Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο 2014-2019 Επιτροπή Αναφορών 31.8.2016 ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΠΡΟΣ ΤΑ ΜΕΛΗ Θέμα: Αναφορά αριθ. 0039/2016, του T. W., ιρλανδικής ιθαγένειας, σχετικά με τις εκτάσεις γης που προορίζονται για την προστασία του βαλτόκιρκου 1. Περίληψη της αναφοράς Ο αναφέρων είναι ιρλανδός ιδιοκτήτης γης, τρίτης γενιάς. Σύμφωνα με τον αναφέροντα, το Σύνταγμα της Ιρλανδίας ορίζει ρητά ότι κανένας ιδιώτης ή κυβέρνηση δεν μπορεί να θέτει περιορισμούς ή να παρεμβαίνει στην ελεύθερη πώληση γης, χωρίς τη διεξαγωγή διαλόγου και την παροχή επαρκούς αποζημίωσης. Σύμφωνα με το άρθρο 17 του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, «[κ]ανείς δεν μπορεί να στερείται την ιδιοκτησία του, παρά μόνον για λόγους δημόσιας ωφέλειας, στις περιπτώσεις και υπό τις προϋποθέσεις που προβλέπονται στο νόμο και έναντι δίκαιης και έγκαιρης αποζημίωσης για την απώλειά της». Εκτάσεις γης που είχε στην κατοχή του ο αναφέρων είχαν διατεθεί για τη δημιουργία αιολικών πάρκων και για σκοπούς δασοκομίας, όμως πλέον έχουν χαρακτηριστεί προστατευόμενες περιοχές για τον βαλτόκιρκο. Κατά συνέπεια, ο αναφέρων δεν μπορεί να σχεδιάσει την κατασκευή αιολικών πάρκων ή την εγκατάσταση ηλιακών συλλεκτών στις εν λόγω περιοχές ούτε να υλοποιήσει σχέδια που τις αφορούν. Οι γεωργικές εργασίες έχουν επίσης περιοριστεί. Ως εκ τούτου, έχει μειωθεί σημαντικά η αξία των εκτάσεων γης του αναφέροντος. Αυτή η μείωση θα πρέπει να αντισταθμιστεί με την καταβολή επαρκούς αποζημίωσης. Η κυβέρνηση παρέχει αποζημίωση στο πλαίσιο των προγραμμάτων GLAS και GLAS+. Κάθε γεωργός, είτε συμμετέχει στο πρόγραμμα προστασίας του βαλτόκιρκου είτε όχι, μπορεί να κάνει αίτηση για τις ενισχύσεις στο πλαίσιο του GLAS. Το ανώτατο όριο ενίσχυσης είναι 7.000 ευρώ, ανεξάρτητα από το εμβαδόν της έκτασης γης. Ο ιρλανδός υπουργός Γεωργίας, Επισιτισμού και Θαλάσσιων Πόρων υποσχέθηκε την καταβολή ετήσιων ενισχύσεων συνολικού ύψους 23 εκατομμυρίων ευρώ κατά την επόμενη πενταετία. Το γεγονός αυτό προκαλεί έκπληξη στον αναφέροντα, δεδομένου ότι πρόκειται για έκταση μόλις 50.000 εκταρίων. Το συνολικό ποσό θα ανερχόταν σε 18,5 εκατομμύρια ευρώ. Ο συνολικός αριθμός CM\1103261.docx PE587.779v01-00 Eνωμένη στην πολυμορφία
των γεωργών που επηρεάζονται από τις προστατευόμενες περιοχές είναι 3.823. Το μέσο ποσό ενίσχυσης θα ισοδυναμούσε με 4.839,13 ευρώ ετησίως. Ο αναφέρων θεωρεί εσφαλμένη την αρχή βάσει της οποίας υπολογίστηκε το ύψος των ενισχύσεων, διότι βασίζεται στο μέσο εμβαδόν. Δεν παρατηρήθηκε καμία περίπτωση γεωργού ο οποίος έλαβε αποζημίωση βάσει του μέσου όγκου παραγωγής, αντιθέτως η αποζημίωση βασίζεται πάντοτε στα μεγέθη της πραγματικής παραγωγής. Αυτό θα πρέπει να ισχύσει και στη συγκεκριμένη περίπτωση, λαμβάνοντας υπόψη την πραγματική έκταση και όχι το μέσο μέγεθος. Ο αναφέρων θεωρεί επίσης ότι οι ιδιοκτήτες τεράστιας έγγειας ιδιοκτησίας πρέπει να καταβάλουν πολύ υψηλότερα ποσά για τη διαφύλαξη και συντήρηση των περιοχών σε σύγκριση με εκείνους που έχουν στην κατοχή τους μικρές προστατευόμενες περιοχές. 2. Παραδεκτό Χαρακτηρίσθηκε παραδεκτή στις 7 Ιουνίου 2016. Η Επιτροπή εκλήθη να παράσχει πληροφορίες (άρθρο 216 παράγραφος 6 του Κανονισμού). 3. Απάντηση της Επιτροπής, που ελήφθη στις 31 Αυγούστου 2016 Καταρχάς, η Επιτροπή θα ήθελε να παράσχει διευκρινίσεις σχετικά με τα ακόλουθα σημεία που αναφέρονται στην περίληψη του ΕΚ: Πρώτη παράγραφος: Στο σημείο που η περίληψη αναφέρει το άρθρο 17 του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, παραλείπεται η τελευταία πρόταση: «Η χρήση των αγαθών μπορεί να υπόκειται σε περιορισμούς από το νόμο, εφόσον αυτό είναι αναγκαίο προς το γενικό συμφέρον.» Δεύτερη παράγραφος: Η περίληψη δεν αναφέρει ότι η νομική βάση για τον ορισμό των εν λόγω οικοτόπων του βαλτόκιρκου ως ζώνη ειδικής προστασίας (ΖΕΠ) είναι η οδηγία για τα πτηνά (Οδηγία 2009/147/ΕΚ του Συμβουλίου για την προστασία των άγριων πτηνών). Σε συνδυασμό με την οδηγία για τους οικοτόπους (οδηγία 92/43/ΕΟΚ του Συμβουλίου, της 21ης Μαΐου 1992, για τη διατήρηση των φυσικών οικοτόπων καθώς και της άγριας πανίδας και χλωρίδας), δημιουργούν το σύστημα περιβαλλοντικής προστασίας στην ΕΕ, η ραχοκοκκαλιά του οποίου είναι το δίκτυο τοποθεσιών Natura 2000. Η επιστολή του αναφέρεται στις ζώνες ειδικής προστασίας, και συνεπώς, η περίληψη θα έπρεπε να αντικατοπτρίζει αυτό το γεγονός. Τέταρτη παράγραφος: Η περίληψη δίνει λανθασμένα την εντύπωση ότι ο αναφέρων θεωρεί ότι τα ποσά ενισχύσεων για το πρόγραμμα προστασίας του βαλτόκιρκου στο πλαίσιο του προγράμματος GLAS βασίζονται στο μέσο εμβαδόν. Ωστόσο, ο αναφέρων σε πρώτη φάση εξηγεί ότι οι ενισχύσεις στο πλαίσιο του GLAS χορηγούνται με αναλογία 370 ευρώ ανά εκτάριο μέχρι το ανώτατο όριο των 7.000 ευρώ. Σε δεύτερη φάση, ο αναφέρων συσχετίζει τα ανωτέρω με τη συνολική περιοχή που οριοθετείται ως ΖΕΠ για τον βαλτόκιρκο και με τον συνολικό αριθμό των γεωργών που επηρεάζονται. Βάσει του ποσού των 370 ευρώ ανά εκτάριο, το οποίο δεν αμφισβητεί ο αναφέρων, στη συνέχεια συγκρίνει το ανώτατο ποσό με τη μέση ενίσχυση που θεωρητικά θα μπορούσε να δικαιούται ένας γεωργός, σε περίπτωση που δεν υπήρχε ανώτατο όριο, και καταλήγει στο συμπέρασμα ότι τα δύο ποσά είναι περίπου ίσα. Οι παρατηρήσεις της Επιτροπής PE587.779v01-00 2/2 CM\1103261.docx
Η αναφορά αφορά την ανεπαρκή αποζημίωση που χορηγείται σε γεωργούς και ιδιοκτήτες γης, οι εκτάσεις γης των οποίων έχουν οριστεί ως ΖΕΠ (δηλαδή ως τοποθεσία Natura 2000). Ο εν λόγω προσδιορισμός όντως επιβάλλει ορισμένες υποχρεώσεις όσον αφορά τη διαχείριση των τοποθεσιών, για παράδειγμα, την αποφυγή της οικολογικής υποβάθμισής τους. Η εγκατάσταση αιολικών πάρκων, ηλιακών συλλεκτών ή η δασοφύτευση όπως επισημαίνει ο αναφέρων μπορεί επίσης να υπόκεινται σε ορισμένους περιορισμούς εάν υπάρχει πιθανότητα να έχουν αρνητικό αντίκτυπο στους οικοτόπους και στα είδη για την προστασία των οποίων προσδιορίστηκε η ζώνη. Τούτου λεχθέντος, ωστόσο, θα πρέπει να διασαφηνιστεί ότι όσον αφορά τα δικαιώματα έγγειας ιδιοκτησίας, οι διατάξεις για το δίκτυο Natura 2000 βάσει της οδηγίας για τους οικοτόπους δεν επηρεάζουν τα εν λόγω δικαιώματα αυτά καθαυτά. Ο ορισμός μιας περιοχής ως τοποθεσίας Natura 2000 δεν συνεπάγεται αυτόματα απώλεια εισοδήματος ή μείωση των δικαιωμάτων ιδιοκτησίας για τους ιδιοκτήτες γης. Σε περίπτωση που πράγματι υποστούν απώλεια εισοδήματος (για παράδειγμα, λόγω της απαίτησης για τροποποίηση των συνήθων πρακτικών χρήσης γης), κάθε απόφαση σχετικά με αποζημιώσεις εναπόκειται στην κρίση των αρμόδιων εθνικών αρχών. Μολονότι τα κράτη μέλη φέρουν την κύρια ευθύνη για τη χρηματοδότηση του δικτύου Natura 2000 (συμπεριλαμβανομένων των αποζημιώσεων για την απώλεια εισοδήματος ή για τις πρόσθετες υποχρεώσεις), η ΕΕ παρέχει δυνατότητες για συγχρηματοδότηση ορισμένων από τα μέτρα αυτά μέσω διαφόρων πηγών, όπως είναι τα προγράμματα αγροτικής ανάπτυξης (ΠΑΑ) της κοινής γεωργικής πολιτικής (ΚΓΠ). Λόγω της επιμερισμένης διαχείρισης για τα προγράμματα αγροτικής ανάπτυξης (ΠΑΑ) μεταξύ της Επιτροπής και των κρατών μελών, τα κράτη μέλη είναι αρμόδια να σχεδιάζουν τα ΠΑΑ σύμφωνα με τις ειδικές τους ανάγκες. Στο πλαίσιο του ΠΑΑ υπάρχουν δύο δυνατότητες για την παροχή στήριξης στις περιοχές του Natura 2000. Είτε μέσω των ενισχύσεων στο πλαίσιο του Natura 2000 οι οποίες αντισταθμίζουν τις πρόσθετες δαπάνες και την απώλεια εισοδήματος που απορρέουν από τα μειονεκτήματα των σχετικών περιοχών (άρθρο 30 του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 1305/2013), ή μέσω γεωργο-περιβαλλοντικο-κλιματικών προγραμμάτων που καταβάλλουν ενισχύσεις για την ανάληψη ορισμένων εθελοντικών δεσμεύσεων που υπερβαίνουν τα υποχρεωτικά πρότυπα (άρθρο 28 του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 1305/2013). Οι ιρλανδικές αρχές επέλεξαν γεωργό-περιβαλλοντικό-κλιματικά προγράμματα για την επίτευξη αποτελεσμάτων διατήρησης που υπερβαίνουν τις νομικές απαιτήσεις της οδηγίας της ΕΕ για τα πτηνά. Στο πλαίσιο του βασικού γεωργo-περιβαλλοντικo-κλιματικού προγράμματος με τίτλο «Πράσινο γεωργοπεριβαλλοντικό πρόγραμμα χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών» («Green Low-Carbon Agri-Environment scheme» -GLAS), το οποίο περιλαμβάνει περισσότερες από 25 δράσεις που στοχεύουν στην αντιμετώπιση διάφορων περιβαλλοντικών προκλήσεων, μία δράση είναι αφιερωμένη στη δημιουργία χαρακτηριστικών οικοτόπου για τους βαλτόκιρκους σε χαρακτηρισμένες περιοχές που υπερβαίνουν τις βασικές απαιτήσεις οι οποίες ορίζονται στην οδηγία για τα πτηνά. Η δράση αυτή λαμβάνει κάθε χρόνο ενίσχυση ύψους 370 EUR ανά εκτάριο. Θα πρέπει, ωστόσο, να σημειωθεί ότι οι γεωργοί μπορούν να εγγραφούν για συμμετοχή σε διάφορες δράσεις. Για το σύνολο του προγράμματος GLAS, που προβλέπει γεωργοπεριβαλλοντικές ενισχύσεις για την αντιμετώπιση πολλών περιβαλλοντικών προκλήσεων, η Ιρλανδία επέβαλε ένα ετήσιο ανώτατο όριο πληρωμών ανά δικαιούχο ύψους 5.000 ευρώ. Σε περίπτωση που ένας δικαιούχος δεσμεύεται για την υλοποίηση εξαιρετικά δύσκολων δραστηριοτήτων, όπως η CM\1103261.docx 3/3 PE587.779v01-00
διαχείριση εκτεταμένων περιοχών οικοτόπων απειλούμενων πτηνών, το όριο αυτό αυξάνεται σε 7.000 ευρώ. Το ανώτατο όριο των πληρωμών ανά δικαιούχο αιτιολογήθηκε σε συνάρτηση με τους περιορισμένους διαθέσιμους οικονομικούς πόρους και το στόχο για μεγιστοποίηση της σχέσης κόστους-ωφέλειας. Εξυπηρετεί τον σκοπό της δυνατότητας παροχής στήριξης σε όλες τις δράσεις του προγράμματος σε κατά το δυνατόν ευρύτερη έκταση της περιοχής όπου οι σχετικές ανάγκες απαιτούν την εφαρμογή των εν λόγω δράσεων. Αναγνωρίζοντας ότι το GLAS προβλέπει μάλλον γενικές γεωργοπεριβαλλοντικές παρεμβάσεις για διάφορες περιβαλλοντικές προκλήσεις, προστέθηκε μια πολιτική δέσμευση στο κείμενο του ΠΑΑ, σύμφωνα με την οποία μέσω της έγκαιρης τροποποίησης του προγράμματος, η Ιρλανδία θα υιοθετήσει πρόσθετους και συμπληρωματικούς μηχανισμούς υποστήριξης, ειδικά προσανατολισμένους στις πλέον πιεστικές περιβαλλοντικές προκλήσεις. Η προστασία των οικοτόπων του βαλτόκιρκου είναι μέρος της δέσμευσης αυτής. Η Επιτροπή αναμένει από την Ιρλανδία να υποβάλει αντίστοιχη πρόταση τροποποίησης, όπου περιλαμβάνεται πρόσθετη στήριξη για παρεμβάσεις που αφορούν ειδικά τις χαρακτηρισμένες περιοχές για το βαλτόκιρκο. Όσον αφορά το πρόγραμμα GLAS, ο αναφέρων αγνοεί το γεγονός (1) ότι, αντί να αποζημιώνει τους ιδιοκτήτες γης για τις νομικές απαιτήσεις, αμείβει τους γεωργούς που παρέχουν γεωργοπεριβαλλοντικές υπηρεσίες που υπερβαίνουν τις εν λόγω απαιτήσεις, (2) ότι αντιμετωπίζει πολλές περιβαλλοντικές προκλήσεις μεταξύ των οποίων το Natura 2000, και (3) ότι το ανώτατο όριο των πληρωμών δικαιολογείται από την άποψη της μεγιστοποίησης της σχέσης κόστους ωφέλειας όσον αφορά όλες τις περιβαλλοντικές προκλήσεις και, ως εκ τούτου, δεν συνδέεται με μέσες αξιώσεις αποζημίωσης. Πρέπει να σημειωθεί ότι οι υπηρεσίες της Επιτροπής (ΓΔ AGRI) έλαβαν πολλές επιστολές καταγγελίας από τον αναφέροντα που εστάλησαν στην ηλεκτρονική διεύθυνση του γενικού διευθυντή, του διευθυντή της Διεύθυνσης Αγροτικής Ανάπτυξης, και του Επιτρόπου Hogan. Κάθε φορά οι επιστολές απαντήθηκαν σύμφωνα με τις ανωτέρω παρατηρήσεις. Συμπέρασμα Ο χαρακτηρισμός ΖΕΠ συνάδει με τη νομοθεσία της ΕΕ (οδηγίες για τα πτηνά και τους οικοτόπους), η οποία, ωστόσο, δεν παρέχει δικαιώματα αποζημίωσης σε ιδιοκτήτες γης/γεωργούς για ενδεχόμενες οικονομικές ζημίες που υφίστανται ως αποτέλεσμα αυτού του χαρακτηρισμού. Εναπόκειται στο κράτος μέλος να αποφασίσει κατά πόσο θα καταβάλει ή όχι αποζημίωση σε σχέση με την εφαρμογή των οδηγιών για τα πτηνά και τους οικοτόπους, και αν ναι, με ποιον τρόπο. Το ιρλανδικό πρόγραμμα αγροτικής ανάπτυξης δεν αποζημιώνει τους γεωργούς με μόνο κριτήριο την ύπαρξη ζώνης ειδικής προστασίας στη γη τους, αλλά οι ενισχύσεις χορηγούνται ως αντάλλαγμα για υπηρεσίες που ο γεωργός συμφωνεί να παράσχει και οι οποίες υπερβαίνουν τις κανονιστικές απαιτήσεις. Η κυβέρνηση της Ιρλανδίας εντοπίζει την ανάγκη να βελτιωθούν οι προσπάθειες για την ορθή διαχείριση των τοποθεσιών του Natura 2000, για παράδειγμα, του οικοτόπου του βαλτόκιρκου, και προετοιμάζονται πρόσθετες στοχοθετημένες γεωργοπεριβαλλοντικές παρεμβάσεις μέσω του προγράμματος αγροτικής ανάπτυξης με σημαντική συμμετοχή των γεωργών. PE587.779v01-00 4/4 CM\1103261.docx
Υπενθυμίζεται στον αναφέροντα ότι οι οδηγίες για τα πτηνά και τους οικοτόπους έχουν νομοθετικές συνέπειες τις οποίες γνωρίζει επίσης η ιρλανδική κυβέρνηση. CM\1103261.docx 5/5 PE587.779v01-00