ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Γ ΕΠΑΛ (Α ΟΜΑΔΑ) Α. ΚΕΙΜΕΝΟ Ανεργία: η μάστιγα της νεολαίας Η οικονομική ύφεση [ ] σε συνδυασμό με τις τεχνολογικές εξελίξεις στους τομείς της παραγωγής, της οργάνωσης των επιχειρήσεων και της διοίκησής τους είναι δύο από τις σπουδαιότερες αιτίες που συνέτειναν στη διόγκωση του προβλήματος της ανεργίας. Το πρόβλημα αυτό παρουσιάζεται οξύτερο στα κοινωνικά στρώματα που βρίσκονται σε μεταβατική κατάσταση και δεν έχουν σταθεροποιήσει τη θέση και τη σχέση τους με τον κοινωνικό οργανισμό. Το τέλος των σπουδών για τους νέους και η αρχή της επαγγελματικής σταδιοδρομίας είναι ένα μεταβατικό στάδιο, μια εποχή αναμονής και αναζήτησης. Αν η εποχή αυτή χαρακτηριζόταν από περισυλλογή που απαιτεί η προετοιμασία για την άσκηση ενός επαγγέλματος, θα ήταν γόνιμη και δημιουργική. Θα ήταν μια εποχή επιμόρφωσης και ουσιαστικής ενημέρωσης προκειμένου να συνειδητοποιήσουν οι νέοι τις δυσκολίες, τις απαιτήσεις και την πολυπλοκότητα του επαγγέλματος που επέλεξαν. Τα πράγματα όμως είναι εντελώς διαφορετικά. Οι περισσότεροι νέοι αισθάνονται πως «κανείς δεν τους έχει ανάγκη», πως πρέπει να αγωνιστούν για να γίνουν αντικείμενο προσοχής και πως η προσφορά τους, το δυναμικό τους, κάθε άλλο παρά θετικό ρόλο παίζει στην αγορά εργασίας. Και τούτο είναι λογικό αφού δεν έχουν την απαιτούμενη επαγγελματική πείρα που θα τους επέτρεπε να διεκδικήσουν με αξιοπρέπεια μια θέση στην οικονομική ζωή της χώρας τους. Έτσι, αρχίζει ο μαραθώνιος της αναζήτησης οποιασδήποτε «δουλειάς», οποιασδήποτε απασχόλησης που θα προσφέρει χρήματα και θα δώσει προσωρινές λύσεις στο μόνιμο πρόβλημα της οικονομικής ανεξαρτησίας και της δημιουργικής ένταξης στον κοινωνικό οργανισμό. Η ανεργία όμως παραμένει ως μόνιμη απειλή. Γιατί το ζήτημα δεν είναι να «απασχοληθεί» ο νέος, αλλά να εργαστεί. Στόχος του δεν είναι να αποκτήσει το «χαρτζιλίκι» της μέρας, αλλά να βελτιώσει τις συνθήκες της ζωής του και να της δώσει τη μορφή και την ποιότητα που ο ίδιος επιδιώκει. Οι ευκαιριακές ασχολίες λειτουργούν ως διέξοδοι που μεταθέτουν το πρόβλημα χωρίς να το λύνουν. Δημιουργούν μια ψευδαίσθηση ανεξαρτησίας χωρίς όμως να αποδεσμεύουν το δημιουργικό δυναμικό που κυοφορείται. Κι αν λάβουμε υπόψη μας το γεγονός ότι μέσα στο επάγγελμα ο νέος διοχετεύει τους στόχους και τα ιδανικά του, τη θέληση για πραγμάτωση της προσωπικότητάς του, καταλαβαίνουμε τι μπορεί να σημαίνει γι αυτόν η ευκαιριακή απασχόληση, ή ακόμη, και η έλλειψή της. Τα ιδανικά όμως, ακόμη κι όταν δεν πραγματώνονται, ακόμη κι όταν οι αξίες που αυτά μεταφέρουν δε γίνονται τρόπος ζωής, δεν ξεχνιούνται. Μεταστοιχειώνονται σε σκοτεινή μάζα και που βαραίνει την ψυχή μεταστρέφοντας τη δημιουργικότητα σε άρνηση, την κριτική σκέψη σε κυνισμό και την ενεργητικότητα σε παραίτηση. Είναι φυσικό λοιπόν να βλέπει ο νέος την κοινωνία με επιφύλαξη να τη θεωρεί αποκλειστικά υπεύθυνη μιας και του αρνείται το δικαίωμα να ρυθμίζει τη ζωή του έχοντας εξασφαλίσει, εκτός από την οικονομική ανεξαρτησία, τη δυνατότητα να νιώθει χρήσιμος για τον εαυτό του και τους άλλους. Η ανεργία είναι η μάστιγα της νεολαίας γιατί πλήττει την αξιοπρέπειά της υπονομεύοντας τη θέληση και καταστρέφοντας τα οράματά της για έναν καλύτερο
κόσμο. Είναι μάστιγα γιατί αφήνει το νέο εκτεθειμένο στις κάθε λογής «εύκολες λύσεις» που προσφέρει η κοινωνία μας ωθώντας τον στην ανευθυνότητα ή ακόμη και την εγκληματικότητα. Ας μην ξεχνάμε ότι στην αρχαία Ρώμη, την τύχη των πολιτικών πραγμάτων καθόριζε ο όχλος των ανέργων και των εξαθλιωμένων πολιτών που πουλούσαν την ψήφο τους στον άρχοντα που υποσχόταν περισσότερο στάρι και ακόμη περισσότερα θεάματα. Η ανεργία, σε τελευταία ανάλυση, είναι μάστιγα για κάθε κοινωνία αφού μένει ανενεργό μεγάλο μέρος του νεανικού πληθυσμού το οποίο θα μπορούσε να συμβάλει όχι μόνο στην αύξηση της παραγωγικότητας αλλά και στην ανανέωση των παραγωγικών, οικονομικών και διοικητικών μηχανισμών με καινούριες ιδέες, μεθόδους και οράματα. Άρης Γιαβρής, Η οργάνωση του λόγου. Συμβολή στην έκφραση έκθεση της Γ Λυκείου, τόμος α, ψηφιακή έκδοση 2011. Β. ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ 1. Να γραφεί η περίληψη του κειμένου (120 150 λέξεις). 25 μονάδες 2. Στην τρίτη παράγραφο του κειμένου ο συγγραφέας αναφέρει πως οι ευκαιριακές ασχολίες «δημιουργούν μια ψευδαίσθηση ανεξαρτησίας χωρίς όμως να αποδεσμεύουν το δυναμικό ενεργητικό που κυοφορείται». Να αναπτύξετε την παραπάνω θέση σε μία παράγραφο 80 100 λέξεων. 13 μονάδες 3. α. Για τις παρακάτω λέξεις του κειμένου να βρείτε από μία συνώνυμη που να ανταποκρίνεται στο νόημα του κειμένου: αιτίες, οξύτερο, να συνειδητοποιήσουν, υπεύθυνη, ωθώντας, μεθόδους. 3. β. Για τις παρακάτω λέξεις του κειμένου να βρείτε από μία αντώνυμη ώστε να προκύπτει το αντίθετο νόημα από αυτό του κειμένου: γόνιμη, θετικό, μόνιμη, χρήσιμος, ανευθυνότητα, αύξηση. 12 μονάδες 4. Με ποιο τρόπο ή τρόπους αναπτύσσεται η προτελευταία παράγραφος του κειμένου («Η ανεργία είναι η μάστιγα της νεολαίας θεάματα»); Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας. 5 μονάδες 5. Να εντοπίσετε πέντε διαρθρωτικές λέξεις/φράσεις και να σημειώσετε τι δηλώνουν. 5 μονάδες Γ. ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΛΟΓΟΥ Σε μία εισήγηση που θα εκφωνήσετε στη Βουλή των Εφήβων σχετικά με την ανεργία των νέων να θίξετε τις επιπτώσεις του φαινομένου τόσο στον άνεργο νέο όσο και στο κοινωνικό σύνολο και να προτείνετε ορισμένους τρόπους αντιμετώπισης του φαινομένου. Η εισήγησή σας πρέπει να αναπτύσσεται σε 500 600 λέξεις. 40 μονάδες
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ Β. 1. Περίληψη Το κείμενο θίγει το ζήτημα της νεανικής ανεργίας. Αρχικά, ο συγγραφέας υποδεικνύει την οικονομική κρίση και την τεχνολογική εξέλιξη ως υπαίτιους του φαινομένου. Στη συνέχεια, επισημαίνει ότι το χρονικό διάστημα αναμονής μεταξύ σπουδών και εύρεσης εργασίας θα μπορούσε να είναι ένα προπαρασκευαστικό στάδιο για το νέο, αλλά λόγω των συνθηκών καταλήγει να είναι μία περίοδος απογοήτευσης κατά την οποία ο άνεργος νιώθει άχρηστος και άπειρος στην αγορά εργασίας. Κατά συνέπεια, οδηγείται στην προσπάθεια εύρεσης ευκαιριακής απασχόλησης, που όμως δεν αποτελεί οριστική λύση του προβλήματος, αφού δεν ικανοποιεί τους υψηλότερους στόχους του νέου και δεν αξιοποιεί τη δημιουργικότητά του. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα την πτώση του ηθικού του νεαρού ατόμου και την επίρριψη ευθυνών προς την κοινωνία, ενώ μπορεί να οδηγήσει ακόμα και στην εγκληματικότητα. Τέλος, ο συγγραφέας καταλήγει στο συμπέρασμα ότι η νεανική ανεργία αποτελεί παθογένεια για ολόκληρο τον κοινωνικό ιστό, αφού συντελεί στην παραγωγική και οικονομική στασιμότητα. 2. Η εύρεση οποιασδήποτε προσωρινής απασχόλησης, προκειμένου ο νέος να αποφύγει έστω πρόσκαιρα το φάσμα της ανεργίας, δεν αποτελεί μόνιμη και ουσιαστική λύση, αφού δεν αξιοποιεί τα προσόντα του ούτε ικανοποιεί τα επαγγελματικά του όνειρα. Αυτό συμβαίνει διότι οι ευκαιριακές εργασίες αφορούν συνήθως ανειδίκευτη και με δυσμενείς όρους απασχόληση. Έτσι, ο απασχολούμενος, αν και αντιμετωπίζει προσωρινά την οικονομική δυσπραγία, δεν εκτονώνει τη δημιουργικότητά του, δε χρησιμοποιεί τα προσόντα που απέκτησε έπειτα από χρόνια μελέτης και σπουδών ούτε πραγματώνει την επιθυμητή επαγγελματική και κοινωνική ανέλιξη. Επομένως, πολύ σύντομα καταλήγει ακόμα πιο απογοητευμένος ή οργισμένος διαπιστώνοντας την κοινωνική αδικία. 3. α. αιτίες = λόγοι, αίτια οξύτερο = εντονότερο να συνειδητοποιήσουν = να αντιληφθούν, να διαπιστώσουν υπεύθυνη = υπαίτια ωθώντας = οδηγώντας μεθόδους = τρόπους, πρακτικές β. γόνιμη άγονη, ατελέσφορη, αντιπαραγωγική θετικό αρνητικό μόνιμη προσωρινή, πρόσκαιρη, παροδική χρήσιμος άχρηστος ανευθυνότητα υπευθυνότητα
αύξηση μείωση, ελάττωση 4. Η προτελευταία παράγραφος του κειμένου αναπτύσσεται με τις μεθόδους της αιτιολόγησης και των παραδειγμάτων. Ο συγγραφέας αιτιολογεί τη θέση του ότι η ανεργία αποτελεί μάστιγα της νεολαίας στο παρακάτω χωρίο: «γιατί πλήττει. και την εγκληματικότητα». Εξάλλου, οι αιτιολογικοί δείκτες («γιατί») επιβεβαιώνουν τα παραπάνω. Ακόμα, χρησιμοποιείται και το ιστορικό παράδειγμα της ρωμαϊκής εποχής για να επικυρωθεί η δεινή κατάσταση στην οποία περιέρχεται η κοινωνία ανέργων («Ας μην ξεχνάμε ότι θεάματα»). 5. όμως (2 η παράγραφος): αντίθεση αφού (2 η παράγραφος): αιτιολόγηση έτσι (3 η παράγραφος): αποτέλεσμα, συνέπεια γιατί (3 η παράγραφος): αιτιολόγηση λοιπόν (4 η παράγραφος): συμπέρασμα Γ. Ενδεικτικό πλάνο της έκθεσης Το επικοινωνιακό πλαίσιο είναι εισήγηση (προσχεδιασμένος προφορικός λόγος, ομιλία) οπότε χρειαζόμαστε προσφώνηση στην αρχή και αποφώνηση στο τέλος. Αγαπητοί ακροατές, Πρόλογος Αδιαμφισβήτητο είναι το γεγονός ότι στη σύγχρονη εποχή το φαινόμενο της ανεργίας έχει ενταθεί σε βαθμό ανησυχητικό. Το πρόβλημα αφορά κυρίως εμάς τους νέους που επιθυμούμε να εισέλθουμε στην αγορά εργασίας προκειμένου να ανεξαρτητοποιηθούμε και να χαράξουμε την επαγγελματική πορεία που ονειρευόμαστε. Η ματαίωση των οραμάτων μας προκαλεί δυσάρεστες συνέπειες τόσο σε ατομικό όσο και σε κοινωνικό επίπεδο και επιβάλλει την άμεση εύρεση ουσιαστικών λύσεων. Επιπτώσεις στο άνεργο άτομο 1. Αίσθημα ότι δεν είναι χρήσιμο μέλος της κοινωνίας, αφού σε μία ώριμη πλέον ηλικία δε μπορεί να βασιστεί ακόμα στον εαυτό του προσφέροντας στον ίδιο, αλλά και στο κοινωνικό σύνολο. Οδηγείται σε συμπλεγματική συμπεριφορά. 2. Απογοήτευση, παραίτηση και οργή απέναντι στο κοινωνικό κατεστημένο, αφού διαπιστώνει ότι δεν του δίνεται η ευκαιρία να αξιοποιήσει τις ικανότητές του, ενώ αρχίζει να θεωρεί χαμένα τα χρόνια των κοπιωδών σπουδών του, καθώς δε μπορούν να του εξασφαλίσουν την υποσχόμενη επαγγελματική σταδιοδρομία. Επιπτώσεις στο κοινωνικό σύνολο 1. Η οργή που νιώθει ο άνεργος αλλά και η οικονομική του ανέχεια εκτονώνονται σε πράξεις βίας ή εγκληματικότητας (βανδαλισμοί δημόσιας ή ιδιωτικής περιουσίας, χουλιγκανισμός, ληστείες). Έτσι, διαλύεται η κοινωνική συνοχή, επικρατεί φόβος και τεταμένη ατμόσφαιρα μεταξύ κοινωνικών ομάδων.
2. Οι τομείς της οικονομίας, της επιστήμης και των τεχνών στερούνται τα προσόντα, τη δημιουργικότητα και τις ανανεωτικές ιδέες των νέων ανθρώπων και έτσι παραμένουν σε στασιμότητα ή ακολουθούν παρωχημένες πρακτικές. Τρόποι αντιμετώπισης 1. Πολιτεία: δημιουργία νέων πόστων απασχόλησης με τον εκσυγχρονισμό του κρατικού μηχανισμού και τη συνταξιοδότηση των ηλικιωμένων, μέτρα κατά της αθρόας προσέλευσης εισαχθέντων σε τμήματα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης αν δε μπορούν στη συνέχεια οι πτυχιούχοι να απορροφηθούν στην αγορά εργασίας. 2. Σχολείο: παροχή ουσιαστικής ενημέρωσης και συμβουλευτικής του νέου μέσω του επαγγελματικού προσανατολισμού ώστε να προσπαθήσει να επιλέξει το επάγγελμα που θα συνδυάζει (όσο αυτό είναι εφικτό) τις προτιμήσεις κάθε νέου και την επαγγελματική ζήτηση. 3. Νέος: ώριμη απόφαση ως προς το επάγγελμα που θα ακολουθήσει, αποκόμιση πολλών πληροφοριών, λήψη της γνώμης ειδικών, αλλά και οικείων προσώπων. Αγωνιστικό και αισιόδοξο πνεύμα. Επίλογος Είναι προφανές, λοιπόν, πως η μάστιγα της νεανικής ανεργίας πρέπει να εξαλειφθεί άμεσα με την ενεργοποίηση και τη συνεργασία πολλών φορέων. Μόνο με αυτό τον τρόπο θα μπορούμε να οραματιζόμαστε έναν καλύτερο κόσμο στον οποίο θα επικρατεί η κοινωνική ευημερία και η επιστημονική και πολιτισμική ανάπτυξη. Ευχαριστώ για την προσοχή σας. ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΣΑΚΕΛΛΑΡΙΟΥ ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ