"Οι μελέτες Γεωλογικής Καταλληλότητας (ΜΓΚ) στα πλαίσια εκπόνησης ΣΧΟΟΑΠ - ΓΠΣ: Προβλήματα και δυνατότητες Αποτύπωση και Χαρακτηρισμός ενεργών ρηξιγενών ζωνών στο Ηράκλειο Κρήτης Δρ Αθανάσιος Η. Γκανάς Κύριος Ερευνητής ΓΕΙΝ/ΕΑΑ Μέλος ΔΣ ΕΓΕ aganas@gein.noa.gr 1
Ομάδα Εργασίας ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΕΡΓΟΥ Καθ. Κων/νος Μακρόπουλος, Διευθυντής Γεωδυναμικού Ινστιτούτου ΕΑΑ Αθανάσιος Η. Γκανάς, Δρ. Τεκτονικός Γεωλόγος, Γεωδυναμικό Ινστιτούτο Γεώργιος Μαυρίκας, Δρ. Γεωλόγος Παν. Lille I, Γαλλίας Μελετητής Νικόλαος Παλυβός, Δρ. Γεωλόγος Παν. Αθηνών Σωτήριος Κόλλιας, Γεωλόγος Παν. Πατρών Χριστίνα Τσιμή MSc, Γεωγράφος Παν. Αιγαίου Ειδικός Γ.Σ.Π. Μικροπαλαιοντολογικοί προσδιορισμοί: Χαρά Ντρίνια και Άση Αντωναράκου, Τμήμα Γεωλογίας και Γεωπεριβάλλοντος, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (ΕΚΠΑ) 2
Περιοχές Μελέτης 3
Σκοπός Μελέτης 1. πού υπάρχουν νεοτεκτονικά ρήγματα στις περιοχές ενδιαφέροντος (αξιολόγηση προηγούμενων χαρτογραφήσεων ρηγμάτων, χαρτογράφηση εκ νέου, εφ όσον κρίνεται απαραίτητο) 2. πόσο μεγάλα είναι αυτά τα ρήγματα και οι ρηξιγενείς ζώνες που απαρτίζουν (ποιές οι διαστάσεις αυτών των ζωνών, άρα και το μέγιστο μέγεθος σεισμού που μπορούν να δώσουν αυτές οι ζώνες) 3. πώς πρέπει να χαρακτηρισθεί η ενεργότητα των ρηγμάτων (και των ευρύτερων ζωνών ρηγμάτων που αυτά απαρτίζουν) κατά την ισχύουσα προδιαγραφή του ΟΑΣΠ. 4. ποιός ο μέσος ρυθμός ολίσθησης (ή έστω η τάξη μεγέθους του μέσου ρυθμού ολίσθησης) κατά το Ανώτερο Τεταρτογενές, δηλαδή κατά τα τελευταία 125000 χρόνια). 4
Χαρακτηρισμός ενεργότητας ρηγμάτων Με βάση τις προδιαγραφές: 1. «Σεισμικώς Ενεργά ρήγματα» χαρακτηρίζονται εκείνα τα ρήγματα για τα οποία υπάρχουν σαφή στοιχεία ότι συνδέονται με συγκεκριμένους σεισμούς 2. «Ενεργά ρήγματα» χαρακτηρίζονται εκείνα τα οποία έχουν δραστηριοποιηθεί κατά τα τελευταία 125000 χρόνια (από το Ανώτερο Πλειστόκαινο έως σήμερα). 3. «Πιθανά ενεργά ρήγματα» χαρακτηρίζονται εκείνα που έδρασαν από το Ανώτερο Πλειόκαινο μέχρι το Ανώτερο Πλειστόκαινο 4. «Ανενεργά ρήγματα» χαρακτηρίζονται εκείνα που δεν παρουσιάζουν ενδείξεις δραστηριοποίησης μετά το Κατώτερο Πλειόκαινο 5
Δεδομένα, Μέθοδος Εργασίας και Ευρήματα #1 1. Δύσκολη περιοχή για ύπαιθρο λόγω δόμησης, ανθρωπογενών παρεμβάσεων και καλλιεργειών 2. Υπάρχει Πολυπλοκότητα γεωλογικής δομής (πολλά και μικρά ρήγματα) 3. Λιθολογικά όμοιοι σχηματισμοί, δυσκολία εύρεσης χαρακτηριστικών οριζόντων ως δείκτες μετατόπισης 4. Γεωλογική χαρτογράφηση σε Βασιλειές Φορτέτσα Κορακοβούνι Αμφιθέα Πατέλες Κάτω Κατσαμπάς - Τρυπητή Εσταυρωμένο ΤΕΙ 5. Γεωλογική αναγνώριση λόγω δόμησης, περιορισμένων εμφανίσεων 6. Τοπογραφικά υπόβαθρα 1:5000, βιβλιογραφία > GIS, 7. Μέθοδος εργασίας: χαρτογράφηση 1:5000, γεωφυσική, παλαιοσεισμολογία 8. Στρωματογραφική υποστήριξη από ομάδα ΕΚΠΑ για να επιλύσουμε προβλήματα στην γεωλογική χαρτογράφηση 9. Βρέθηκε να επηρεάζεται έως και MPL5b Γελάσιο (Κάτω Πλειστόκαινο 2.2-2.6 Ma) 10. Δεν αποκλείεται να επηρεάζουν νεώτερα στρώματα. Το Μέσο Άνω Πλειστόκαινο έχει διαβρωθεί (ίσως όχι μέσα στις κοιλάδες) 6
Δεδομένα, Μέθοδος Εργασίας και Ευρήματα #2 1. Έγιναν Εκατοντάδες Μετρήσεις Διακλάσεων επιφανειών ολίσθησης ρηγμάτων 2. Μεγαλύτερη δομή Β-Ν Βασιλιές Φορτέτσα Πατέλες Μήκος > 5,2 km?? Φορά κλίσης προς Δ. 3. Ίδια διεύθυνση με το κέρας του Γιούχτα 4. Άλλη δομή Β-Ν Εσταυρωμένου(> 650 m) 5. Μικρότερες δομές ΒΑ-ΝΔ διεύθυνση και ΒΔ-ΝΑ αποσπασματικά 6. Κανονικά πλαγιοκανονικά Ρήγματα Β-Ν 7. Κανονικά πλαγιοκανονικά Ρήγματα ΒΑ-ΝΔ 8. Άλματα είναι της τάξεως δεκάδων μέτρων έως < 200 μέτρα, εκτός του Γιούχτα > 1000 μέτρα 9. Πεδίο Παλαιο-Τάσεων Α-Δ (Πατέλες: σ3 = Β281 Α/17 ρήγμα 19β της μελέτης κόβει MPL4b) 10. Πολλές δομές σε παλαιότερους χάρτες δεν επιβεβαιώθηκαν ως ρήγματα με αξιόλογο μήκος η μετατόπιση 7
Αποτύπωση και Χαρακτηρισμός ενεργών ρηξιγενών ζωνών στο ΗράκλειοΚρήτης Dr Athanassios Ganas, Institute of Geodynamics, NOA, aganas@gein.noa.gr ΑΡΧΑΙΑ ΚΝΩΣΣΟΣ Η περιοχή του Ηρακλείου αναπτύσσεται σε μία Μειοκαινική θαλάσσια λεκάνη η οποία σχηματίζεται λόγω εφελκυσμού με κύρια διεύθυνση Α-Δ ΑπότοΜέσοΠλειόκαινοσημειώνεταιέντονηανοδικήκίνησηπουυπολογίζεταιγιατιςμάργες Φοινικιάς στα 800 μέτρα Η νεοτεκτονική χαρακτηρίζεται κυρίως από κανονικά ρήγματα 0 1 2 kilometers HERAKLION NEA ALIKARNASSOS VASSILIES Νεοτεκτονικά ρήγματα και λιθολογικοί σχηματισμοί από τον χάρτη του ΙΓΜΕ (1:50.000, Βιδάκης κ.α, 1996). Με κίτρινο δείχνονται τα μαργαϊκά πετρώματα. 8
Θ Θ ΘΘ Θ ΣΤ ΣΤ Κ Κ ΚΚ Κ ΤΤ Τ Υ Υ ΥΥ Υ ΣΣ Σ Δ Δ ΔΔ ΔΕ ΕΕ Ε ΖΖ Ζ Λ Λ ΛΛ Λ B B BB B ΓΓ Γ Ν Ν ΝΝ Ν ΞΞ Ξ Ο Ο ΟΟ Ο Π ΠΠ Μ Μ ΜΜ Μ ΗΗ Η Π Π ΠΠ Π Φ Φ ΦΦ Φ Χ Χ ΧΧ Χ H H HH H Β Β ΒΒ Β Α Α ΑΑ Α A A AA A B B BB B ΚΚ Κ Ρ Ρ ΡΡ Ρ Π Π ΠΠ Π Θ Θ ΘΘ Θ Σ2 Σ2 Σ1 Σ1 Β1 Β1 H H HH H Β2Β2 Ε1Ε1 Α Α ΑΑ Α Φ Φ ΦΦ Φ Ε2Ε2 Γ2 Γ2 Γ1 Γ1 Δ Δ ΔΔ Δ Φ Φ ΦΦ Φ Ε3Ε3 Γ3 Γ3 Ε4Ε4 Υ Υ ΥΥ Υ ΤΤ Τ ΤΤ Τ Ε4Ε4 ΞΞ Ξ ΞΞ Ξ O O OO O ZZ Z M M MM M Ο Ο ΟΟ Ο N N NN N ZZ Z O O OO O H1H1 H2H2 Π Π ΠΠ Π Θ Θ ΘΘ Θ O O OO O Π Π ΠΠ Π Θ Θ ΘΘ Θ Π Π ΠΠ Π ΑΡΧΑΙΑ ΚΝΩΣΣΟΣ Λ Λ ΛΛ Λ 20 20 0 1 kilometers 2 HERAKLION NEA ALIKARNASSOS A A AA A H1 H1 H2 H2 Ε1 Ε1 Ε2 Ε2 Ρ Ρ ΡΡ Ρ Ε3 Ε3 Ε4 Ε4 Π Π ΠΠ Π Ρ Ρ ΡΡ Ρ Β1 Β1 Β2 Β2 M M MM M Tectonic map of the VASSILIES AUTO-SEISMO- GEOTECH project (1998) Κανονικά ρήγματα (ενεργά και πιθανώς ενεργά) από τον χάρτη της μικροζωνικής (1998). Με το κόκκινο βέλος φαίνεται η περιοχή στην οποία έγινε παλαιοσεισμολογική τομή (Πατέλες) 9
Αποτύπωση και Χαρακτηρισμός ενεργών ρηξιγενών ζωνών στο ΗράκλειοΚρήτης Dr Athanassios Ganas, Institute of Geodynamics, NOA, aganas@gein.noa.gr 15
Στην τομή φαίνεται ότι το ρήγμα 19δ είναι θαμμένο κάτω από τουλάχιστον 2 μέτρα Ολοκαινικά αλλούβια και δεν επηρεάζει την επιφάνεια διάβρωσης. Αν θεωρήσουμε ότι η επιφάνεια αυτή είναι ανω-πλειστοκαινική τότε αυτό το ρήγμα παραμένει ανενεργό έκτοτε. 16
Αποτύπωση και Χαρακτηρισμός ενεργών ρηξιγενών ζωνών στο ΗράκλειοΚρήτης Dr Athanassios Ganas, Institute of Geodynamics, NOA, aganas@gein.noa.gr Γεωφυσικά: Εξοπλισμός εργασίες υπαίθρου Στην έρευνα χρησιμοποιήθηκαν το επιταχυνόμενο πίπτον βάρος του Γεωδυναμικού Ινστιτούτου για την δημιουργία ακουστικών κυμάτων χαμηλής συχνότητας (σεισμικά κύματα). Αυτά μετά από κατάλληλη επεξεργασία έδωσαν τομές ανάλογες με τα γνωστά «υπερηχογραφήματα». Τα καταγραφή έγινε με την χρήση πολυκαναλικών σεισμογράφων με ασύρματη ζεύξη. 17
Αποτύπωση και Χαρακτηρισμός ενεργών ρηξιγενών ζωνών στο ΗράκλειοΚρήτης Dr Athanassios Ganas, Institute of Geodynamics, NOA, aganas@gein.noa.gr Σεισμικές έρευνες με την μέθοδο της σεισμικής ανάκλασης. Εφαρμόστηκαν σύγχρονες τεχνικές PreSDM Στοιχεία για την ακολουθία των επιφανειακών ιζημάτων - Μελέτη παράκτιων ζωνών 18
Αποτύπωση και Χαρακτηρισμός ενεργών ρηξιγενών ζωνών στο ΗράκλειοΚρήτης Dr Athanassios Ganas, Institute of Geodynamics, NOA, aganas@gein.noa.gr Διερεύνηση των πιθανώνρηγμάτωνμε σύγχρονες γεωφυσικές τεχνικές, όπως της σεισμικής τομογραφίας διάθλασης και της πολυκαναλικής ανάλυσης επιφανειακών κυμάτων (2D MASW) 19
Αποτύπωση και Χαρακτηρισμός ενεργών ρηξιγενών ζωνών στο ΗράκλειοΚρήτης Dr Athanassios Ganas, Institute of Geodynamics, NOA, aganas@gein.noa.gr Συμπεράσματα 1. Δεν βρέθηκαν σεισμικά ρήγματα. 2. Βρέθηκαν ρήγματα να επηρεάζουν μαργαϊκούς σχηματισμούς με ηλικία MPL5b Γελάσιο (Κάτω Πλειστόκαινο 2.2-2.6 Ma) 3. Τα ρήγματα που χαρτογραφήθηκαν έχουν κινηματική κανονικών ή πλαγιοκανονικών ολισθήσεων και χαρακτηρίζονται ως δυνητικά (πιθανώς) ενεργά. 4. Δεν μπορούμε να αποκλείσουμε μεγάλης περιόδου επαναδραστηριοποίηση τωνκύριωνρ.ζ. κατά τα τελευταία 125000 χρόνια, ελλείψει δεικτών μετατόπισης (ή απουσίαςμετατόπισης) κατάλληλης ηλικίας. Απαιτούνται περισσότερες έρευνες, σε ευρύτερη περιοχή. 5. Νεοτεκτονικά ρήγματα υπάρχουν και μέσα στην πόλη του Ηρακλείου και χρειάζονται εκτεταμένες υπεδαφικές έρευνες για τον ακριβή εντοπισμό τους και τον χαρακτηρισμό τους ως ενεργά ή μη. 20
Αποτύπωση και Χαρακτηρισμός ενεργών ρηξιγενών ζωνών στο ΗράκλειοΚρήτης Dr Athanassios Ganas, Institute of Geodynamics, NOA, aganas@gein.noa.gr Προτάσεις #1 Προτείνεται η δημιουργία βάσης γεωλογικογεωτεχνικής πληροφορίας που θα συγκεντρώνεται από κάθε Δήμο ή περιφέρεια (όλες οι μελέτες παραδίδονται πλέον και ψηφιακά) και θα είναι διαθέσιμες για όλους (;) μέσω διαδικτύου Οι Περιφέρειες/Δήμοι να διατηρούν και να ενημερώνουν τις γεωλογικές βάσεις δεδομένων αυτές Προτείνεται η υιοθέτηση συγκεκριμένων προδιαγραφών (γεω-χωρικά δεδομένα, οδηγία INSPIRE κλπ) ώστε τα γεωλογικά δεδομένα από όλες τις βάσεις όλων των δήμων να μπορούν να χρησιμοποιηθούν άμεσα σαν ενιαία και ομοιογενή datasets από ευρύτερους φορείς (Περιφέρειες, Δημόσιο κλπ). 21
Αποτύπωση και Χαρακτηρισμός ενεργών ρηξιγενών ζωνών στο ΗράκλειοΚρήτης Dr Athanassios Ganas, Institute of Geodynamics, NOA, aganas@gein.noa.gr Προτάσεις #2 Να ιδρυθεί τοπικό δίκτυο δέκα (10) μή μόνιμων σταθμών GPS, οι οποίοι θα μετρώνται ανά εξάμηνο και θα επιλύονται σε σχέση με μόνιμο σταθμό GPS (ο τελευταίος θα πρέπει να ιδρυθεί στα όρια του Δήμου Ηρακλείου και επί κατάλληλου γεωλογικού υποβάθρου). Οι γεωδαιτικές έρευνες (GPS) θα χρησιμεύσουν στον καθορισμό των σημερινών ρυθμών παραμόρφωσης και του εντατικού πεδίου (άξονες εφελκυσμού και συμπίεσης). Να γίνουν εντοπισμένες γεωφυσικές έρευνες για τη διαπίστωση της σχέσης ρηγμάτων με Aνω-τεταρτογενείς αποθέσεις (σε περιπτώσεις που δεν είναι δυνατή εκσκαφή ορύγματος). Να εγκατασταθεί πυκνό τοπικό δίκτυο σεισμογράφων ( > 20 σταθμών), το οποίο να λειτουργήσει για διάστημα άνω των 4 μηνών ώστε να εντοπισθούν ενεργά ρήγματα στην περιοχή του Δήμου Ηρακλείου και με σεισμολογικές μεθόδους (οι οποίες θα επιτρέψουν και την ανίχνευση και «τυφλών» ρηγμάτων. 22
Αποτύπωση και Χαρακτηρισμός ενεργών ρηξιγενών ζωνών στο ΗράκλειοΚρήτης Dr Athanassios Ganas, Institute of Geodynamics, NOA, aganas@gein.noa.gr Ευχαριστώ για την προσοχή σας! 23