρηματοδοτικής μίσθωσης. 3) Υπαγόμενα επενδυτικά σχέδια (Άρθρο 3) Στο καθεστώς των ενισχύσεων του Ν. 3299/04 υπάγονταν τα ακόλουθα ενδεικτικά επενδυτικά σχέδια, όπως αυτό προσδιορίζονταν για κάθε τομέα οικονομικής δραστηριότητας, τα οποία κατανέμονταν σε δύο κατηγορίες επενδύσεων (κατηγορία Ι, κατηγορία ΙΙ) προκειμένου να οριζόταν οι παρεχόμενες ενισχύσεις.
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5: Κίνητρα Οικονομικής και Περιφερειακής Ανάπτυξης 157 πρωτογενής τομέας (ενδεικτική αναφορά): Επενδυτικά σχέδια εξόρυξης, θραύσης βιομηχανικών ορυκτών και αδρανών υλικών - Κατηγορία 2. Επενδυτικά σχέδια σε μηχανικά μέσα σποράς, καλλιέργειας και συγκομιδής αγροτικών προϊόντων - Κατηγορία 2. Επενδυτικά σχέδια τυποποίησης, συσκευασίας ή συντήρησης γεωργικών ή κτηνοτροφικών προϊόντων ή προϊόντων αλιείας και ιχθυοτροφίας- Κατηγορία 2. Επενδυτικά σχέδια γεωργικών επιχειρήσεων θερμοκηπιακού τύπου και βιολογικής γεωργίας, κτηνοτροφικών επιχειρήσεων και αλιευτικών επιχειρήσεων- Κατηγορία 2. δευτερογενής τομέας (ενδεικτική αναφορά) : Επενδυτικά σχέδια εξόρυξης, επεξεργασίας και αξιοποίησης βιομηχανικών ορυκτών - Κατηγορία 2. Επενδυτικά σχέδια στον τομέα της μεταποίησης - Κατηγορία 2. Επενδυτικά σχέδια παραγωγής ενέργειας - Κατηγορία 2. Επενδυτικά σχέδια παραγωγής βιοκαυσίμων ή στερεών καυσίμων από βιομάζα - Κατηγορία 2. τομέας τουρισμού (ενδεικτική αναφορά): Ίδρυση ή επέκταση ξενοδοχειακών μονάδων κατηγορίας τουλάχιστον τριών αστέρων - Κατηγορία 2. Εκσυγχρονισμός ολοκληρωμένης μορφής λειτουργουσών ξενοδοχειακών μονάδων κατώτερης κατηγορίας των δύο αστέρων (2*), σε κτίρια που χαρακτηρίζονται διατηρητέα ή παραδοσιακά, εφόσον με τον εκσυγχρονισμό τους αναβαθμίζονται τουλάχιστον σε κατηγορία δύο αστέρων - Κατηγορία 1. Μετατροπή παραδοσιακών ή διατηρητέων κτιρίων σε ξενοδοχειακές μονάδες τουλάχιστον κατηγορίας δύο αστέρων (2*), πρώην Γ τάξης - Κατηγορία 1. Εκσυγχρονισμός ολοκληρωμένης μορφής λειτουρ γουσών τουριστικών οργανωμένων κατασκηνώσεων (campings) τουλάχιστον Γ τάξης - Κατηγορία 1.