1
T.E.I. ΔΥΤΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΚΑΣΤΟΡΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΣΧΕΣΕΩΝ & ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ «ΠΡΟΒΟΛΗ ΜΟΥΣΕΙΑΚΩΝ ΧΩΡΩΝ ΜΕ ΤΗ ΧΡΗΣΗ ΤΩΝ ΠΟΛΥΜΕΣΩΝ» «ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΠΟΛΥΜΕΣΙΚΗΣ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ» ΚΑΛΑΜΑΚΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ (Α.Μ. 823) Επιβλέπων καθηγητής: κ. Κλεφτοδήμος Αλέξανδρος ΚΑΣΤΟΡΙΑ, ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2007 2
ΠΕΡΙΛΗΨΗ «ΠΡΟΒΟΛΗ ΜΟΥΣΕΙΑΚΩΝ ΧΩΡΩΝ ΜΕ ΤΗ ΧΡΗΣΗ ΤΩΝ ΠΟΛΥΜΕΣΩΝ» Τα πολυμέσα (multimedia) είναι ουσιαστικά η ηλεκτρονική μορφή συνδυασμού κειμένου, ήχου, κίνησης, βίντεο, γραφικών και εικόνων. Μια μοντέρνα ηλεκτρονική φιλοσοφία, αποτέλεσμα τεχνολογικής έπαρσης, που διαρκώς αναπτύσσεται. Ο δημιουργός τους, έχει τη δυνατότητα να παρουσιάσει και να προβάλλει επικοινωνιακά και γνωστικά μηνύματα με εντυπωσιακές και πρωτότυπες μεθόδους. Η πληροφόρηση του χρήστη μετατρέπεται σε διασκέδαση. Τα μουσεία αποτελούν ένα δύσκολο αντικείμενο προς προβολή αφού χαρακτηρίζονται από ψυχρότητα και από τη «νεκρή» τους ψυχαγωγική φύση. Παρόλα αυτά, αποτελούν πλούσιες πηγές πληροφοριών, κυρίως ιστορικών και συμβάλλουν στην επιμόρφωση, στην εκπαίδευση και στην παιδεία ενός λαού. Το πρόβλημα αυτό του μουσείου, το αντιμετωπίζουν δραστικά τα πολυμέσα και οι νέες τεχνολογίες. Εφαρμογές πολυμέσων με αστείρευτο οπτικοακουστικό υλικό σε καινοτόμους συνδυασμούς και μοναδικά εφέ που κεντρίζουν και συντηρούν το ενδιαφέρον του θεατή. Τα στάδια παραγωγής μιας τέτοιας πολυμεσικής εφαρμογής πραγματοποιήθηκαν και στην πράξη με τη δημιουργία του DVD για το Μουσείο Μπενάκη, που έχετε στη κατοχή σας. Τα στάδια αυτά ήταν η «Ανάλυση», η «Σχεδίαση», η «Ανάπτυξη», ο «Έλεγχος» και η «Διανομή» της εφαρμογής. Η επεξεργασία βίντεο, φωτογραφίας, ήχου και κειμένου, αποτέλεσαν μια απαραίτητη και συνήθης ασχολία. Βασικές καινοτομίες, οι τρισδιάστατες παρουσιάσεις εκθεσιακών χώρων, τα βίντεο δεκάλεπτης διάρκειας με πρωτοποριακά εφέ και η δυνατότητα επιλογής του χρήστη της μουσικής υπόκρουσης. Μια περιεκτικότατη εφαρμογή σε πληροφορίες, εκατόν δώδεκα ηλεκτρονικών σελίδων. 3
ABSTRACT MUSEUM PROMOTION WITH THE USE OF MULTIMEDIA Multimedia (Lat. Multum + Medium) is media that uses multiple forms of information content and information processing (e.g. text, audio, graphics, animation, video, interactivity) to inform or entertain the (user) audience. A modern electronic philosophy, result of a technological revolution that is constantly developed. The creator of the Multimedia presentations has the means to present communicative and cognitive messages with impressive methods. The user of such applications receives information in an entertaining way. The Museums are a difficult subject for promotion since they usually don t have recreational characteristics. Nevertheless, they are a rich source of information, mainly historical, and they play a significant role in the education of the visitors. The promotion of museums is significantly enhanced by the use of multimedia and new technologies. Multimedia applications which are characterized by innovative combinations of audiovisual material and unique special effects. Such Multimedia applications are able to keep the interest of the user high throughout his/her navigation. The production of such application was the main task of this dissertation. The multimedia presentation of the Museum Benaki is included in the DVD attached at the back of this book. The production stages that were followed in order to accomplish this task were the following: Analysis, Design, Development, Testing and Distribution. The editing of video, photographs, sound and text, were some of the essential and usual tasks that took place. Some of the innovations of the application are the panoramic presentations of the exhibition halls, the videos (ten minutes duration) with special effects and the feature which gives the user the ability to change the musical back round of the application on demand. The application also contains substantial information about the Museum Benaki and its exhibits, and consists of hundred and twelve electronic pages. 4
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Προοίμιο Μέρος πρώτο : «Θεωρητικό μέρος» - Εισαγωγή........12 - Κεφάλαιο πρώτο : «Οι γενιές των Ηλεκτρονικών Υπολογιστών» (1.1) Σύγχρονοι (ηλεκτρονικοί) υπολογιστές...15 - Κεφάλαιο δεύτερο : «Γνωριμία με τα Πολυμέσα» (2.1) Ετυμολογία..22 (2.2) Ορισμός 22 (2.3) Δομικά Χαρακτηριστικά.26 - Κεφάλαιο τρίτο : «Κατηγοριοποιήσεις Πολυμέσων» (3.1) Σύνθεση και Σύλληψη 28 (3.2) Αυτόνομα και Δικτυωμένα 28 (3.3) Πολυμέσα και Διαδίκτυο 29 (3.4) Τεχνολογία Ροής.30 (3.5) Μετάδοση.30 (3.6) Διαδραστικά Πολυμέσα.30 (3.7) Είδη Παρουσίασης Πολυμέσων...31 5
- Κεφάλαιο τέταρτο : «Η Σημασία των Πολυμέσων» (4.1) Πολυμέσα: Τεχνολογική Ώθηση ή Αγοραστική Ζήτηση;..34 (4.2) Τα Πολυμέσα και η Συγκράτηση Γνώσης...35 - Κεφάλαιο πέμπτο: «Τα Πολυμέσα και οι νέες τεχνολογίες στα Μουσεία» (5.1) Ψηφιακές Συλλογές και Πολιτιστικά Πολυμέσα....39 (5.2) Περίπτερα (kiosks).41 (5.3) Συγκεκριμένα Παραδείγματα Πολυμεσικών Εφαρμογών και Τεχνολογικών Καινοτομιών στο Χώρο των Μουσείων.43 - Κεφάλαιο έκτο : «Στάδια παραγωγής πολυμεσικών εφαρμογών» (6.1) Πρώτο στάδιο : Ανάλυση..46 (6.2) Δεύτερο Στάδιο : Σχεδίαση...46 (6.3) Τρίτο Στάδιο : Ανάπτυξη της εφαρμογής 47 (6.4) Τέταρτο Στάδιο : Έλεγχος εφαρμογής.48 (6.5) Πέμπτο Στάδιο: Διανομή εφαρμογής..48 Μέρος δεύτερο: «Πρακτικό μέρος» - Κεφάλαιο έβδομο : «Στάδια παραγωγής πολυμεσικών εφαρμογών στη πράξη» (7.1) Ανάλυση 51 (7.2) Σχεδίαση..54 (7.3) Ανάπτυξη της εφαρμογής... 62 6
(7.4) Έλεγχος εφαρμογής 72 (7.5) Διανομή εφαρμογής...72 (7.6) Δημιουργία γραπτού κειμένου και εξωφύλλων..73 - Κεφάλαιο όγδοο : «Περιγραφή τελικού αποτελέσματος με την παράθεση εικόνων»..75 - Κεφάλαιο ένατο : «Συμπεράσματα - Αποτίμηση»...91 - Βιβλιογραφία.....93 7
ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ Σ ε αυτό το σημείο εκφράζονται οι ευχαριστίες προς όλους τους υπευθύνους και εκπροσώπους του Μουσείου Μπενάκη, που διέθεσαν το πολύτιμο χρόνο τους για την περιήγηση και την ξενάγηση στους χώρους του Μουσείου, ανταποκρίθηκαν σε κάθε ανάγκη / προβληματισμό και προμήθευσαν με απαραίτητο υλικό. Ιδιαίτερες ευχαριστίες στον επιβλέπων καθηγητή Κλεφτοδήμο Αλέξανδρο για τη συνεισφορά του καθώς και στην οικογένειά μου και στενούς φίλους που με στήριξαν όλο αυτό το διάστημα που διήρκησε το παρόν έργο. 8
9
ΠΡΟΟΙΜΙΟ Στο παρόν σύγγραμμα, εξετάζεται η σημασία και η χρησιμότητα των πολυμέσων στη προβολή μουσειακών χώρων. «Προβολή», ένα τόσο σημαντικό έργο των Δημοσίων Σχέσεων και της Επικοινωνίας. Τι είναι τα πολυμέσα; Πως θα μπορούσαν να ενισχύσουν αυτά, την αποστολή των Δημοσίων Σχέσεων; Τι σημαντικό προσφέρουν τα μουσεία και είναι άξιο προς προβολή; Αυτά είναι τα βασικά ερωτήματα που τίθενται. Στη προσπάθεια για τη διεξοδική διερεύνηση των δυνατοτήτων των πολυμέσων, δημιουργείται και μια προσωπική πολυμεσική εφαρμογή, προβάλλοντας το Μουσείο Μπενάκη. Τίτλος της εφαρμογής «Ταξίδι στο κόσμο του Μουσείου Μπενάκη». Το κείμενο χωρίζεται στο θεωρητικό μέρος και στο πρακτικό. Στο θεωρητικό μέρος, πραγματοποιείται η ανάλυση των πολυμέσων που προέκυψε μετά από αναζήτηση σχετικής βιβλιογραφίας και αξιολόγηση των πηγών της. Επίσης, ένα κεφάλαιο σε αυτό το θεωρητικό μέρος, αφιερώνεται για τη περιγραφή της χρήσης των πολυμέσων (και των νέων τεχνολογιών) στα μουσεία και για τους προβληματισμούς που δημιουργούνται με αυτή τη σχέση (Πολυμέσων και Μουσείων). Η εξέλιξη των πολυμέσων είναι άμεσα συνυφασμένη με την εξέλιξη των ηλεκτρονικών υπολογιστών και για το λόγο αυτό η πρώτη ενότητα του συγγράμματος αφιερώνεται σε μια σύντομη ιστορική αναδρομή των Η/Υ μέχρι τη σημερινή τους μορφή. Στο δεύτερο κεφάλαιο γίνεται η γνωριμία με τα πολυμέσα, με την ετυμολογία, έναν ορισμό και τα μια περιγραφή των χαρακτηριστικών τους. Στο τρίτο κεφάλαιο αναλύονται οι κατηγοριοποιήσεις των πολυμέσων. Σε τέταρτο κεφάλαιο αναλύεται η σημασία των πολυμέσων και παρουσιάζονται γενικές ενδιαφέρουσες πληροφορίες για αυτά. Το πέμπτο κεφάλαιο έχει τίτλο «Τα πολυμέσα και οι νέες Τεχνολογίες στα Μουσεία» και αποτελείται από συγκεκριμένα παραδείγματα πολυμεσικών εφαρμογών στα μουσεία και αναλύεται η σημασία αυτών (όπως προαναφέρθηκε), ενώ σε έκτο κεφάλαιο γίνεται λόγος για τα στάδια παραγωγής πολυμεσικών εφαρμογών. Αυτά ανήκουν στο θεωρητικό μέρος. 10
Τέλος (στο πρακτικό μέρος), γίνεται μια περιγραφή των ατομικών μου ενεργειών για τη δημιουργία της πολυμεσικής εφαρμογής, μια αποτίμηση της εμπειρίας που προσκομίστηκε καθώς και των προσωπικών συμπερασμάτων. Πως θα μπορούσε άραγε το Μουσείο Μπενάκη να αξιοποιήσει τη συγκεκριμένη πολυμεσική εφαρμογή που δημιουργήθηκε και πως θα μπορούσε αυτή να αναβαθμιστεί περαιτέρω; 11
ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ : «ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΜΕΡΟΣ» ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η ραγδαία ανάπτυξη της τεχνολογίας των υπολογιστικών και των τηλεπικοινωνιακών συστημάτων των τελευταίων δεκαετιών έφερε τον κόσμο των ηλεκτρονικών υπολογιστών μπροστά σε ένα νέο σύνολο τεχνολογιών που έγινε ήδη γνωστό με την λέξη Πολυμέσα (Multimedia). Οι λέξεις multimedia υπολογιστής και multimedia προδιαγραφές ακούγονται ολοένα και περισσότερο στον χώρο των ηλεκτρονικών υπολογιστών και κυρίως των προσωπικών υπολογιστών και δείχνουν την απήχηση και την εφαρμογή της νέας αυτής τεχνολογίας. Ο τομέας αυτός της Πληροφορικής, των Multimedia και Hypermedia (Υπερμέσα), αν και δεν είναι καινούργιος σε επίπεδο σύλληψης και προσδιορισμού των αντίστοιχων εννοιών, συγκεντρώνει μόλις πολύ τελευταία το ενδιαφέρον και την προσοχή των εταιριών πληροφορικής, όσο και των χρηστών των προσωπικών υπολογιστών. Η εντυπωσιακή δυναμική που έχει να παρουσιάσει η ταχέως εξελισσόμενη αυτή τεχνολογία που καθημερινά γίνεται όλο και περισσότερο αντιληπτή, καθιστά βέβαιη την προοπτική της πολύ σύντομης καθιέρωσης των Multimedia σαν το standard, τουλάχιστον στον χώρο των μικροϋπολογιστών. Καινούργιες τεχνολογικές πλατφόρμες, ειδικές περιφερειακές και μη συσκευές, συνεργάζονται για να εκμεταλλευτούν με τον καλύτερο τρόπο μορφές δεδομένων όπως γραφικά, εικόνες βίντεο και ήχο, που άλλα σπανιότερα μέχρι τώρα και άλλα για πρώτη φορά, έρχονται να χρησιμοποιηθούν από τα υπολογιστικά συστήματα με τις τεράστιες σημερινές δυνατότητες, δημιουργώντας έτσι μια καινούργια γενιά εφαρμογών και εγκαινιάζοντας έναν νέο τρόπο επικοινωνίας χρήστη και υπολογιστή. 1 1 «Τεχνολογία των Πολυμέσων» (2006): uranus.ee.auth.gr/report/gr/part1/ (πρόσβαση στις 06 Οκτωβρίου 2006) 12
Εικόνα 0.1. Ήχος, κείμενο και βίντεο Τα πολυμέσα λοιπόν προσφέρουν νέες διαστάσεις προοπτικές και ενισχύουν τη «Προβολή», τη δύσκολη αυτή αποστολή των Δημοσίων Σχέσεων. 13
14
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1: «ΟΙ ΓΕΝΙΕΣ ΤΩΝ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΩΝ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΩΝ» Από τα βάθη της προϊστορίας μέχρι και τις μέρες μας, οι άνθρωποι ανέκαθεν είχαν την τάση και την ανάγκη να μετρούν. Την ανάγκη αυτή την κάλυπταν με πολλούς τρόπους, είτε μετρώντας με τα δάχτυλα, είτε χαράζοντας γραμμές πάνω σε κόκαλα κ.τ.λ. Έτσι οι άνθρωποι κατέληξαν πριν από 4000 περίπου χρόνια να διαμορφώσουν προχωρημένα συστήματα αρίθμησης για να κρατούν λογαριασμό για τις εμπορικές τους συναλλαγές, για τους κύκλους και την κίνηση των άστρων και για πολλά άλλα ζητήματα. Μερικές χιλιετηρίδες αργότερα έκαναν την εμφάνιση τους και τα χειροκίνητα υπολογιστικά όργανα, φτάνοντας μέχρι και το σήμερα όπου μπορούμε πια να κάνουμε τρομακτικά πολύπλοκους υπολογισμούς καθώς και ένα πλήθος απο άλλες εργασίες με την χρήση των περίτεχνων ηλεκτρονικών εγκεφάλων που ονομάζονται «ηλεκτρονικοί υπολογιστές». Εικόνα 1.1. Ο Υπολογιστής των Αντικυθήρων (1.1 ) «Σύγχρονοι (ηλεκτρονικοί) υπολογιστές» 2 1η Γενιά Υπολογιστών (1946-1956) Το 1946, και μετά το τέλος του Β Παγκοσμίου Πολέμου, οι Ηνωμένες Πολιτείες ήθελαν ένα μηχάνημα που να βοηθά τους στρατιωτικούς στους υπολογισμούς για να βρίσκουν τα όπλα τους το στόχο με μεγαλύτερη ακρίβεια. Για πρώτη φορά δημιουργήθηκε ένα τεράστιο μηχάνημα που αντί για 2 «Ιστορία των Υπολογιστών» (2006): http://el.wikipedia.org/wiki/%ce%99%cf%83%cf%84%ce%bf%cf%81%ce%af%ce%b1_% (πρόσβαση στις 08 Οκτωβρίου 2006) 15
μηχανικά μέρη χρησιμοποιούσε λυχνίες (θυμίζουν αρκετά τους λαμπτήρες που έχουμε για φως). Ο πρώτος ηλεκτρονικός υπολογιστής ονομάστηκε ENIAC (με ElΗ τεχνολογία που για άλλη μια φορά βοήθησε η Εlectronic Numerator, Integrator, Analyzer and Computer). Ο ΕΝΙΑC ήταν τεράστιος σε μέγεθος, καταλάμβανε έναν ολόκληρο όροφο, και έπρεπε να τον ελέγχον συνεχώς ειδικοί επιστήμονες. Επίσης, συχνά καιγόντουσαν οι λυχνίες του και έπρεπε να τις αντικαθιστούν. Ακόμα και ο πιο ταπεινός σημερινός υπολογιστής είναι χιλιάδες φορές καλύτερος από τον ENIAC. Εικόνα 1.2. Υπολογιστής ΕΝΙΑC 2η Γενιά Υπολογιστών (1956-1963) Την περίοδο αυτή οι λυχνίες αντικαθιστούνται με τρανζίστορς. Τα ηλεκτρονικά αυτά (οι κρυσταλλοτριόδοι όπως τις ονομάζουν οι ειδικοί ) επιτρέπουν τη δημιουργία μικρότερων και ταχύτερων υπολογιστών. Το 1956, στο Ίδρυμα Τεχνολογίας της Μασαχουσέτης (Μ.Ι.Τ.) κατασκευάστηκε ο πρώτος Ηλεκτρονικός Υπολογιστής που λειτουργούσε με τρανζίστορ, ο ΤΧ-0. Τα τρανζίστορ χρησιμοποιήθηκαν (και χρησιμοποιούνται ακόμη) σε πάρα πολλές συσκευές. Επέτρεψαν τη δημιουργίας ραδιοφώνων αρκετά μικρών ώστε να μπορούν οι 16
άνθρωποι να τα κουβαλούν μαζί τους. Γι αυτό και πολλές φορές τα ραδιόφωνα το αποκαλούν τρανζίστορ 3η Γενιά (1964-1971) Το 1958, ο Jack Kilby της εταιρείας Texas Instruments, κατάφερε να δημιουργήσει κάτι που θα άλλαζε τον κόσμο των ηλεκτρονικών για πάντα. Κατασκεύασε το πρώτο Ολοκληρωμένο Κύκλωμα συνδυάζοντας τρανζίστορς και άλλα υλικά. Δεν θα σας ζαλίσουμε με τεχνικές λεπτομέρειες γύρω από τα Ολοκληρωμένα Κυκλώματα. Το σημαντικό είναι πως το δημιούργημα του Kilby επέτρεψε στους επιστήμονες να κατασκευάζουν υπολογιστές τόσο μικρούς ώστε να μπορούμε ακόμη και να τους μεταφέρουμε. Εικόνα 1.3. Jack Kilby 4η Γενιά (1971 - σήμερα) Οι υπολογιστές που έχουμε σήμερα ανήκουν στην 4η Γενιά. Ο κάθε ένας από αυτούς είναι εφοδιασμένος με Επεξεργαστή (CPU), έχει τη δική του Μνήμη, μονάδα αποθήκευσης πληροφοριών, οθόνη, και κάποιο είδος μέσου για να δίνουμε πληροφορίες στον υπολογιστή (πληκτρολόγιο, πενάκι, ποντίκι κλπ). Σύμφωνα με το νόμο του Moore, κάθε 18 μήνες η ισχύς του υπολογιστή μας διπλασιάζεται. Καταλαβαίνει κανείς πως ένας υπολογιστής που αγοράσαμε σήμερα είναι (περίπου) 17
δύο φορές ταχύτερος από έναν υπολογιστή (της ίδιας ''κατηγορίας) που αγοράσαμε πριν ενάμιση χρόνο. Εικόνα 1.4. Ένας μοντέρνος υπολογιστής 18
19
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: «ΓΝΩΡΙΜΙΑ ΜΕ ΤΑ ΠΟΛΥΜΕΣΑ» Τα πολυμέσα είναι μία από τις πιο πολυσυζητημένες τεχνολογίες των αρχών της δεκαετίας του 90. Το ενδιαφέρον αυτό είναι απόλυτα δικαιολογημένο, αφού τα πολυμέσα αποτελούν το σημείο συνάντησης πέντε μεγάλων βιομηχανιών: της πληροφορικής, των τηλεπικοινωνιών, ηλεκτρονικών εκδόσεων, της βιομηχανίας audio και video καθώς και της βιομηχανίας της τηλεόρασης και του κινηματογράφου. Μια ανάλογη αναστάτωση επέφερε και η εμφάνιση της επιστήμης των δικτύων υπολογιστών στη δεκαετία του 70, φέρνοντας πιο κοντά την πληροφορική με τις τηλεπικοινωνίες. Αυτή η προσέγγιση οδήγησε σε προϊόντα που στόχευαν κυρίως στην αγορά των επιχειρήσεων. Τα πολυμέσα έκαναν κάτι περισσότερο, διεύρυναν την αγορά των προϊόντων των παραπάνω βιομηχανιών που πλέον στοχεύουν και στους καταναλωτές. 3 Η τεχνολογική πρόοδος των προσωπικών υπολογιστών με τους διαρκώς ισχυρότερους επεξεργαστές και το εξυπνότερο λογισμικό έφερε στο γραφείο του καθημερινού χρήστη περιβάλλοντα εργασίας και εφαρμογές που χρησιμοποιούν στοιχεία επικοινωνίας όπως το video και ο ήχος. Μαζί με τα κάπως πιο "ώριμα" μέσα επικοινωνίας που είναι το κείμενο (Text) και τα γραφικά (Graphics) συνθέτουν τα βασικά στοιχεία της λέξης πολυμέσα (Multimedia), που ακούγεται ολοένα και περισσότερο και τείνει σιγά - σιγά να καθιερωθεί στο χώρο των προσωπικών υπολογιστών. Όπως δηλώνει και η ίδια η λέξη πολυμέσα, η φιλοσοφία ενός συστήματος πολυμέσων έγκειται στην ικανότητα παρουσίασης και επεξεργασίας ταυτόχρονα τουλάχιστον δύο μέσων επικοινωνίας, δηλαδή κειμένου (text), εικόνας, κινουμένων σχεδίων (animation), κινούμενης εικόνας (video) και ήχου. Επιπλέον η λέξη συμπεριλαμβάνει την δυνατότητα της αλληλεπίδρασης και αναδιαμόρφωσης της πληροφορίας κάτι που δεν ήταν προηγούμενα δυνατό μέσω άλλων μέσων επικοινωνίας όπως η τηλεόραση και ο κινηματογράφος. 3 «Ανάλυση πολυμέσων» (2006): www.it.uom.gr/project/ntua_java/chap1.htm (πρόσβαση στις 13 Οκτωβρίου 2006) 20
Με τα στοιχεία αυτά μπορούμε να πούμε ότι αλλάζει δραστικά ο τρόπος με τον οποίο αντιλαμβάνεται κανείς την έννοια της πληροφορίας τουλάχιστον όπως αυτή παρέχονταν μέχρι σήμερα στον χρήστη από τον προσωπικό υπολογιστή. Η αλλαγή αυτή, που από άλλους θεωρείται και ως επανάσταση, θα μπορούσε να θεωρηθεί σαν ένα μεγάλο βήμα προς την εύρεση ενός καλύτερου μέσου για την επικοινωνία ανάμεσα στον άνθρωπο και τον υπολογιστή. Τα συστήματα πολυμέσων συνδυάζουν μία ποικιλία από πηγές πληροφορίας όπως την φωνή τα γραφικά το animation τις εικόνες και το video σε ένα ευρύ φάσμα εφαρμογών. Η καινούργια αυτή τεχνολογία φαντάζει σαν μια συνδυαστική μορφή δύο βιομηχανιών: των υπολογιστών και των τηλεπικοινωνιών. Οι προσπάθειες επομένως για την έρευνα και την ανάπτυξη στον τομέα αυτό της επιστήμης υπολογιστών χωρίζονται σε δύο μέρη. Το πρώτο από αυτά επικεντρώνει τις προσπάθειες για την ανάπτυξη ξεχωριστών και μεμονωμένων συστημάτων πολυμέσων μαζί με το απαιτούμενα εργαλεία λογισμικού, όπως η σύνθεση μουσικής, η εκπαίδευση βοηθούμενη από τον υπολογιστή, και τα συστήματα video με την αλληλεπίδραση του θεατή. Το δεύτερο μέρος συνδυάζει το κομμάτι της πληροφορικής με χρήση πολυμέσων σε διανεμημένα συστήματα, που υπόσχονται πολλά. Δυναμικές νέες εφαρμογές βασισμένες σε διανεμημένα συστήματα πολυμέσων περιλαμβάνουν συστήματα πληροφορικής, συστήματα τηλεδιάσκεψης, και τηλεκπαίδευση. Αυτό που χαρακτηρίζει τα συστήματα πολυμέσων είναι η ενσωμάτωση όλων των προηγούμενων συνεχόμενων μέσων επικοινωνίας. Τα διανεμημένα συστήματα πολυμέσων απαιτούν συνεχή μεταφορά μεγάλου όγκου δεδομένων για σχετικά μεγάλα χρονικά διαστήματα είτε από κάποιο μέσο αποθήκευσης (σκληρό δίσκο, CD- ROM), είτε δια μέσω της διασύνδεσης με τη χρήση κάποιου είδους δικτύου επικοινωνιών (LAN,WAN). 4 Η πληθώρα και οι ποικιλία των νέων προϊόντων καθώς και η προσπάθεια εκμετάλλευσης του ενδιαφέροντος που επέδειξε το αγοραστικό κοινό για την 4 «Τεχνολογία των Πολυμέσων» (2006): uranus.ee.auth.gr/report/gr/part1/ (πρόσβαση στις 06 Οκτωβρίου 2006) 21
τεχνολογία των πολυμέσων συνετέλεσαν στην σύγχυση που υπάρχει ακόμα και σήμερα όσον αφορά στο τι είναι και τι δεν είναι ένα σύστημα πολυμέσων. 5 του. Μια καλή αρχή για τον καθορισμό του όρου είναι η ανάλυση της ετυμολογίας (2.1) «Ετυμολογία» Ο αγγλικός όρος, που εδώ έχει αποδοθεί ως πολυμέσα, είναι multimedia. Ό όρος αυτός αποτελείται από δύο μέρη: το πρόθεμα multi και τη ρίζα media. Multi: προέρχεται από τη λατινική λέξη multus και σημαίνει "πολυάριθμος", "πολλαπλός". Media: είναι ο πληθυντικός αριθμός της επίσης λατινικής λέξης medium που σημαίνει "μέσο", "κέντρο". Πιο πρόσφατα η λέξη medium άρχισε να χρησιμοποιείται και ως "ενδιάμεσος", "μεσολαβητής". Κατά συνέπεια, ο ορισμός που προκύπτει είναι: Multimedia σημαίνει "πολλαπλοί μεσολαβητές" ή "πολλαπλά μέσα" και χρησιμοποιείται είτε ως ουσιαστικό είτε ως επίθετο. (2.2) Ορισμός Η πρώτη προσέγγιση του ορισμού δεν μας λέει και πολλά πράγματα. Μπορούμε όμως να τον βελτιώσουμε αναλογιζόμενοι τον τρόπο χρήσης των όρων multi, και media. Ο αγγλικός όρος media χρησιμοποιείται σε πολλούς οικονομικούς, τεχνικούς και επιστημονικούς τομείς με διαφορετικές σημασίες. Το κοινό σημείο αυτών των χρήσεων είναι ότι σχετίζονται πάντοτε με κάποιο είδος χειρισμού πληροφορίας: Αποθήκευση και επεξεργασία στην πληροφορική Παραγωγή στον χώρο των εκδόσεων Διανομή στων χώρο των μαζικών μέσων επικοινωνίας Μετάδοση στις τηλεπικοινωνίες 5 Ανάλυση πολυμέσων» (2006): www.it.uom.gr/project/ntua_java/chap1.htm (πρόσβαση στις 13 Οκτωβρίου 2006) 22
Αντίληψη κατά την αλληλεπίδραση του ανθρώπου με το περιβάλλον του. Κατά συνέπεια μπορούμε να βελτιώσουμε τον ορισμό ως εξής: Πολυμέσα στον χώρο της τεχνολογίας πληροφορίας (information field) σημαίνει πολλαπλοί μεσολαβητές μεταξύ της πηγής και του παραλήπτη της πληροφορίας ή πολλαπλά μέσα μέσω των οποίων η πληροφορία αποθηκεύεται, μεταδίδεται, παρουσιάζεται ή γίνεται αντιληπτή. Σύμφωνα με αυτόν τον ορισμό, ένα σύστημα που συνδυάζει, για παράδειγμα, τον έλεγχο βιντεοκασέτας και οπτικών μέσων αποθήκευσης μπορεί να χαρακτηριστεί ως σύστημα πολυμέσων. Επίσης συστήματα πολυμέσων θα είναι η εφημερίδα, που συνδυάζει κείμενο και εικόνα, και η τηλεόραση, που συνδυάζει ήχο και κινούμενη εικόνα. Εδώ δεν αναφερόμαστε σε τόσο ευρύ φάσμα συστημάτων. Περιοριζόμαστε σε αυτά στα οποία η πληροφορία είναι ψηφιακή (ή ψηφιοποιημένα - digitized) και ελέγχεται από υπολογιστή. Ενδιαφερόμαστε δηλαδή για ψηφιακά πολυμέσα τα οποία και ορίζουμε ως εξής: Ψηφιακά πολυμέσα είναι ο τομέας που ασχολείται με την ελεγχόμενη από υπολογιστή ολοκλήρωση κειμένου, γραφικών, ακίνητης και κινούμενης εικόνας, animation, ήχου, και οποιουδήποτε άλλου μέσου ψηφιακής αναπαράστασης, αποθήκευσης, μετάδοσης και επεξεργασίας της πληροφορίας Οι τύποι ψηφιακών δεδομένων και πληροφορίας που χρησιμοποιούνται στα πολυμέσα έχουν ως εξής: Εικόνα 2.1. Τύποι Ψηφιακών Δεδομένων και Πληροφορίας 23
Επειδή στη συνέχεια θα ασχοληθούμε μόνο με τα ψηφιακά πολυμέσα, θα χρησιμοποιούμε τον όρο πολυμέσα εννοώντας τα ψηφιακά πολυμέσα. Επίσης ως μέσο θα εννοούμε τους τύπους πληροφορίας που αναφέρει ο παραπάνω ορισμός. Διαβάζοντας αυτόν τον ορισμό, δημιουργείται το ερώτημα: ποιους και πόσους τύπους πληροφορίας πρέπει να συνδυάζει ένα σύστημα, για να μπορεί δίκαια να χαρακτηρίζεται ως σύστημα πολυμέσων; Όπως είναι φανερό, η απάντηση σε αυτό το ερώτημα δεν μπορεί να είναι αυστηρή, γιατί δεν έχει γίνει κάποια συμφωνία πάνω στον ορισμό των πολυμέσων. Όμως στην πράξη έχουν δημιουργηθεί κάποιοι de facto κανόνες που καθορίζουν τι πρέπει να περιλαμβάνει ένα σύστημα πολυμέσων ανάλογα με το είδος της εφαρμογής. Σαν κατευθυντήρια γραμμή μπορούμε να δώσουμε τον παρακάτω ορισμό: Στην πράξη, ο όρος πολυμέσα υπονοεί την ολοκλήρωση ενός τουλάχιστον διακριτού τύπου πληροφορίας και ενός συνεχούς. Στον παραπάνω ορισμό έχει γίνει διαχωρισμός των τύπων πληροφορίας σε διακριτούς και συνεχείς. Ένας άλλος διαχωρισμός είναι σε captured και synthesized μέσα. Ας δούμε τι σημαίνουν αυτοί οι διαχωρισμοί (Σχήμα 2-1): Captured versus synthesized media Αυτός ο διαχωρισμός αναφέρεται στον τρόπο μεταφοράς της πληροφορίας στη μορφή που υπαγορεύει ο κάθε τύπος. Αν η πληροφορία συλλαμβάνεται απευθείας από τον πραγματικό κόσμο μιλάμε για captured media ενώ αν δημιουργείται από τον άνθρωπο μέσω κάποιων εργαλείων έχουμε τα συνθετικά μέσα. Για παράδειγμα, μια ψηφιακή φωτογραφική μηχανή ή ένας scanner μεταφέρει αυτόματα την εικόνα ενός αντικειμένου σε ψηφιακή μορφή κατάλληλη για χρήση στον υπολογιστή. Δηλαδή οι εικόνες είναι captured media. Το κείμενο, όταν αυτό πληκτρολογείται στον υπολογιστή είναι προφανώς συνθετικό μέσο. Αν όμως λαμβάνεται μέσω scanner και προγράμματος OCR πρέπει να θεωρηθεί ως captured. Discrete versus continuous media Όταν ένας τύπος πληροφορίας έχει μόνο χωρική διάσταση ονομάζεται διακριτός. Αν υπάρχει και η συνιστώσα του χρόνου ονομάζεται συνεχές. Για 24
παράδειγμα, οι εικόνες, το κείμενο και τα γραφικά είναι διακριτά, ενώ το βίντεο, ο ήχος και το animation είναι συνεχή. Σχήμα 2-1. Ταξινόμηση ειδών πληροφορίας Όλα αυτά τα μέσα που έχουν αναφερθεί ως τώρα απευθύνονται σχεδόν αποκλειστικά στην όραση και στην ακοή του ανθρώπου. Ένα σύστημα πολυμέσων δεν περιέχει απαραίτητα πληροφορίες για παραπάνω από μια αισθήσεις, παρόλο που κάτι τέτοιο είναι γενικά επιθυμητό. 6 Υπερμέσα (hypermedia) Στο σημείο αυτό πρέπει να σημειωθεί και η ύπαρξη των υπερμέσων. Τα υπερμέσα είναι πολυμεσικές εφαρμογές οι οποίες έχουν υψηλό βαθμό αλληλεπίδρασης, δηλαδή, ο χρήστης μπορεί να συμπληρώνει την εφαρμογή, προσθέτοντας στοιχεία και δημιουργώντας νέες διαδρομές. Τα υπερμέσα έχουν ως πλεονέκτημα την δυνατότητα προσπέλασης των πληροφοριών με εναλλακτικούς τρόπους. Αυτό όμως μπορεί να μετατραπεί σε μειονέκτημα εφόσον με τον τρόπο αυτό κάποιος μπορεί να χαθεί εύκολα μέσα στον υπερχώρο της πληροφορίας και να μην μπορέσει να εκτιμήσει την πραγματική ποσότητα πληροφορίας που έχει καλύψει με την αναζήτηση του. 7 6 Ανάλυση πολυμέσων» (2006): www.it.uom.gr/project/ntua_java/chap1.htm (πρόσβαση στις 13 Οκτωβρίου 2006) 7 Από τις σημειώσεις του καθηγητή κ. Κλεφτοδήμου στο μάθημα «Ολοκληρωμένη δημιουργία πολυμέσων» του Ζ εξαμήνου, σύνδεσμος «Χαρακτηριστικά συστημάτων πολυμέσων» (2006): 25
(2.3) «Δομικά χαρακτηριστικά των πολυμέσων» Τα δομικά χαρακτηριστικά των πολυμέσων είναι οι κόμβοι, οι σύνδεσμοι, οι διαδρομές πλοήγησης και οι βάσεις δεδομένων. Πιο αναλυτικά: Οι κόμβοι είναι θεμελιώδης μονάδες υπερκειμένου που περιέχουν μια οργανωμένη συλλογή δεδομένων που αναφέρονται στο ίδιο θέμα 8. Οι σύνδεσμοι είναι η δεύτερη θεμελιώδης μονάδα ενός υπερκειμένου οι οποίοι παραπέμπουν σε γενικά η συναφή θέματα με το κυρίως θέμα ενός κόμβου. 9 Διαδρομή πλοήγησης ορίζεται κάθε δυνατή ακολουθία συνδέσμων που χρησιμοποιεί ένας χρήστης κατά την διάρκεια αναζήτησης πληροφοριών μέσα από ένα σύστημα αλληλεπιδραστικών πολυμέσων. 10 Τέλος, οι βάσεις δεδομένων είναι ενσωματωμένες στις πολυμεσικές εφαρμογές και στην ουσία είναι ένας οριοθετημένος χώρος ο οποίος περιέχει πληροφορίες στις οποίες έχει δυνατότητα πρόσβασης ο χρήστης. 11 http://kastoria.teikoz.gr/pr/html/contents/polymesa/polymesa.html (πρόσβαση στις 12 Νοεμβρίου 2006) 8 Από τις σημειώσεις του καθηγητή κ. Γεωργίου Σίσια στο μάθημα «Σύγχρονες τεχνολογίες στις επικοινωνίες», του ΣΤ εξαμήνου (2004) 9 Από τις σημειώσεις του καθηγητή κ. Γεωργίου Σίσια στο μάθημα «Σύγχρονες τεχνολογίες στις επικοινωνίες», του ΣΤ εξαμήνου ( 2004) 10 Από τις σημειώσεις του καθηγητή κ. Κλεφτοδήμου στο μάθημα «Ολοκληρωμένη δημιουργία πολυμέσων» του Ζ εξαμήνου, σύνδεσμος «Χαρακτηριστικά συστημάτων πολυμέσων» (2006): http://kastoria.teikoz.gr/pr/html/contents/polymesa/polymesa.html (πρόσβαση στις 12 Νοεμβρίου 2006) 11 Από τις σημειώσεις του καθηγητή κ. Κλεφτοδήμου στο μάθημα «Ολοκληρωμένη δημιουργία πολυμέσων» του Ζ εξαμήνου, σύνδεσμος «Χαρακτηριστικά συστημάτων πολυμέσων» (2006): http://kastoria.teikoz.gr/pr/html/contents/polymesa/polymesa.html (πρόσβαση στις 12 Νοεμβρίου 2006) 26
27
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: «ΚΑΤΗΓΟΡΙΟΠΟΙΗΣΕΙΣ ΠΟΛΥΜΕΣΩΝ» Υπάρχουν πολλοί τρόποι να κατηγοριοποιηθούν τα πολυμέσα, ανάλογα με ορισμένα χαρακτηριστικά που παρουσιάζουν. (3.1) «Σύνθεση και σύλληψη» Ανάλογα με τον τρόπο που δημιουργείται η πληροφορία στα πολυμέσα, μπορούμε να διακρίνουμε μεταξύ μέσων που προέρχονται από σύνθεση (synthesized media) και εκείνων που προέρχονται από σύλληψη (captured media). Στην πρώτη περίπτωση η πληροφορία δημιουργείται στον υπολογιστή, με την χρήση κατάλληλων εργαλείων λογισμικού (μια εικόνα που σχεδιάστηκε από μια εφαρμογή, είναι μέσο που προέρχεται από σύνθεση). Ότι συλλαμβάνεται απευθείας από τον πραγματικό κόσμο, και εισάγεται στον υπολογιστή, με την χρήση διαφόρων περιφερειακών διατάξεων και τεχνικών, ανήκει στον χώρο της σύλληψης. (3.2) «Αυτόνομα και δικτυωμένα» Ο όρος αυτόνομα (stand alone) ή τοπικά πολυμέσα, αναφέρεται σε εφαρμογές που χρησιμοποιούν μόνο τον υπολογιστή στον οποίο εκτελούνται. Κατά συνέπεια, ο υπολογιστής αυτός πρέπει να έχει όλες τις απαραίτητες υπομονάδες όπως: επεξεργαστή (δηλαδή να μην είναι απλό τερματικό). ικανό υποσύστημα γραφικών και ήχου. ηχεία, μικρόφωνο. αρκετά αποθηκευτικά μέσα. κάποιας μορφής οπτικό δίσκο συνήθως DVD-ROM. 28
Πολλές όμως φορές, είναι απαραίτητο ή/και επιθυμητό, οι εφαρμογές πολυμέσων να επικοινωνούν μέσω δικτύου. Ως βασικοί λόγοι, μπορούν να θεωρηθούν οι ακόλουθοι: Η υποστήριξη εφαρμογών οι οποίες είναι εγγενώς δικτυακές. Παραδείγματα τέτοιων εφαρμογών είναι η (προηγμένη) τηλεδιάσκεψη, ο διαμοιρασμός εφαρμογής κ.α. Η υλοποίηση του μοντέλου πελάτη-εξυπηρετητή (clientserver). Πολλές φορές αν και μια εφαρμογή πολυμέσων μπορεί κάλλιστα να υλοποιηθεί σε έναν υπολογιστή μόνο, για λόγους οικονομίας του υλικού, είναι επιθυμητό να μπορεί να αξιοποιεί και υποσυστήματα που ανήκουν σε άλλους υπολογιστές. Χαρακτηριστική περίπτωση είναι, η ύπαρξη ενός υπολογιστή με μεγάλα αποθηκευτικά μέσα (εξυπηρετητής), προσπελάσιμα μέσω δικτύου και από άλλους υπολογιστές με περιορισμένες δυνατότητες αποθήκευσης (πελάτες). 12 (3.3) «Πολυμέσα και διαδίκτυο» Οι απαιτήσεις των εφαρμογών πολυμέσων είναι διαφορετικές από αυτές των παραδοσιακών δικτυακών εφαρμογών. Οι συνήθης δικτυακές εφαρμογές μεταφέρουν διακριτά μέσα (κείμενο, γραφικά, αρχεία) και έχουν σαν στόχο την αξιόπιστη μεταφορά της πληροφορίας. Αυτές οι εφαρμογές απαιτούν υπηρεσίες μετάδοσης χωρίς απώλειες και λάθη, και ακόμη σε βάρος της ταχύτητας. Αντίθετα η διακίνηση πολυμέσων στο διαδίκτυο έχει διαφορετικά χαρακτηριστικά και διαφορετικές απαιτήσεις. Οι εφαρμογές πολυμέσων, είναι ευαίσθητες στη καθυστέρηση (delay sensitive), καθώς τα δεδομένα θα πρέπει να μεταδίδονται σε πραγματικό χρόνο (ή περίπου πραγματικό χρόνο ) και σε υψηλή ταχύτητα χωρίς να υπερβαίνουν τη μέγιστη ανεκτή καθυστέρηση από την ανθρώπινη αντίληψη. Επίσης αξίζει να αναφερθεί ότι αυτές οι εφαρμογές είναι ανεκτικές σε περιστασιακές απώλειες δεδομένων οι οποίες μπορούν να οδηγήσουν σε στιγμιαίες απώλειες ήχου και εικόνας. Μπορούμε να διακρίνουμε τρεις βασικές τεχνολογίες χρήσης πολυμέσων στο διαδίκτυο: (α) τη τεχνολογία ροής (streaming media), (β) τη μετάδοση 12 «Κατηγοριοποιήσεις πολυμέσων» (2006) : http://pacific.jour.auth.gr/multi/11.1.4.1.htm (πρόσβαση στις 15 Οκτωβρίου 2006) 29
πολυμέσων σε πολλαπλούς παραλήπτες (multicast) και (γ) τα διαδραστικά πολυμέσα (interactive). (3.4) «Τεχνολογία ροής» Η τεχνολογία ροής είναι η μεταφορά των δυναμικών μέσων στο διαδίκτυο, με συνεχή τρόπο. Το ψηφιακό αρχείο μεταδίδεται από το διακομιστή στον πελάτη ως συνεχής ροή δεδομένων και αρχίζει να αναπαράγεται αμέσως μόλις φτάσουν οι πρώτες οκτάδες (bytes). Το περιεχόμενο του αρχείου μπορεί να είναι ήχος, animation και video. (3.5) «Μετάδοση» Τα παραδοσιακά πρωτόκολλα υψηλού επιπέδου (όπως του TCP), υποστηρίζουν μετάδοση δεδομένων, προς ένα μόνο παραλήπτη. Αυτό σημαίνει, ότι ένας κόμβος ενός δικτύου, έχει τη δυνατότητα κάθε στιγμή, να στέλνει δεδομένα μόνο σε έναν άλλον κόμβο. Σε περίπτωση που ένα κόμβος θέλει να στείλει την ίδια πληροφορία σε Ν αποδέκτες θα πρέπει να στείλει Ν αντίγραφα της ίδιας πληροφορίας, αντιστοιχίζοντας το καθένα με κάθε παραλήπτη. Η λύση σε αυτό το πρόβλημα είναι η χρήση πολλαπλής εκπομπής. Η πολλαπλή εκπομπή αναφέρεται στην ικανότητα να αποστέλλεται ένα πακέτο πληροφορίας σε πολλαπλούς προορισμούς. Η τεχνολογία πολλαπλής εκπομπής, φροντίζει οι αποδέκτες των υπηρεσιών που βρίσκονται κοντά μεταξύ τους, να εξυπηρετούνται από ένα κοινό κανάλι επικοινωνίας και όχι από πολλαπλά αντίγραφα που επιβαρύνουν το δίκτυο, ανάλογα με τον αριθμό των παραληπτών. (3.6) «Διαδραστικά πολυμέσα» 30