Έτος: ΕΡΓΑΣΙΑ PROJECT ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΗ ΑΓΩΓΗ. Α. Δρανδάκης

Έτος:2012-2013 ΕΡΓΑΣΙΑ PROJECT ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΗ ΑΓΩΓΗ Α. Δρανδάκης

Περιεχόμενα 1. Σεξουαλικώς Μεταδιδόμενα Νοσήματα 1.1 Ορισμός..3 1.2 Ασθένειες 4 1.3 Έλεγχος..6 2. Αντισύλληψη-Προφύλαξη 2.1 Ορισμός.6 2.2 Ιστορική αναδρομή 7 2.3 Στόχοι των μεθόδων αντισύλληψης...8 2.4 Κατηγορίες μεθόδων αντισύλληψης..8 2.4.1 Φυσικές μέθοδοι..9 2.4.2 Τεχνητές μέθοδοι.10 3. Ομοφυλοφιλία 3.1 Ορισμός 14 3.2 Αίτια 15 3.3 Ιστορική αναδρομή.17 2

1. Σεξουαλικώς Μεταδιδόμενα Νοσήματα 1.1 Ορισµός Τα σεξουαλικώς µμεταδιδόμενα νοσήματα (ΣΜΝ), ή σεξουαλικώς μεταδιδόμενες ασθένειες ή αφροδίσια νοσήματα, αποτελούν οµάδα μεταδοτικών νοσημάτων που μεταδίδονται - σχεδόν αποκλειστικά- µε τη σεξουαλική επαφή συμπεριλαμβανομένων του σεξ, του στοματικού σεξ και του πρωκτικού σεξ. Είναι τα πιο διαδεδομένα λοιμώδη νοσήματα σε άτοµα ηλικίας 16-45 ετών, ενώ όπως συμβαίνει σε όλες τις ασθένειες οι επιστήμονες αναγωωρίζουν την ύπαρξη οµάδων υψηλού κινδύνου και των λεγόµενων πυρήνων της λοίµωξης (core groups) µέσα σε µία κοινότητα.. Έως σήµερα έχουν αναγνωρισθεί περισσότεροι από 50 παθογόνοι μικροοργανισμοί ως αιτία των ΣΜΝ. Μέχρι τη δεκαετία του 1990, τα ΣΜΝ ήταν ευρέως γνωστά ως αφροδίσια νοσήματα (venereal diseases). Το επίθετο "αφροδίσιος" προέρχεται από το όνομα Αφροδίτη (Venereal από το λατινικό Venus), που ήταν η αρχαιοελληνική και ρωμαϊκή θεά του έρωτα. Κοινωνική νόσος ήταν ένας άλλος ευφημισμός. Τα σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα έχουν µία γραπτή ιστορία που χρονολογείται από την εποχή των Αρχαίων Αιγυπτίων και είναι πιο διαδεδομένα και σημαντικά σήµερα από ότι ήταν πάντοτε επιδημιολογία των ΣΜΝ παρουσίασε κατά τον 20ό αιώνα µία ενιαία ιστορική εξέλιξη. Στις αρχές του αιώνα, τα αφροδίσια νοσήματα αποτελούσαν μείζον ιατρό-κοινωνικό πρόβληµα. Σύµφωνα µε εκτιµήσεις, 1 στους 4 στρατιώτες του 1 ου Παγκοσμίου Πολέµου έπασχε από σύφιλη ή βλεννόρροια. Η ανακάλυψη όµως των αντιβιοτικών οδήγησε στη ραγδαία µείωση της επίπτωσης, της νοσηρότητας και της θνησιμότητας των μικροβιακών ΣΜΝ στον ανεπτυγμένο κόσµο. Μετά από το 1960, στο προσκήνιο πέρασαν τα ιογενή ΣΜΝ. Η επικράτηση πιο ελευθέρων ηθών στα πλαίσια µίας αντίληψης περί εξαφάνισης των ΣΜΝ, σε συνδυασµό µε την απουσία εύχρηστων διαγνωστικών µεθόδων και αποτελεσµατικής θεραπείας οδήγησε σε αλµατώδη αύξηση των ιογενών ΣΜΝ, όπως ο απλός έρπης και οι HPV λοιµώξεις, καθώς και της µη γονοκοκκικής ουρηθρίτιδας. Αποκορύφωµα ήταν η εμφάνιση ενός νέου ΣΜΝ, της HIV λοίμωξης, που από τη δεκαετία του 1980 πήρε τη μορφή επιδημίας. Ακολούθησε µία γιγαντιαία ιατρική και κοινωνική σταυροφορία, η οποία µέσα σε µία 20ετία απέδωσε σημαντικούς καρπούς µε την ανακάλυψη αξιόπιστων διαγνωστικών εξετάσεων και την Παρασκευή φαρµάκων που επιτυγχάνουν τη μακροχρόνια καταστολή της λοίμωξης. Τα γενικά χαρακτηριστικά της σύγχρονης επιδημιολογίας των ΣΜΝ είναι: Η αύξηση της συχνότητας των ιογενών ΣΜΝ στις αναπτυγμένες χώρες, που 3

όµως σήµερα εμφανίζει σταθεροποιητικές τάσεις. Η μεγάλη μείωση της συχνότητας των μικροβιακών ΣΜΝ, που µμπορεί να διακόπτεται από παροδικές επιδημικές εξάρσεις. Η σταθερή παρουσία των ΣΜΝ στις αναπτυσσόμενες χώρες και στον Τρίτο Κόσµο. Παράγοντες που επηρεάζουν την αύξηση των ΣΜΝ είναι οι πόλεµοι, οι κοινωνικές αναστατώσεις, η µετανάστευση, η φτώχεια, το επίπεδο του ηθικού πολιτισµού, οι συνθήκες υγιεινής, η οργάνωση των υπηρεσιών υγείας και τα διαθέσιµα µέσα πρόληψης, διάγνωσης και θεραπείας. Παράγοντες κινδύνου είναι και η ηλικία, το φύλο, η φυλή, η εθνικότητα, η οικογενειακή κατάσταση, ο τόπος διαµονής, η κοινωνικο-οικονοµική κατάσταση, οι συνήθειες (αλκοολισµό, χρήση απαγορευµένων ουσιών), η σεξουαλική συµπεριφορά (προτιµήσεις, αριθµός συντρόφων, είδος συντρόφων, πρακτικές, πορνεία), η πρώιµη έναρξη της σεξουαλικής ζωής των γυναικών και η υγειονομική συνείδηση (μέτρα προστασίας, προσέλευση για έλεγχο, ενημέρωση συντρόφων, συμμόρφωση µε τη θεραπεία). Μάλιστα έχει διαπιστωθεί ότι η νεαρή ηλικία, οι άνδρες, οι έγχρωμοι, οι μειονότητες, οι κάτοικοι των πόλεων, οι κατώτερες κοινωνικές τάξεις, οι χρήστες ναρκωτικών, οι ομοφυλόφιλοι και τα άτοµα µε πολλαπλούς συντρόφους και γενικότερα ριψοκίνδυνη συμπεριφορά σε ό,τι αφορά τη σεξουαλική τους ζωή, έχουν αυξημένο κίνδυνο να νοσήσουν. 1.2 Ασθένειες Τα σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα ταξινομούνται σε οµάδες ανάλογα µε τον αιτιολογικό παράγοντα που προκαλεί τη λοίμωξη. Βακτηριακές Βακτη ριακές Ελληνική Επιστημονική Ονομασία Ονομασία Μαλακό έλκος Χλαμύδια Κοκκίωμα βουβωνικό Γονόρροια Haemophilus ducreyi Chlamydia trachomatis Klebsiella granulomatis Neisseria gonorrhoeae 4

Μαλακό έλκος Σύφιλη Treponema pallidum Χλαμύδια Κοκκίωμα βουβωνικό Γονοκοκκική ουρηθρίτιδα ή γονόρροια Σύφιλη Τις µη γονοκοκκικές ουρηθρίτιδες, Το αφροδίσιο λεµφοκοκκίωµα Απεικόνιση της επίπτωσης των ΜΓΟ σύµφωνα µε τον αριθµό ασθενών που εισήχθησαν στο Νος/µείο Α..Ν.Θ. από το 1998 έως το α εξάµηνο του 2008. Μυκητιασιακές Λοιμώξεις Καντιντίαση (μυκητίαση) Τη µονιλίαση των γυναικών, Τη µονιλίαση των ανδρών. Ιογενείς λοιµώξεις Το σύνδροµο επίκτητης ανοσολογικής ανεπάρκειας ( HIV (Human Immunodeficiency Virus/AIDS), Ο γεννητικός έρπητας, Τα οξυτενή κονδυλώµατα, Η µολυσµατική τέρµινθος, Η ηπατίτιδα Β, Την κυτταροµεγαλΐωση Η ηπατίτιδα Α και ηπατίτιδα Ε μεταδίδονται μέσω των οδών των κοπράνων και του 5

στόματος. Η ηπατίτιδα C είναι σπάνια σεξουαλικώς μεταδιδόμενη και η διαδρομή της μετάδοσης της ηπατίτιδας Δ (μόνο εάν υπάρχει μόλυνση με B) είναι αβέβαιη, αλλά μπορεί να Ελληνική Ονομασία Ψείρα καβούρι Ψώρα Φθειρίαση του εφηβαίου περιλαμβάνει τη σεξουαλική μετάδοση. Επιστημονική Ονομασία Pthirus pubis Sarcoptes scabiei Παρασιτικές λοιμώξεις Ψείρα καβούρι, κοινώς γνωστή ως «καβούρια» ή «ψείρες του εφηβαίου». Ψώρα. Τη φθειρίαση του εφηβαίου. Πρωτοζωικές Λοιμώξεις Τριχομονάδες ή τριχοµονάδωση. Ελληνική Ονομασία Τριχοµονάδωση Επιστημονική Ονομασία Trichomonas vaginalis 1.3 Έλεγχος Οι βασικές αρχές του ελέγχου των ΣΜΝ είναι οι εξής, μια και όλοι αποδέχονται το «κάλλιο προλαμβάνειν παρά θεραπεύειν»: 1. Πρόληψη νέων λοιμώξεων. 2. Επαρκής θεραπεία όσων έχουν συμπτώματα λοίμωξης. 3. Μέσα ανεύρεσης και θεραπείας όσων δεν παρουσιάζουν συμπτώματα. 4. Εκστρατεία ευαισθητοποίησης σε θέµατα υγείας των ατόµων που μπορεί να γνωρίζουν ότι έχουν προσβληθεί αλλά καθυστερούν ή αποφεύγουν να προσέλθουν για θεραπεία, π.χ. ιός ανθρώπινων θηλωµάτων, ή φοβούνται τη μόλυνση από HIV και να εξεταστούν γι αυτήν, παρά το γεγονός ότι η θεραπεία καθυστερεί το θάνατο στις πλουσιότερες χώρες. 2. Αντισύλληψη-Προφύλαξη 2.1 Ορισμός Ως αντισύλληψη ορίζεται κάθε μέτρο, είτε πρόκειται για συσκευές, είτε για φάρμακα που παίρνει ο ένας ή και οι 6

δύο σύντροφοι με σκοπό την πρόληψη ή τη μείωση της πιθανότητας εγκυμοσύνης, καθώς και την αποφυγή των σεξουαλικώς μεταδιδόμενων νοσημάτων. Η αντισύλληψη περικλείει την έννοια της προσωρινής αποφυγής μιας εγκυμοσύνης, σε αντίθεση με τη στείρωση που είναι μόνιμη και μη αναστρέψιμη διαδικασία. Η αντισύλληψη είναι μέθοδος προληπτική και απευθύνεται σε άτομα παραγωγικής ηλικίας, τα οποία αν και συνευρίσκονται σεξουαλικά δεν επιθυμούν κάποια κύηση ή προσπαθούν να αποφύγουν τα σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα, ως επιλογή τους επί του παρόντος χρόνου. 2.2 Ιστορική αναδρομή Η ιστορία των αντισυλληπτικών μεθόδων ξεκίνησε με την ανακάλυψη της σχέσης μεταξύ της συνουσίας και της εγκυμοσύνης. Οι αρχαιότερες μορφές αντισύλληψης περιελάμβαναν την διακεκομμένη συνουσία, πεσσούς και βότανα που θεωρούνταν αντισυλληπτικά ή ότι προκαλούσαν έκτρωση. Η αρχαιότερη καταγραφή χρήσης αντισυλληπτικής μεθόδου είναι μια σειρά αρχαίων Αιγυπτιακών οδηγιών για την κατασκευή ενός αντισυλληπτικού πεσσού. Υπάρχουν ιστορικά αρχεία Αιγυπτίων γυναικών που χρησιμοποιούσαν έναν πεσσό (κολπικό υπόθετο) φτιαγμένο από διάφορες όξινες ουσίες και μέλι ή λάδι ώς λιπαντικό, που μπορεί να ήταν σε κάποιο βαθμό αποτελεσματικά ως σπερματοκτόνα. Εντούτοις, το σπέρμα δεν ανακαλύφθηκε παρά τον 17ο αιώνα όταν ο Άντον Βαν Λέβενχουκ εφήυρε το μικροσκόπιο οπότε οι μέθοδοι φραγμού των προηγούμενων εποχών δεν ήταν ενήμερες των λεπτομερειών της αντισύλληψης. Εικάζεται ότι οι γυναίκες χρησιμοποιούσαν λαδωμένο χαρτί σαν μέθοδο φραγμού στην Ασία και κερί μέλισσας στην Ευρώπη. Το προφυλακτικό εμφανίστηκε κάπου τον 17ο αιώνα από έντερα ζώου, μετά από αίτημα της γυναίκας ενός βασιλιά της Αγγλίας, ο οποίο είχε συχνές εξωσυζυγικές σχέσεις κι έτσι η γυναίκα του φοβόταν για τη διαδοχή. Δεν ήταν ιδιαίτερα δημοφιλές ούτε τόσο αποτελεσματικό όσο τα μοντέρνα προφυλακτικά από λάτεξ αλλά χρησιμοποιείτο τόσο ως μέθοδος αντισύλληψης όσο και με την ελπίδα αποφυγής της σύφιλης, η οποία ήταν αντικείμενο φόβου και ήταν θανάσιμη πριν την ανακάλυψη των αντιβιοτικών. Διάφορα φάρμακα για την πρόκληση έκτρωσης έχουν χρησιμοποιηθεί ανά τους αιώνες, ένα τέτοιο φυτό, το silphium, που είχε μικρές παρενέργειες, συλλέχθηκε μέχρι εξαφάνισης τον 1ο αιώνα. Η κατάποση κάποιων δηλητηρίων από τη γυναίκα μπορεί να αναστατώσει το αναπαραγωγικό σύστημα. Γυναίκες έπιναν διαλύματα που περιείχαν υδράργυρο, αρσενικό, ή άλλες τοξικές ουσίες για το σκοπό αυτό. Ο Έλληνας ιατρός Soranus το 2ο αιώνα μ.χ. 7

συνιστούσε οι γυναίκες να πίνουν το νερό που χρησιμοποιούσαν οι σιδηρουργοί για να ψύχουν τα μέταλλα. Τα προφυλακτικά, είναι η μόνη μέθοδος που προσφέρει σημαντική προστασία από τις ανεπιθύμητες κυήσεις και τα σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα ταυτόχρονα. Όμως η αντισύλληψη δεν αρκεί να γίνεται, αλλά πρέπει να γίνεται και σωστά. Βέβαια η στάση των κοινωνιών και των θρησκειών απέναντι στις μεθόδους αντισύλληψης ποικίλουν σημαντικά, ενώ οι περισσότερες θρησκείες το θεωρούν κακό να χρησιμοποιούνται μέθοδοι όπως το προφυλακτικό. 2.3 Στόχος των μεθόδων αντισύλληψης Στον άνδρα στόχος είναι το σπέρμα, δηλαδή: α) η μείωση ή η καταστολή της παραγωγής σπέρματος β) η αποφυγή της μεταφοράς του σπέρματος εκτός του πέους και η αποφυγή τοποθέτησης του σπέρματος στο κόλπο (π.χ. με προφυλακτικό) δ) εάν τελικά το σπέρμα όμως εισέλθει στον κόλπο, στοχεύεται η ακινητοποίηση ή η καταστροφή του Στη γυναίκα στόχος είναι α) η καταστολή της λειτουργίας της ωοθήκης και της ωορρηξίας (π.χ. με αντισυλληπτικά χάπια) β) η αποφυγή της εισόδου του σπέρματος στη μήτρα (π.χ. με γυναικείο προφυλακτικό) γ) αποφυγή της γονιμοποίησης στη σάλπιγγα δ) καταστολή της εμφύτευσης του εμβρύου στη μήτρα (π.χ. με το χάπι της επόμενης μέρας) 2.4 Κατηγοριοποίηση των μεθόδων αντισύλληψης 1) Φυσικές Μέθοδοι Αποχή (μόνιμη ή περιοδική) Διακεκομμένη συνουσία (αποτράβηγμα) Οι φυσικές μέθοδοι στοχεύουν στη αποφυγή της σεξουαλικής επαφής ή στη χρήση προφυλακτικού κατά το χρονικό διάστημα γύρω από την ωορρηξία. Περιλαμβάνουν 8

τη μέθοδο της αποχής και τη διακοπτόμενη συνουσία (τράβηγμα) κατά τις γόνιμες μέρες του κύκλου. Πρόκειται για μεθόδους χαμηλής αποτελεσματικότητας, οι οποίες μπορεί να οδηγήσουν σε πρόβλημα ανοργασμίας, άγχους, κατάθλιψης. 2)Τεχνητές Μέθοδοι Μέθοδοι Φραγμού Ενδομήτριο Σπείραμα Ορμονική Αντισύλληψη Στείρωση 2.4.1 Φυσικές μέθοδοι Υπολογισμός των γόνιμων ημερών: Υπάρχουν διάφορες μέθοδοι, όμως οι πιο κύριες είναι ο υπολογισμός με ημερολογιακή μέθοδος, η θερμομετρική μέθοδος και η ανίχνευση της τραχηλικής βλέννας. Τρόποι: I. Ημερολογιακή μέθοδος (Μέθοδος του Ρυθμού) Η ωορρηξία γίνεται κατά τη 14 η -16 η ημέρα του εμμηνορρησιακού κύκλου. Δεδομένου του γεγονότος ότι το σπερματοζωάριο μπορεί να επιβιώσει στον οργανισμό της γυναίκας 30 48 ώρες και ότι το ωάριο ζει περίπου 20 30 ώρες μετά την ωορρηξία, οι δύο ημέρες που προηγούνται και έπονται της ωορρηξίας θεωρούνται επίσης πιθανώς γόνιμες. Ως αποτέλεσμα οι «επικίνδυνες» ημέρες είναι πέντε. Αυτό βέβαια ισχύει εάν ο κύκλος της γυναίκας διαρκεί 28 μέρες. Γενικότερα όμως για να υπολογιστούν οι γόνιμες ημέρες αφαιρεί κανείς από το συνολικό αριθμό ημερών 14. Εάν προσθέσει κανείς ή αφαιρέσει 2 ημέρες βρίσκονται οι γόνιμες ημέρες. II. Θερμομετρική μέθοδος 9

Η γυναίκα μετρά κάθε πρωί τη θερμοκρασία της πριν σηκωθεί από το κρεβάτι. Την ημέρα της ωορρηξίας η θερμοκρασία αυξάνεται κατά μισό βαθμό Κελσίου και θα παραμείνει έτσι μέχρι την έναρξη της περιόδου. Η γυναίκα, επομένως, πρέπει να αποφύγει την επαφή τις 2 3 μέρες μετά την αύξηση της θερμοκρασίας. Υπάρχει βέβαια κίνδυνος εγκυμοσύνης εάν είχε σεξουαλική επαφή κατά τα προηγούμενα δύο εικοσιτετράωρα εφόσον τα σπερματοζωάρια μπορούν να ζήσουν για 30-48 ώρες μέσα στον οργανισμό. Το ποσοστό όμως αποτυχίας κυμαίνεται σε 20 30 %. III. Μέθοδος τραχηλικής βλέννας (Μέθοδος Billing) Βασίζεται στη αλλαγή της τραχηλικής βλέννας, όσο αφορά την ποσότητα και τη σύσταση της. Πριν την ωορρηξία η βλέννα είναι μικρή σε ποσότητα και πυκνή. Γύρω από το χρονικό σημείο της ωορρηξίας η τραχηλική βλέννα γίνεται αραιή, κρυσταλλική, ελαστική, και εκκρίνεται σε μεγάλη ποσότητα. Η γυναίκα μπορεί να εντοπίσει τις αλλαγές αυτές ελέγχοντας με το δάκτυλο της τη ποσότητα και τη σύσταση των κολπικών υγρών καθημερινά, ή γύρω από τις ενδιαφερόμενες ημέρες. Διακεκομμένη συνουσία Λέγεται και μέθοδος του αποτραβήγματος (Withdrawal method). Είναι η πιο συνηθισμένη μέθοδος ιδιαίτερα στα Βαλκάνια και γεγονός είναι ότι θεωρείται αναποτελεσματική, μια και πριν την τελική εκσπερμάτωση εκκρίνονται και άλλα υγρά στα οποία περιέχονται κάποια σπερματοζωάρια τα οποία βέβαια μπορούν να γονιμοποιήσουν το ωάριο, ενώ δεν υπάρχει καμία προστασία από τα Σ.Μ.Ν. μια και από την αρχή της συνουσίας ανταλλάσσονται υγρά μεταξύ των συντρόφων. Υπάρχουν δύο είδη αποτραβήγματος: α) Coitus interruptus Λατινικό όνομα για το τράβηγμα με την εκσπερμάτωση να γίνεται εκτός του κόλπου. β) Coitus reservatus Λατινικό όνομα για το τράβηγμα χωρίς εκσπερμάτωση. Και οι δύο μέθοδοι έχουν χρησιμοποιηθεί από την αρχαιότητα για σκοπούς αντισύλληψης. Εφαρμόζεται κατά κόρον από τα ζευγάρια αλλά δεν ενδείκνυται γιατί έχει υψηλότατα ποσοστά αποτυχίας (15 30%) και επιπλέον, μειώνει τη σεξουαλική απόλαυση και ηδονή και στους δύο συντρόφους. Στη γυναίκα μπορεί να οδηγήσει σε προσωρινή ή μόνιμη ανοργασμιά. Μπορεί επίσης να υπάρξει μερική εκσπερμάτωση μέσα ή έξω από τον κόλπο και η γυναίκα να κινδυνεύει να μείνει έγκυος. 2.4.2 Τεχνικές Μέθοδοι (Μέθοδοι Φραγμού) Κολπικές πλύσεις 10

Οι κολπικές πλύσεις μετά την επαφή έχουν χρησιμοποιηθεί ευρέως από την αρχαιότητα. Οι πλύσεις γίνονται με νερό ή διάφορες ουσίες διαλυμένες στο νερό. Μεταξύ των ουσιών που έχουν χρησιμοποιηθεί είναι το ξύδι και το λεμόνι, οι οποίες είναι όξινες και έχουν ιδιότητες αντισηπτικές και σπερματοκτόνες. Ωστόσο τα αποτελέσματα δεν είναι ικανοποιητικά. Σπερματοκτόνα Πρόκειται για χημικές ουσίες που τοποθετούνται στον κόλπο και καταστρέφουν ή αδρανοποιούν τα σπερματοζωάρια. Κυκλοφορούν στις εξής κυρίως μορφές: - κολπικά χάπια - κολπικά υπόθετα - κολπική κρέμα ή ζελέ - κολπικός αφρός τύπου αεροζόλ Τοποθετούνται στο κόλπο λίγη ώρα πριν την σεξουαλική επαφή (10 λεπτά) και κάθε τοποθέτηση ισχύει για μια εκσπερμάτωση. Η δράση τους ισχύει για εξήντα περίπου λεπτά (μία ώρα) και είναι δυνατή η επαναληπτική τοποθέτηση αποτελεσματικότητα τους είναι 70% 80%. Συνήθως χρησιμοποιούνται σε συνδυασμό με άλλη αντισυλληπτική μέθοδο, κυρίως το προφυλακτικό, το διάφραγμα και το κολπικό σπόγγο, οπότε η αποτελεσματικότητα μεγαλώνει πλησιάζοντας το 99%. Οι σπερματοκτόνες ουσίες προφυλάσσουν από μερικά μόνο από τα σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα, ενώ αποτελούν μία καλή μέθοδο για γυναίκες άνω των 45, μια και η γονιμότητά τους είναι ούτως ή άλλως χαμηλή. Ανδρικό προφυλακτικό Το ανδρικό προφυλακτικό είναι ένα κάλυμμα (μια λεπτή θήκη) από ελαστικό που περιέχει καουτσούκ, το οποίο χρησιμοποιείται για την κάλυψη του πέους την ώρα της συνουσίας. Έτσι το σπέρμα συγκεντρώνεται μέσα στη θήκη, χωρίς να έρθει σε επαφή με τον κόλπο και τον τράχηλο της μήτρας. Είναι ο πιο συνηθισμένος τρόπος αντισύλληψης και προφύλαξης. Η τοποθέτηση του γίνεται όταν υπάρχει πλήρης στύση του πέους και πριν από την είσοδο του στον κόλπο. Είναι μίας χρήσης και η έξοδος του πέους μετά την εκσπερμάτωση πρέπει να γίνεται πριν καταργηθεί η στύση, γιατί υπάρχει κίνδυνος η χαλάρωση του πέους να επιτρέψει στο σπέρμα να χυθεί μέσα στον κόλπο. Έχει αποτελεσματικότητα 95-98%, ενώ τα ατυχήματα που συμβαίνουν οφείλονται πιο συχνά σε κακή χρήση και σπανιότερα σε 11

κατασκευαστικά ελαττώματα. Σημαντικό είναι επίσης και το ότι τα προφυλακτικά δεν έχουν παρενέργειες εκτός από τα άτομα που είναι αλλεργικά στο καουτσούκ (latex). Γυναικείο προφυλακτικό Διατίθεται στο εμπόριο από το 1997 όμως δεν είναι πολύ διαδεδομένο. Είναι κατά κάποιον τρόπο όπως το ανδρικό, δηλαδή μπαίνει στον κόλπο και καλύπτει το εσωτερικό του εμποδίζοντας την επαφή του πέους με τον κόλπο. Κατασκευάζεται από σιλικόνη, ένα αδρανές υλικό που δεν προκαλεί αλλεργία, ενώ ένα άλλο θετικό για τη γυναίκα είναι ότι το ελέγχει ουσιαστικά η ίδια. Όπως και το ανδρικό, χρησιμοποιείται μια μόνο φορά. Από την άλλη πλευρά δεν είναι και τόσο πρακτικό, είναι δύσκολο να το βρει κανείς εφόσον η κυκλοφορία του δεν είναι και τόσο διαδεδομένη, ενώ είναι και ακριβότερο από το ανδρικό. Μία άλλη όμως διαφορά με το ανδρικό είναι και το ότι έχει αρκετά μεγαλύτερο ποσοστό αποτυχίας από το δεύτερο (περίπου 21%). Κολπικός Σπόγγος Αποτελείται από στερεό πολυουθεράνιο αφρό και μπορεί να περιέχει επίσης σπερματοκτόνες ουσίες. Καλύπτει τον τράχηλο της μήτρας, και απορροφά το σπέρμα. Είναι μαλακός, στρογγυλός και έχει διάμετρο 5 cm. εκ. Τοποθετείται βαθιά στο κόλπο πριν τη επαφή. Στο έξω μέρος φέρει μια νάυλον κλωστή για την αφαίρεση του. Ο σπόγγος πρώτα βρέχεται με λίγο νερό (25 ml) και μετά τοποθετείται στο κόλπο πριν την επαφή. Μπορεί να εισαχθεί στον κόλπο μέχρι και 24 ώρες προηγουμένως. Είναι μιας χρήσεως και μπορεί να παραμείνει στο κόλπο μέχρι και 30 ώρες ανεξάρτητα από τον αριθμό των σεξουαλικών επαφών. Παρ όλα αυτά τα ποσοστά αποτυχίας είναι 20%. Μηχανικό Σπείραμα (απλό) ή αλλιώς σπιράλ Το ενδομητριακό σπείραμα είναι μια μικρή συσκευή μήκους 2 4 εκατοστά (cm) από εύκαμπτο πλαστικό ή συνδυασμό πλαστικού και μετάλλου, που τοποθετείται από τον γιατρό μέσα στη μήτρα, όπου παραμένει για μερικά χρόνια ανάλογα με το είδος. Το ενδομητριακό σπείραμα 12

είναι το πιο αποτελεσματικό μέσο αντισύλληψης μετά το χάπι, αφού το ποσοστό αποτυχίας του κυμαίνεται μεταξύ 2-3%, όμως δεν ενδείκνυται σε κορίτσια που δεν έχουν αποκτήσει παιδί, επειδή το σπείραμα απαιτεί διαστολή του τραχήλου της μήτρας για να τοποθετηθεί. Το μόνο μειονέκτημά του είναι ότι μερικοί οργανισμοί δεν το δέχονται. Ορμονικό Σπείραμα Το ορμονικό σπείραμα φέρει μια δεξαμενή/αντλία βραδείας απελευθέρωσης μιας ορμόνης η οποία απελευθερώνει στον οργανισμό μια ποσότητα ορμόνης καθημερινά. Έχει διάρκεια ζωής 1 ή και 5 χρόνια, ανάλογα με τη μάρκα. Λόγω του ότι έχει διπλή λειτουργία, δηλαδή είναι και μηχανικό σπιράλ και εκκρίνει ορμόνες, τα ποσοστά επιτυχίας αγγίζει το 99.9%.Ένα άλλο πλεονέκτημά του είναι ότι μειώνει τις ημέρες της περιόδου και την ποσότητα αίματος που αποβάλλεται κατά τη διάρκεια αυτής. Ορμονική Αντισύλληψη Κύριος μηχανισμός δράσης είναι η αναστολή ή καταστολή της ωοθυλακιορρηξίας. Ένας άλλος μηχανισμός είναι πύκνωση και αραίωση της τραχηλικής βλέννας ή καιη πτώση της δεκτικότητας του ενδομητρίου. Η εισαγωγή του χαπιού έγινε το 1960.Η ορμονική αντισύλληψη είναι ουσιαστικά μία φαρμακευτική μέθοδος και όπως όλες οι φαρμακευτικές μέθοδοι έχει της ωφέλειές της, αλλά ταυτόχρονα και τις βλάβες της. Τα σκευάσματα που χρησιμοποιούνται σήμερα είναι αυτά που περιέχουν συνδυασμό οιστρογόνου-προγεσταγόνου, ή μόνο προγεσταγόνο, σε διάφορες μορφές. Η επιλογή του σκευάσματος εξαρτάται από τις προτιμήσεις της ίδιας της γυναίκας, όπως και από τους λόγους και το χρόνο αποφυγής κυήσεως. Οι κατηγορίες σκευασμάτων είναι: από το στόμα διαδερματικά ενδορρινικά ενδομυϊκές ενέσεις βραδείας αποδέσμευσης υποδόρια εμφυτεύματα, ενδομήτρια σπειράματα βραδείας απελευθέρωσης προγεσταγόνου Είναι γενικά μία ασφαλής μέθοδος, αρκεί να γίνεται με τα μειωμένης περιεκτικότητας σε οιστρογόνο και προγεστερόνη σκευάσματα. Ορμονικές μορφές αντισύλληψης. 1. 1)Αντισυλληπτικό χάπι (Pill) α) Μικτό χάπι (Pill) 13

β) Χάπι μόνο με προγεσταγόνο (Mini-pill) γ) Χάπι της επόμενης μέρας 2. Διαδερμική μέθοδος (Patch) 3. Ρινική μέθοδος (Spray) 4. Ενέσιμος προγεστερόνη 5. Κολπικός δακτύλιος 6. Εμφυτεύματα προγεσταγόνης 7. Ορμονικό Σπείραμα Αντισυλληπτικά Δισκία Όταν λαμβάνονται με τον σωστό τρόπο έχουν αποτελεσματικότητα σχεδόν 100%. Τα αντισυλληπτικά δισκία εμφανίζουν εκτός της αντισύλληψης, και μια σειρά από άλλα πλεονεκτήματα, όπως: βελτίωση της ακμής, της ανεπιθύμητης τριχοφυΐας, του πόνου της περιόδου καθώς και της απώλειας μεγάλης ποσότητας αίματος. Μειώνουν τον κίνδυνο εκδήλωσης καλοηθών παθήσεων του μαστού, καρκίνου της μήτρας, ωοθηκών και παχέως εντέρου. Επιπλέον μειώνουν τον κίνδυνο εμφάνισης κύστεων των ωοθηκών. Έχει αποδειχθεί μείωση στην εκδήλωση σαλπιγγίτιδας και εξωμητρίων κυήσεων, προλαμβάνουν την οστεοπόρωση σε κάποιες έφηβες, και προσφέρουν μεγάλη ανακούφιση από τους πόνους της περιόδου. Με τα πλέον σύγχρονα αντισυλληπτικά δεν αυξάνεται το σωματικό βάρος της. Αντίθετα υπάρχουν πολλές περιπτώσεις που μπορεί να παρατηρηθεί μέχρι και μικρή απώλεια κιλών. Είναι απαραίτητο, πριν η γυναίκα αρχίσει τη χρήση αντισυλληπτικών, να επισκεφτεί τον γυναικολόγο και να αποφευχθεί κάθε κίνδυνος.. Εμποδίζει την εμφύτευση στη μήτρα του γονιμοποιημένου ωαρίου επειδή μεταβάλλει το ενδομήτριο, επίσης πιστεύεται ότι ίσως αναστέλλει την ωορρηξία. Το χάπι της επόμενης μέρας (Επείγουσα Αντισύλληψη) αποτελεί μία λύση εκτάκτου ανάγκης μετά από συνουσία, κατά την οποία προέκυψε κάποιο ατύχημα ή κι αν δεν υπήρχε καθόλου προφύλαξη. 3.1 Ορισμός Ομοφυλοφιλία καλείται ο σεξουαλικός προσανατολισμός αντρών και γυναικών που βρίσκουν την σεξουαλική τους ολοκλήρωση με άτομα του ίδιου φύλου. Η ομοφυλοφιλία δεν είναι απλώς θέμα επιλογής των ανθρώπων αυτών, αλλά βασικό στοιχείο της προσωπικότητάς τους. 3. Ομοφυλοφιλία Ετυμολογικά είναι σύνθετη λέξη με δύο συνθετικά ομόφυλος, που στα αρχαία ελληνικά σημαίνει του ίδιου φύλου- και φιλία. 14

Ο όρος ομοφυλοφιλία εμφανίστηκε στο τέλος του περασμένου αιώνα, ενώ ισχύει και για τα δύο φύλα. Πηγάζει από την ελληνική «όμοιος» ή την λατινική «uomo» (άντρας) και την λέξη «σεξουαλικότητα». Για τις γυναίκες αυτού του προσανατολισμού υπάρχει και η λέξη «λεσβία», που προέρχεται από τη Λέσβο - την πατρίδα της ποιήτριας Σαπφούς, που έγραψε φλογερούς και έντονους στίχους για τις συντρόφισσές της. Σήμερα ο πιο διαδεδομένος όρος είναι «gay». Η ομοφυλοφιλία έπαψε να αποτελεί διάγνωση ψυχικής διαταραχής και επίσημα μετά από σχετικές τοποθετήσεις διαφόρων οργανισμών υγείας σε όλο τον κόσμο (όπως για παράδειγμα της Αμερικανικής Ψυχιατρικής Εταιρείας το 1973). Πριν από το 1952 στα διαγνωστικά εγχειρίδια η ομοφυλοφιλία κατατασσόταν στις «Ψυχοπαθητικές Διαταραχές Προσωπικότητας» και αργότερα στις «Κοινωνικοπαθητικές Διαταραχές της Προσωπικότητας». Μετά το 1968 εντάχθηκαν στην γενικότερη ομάδα των διαταραχών της προσωπικότητας. Στους ανθρώπους το ποσοστό των ομοφυλόφιλων, ανέρχεται στο 4% του παγκόσμιου πληθυσμού, ανεξάρτητα από την χρονική περίοδο. 3.2 Αίτια Η ομοφυλοφιλία σε πολλές περιπτώσεις αντιμετωπίζεται αρνητικά κυρίως από την εκκλησία που την θεωρεί αμαρτία, αλλά και σε πολλές κοινωνίες είναι στιγματισμένη ως ανεπιθύμητο φαινόμενο. Η στάση του νεοέλληνα τα τελευταία 20 χρόνια έχει κάπως αλλάξει απέναντι σ αυτή την ομάδα ανθρώπων, τους ομοφυλόφιλους, που δεν διαφέρουν σε τίποτα από τους συνανθρώπους τους εκτός από τον σεξουαλικό προσανατολισμό τους. Η γενικότερα αρνητική στάση απέναντι στο γεγονός της ομοφυλοφιλίας έχει ψυχολογική βάση, διότι θεωρείται ως «αφύσικη έλξη» επειδή ξεφεύγει από το καθιερωμένο σχήμα του αρσενικού που ζευγαρώνει με το θηλυκό με σκοπό τη διαιώνιση του είδους. Η στάση αυτή βασίζεται στην λογική ότι η φύση έφτιαξε δύο διαφορετικά φύλα με σκοπό το ένα να έλκεται από το άλλο. Ασαφές παραμένει όμως το γεγονός αν γεννιέται ή γίνεται κανείς ομοφυλόφιλος. Ορισμένοι ερευνητές, για παράδειγμα, υποστηρίζουν ότι τα αγόρια που έχουν αυταρχικές ή υπερπροστατευτικές μητέρες και αδύναμους, απόντες πατέρες έχουν περισσότερες πιθανότητες να γίνουν τελικά ομοφυλόφιλοι άντρες. Μια άλλη ερμηνεία που υποστηρίζεται από αρκετούς ειδικούς υποθέτει ότι οι άνθρωποι στρέφονται στην ομοφυλοφιλία μετά από μια σειρά αρνητικών, δυσάρεστων, ή τραυματικών εμπειριών με ανθρώπους του αντιθέτου φύλου στη διάρκεια της παιδικής και της εφηβικής ηλικίας. Κάποιοι άλλοι πάλι 15

θεωρούν το γενετικό υλικό κάθε ανθρώπου υπεύθυνο για τις σεξουαλικές του προτιμήσεις. Υπόθεση για γονιδιακό υπόβαθρο Και όμως είναι παρούσα σε πολλά είδη, συμπεριλαμβανομένου του ανθρώπου. Προηγούμενες μελέτες είχαν μάλιστα δείξει ότι η ομοφυλοφιλία εμφανίζεται συχνά μέσα στην ίδια οικογένεια, με αποτέλεσμα οι περισσότεροι ερευνητές να εκτιμούν ότι υπάρχει γονιδιακό υπόβαθρο στις σεξουαλικές προτιμήσεις του κάθε ανθρώπου. Ωστόσο μέχρι σήμερα δεν έχει εντοπιστεί κάποιο γονίδιο που να παίζει καταλυτικό ρόλο στην εμφάνιση της ομοφυλοφιλίας. Τώρα η νέα μελέτη των ειδικών του αμερικανικού Εθνικού Ινστιτούτου που δημοσιεύθηκε στο επιστημονικό έντυπο «Quarterly Review of Biology» ισχυρίζεται ότι υπάρχει επιγενετική (Επιγενετική: Οι χημικές τροποποιήσεις που εισάγει το κυτταρικό περιβάλλον στη δομή και την οργάνωση του DNA.) και όχι γενετική σύνδεση με την ομοφυλοφιλία. Παρότι τα γονίδια κρατούν τις «οδηγίες», οι επιγενετικοί δείκτες ορίζουν πώς ακριβώς εκτελούνται αυτές οι οδηγίες ορίζουν δηλαδή πότε, πού και πόσο ένα γονίδιο εκφράζεται κατά τη διάρκεια της ανάπτυξης. Τώρα ο Γουίλιαμ Ράις (εξελικτικός βιολόγος στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας στη Σάντα Μπάρμπαρα και επικεφαλής της νέας μελέτης) υποστηρίζει ότι οι επιγενετικοί δείκτες μπορούν να προσδιορίσουν την ανάπτυξη της ομοφυλοφιλίας στους απογόνους ετεροφυλόφιλων γονέων. Οι ερευνητές ανακάλυψαν ότι επιγενετικοί δείκτες που είναι συγκεκριμένοι για το κάθε φύλο και παράγονται στα πρώιμα στάδια της εμβρυϊκής ανάπτυξης προστατεύουν το κάθε φύλο από τη σημαντική φυσική μεταβολή στα επίπεδα της τεστοστερόνης η οποία λαμβάνει χώρα αργότερα κατά την ανάπτυξη του εμβρύου. Δηλαδή συγκεκριμένοι, ανάλογα με το φύλο, επιγενετικοί δείκτες δεν επιτρέπουν στα θηλυκά έμβρυα να «αρρενοποιούνται» (σε διαφορετικά επίπεδα όπως στα γεννητικά όργανα ή στη σεξουαλική ταυτότητα) όταν εκτίθενται σε ασυνήθιστα υψηλά επίπεδα τεστοστερόνης το αντίστροφο συμβαίνει σε ό,τι αφορά τα αρσενικά έμβρυα. Ωστόσο όταν αυτοί οι επιγενετικοί δείκτες περνούν από τη μια γενιά στην άλλη και συγκεκριμένα από τον πατέρα στην κόρη ή από τη μητέρα στον γιο, τότε ίσως έχουν αντίστροφη επίδραση οδηγώντας σε εκθήλυνση ορισμένων χαρακτηριστικών των αγοριών όπως αυτά που αφορούν τις σεξουαλικές προτιμήσεις και σε αντίστοιχη αρρενοποίηση ως έναν βαθμό των κοριτσιών. «Η μετάδοση σεξουαλικώς ανταγωνιστικών επιγενετικών 16

δεικτών μεταξύ γενεών αποτελεί τον πιο λογικό εξελικτικό μηχανισμό που εξηγεί την ανθρώπινη ομοφυλοφιλία» είπε σχετικά ο Σεργκέι Γκαβρίλετς, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Τενεσί-Νόξβιλ που συμμετείχε στη μελέτη. 3.3 Ιστορική αναδρομή Η ιστορία των Σοδόμων, απ όπου προέρχεται και η λέξη σοδομισμός, δείχνει ότι ομοφυλοφιλική συμπεριφορά ήταν γνωστή τουλάχιστον από το 2000 π.χ.. Αρχαίοι πολιτισμοί όπως ο αιγυπτιακός, ο περσικός, ο ετρουσκικός αναγνώριζαν την ομοφυλοφιλική δραστηριότητα. Σύμφωνα με τις υπάρχουσες μαρτυρίες, η ομοφυλοφιλία με την μορφή της παιδεραστίας, φαίνεται ότι διαδόθηκε στον ελλαδικό χώρο μετά την κάθοδο των Δωριέων. Ο όρος παιδεραστία περιέχει τις δύο έννοιες «παίς» (παιδί) και «εράν» (=ποθώ, ερωτεύομαι). Η ουσία της έγκειται στην ύπαρξη μιας συντροφικότητας ανάμεσα σε πολεμιστές. Είναι δηλαδή στρατιωτικού φιλοσοφικού τύπου πολύ διαφορετική από τη μυητική και ιερατική μορφή άλλων χωρών. Ο εραστής ήταν συνήθως ένας ώριμος άντρας που αναλάμβανε την ηθική και πνευματική καθοδήγηση του νεαρού ερωμένου του, παράλληλα με την σκληρή στρατιωτική εκπαίδευση. Εξάλλου, σύμφωνα με τον Πλούταρχο, ο Ιερός Λόχος των Θηβών, ονομαστός για την ανδρεία των πολεμιστών του, αποτελούνταν από εραστές και ερωμένους. Στα προχριστιανικά χρόνια, η ομοφυλοφιλία άνθισε στη Ρώμη: ο Νέρωνας και ο Καλιγούλας είναι γνωστοί για τις ομοφυλοφιλικές τους δραστηριότητες, ο Πετρώνιος τις αναφέρει στα «Σατυρικά» του. Στα ευαγγελικά κείμενα δεν υπάρχουν αναφορές στην ομοφυλοφιλία και σύμφωνα με αυτά, ο Χριστός δεν μίλησε ποτέ για το θέμα αυτό. Αλλά καθώς δεν έπαψε να διακηρύσσει την πίστη του στον Μωσαϊκό Νόμο σε ό,τι αφορά την ηθική, εύλογα μπορεί να σκεφθεί κάποιος ότι θα τον ακολουθούσε επίσης και σ αυτό το ζήτημα, συνιστώντας όμως επιείκεια προς τους «ενόχους». Το ζήτημα της αποδοχής της ομοφυλοφιλίας πήρε εντελώς αρνητική τροπή από τον 3ο αιώνα μ.χ. και μετά, όταν θεσπίστηκαν νόμοι εναντίον των ομοφυλοφίλων με ποινή τον θάνατο. Η διάδοση του χριστιανισμού έφερε τους ομοφυλόφιλους αντιμέτωπους με σκληρές διώξεις. Το πρώτο νομοθέτημα κατά της ομοφυλοφιλίας της χριστιανικής εποχής, είναι μια διάταξη των αυτοκρατόρων Κωνσταντίνου και Κώνσταντου (342 μ.χ.). Mισόν αιώνα αργότερα, η Ανατολική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία έκανε ένα αποφασιστικό βήμα στον δρόμο του διωγμού. Με διάταξη της 6ης Αυγούστου 390, ο Θεοδόσιος ο Μέγας καταδίκαζε τους ομοφυλόφιλους στον δια πυρά θάνατο. Τον 6ο αιώνα, ο αυτοκράτορας Ιουστινιανός κάλεσε τους ομοφυλόφιλους για δημόσια μετάνοια. Μέχρι τον 11ο αιώνα, οι καθολικοί επέβαλλαν σκληρές τιμωρίες στους 15ομοφυλόφιλούς ιερείς και μοναχούς. Χειρόγραφα με χριστιανικές τελετές ένωσης 17

ομοφύλων φυλάσσονται στο Άγιο όρος και στη μονή της Πάτμου. Η τελετή ένωσης ομοφύλων ήταν σχεδόν πανομοιότυπη με τον γάμο ετερόφυλων και απαγορευόταν, με αποφάσεις της Εκκλησίας, στους μοναχούς. Μετά τον 14ο αιώνα, οι τελετές ένωσης ομοφύλων άρχισαν να περιορίζονται σημαντικά καθώς την εποχή εκείνη στη Δυτική Ευρώπη κυριάρχησε μια επιθετική αντιμετώπιση της ομοφυλοφιλίας, που θεωρήθηκε ως ένα από τα χειρότερα αμαρτήματα. Οι γενετικές θεωρίες προσπαθώντας να εξηγήσουν την αιτιολογία της ομοφυλοφιλίας με έρευνες σε δίδυμους, έδειξαν ότι υπάρχει υψηλότερου βαθμού συμφωνία για ομοφυλοφιλία σε μονοζυγωτικούς διδύμους απ ότι σε διζυγοτικούς. Υπάρχουν όμως και περιπτώσεις όπου ομοφυλοφιλία δεν παρατηρείται και στους δύο μονοζυγωτικούς διδύμους, ενώ έρευνες που συγκρίνουν διδύμους που μεγάλωσαν μαζί μ αυτούς που μεγάλωσαν χωριστά, που θα διαχώριζαν τους γενετικούς από τους περιβαλλοντικούς παράγοντες, δεν έχουν γίνει ακόμη. Η ταυτότητα του φύλου αναφέρεται στα βιολογικά χαρακτηριστικά του φύλου. Σε περίπτωση φυσιολογικής ανάπτυξης, η βιολογική ταυτίζεται με την ψυχολογική ανάπτυξη κι έτσι είναι προφανές το φύλο του ατόμου. Ταυτότητα του φύλου είναι η προσωπική εμπειρία του κάθε ατόμου για το φύλο του, η έννοια του εαυτού ως αρσενικού ή θηλυκού. Αποτελεί κυρίαρχο και σημαντικό τμήμα της αυτοεικόνας μας, που τα περισσότερα άτομα θεωρούν ότι δεν επιδέχεται αλλαγές. Ουσιαστικά λοιπόν δεν έχει τόση σημασία το ανατομικό, αλλά το ψυχολογικό κομμάτι του εαυτού του κάθενος. Μάλιστα ο Robert Stoller τους Green & Money λένε «Η ταυτότητα του γένους υποδηλώνει τις ψυχολογικές όψεις της συμπεριφοράς που σχετίζονται με την αρρενωπότητα και την θηλυκότητα». Το γένος θεωρείται κοινωνικό χαρακτηριστικό, δηλαδή το άτομο μαθαίνει ότι «είναι αγόρι» ή «είναι κορίτσι», ενώ το φύλο είναι βιολογικό, δηλαδή προϋπάρχει, όμως κάτι τέτοιοι είναι όμως σχετικό. Βιβλιογραφία Σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα: http://eureka.lib.teithe.gr:8080/bitstream/handle/10184/880/xarikleia_griveli.pdf?sequ ence=1 http://el.wikipedia.org/wiki/%ce%a3%ce%b5%ce%be%ce%bf%cf%85%ce%b 1%CE%BB%CE%B9%CE%BA%CF%8E%CF%82_%CE%BC%CE%B5%CF%84% CE%B1%CE%B4%CE%B9%CE%B4%CF%8C%CE%BC%CE%B5%CE%BD%CE% BF_%CE%BD%CF%8C%CF%83%CE%B7%CE%BC%CE%B1 Αντισύλληψη-Προφύλαξη: http://www.paidiatros.com/children/methods-contraception/ 18

http://el.wikipedia.org/wiki/%ce%91%ce%bd%cf%84%ce%b9%cf%83%cf%8d %CE%BB%CE%BB%CE%B7%CF%88%CE%B7 Ομοφυλοφιλία: http://www.tovima.gr/science/medicine-biology/article/?aid=488556 http://nefeli.lib.teicrete.gr/browse/seyp/ker/2006/pentidisantonios,arkadinouelenikon stantina/attached-document/2006arkadinou.pdf http://el.wikipedia.org/wiki/%ce%9f%ce%bc%ce%bf%cf%86%cf%85%ce%b B%CE%BF%CF%86%CE%B9%CE%BB%CE%AF%CE%B1 19