H Κιβωτός του ΤΣΕΡΝΟΜΠΙΛ και το πυρηνικό μας μέλλον Είκοσι χρόνια μετά το τραγικό δυστύχημα του Τσερνόμπιλ που εξακολουθεί να καταστρέφει ζωές, μια υπεράνθρωπη προσπάθεια βρίσκεται σε εξέλιξη για την αδρανοποίηση του πρώην πυρηνικού σταθμού. Μια νέα σαρκοφάγος πρόκειται να καλύψει τα συντρίμμια του σταθμού και την - ήδη καταρρέουσα - πρώτη σαρκοφάγο του. Εν τω μεταξύ, 34 νέοι πυρηνικοί σταθμοί βρίσκονται υπό κατασκευήν στον πλανήτη και μια νέα γενιά αντιδραστήρων κάνει την εμφάνισή της. Πόσο ασφαλείς θα είναι οι πυρηνικοί σταθμοί 4ης γενιάς; KIEBO, ΑΠΡΙΛΙΟΣ. Είκοσι χρόνια μετά το μεγαλύτερο δυστύχημα που έχει σημειωθεί στην πολιτική πυρηνική βιομηχανία, ο αντιδραστήρας Αρ. 4 του σταθμού του Τσερνόμπιλ εξακολουθεί να αποτελεί έναν τόπο θανάτου. H σαρκοφάγος, στην οποία οι αρχές τον έκλεισαν βιαστικά αμέσως μετά το δυστύχημα για να σταματήσουν την εκπομπή ραδιενέργειας, έχει διαβρωθεί και έχει αρχίσει να καταρρέει. Οι ρωγμές είναι ορατές, η ακτινοβολία όμως που αφήνουν να εκλυθεί στο περιβάλλον είναι αόρατη. Και οι συνέπειές της καταστρεπτικές. Ο Ουκρανός υπουργός Καταστάσεων Εκτάκτου Ανάγκης Βίκτορ Μπαλόχα έχει υποσχεθεί να μετατρέψει το Τσερνόμπιλ σε ένα «οικολογικά ασφαλές σύστημα» και τον τελευταίο καιρό άνθρωποι εργάζονται ακούραστα για να επιτύχουν αυτόν τον σκοπό. Άνθρωποι και όχι ρομπότ: στο εσωτερικό του αντιδραστήρα Αρ. 4 το οξείδιο του ουρανίου φθάνει το 95% και τα ηλεκτρονικά συστήματα των ρομπότ δεν αντέχουν σε τόσο υψηλές ακτινοβολίες. Ρώσοι και Ουκρανοί
εργάτες προχωρούν σιγά σιγά το επικίνδυνο έργο της υποστήλωσης και της συντήρησης προετοιμάζοντας το έδαφος για την έναρξη της τελικής και πλέον φιλόδοξης φάσης: της κατασκευής της καινούργιας σαρκοφάγου, της αποκαλούμενης και «κιβωτού του Τσερνόμπιλ». H κατασκευή αυτής της δεύτερης σαρκοφάγου, η οποία θα σκεπάσει ολόκληρη την παλιά σαρκοφάγο και ένα μέρος από την αίθουσα όπου βρίσκονται οι τουρμπίνες, αποφασίστηκε το 1997, με την ίδρυση του Ταμείου Προστατευτικού Καλύμματος του Τσερνόμπιλ. Ανήσυχη μπροστά στις φθορές που είχε αρχίσει ήδη από τότε να παρουσιάζει η σαρκοφάγος του Τσερνόμπιλ και θέλοντας να προλάβει το ενδεχόμενο μιας νέας και ίσως μεγαλύτερης καταστροφής, η διεθνής κοινότητα, ύστερα από αίτημα και της Ουκρανίας, αποφάσισε να παρέμβει βοηθώντας, τόσο οικονομικά όσο και με τεχνογνωσία, την κατάσταση.
H σημερινή σαρκοφάγος του Τσερνόμπιλ που καταρρέει Το έργο, το οποίο αναμένεται να αρχίσει τον επόμενο χρόνο και να ολοκληρωθεί το 2010, χρηματοδοτείται κυρίως από τα επτά πλέον ανεπτυγμένα κράτη του G7 και την Ευρωπαϊκή Ένωση. Το κόστος του υπολογίζεται ότι θα ξεπεράσει το 1 δισ. δολάρια (περίπου 840.000 ευρώ) και η διαχείρισή του έχει ανατεθεί στην Ευρωπαϊκή Τράπεζα Ανοικοδόμησης και Ανάπτυξης. H ανάθεσή του αναμένεται να γίνει μέσα στις επόμενες εβδομάδες και οι επικρατέστεροι υποψήφιοι θεωρούνται η ευρωπαϊκή κοινοπραξία Novarka και η αμερικανική CH2M. Στόχος, όπως ανακοινώθηκε στον διαγωνισμό αλλά και κατά την ίδρυση του Ταμείου, είναι η προστασία του παρόντος συστήματος, η ελαχιστοποίηση των φαινομένων διάβρωσης, ο περιορισμός των ραδιενεργών υλικών και η μετατροπή του αντιδραστήρα Αρ. 4 σε «μια κατασκευή ασφαλή για τουλάχιστον έναν αιώνα». Πώς θα επιτευχθεί αυτό: Το όλο σύστημα θα κλειστεί μέσα σε ένα τεράστιο θόλο από χάλυβα με διπλά τοιχώματα, στο εσωτερικό του οποίου θα εγκατασταθούν ειδικά συνεργεία που θα αναλάβουν τη ραδιενεργό απορρύπανση και την επεξεργασία των διαλυμένων ραδιενεργών υλικών ώστε στο μέλλον να μπορέσουν να αποθηκευθούν. H νέα σαρκοφάγος ή «κιβωτός» θα είναι τεράστια: το μήκος της θα είναι 270 μέτρα και το πλάτος της 150 μέτρα, το δε ύψος της 110 μέτρα. Συνολικά αναμένεται ότι η κατασκευή της θα απαιτήσει περισσότερους από 20.000 τόνους χάλυβα. Οι προπαρασκευαστικές εργασίες των ρωσικών και ουκρανικών συνεργείων αναμένεται να ολοκληρωθούν μέσα στους επόμενους μήνες. Συνίστανται κυρίως στην υποστήλωση των αρμών και των δοκών της υπάρχουσας σαρκοφάγου, ώστε να εμποδιστεί η κατάρρευσή της. Για τον ίδιο λόγο ο δυτικός τοίχος της, ο οποίος παρουσιάζει τις μεγαλύτερες φθορές, κλείστηκε σε προστατευτικό μεταλλικό δίχτυ ενώ εργασίες στήριξης έγιναν και στα πλαϊνά κτίρια. Μια πολύ ψηλή καπνοδόχος, η οποία είναι ετοιμόρροπη, θα αποσυναρμολογηθεί και θα οδηγηθεί προς επεξεργασία στα εργαστήρια που θα δημιουργηθούν στο εσωτερικό της νέας σαρκοφάγου. Αυτό που θέλουν όλοι να αποφύγουν πάση θυσία είναι μια μη ελεγχόμενη κατάρρευση οποιουδήποτε μέρους των κτιρίων. Μέσα στην παλιά σαρκοφάγο βρίσκονται περίπου 30 τόνοι ραδιενεργού σκόνης και το σύννεφο που θα σηκωθεί θα είναι επικίνδυνο για τους κατοίκους της περιοχής και το περιβάλλον. Επιπλέον, επειδή μέσα στον αντιδραστήρα υπάρχουν ακόμη μεγάλες ποσότητες νερού και καυσίμων, κανείς δεν μπορεί σε μια τέτοια περίπτωση να αποκλείσει το ενδεχόμενο μιας νέας αλυσιδωτής αντίδρασης.
Οι αντιδραστήρες τέταρτης γενιάς Ύστερα από τη μακρά περίοδο του φόβου και της κατήφειας που ακολούθησε το δυστύχημα του Τσερνόμπιλ η πυρηνική ενέργεια φαίνεται τελευταίως να επανέρχεται δυναμικά στο προσκήνιο. Οι Ηνωμένες Πολιτείες θέτουν ξανά σε κίνηση το πυρηνικό τους πρόγραμμα το οποίο είχε αδρανήσει τη δεκαετία του 1970. Περίπου 34 πυρηνικοί σταθμοί τρίτης γενιάς βρίσκονται αυτή τη στιγμή υπό κατασκευή στον πλανήτη, ένας εξ αυτών στη Γαλλία. Στη Βρετανία η κυβέρνηση Μπλερ έχει αναγάγει την πυρηνική ενέργεια σε κεντρικό ζήτημα και, παρά τις συνεχείς απορρίψεις από την αρμόδια κοινοβουλευτική επιτροπή, επιμένει να προωθεί την κατασκευή δέκα νέων πυρηνικών σταθμών στη χώρα. H σπουδή αυτή οφείλεται κυρίως στο γεγονός ότι η εξάντληση των αποθεμάτων του πετρελαίου έχει αρχίσει πλέον να γίνεται ορατή και τα μεγάλα βιομηχανικά κράτη θέλουν να εξασφαλίσουν μια εναλλακτική ενεργειακή πηγή. H επιλογή της πυρηνικής ενέργειας δεν είναι κατά πολλούς η καλύτερη λύση, όχι μόνο εξαιτίας των κινδύνων που αυτή ενέχει, αλλά και γιατί η κύρια πηγή της, το ουράνιο, οδεύει και αυτό προς την εξάντλησή του. Για τους δύο αυτούς λόγους και με πρωτοβουλία των Ηνωμένων Πολιτειών έχει συσταθεί από το 2000 ένα διεθνές φόρουμ στο οποίο μετέχουν έντεκα χώρες (εκτός της Ρωσίας). Στόχος του είναι να εξεταστούν οι προοπτικές της πυρηνικής ενέργειας και να βρεθούν λύσεις στα προβλήματα που παρουσιάζονται. Το 2002 το διεθνές αυτό φόρουμ εξέτασε και ενέκρινε έξι νέα συστήματα - της λεγόμενης 4ης γενιάς -, τα οποία υπολογίζεται να αντικαταστήσουν τα υπάρχοντα από το 2030 ως το 2040. Όλα υπόσχονται να υλοποιήσουν πέντε κυρίως στόχους: περιορισμό της κατανάλωσης ουρανίου, αποφυγή της διασποράς επικίνδυνων υλικών, καλύτερη διαχείριση των αποβλήτων, οικονομική βιωσιμότητα και, κυρίως, ασφάλεια. Το SFR χρησιμοποιεί ως ψυκτικό μέσο το υγρό νάτριο (η Ινδία και η Ιαπωνία στοχεύουν στην υιοθέτησή του το 2030), το MSR τα τετηγμένα άλατα, το LFR τον υγρό μόλυβδο, το GFR και το VHTR (το οποίο εξετάζει η Νότια Αφρική) το ήλιο σε μορφή αερίου, το SCWR το «υπερκρίσιμο» (σε υψηλές πιέσεις και θερμοκρασίες) νερό. Οι αντιδραστήρες 4ης γενιάς θα αναπτύσσουν μεγαλύτερες θερμοκρασίες εξασφαλίζοντας καλύτερες αποδόσεις και τα νετρόνιά τους θα κινούνται με μεγαλύτερες ταχύτητες επιτρέποντας την εξοικονόμηση καυσίμων και την αναπαραγωγή πλουτωνίου μέσα στην
καρδιά του ίδιου του αντιδραστήρα. Τέσσερα από τα νέα συστήματα έχουν ήδη δοκιμαστεί πειραματικά, καθώς βασίζονται σε παλιές ιδέες. H πρώτη πυρηνική «μπαταρία», ο σταθμός FBRI στο Αϊνταχο Φολς των Ηνωμένων Πολιτειών, λειτουργούσε το 1951 με υγρό νάτριο και ποτάσιο και αποτελεί πρόδρομο του SFR. Επίσης στις Ηνωμένες Πολιτείες από το 1965 ως το 1969 είχε λειτουργήσει ένας αντιδραστήρας τετηγμένων αλάτων, στη λογική του MSR, ενώ ρωσικά πυρηνικά υποβρύχια έχουν κινηθεί με αντιδραστήρες μολύβδου όπως οι LFR. Τη δεκαετία του 1980 η Γερμανία είχε λειτουργήσει πειραματικά και με σχετική επιτυχία έναν πρωτότυπο αντιδραστήρα τύπου VHTR. Τα δύο συστήματα που καινοτομούν πραγματικά και δεν έχουν δοκιμαστεί ποτέ είναι το GFR και το SCWR. Για το πρώτο οι ερευνητές ακόμη δεν έχουν βρει το κατάλληλο καύσιμο (πρέπει να είναι ανθεκτικό σε πολύ υψηλές θερμοκρασίες χωρίς να επιβραδύνει τα νετρόνια). Στο δεύτερο δεν έχει λυθεί ακόμη το θέμα των «συμβάντων» που σημειώνονται με τις αποσυμπιέσεις στο υπερκρίσιμο νερό. Παρά το γεγονός ότι οι εμπνευστές τους προωθούν τα συστήματα 4ης γενιάς ως περισσότερο καθαρά και λιγότερο επιβλαβή για το περιβάλλον, ειδικοί και οικολογικές οργανώσεις εκφράζουν τις αμφιβολίες τους. Τα νέα συστήματα δεν μας απαλλάσσουν από την παρουσία ούτε των ραδιενεργών προϊόντων της σχάσης (των οποίων η παραγωγή είναι ανάλογη με αυτή του αντιδραστήρα) ούτε του πλουτωνίου. Ίσως, επιμένουν οι ειδικοί, οι ποσότητες των αποβλήτων και του πλουτωνίου από το 2040 και μετά αρχίσουν να σταθεροποιούνται, θα είναι όμως πάντοτε παρούσες, δημιουργώντας το ίδιο πρόβλημα μακροπρόθεσμα. Το ΒΗΜΑ, 23/04/2006, Σελ.: H06 Κωδικός άρθρου: B14745H061 ID: 276598